Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1078

હળ
૧૦૩૩
હાંસ
હાળવું . કેળા વગેરેની સ્ત્રીઓનું પહેરણું
ઓઢાડવું. (૨) (લા.) ગુપ્ત રાખવું, છાનું રાખવું, અવરવું, ઢાળા(સ) ૫. જિઓ “ઢાળવું' દ્વારા.] જુઓ ‘કાળક્રમ.' સંતાડવું. ૮કવું (ઢાવું) કર્મણિ, ક્રિ. ૮કાવવું (ઢાવઢાળિયું વિ. જિઓ “ઢાળ' + ગુ. “ઈશું' ત..] ઢાળવાળું, હું પ્રે, સ,જિ. ઢોળાવવાળું. (૨) ન. એક માત્ર ઢાળવાળું છાપરું, એક- ઢાંકવું-ટૂંકા-બરવું સક્રિ, જિઓ “ઢાંકવું,' “બવું.” બંને ઢાળિયું. (૩) જ “હાલ. (૪) ઢળતું મેજ, (૫) સ્વતંત્ર ક્રિ. હોય એમ સમાસ પામે.] જુએ “ટાંકવું.” ટાળકી, લગડી. (૬) ઢાળવાળું ખેતર ૬
(૨) વસ્તુઓને સંભાળીને ઢાંકી દેવી હાળિયા વિ, પું. [જ એ “ઢાળિયું.] ઢાળવામાં આવેલો ઢાંકવું ઢબૂરવું સ, ફિ. જિઓ “ઢાંકવું ' + “ઢબૂરવું' - ઘાટ (૨) ઘોરિયે, ખાળિયો, ‘વેટર-કેર્સ.” (૩) પાણીને સમાસમાં બેઉ સમાન રીતે રૂપ પામે.] ઢાંક-ઢબે કર
કાંસ, “વોટર-ચૅનલ.” (૪) કાપણી કે લણણી કરનાર મજુર ઢાંક-તૂમે, ઢાંકે-હૂં છું. [ જ એ ‘ઢાંકવું' – “બહું” ઢાળી વિ. . “ઢાળ’ + ગુ. “ઈ' ત... + “હું” + બંનેને ગુ. “ઓ' ફ. પ્ર., જુઓ ‘ઢાંક-ઢબ' પણ.]
સ્વાર્થે ત.] ઢાળ કરનારો માણસ, (૨) ઢાળિયે મજર રાત પડતાં ઘરની ચીજવસ્તુઓ સંભાળી ઢાંકી દેવી એ, હાળું ના.. [જ “કાળ' + ગુ. ‘ઉં' ત.ક.] તરફ, બાજુ સંજેરે, ઢાંકણ-કંબણા (વિશેષણાત્મક છે.)
ઢાંકવું વિ. જિઓ ઢાંકવું” ને ગુ. “યું ' . . ] (લા.) હાળો ૫. જિઓ ટાળવું' + ગુ. “ઓ' કુ.પ્ર.ધાતુના રસને ઢાંકીને લઈ જવામાં આવતું કે મુકી જવાતું પિરસણ, ઢાળીને કરવામાં આવતા ગઠ્ઠો કે આકાર, “કાસ્ટ.” (૨) પરસું. [૦ રતન (૨. પ્ર) નહેરમાં નહિ આવેલ દંગ, પદ્ધતિ, રીત, હા, પ્રકાર, “પેટને.” (૩) આદત, તેજસ્વી માણસ ] [-ળ હળવા (રૂ.પ્ર.) આદત પડવી કે હોવી. ૦ કર ઢાંક્યું ધીકળ્યું વિ. જિઓ ‘ઢાંકવું,' + “ધીકવું' + બંનેને ગુ. (ઉ.પ્ર.) મુકામ કે ઉતારે કરવા.
“યું” ભૂ, ક] (લા.) અંદરખાનેથી ખૂબ ગુસ્સે થયેલું. ઢાંક પું. ખાખરે, પલાશ (એક વનસ્પતિ)
(૨) અંદરખાને ખૂબ દુ:ખી થયેલું ઢાંક પં. બંને પગ વચ્ચેથી પગ ખેંચવાને કસ્તીને એક દાવ ઢાંખર ન. [૮. પ્રા. ટૂંવર) ફુલ-પાંદડાં વિનાનું ઝાંખરું., ઢાંક ન., (-કથ) સ્ત્રી. [૨. પ્રા. ટૂંવ ન.] પશ્ચિમ સીરાની ગુ. માં “ઢોર-ઢાંખર ' એવો ડિયે પ્રગ] ઝાંખરું.
એક પ્રાચીન નગરી (જ્યાં પ્રાચીન જૈન ગુફાઓ છે.) (સંજ્ઞા) (૨) (લા.) મેટાં ઢેર સાથેનું તે તે નાનું બકરા જેવું પ્રાણી ઢાંક-ઉઘાટ (ઢાંકથ-ઉઘાડય) સ્ત્રી. [જ એ “ઢાંકવું” + “ઉઘાડવું.'] ઢાંખરું વિ. જિએ “ઢાંખર”+ ગુ, “ઉ' ત. પ્ર.] (લા.) ઢાંકવાની અને ખુલ્લું કરવાની ક્રિયા
વૃદ્ધ, ઘરડું ઢાંકણ ન. જિઓ ઢાંકવું' + ગુ. “અણું' કુ.પ્ર. કર્તવાચક] ઢાંગર ન. એ નામનું એક દરિયાઈ પ્રાણી ઢાંકવાનું સાધન. (૨) (લા.) સંરક્ષણ
ઢાંગરી શ્રી. [ જ “ઢાંગર' + ગુ. “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યય. ] ઢાંકણ-૮ક-બીણ ન. [જુએ “ઢાંકવું-૮ઠ(બ)વું+ બેઉને ગુ. મીઠા પાણીમાં થતી એ નામની માછલીની જાત અણુ” ક્રિયાવાચક કુ.પ્ર.] કરવાની ક્રિયા
ઢાંગર વિ. જિઓ ઢાંગર’ + ગુ. ‘ઉં” ત. પ્ર.] (લ].) વૃદ્ધ, ઢાંકણ-પદી સ્ત્રી. [ + જુએ “પહો.'] ઢાંકણું બેસાડવાની ઘરડું, ઢાંખરું. (૨) જાડું અને ઊંચું. (૩) ન. એક કિયા, કેપિંગ'
જાતનું ચીભડું, મોટું આરિયું
[વાળી માછલી ઢાંકણવાયું વિ. જિઓ ઢાંકણ–દ્વારા.) ગાડી-ગાડાના ઢાંગરે મું. [જઓ ઢાંગરું.'] ખારા પાણીમાં થતી કાંટાપિતાના આરા એક બાજુ નમી પડતાં ઢાંકણ જેવા થયેલા ઢાંગળું ન કરવા ઉપરની ગરેડીની ધરી રાખવાનું સાધન આકારનું
ઢાંચ . ચપટી કેડીને દાણિયે ઢાંકાણયું વિ. [જ એ ‘ઢાંકણ” + ગુ. “ઈયું? ત..] ઢાંકનારું. ઢાંચ ન. હાડપિંજર [વગેરેનું એક ખાદ્ય, ભડકું
(૨) ન. ઢાંકણું, ઢાંકણ, ઢાંકવાનું કઈ પણ સાધન ઢાંચલું ન. પાણી અને ઘાસમાં ખદખદાવી બનાલેલું ચેખા ઢાંકણિ વિષે. જિએ ‘ઢાંકણિયું.'] જેને પૂછઠાના ઢાંચે ૫. પ્રકાર, જાત, રીત, રસમ. (૨) (લા.) બીબું,
અંદર ધોળા વાળ પણું હોય તેવા (બળદ) ઢાળે, ‘પેટને'. (૩) કાચ ખરડો, મુસદ્દો, ‘ડ્રાટ’. (૪) ઢાંકણ ઢી. [જ એ “ઢાંકણું' + “ઈ' સ્ત્રી પ્રત્યચ.] નાનું માળખું, “મ-વર્ક'
ઢાંકણું, ચપણિયું. (૨) ગોઠણ ઉપરનું ગેળ આકારનું હાડકું ઢાંઢ (-૮થ) સ્ત્રી, રિવા. બળદનું ભાંભરવું એ, [ ૦ઢે ઢાંકણું ન. [જ એ “ઢાંકવું + ગુ. “અણું કર્તાવાચક ત...] ના(નાંખવી (ઢાંઢથો) (રૂ. પ્ર.) (બળદે) ભાંભરવું ] જએ “કાંકણ.'
ઢાંઢું ન. [દે. પ્રા. દંઢ નકામું] પઠને કલાવાળો ભાગ, ઢાંક-૫(૫) છે(છો)ડી સ્ત્રી, ડે . જિઓ “ઢાંકવું' + (૨) મરી ગયેલું ઢેર, (૩) બળદ (ખસી કરેલો) (૪)
પ(-પિ)(-)ડી, ડે.'] (લા.) દેવ ગુને કે એવું કાંઈ વિ. મૂર્ખ, બેવફા છુપાવવાની ક્રિયા. -િડી કરવી, ડે કરે (રૂ.પ્ર.) વાતને ઢાં પું. જિઓ ઢાંઢે.'] (ખસી કરેલા) બળદ કેિ છાતું દબાવી દેવો].
હાંપ (-૩) સ્ત્રી, જિઓ “ઢાપવું.'] વાંસનું બનાવેલું એકઠું ઢાંકર . [૮.કા. ઠંવર પું, ન.] ફૂલ-પાંદડાં વિનાની ડાળીનું ઢાંપવું સ. ક્રિ. ઢાંકવું. (૨) સંતાડવું. ઢંપાવું (ઢપ્પાનું) ઝરડું, ઝાંખરું. (૨) ઝાંખરાંની ભારી
કર્મણિ, ક્રિ. ૮પાવવું છે, સ. ક્રિ. ઢાંકવું સક્રિ. દિ... ટું] આવરવું, આછાદન કરવું, ઢાંસ (-સ્ય) સ્ત્રી. ઘોડાને એક રોગ