Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1083

ઢેલ
‘હૅર.’. (૨) શરીરમાં ઊપસી આવેલું ઢીમણું ઢેલ (ચ) મેારની માદા
ઢેલક હું. આંખના ડોળેા. (ર) માટીનું ઢેકું ઢેલપ (-ડય), જે સ્ત્રી, [જુએ ટુલ' + ગુ. ત.પ્ર., + ’> ર્સ. વી] ઢેલ, (પદ્મમાં.) ડેલડી (દૈયડી) સ્ત્રી. [જુએ વ્હેલ' + ગુ. પ્ર.] જુએ ‘ઢેલ,’
ઢેલ-પાળી સ્ત્રી. [જુએ ‘ઢેલ’ + ‘પાળી.’] (લા.) ખેડૂતના બાળકની બ્રીના દિવસે કરવાની એક ક્રિયા ઢેલ-ફાઢ સ્રી. [જુએ ‘ઢેલ’ + ‘ કડવું' + ગુ. ‘આ' સ્ત્રીપ્રત્યય. (લા.) વેશ્યા ઢેલાવવું પ્રે., સ.ક્રિ. ઢેલવું .ક્રિ. ટહેલવું. (ર) વિતાવવું, ઢેલાવું ભાવે., ક્રિ. ઢેલાવવું, ઢેલાવું જએ ‘ઢેલનું'માં ઢવા પું, આશરે, આધાર ઢેશી જુએ ‘ઢેસી.’
ઢેસકું ન., કે પું. સીએના કાનનું એક ઘરેણું, લેાળિયું. (૨) ભાખરા, જાડા રોટલા. (૩) (લા.) પાતળા, છાણ, વિષ્ઠા, ગ
જેસડા, રા, લેા, ઘેા પું. પેાળા. (૨) વિષ્ઠાને ઢગલા. [॰ મૂકવા (રૂ.પ્ર.) પાળા મૂકવાની પેઠે વિષ્ઠા કરવી— હગવું]
ઢેસી(-શી) ન. એ નામનું એક ઝાડ ઢેલું .. મેટું મેજું હૈસૂર ન. રાડા
જૅક-ર (ૉક) જુએ ઢક,૧૨, ઢેકુટ (ૐ'કય) સ્રી. એ નામનું એક પક્ષી ફ્રેંકલી (ઢે કલી) સ્ત્રી. જુએ ‘ટુકળી.’ બેંકલી (ઢે કલી) . અગલી
ડ' સ્વાર્થે
‘ડી' સ્વાર્થે ત,
હેંલી (ફૅકલી) સ્ત્રી. એક જાતને ખાંડણિયા ટૂંકળી (ઢ કળી) સ્ત્રી. કળ, કારસા, ઢીંકુળી બેંકા-ચાકડી (ઢ કા-ચોકડી) સ્ત્રી નૈષાળાનું મળ મૂડિયું (ઢ કુડિયું) ન. [જુએ ‘ફ્રેંકડી’ + ગુ, ‘ઇયું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] કૂવા ઉપરના નાના ઢીંકવા ઢેકુડી (ઢે મૂડી) સ્ત્રી. [ આ ટૂકડી.’] નાના ઢીકવા કોલી (ઢે કાલી) સ્ત્રી, જુઓ ‘બેંકલી.૧-૨-૩, કેંગ (ઢેંગ) પું. કાડીની લંઝાની રમતમાંને ત્રીને દાવ કેંગ (ઢોંગ) વિ. છેલ્લું
Jain Education International_2010_04
ઢગી, શું (ઢે ́ગી,-ગું) જએ ‘ઢગી,-ગું.' ઢેલી (ઢે ચલી) સ્ત્રી. [જુએ ‘ફ્રેંચલ' + ગુ. ‘ઈ' સ્ત્રીપ્રત્યય.] એક પ્રકારનું પક્ષી, દેવચકલી હેંચલા, વે। (ઢે ચલા, વા) પું. દેવચકલીને નર હેંચાડિયા (ઢ ચાડિયા), હૈંચિયા (વૅ'ચિયા), તેં (હું ચેા) પું. [રવા,] કાળીફાશ નામના પક્ષીનાં બીજાં આ નામ ઠંડી (ઢંડી) સ્ત્રી, કંઠાળની શિંગ
કેંદ્રક (ઢ ઢક) ક્રિ.વિ. [રવા.] પી’જણને અવાજ થાય એમ ઢઢવા (ઢ વે!) પું. કાળા મેઢાના વાંદરા ટેંસ (થૅ સ) પું. બહાનું
ઢંઢ, ॰ કું ન., કા` પું. [રવા.] વાછૂટ કરવાને અવાજ
ઢાડી
ઢકાર પું [જુએ ઢરકડા,’-પ્રવાહી ઉચ્ચારણ.] ઢરકડા જૈઢવું સ.ક્રિ. [જુએ ‘ઢરડવું,’-પ્રવાહી ઉચ્ચારણ.] ઢરડવું કૈઢિયા પું. [જુએ ‘ઢરડિયે,'-પ્રવાહી ઉચ્ચારણ.] ઢરડિયા ઢા પું. [જુએ ‘ઢરડો,’--પ્રવાહી ઉચ્ચારણ.] જુએ ‘ઢરડૉ.’ યલ વિ. મંદ, આળસુ
હૈયું ન., યે પું. ઢેકું. (૨) પાણીમાંના ખાડો. (૩) જમીનમાંની અસમાનતા, જમીનનું ઊંચા-નીચા હોવાપણું ઢોકડી સ્ત્રી. [જુએ ‘ઢાકડું' + ગુ. ‘ઈ’ સ્રીપ્રત્યય.] તરવા માટે લાકડાના ટુકડાનેા કે વાંસ-પાતરાંનેા બનાવેલા નાના તરાપા {(૩) શરીર, કાયા, ખેાળિયું ઢોકઠું ન. લાકડાનેા ટુકડા. (૨) ભૂંસાનું ધેાકડુ કે ગાંસડી. ઢોકવું અ.દિ. (મતિ પાસે) વાંકા વળવું——નમવું. (ર) સામે અઢેલીને ઊભા રહેવું. ઢોકાવું ભાવે, ક્રિ. ઢોકાવવું કે.,સ.ક્રિ. ઢોકળાટૂ ઠેર પું. એ નામનેા એક ચેમાસુ વેલે ઢોકળા-તેરસ(-શ) (-સ્ય,-૫) શ્રી. જિઆ‘ઢાકળું.' + ‘તેરસ,-.’] ચૈત્ર વદ તેરસ
ઢોકળિયું વિ. જએ ‘ઢાકળું' + ગુ. ‘ઇયું’સ્વાર્થે ત, પ્ર.] (લા.) વચમાંથી જાડું ને લેલું. (૨) ન. વેલણ. (૩) પગમાં ગેટલા ચડવાનું દ
ઢોકળી શ્રી, જિએ ઢોકળું'+ગુ. ઈ’ પ્રત્યય.]
ઢોકળાં પ્રકારની નાની વાની—ખાસ કરી દાળ શાક વગેરેમાં મકેલી નાની થેપલીના ધાટની. (ર)(લા.) જુએ ‘ઢાકળિયું.’
ઢોકળી સ્ત્રી, ધાળી શેરડી. (ર) મેટી ને જાડી ઈંટ. (૩) માંસના લેાચાની ગાંઠ. [॰ ભાંગવી (રૂ.પ્ર.) સ્ક્રીનાં સ્તન મસળવાં]
૧૦૩૮
ઢોકળું ન. ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના લેટના ખીરાને આંથા આપી બાકીને તૈયાર કરવામાં આવતી ખાવાની એક વાનીના પ્રત્યેક ટુકડા. (ર) (લા.) જાડું ને બહું માણસ. [॰ થવું (રૂ.પ્ર.) ફૂલીને દડા જેવું થયું. (ર) ગુમડુ' થવું] ઢોકાવવું, ઢોકાવું જએ ‘ઢાકનું’માં, ઢોકા પું. શરીરને બહાર નીકળી પડેલા ભાગ, ઢકા ઢોગાઈ શ્રી. [જુએ ઢાળું' + ગુ. આઈ 'ત...] મૂર્ખાઈ ઢોશું વિ. મૂર્ખ, એવ [નાનું ઢાચકું. (ર) (લા.) માથુ’ ઢોચકી સ્ત્રી. [જુએ ‘ઢોચકું' + ગુ. ગુ. ‘ઈ’ સ્રીપ્રત્યય, ઢોચકું ન, સાંકડા માંના તદ્દન નાના ઘડા. (૨) (લા.) માથુ. (૩) વિ. અસ્થિર મનનું. [॰ ઉડાવવું, ॰ ઉડાવી દેવું (રૂ.પ્ર.) માથું કાપી નાખવું. ૰ ઊઢવું, ઊડી જવું (૩.પ્ર.) માથુ ધડથી છ ટુ પડવું] ઢોચલા છું. સાદા કાચની જાડી બંગડી
ઢોટા, "ઠા ખું. શાળમાં નાખવાની કાકડી. [ઢા(ઢા) ભરવા (૩.પ્ર.) કાકડી દાખલ કરવી] [શ્રીની જનનેંદ્રિય ઢોઢી સ્ત્રી, [જએ ઢાંઢા' + ગુ. ‘ઈ 'શ્રીપ્રત્યય.], “ઢો છું. ઢોણું (ઢાણુ) જએ ‘ટાયણું.’ ઢોદરા પું. ઝાડનું પેાલાણ ઢોપા પું. ટાપુ, એટ
ઢોયડી સી. [જએ ‘ઢાર’+ ગુ. ‘હુ’ત.પ્ર. + ‘ઈ ’સ્ત્રીપ્રત્યચ;પ્રવાહી ઉચ્ચારણ.] (લા.) નાની વાડી