Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1058

ડારાર
ઢર, ઠપકા. [॰ દેવા (રૂ. પ્ર.) ધમકાવવું, દહેશત બતાવવી] દ્વારા યું. ાને ટેકવવા માટે બાંધવામાં આવતા નાના
થાંભલા
તારાકાર પું. [જુએ ડારા, '-ઢિર્ભાવ.} ધાકધમકી, [॰ કરવા (રૂ. પ્ર.) ધાકધમકી આપવી] ડાર્કરૂમ પું. [અં.] કાળી કાટડી. (ર) અંધારા ઓરડા (ખાસ કરી ફોટોગ્રાફીને માટે ફિલ્મ-લેઇટ વગેરે ધાવા માટેના કયાંયથી જરા જેટલે પણ પ્રકાશ ન આવે તેવે; -પ્રકાશ માટે માત્ર લાલ બત્તી જ વાપરી શકાય.) ડાર્લિં’ગ ંગ (ઢાલિ`Î) વિ. [અં.] વહાલસેાયું
ઢાવિત વાદ પું. [અં. + સં.] હાર્વિન નામના યુરેપીય વિદ્વાને જાહેર કરેલે પ્રાણીઓના વિકાસને લગતા સિદ્ધાંત (આ નિરીશ્વર-વાદ છે.), વિકાસવાદ વિકાસવાદી ડાર્વિનવાદી વિ. [અં. + સં., પું.] ડાર્વિનવાદમાં માનનારું, ડાલડા ન. [‘ડાલડા’ નામના માણસે પહેલું બનાવી બજારમાં મૂકેલું તેથી] ધીના જેવું સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું છે તેવું વનસ્પતિજન્ય તેલ [અસ્થિર, અચે≠સ ઝાલોલ ક્રિ. વિ. [જુએ ડાલવું’ દ્વારા.] હાલક-ડાલક, ડાસા-મથું. વિ. [જુએ ‘હાલેા’ + ‘ભાણું.’] સંચલા જેવા પહેાળા માથાવાળું (સાવજ-સિંહ)
૧૦૧૩
પાલી સ્ત્રી. [જુએ ‘ઢાલું' + ગુ, ‘ઈં’સ્રીપ્રત્યય] નાનું માલું, નાને સંહલે [ઢળતું
ઢાલી-ઉતાર વિ. [ + ઉતારવું.”] ઢાળ પઢતું, નીચાણ તરફ ઢાલી-સવાર વિ. [+ જ સવારૐ.] નીચેથી ઉપર ખાજ ઢાળાવમાં બહાર પડતું જતું, ઊંચાણ તરફ વધતું લુ ન. સિં, ટg~> પ્રા. ટર્ફોમ-] જરા મેાટા પહેાળા ઘાટના સંહલે
ઢાલે પું. [જઓ ‘વ્હાલું.) મેટું ચાલું, ભારે મેટે સંહલેા ઢાલેલ્ટે પું. રાશને છેડે ચામઢાનું આંકડી જેવું બનાવેલું સાધન (બળદની મેરડીમાં ભરાઈ રહે તેવું)
ઢાવરી શ્રી, [અં.] લગ્ન સમયે કન્યાને આપવામાં આવતી ભેટ, કરિયાવર, દહેજ
ઢાલા-ડાળ (-ડો:ળ) જુએ ‘ઢામા-ડાળ.’
ભૂ. કૃ.ના શ્રી. ની જેમ આમાં પણ ‘ચ’કાર ટકતા નથી.]
બુદ્ધિમાન શ્રી. [॰ માના દીકરા (રૂ. પ્ર.) રાજ]
રાધેલું (ડાયેલું) વિ. [જુએ ‘ફ્રાË’ + ગુ. ‘લ’ સ્વાર્થે ત.પ્ર.] (કાંઈક તિરસ્કારને ભાવ) વધુ પડતું ડાળ, ટાઢ-તાલ ડાહ્યા પણ ન, જિએ ‘વ્હાલ’+ ‘પણ’ ત.પ્ર.] ઢાલાપણું',
ઢાળપ
ડાહ્યું (ઢાયું) વિ. [સર૰ અર. દાહી સં., વૈક્ષિળ > પ્રા. ટ્વા ્િનના સાદથૅ સં. રક્ષ>પ્રા, લૈં*િ>જ.ગુ. ‘ડાઉં'] દક્ષ, ચતુર, બુદ્ધિશાળી, સમઝદાર, સમજી, શાણું, દુનિયા
Jain Education International_2010_04
ડાંખળું
દારીની સમઝ ધરાવતું. [ાહીના ગાંઢા ને ગાંડીના ડાહ્યા (રૂ.પ્ર.)ક્રમે રાજપૂત અને વાણિયા, સમાજમાં રાજપુતાણી ડાહી અને વાણિયાણી ગાંડી-ઘેલી-વેવલી ગણાતી માટે.] ડાહ્યુ ડમ, ૦૩ (ઢાચું-) વિ. [જએ ‘ચાલુ ’–દ્ધિ ર્ભાવ.], ડાહ્યું -મરું વિ. [+જુએ ‘ડ્રામેશર'નું લાધવ.] તદ્ન ઢા, ઘણું શાણુ...
ઢાળું
ન. [દે. પ્રા. કામ-] કાંઈક જાડી માપમાં ટૂંકી ઢાળી. [-ળાં પાંખઢાં જુદાં કરવાં (રૂ. પ્ર.) વેરવિખેર કરી નાખવું. (૨) સાંધા જુદા કરી નાખવા. પાંખડું (રૂ.પ્ર.) કુટુંબનાં બાળકોને સમૂહ. (૨) વિગત, હકીકત] ઢાળા-વાટે જુઓ ‘દાળા-વાટો.’
હાસ પું. ચમારનું એક ઓજાર રાહી` . એ નામનું એક હથિયાર
ડાઈ સી. ચામડાની વાધરી. (ર) જોતરને બેઉ છેડે બાંધેલી સૂતરની કે ચામડાની દોરી ઢાંß(-)કારા પું. [વા.] ‘ઢાંઉ' એવે! અવાજ
ડાલી વિ., ફ્રી. [જએ ‘ઢાધું’ + ગુ. ‘ઈ ’ સ્ક્રીપ્રત્યય; ‘ચું’ઢાંક॰ પું. ધાતુના વાસણ વગેરેમાં વપરાતું તે તે રેણ. (ર)
નંગનું તેજ વધારવા એની નીચે મૂકવામાં આવતી ધાતુની [જંગલી માખી ઢાંક(-ખ) પું. જિઓ ‘વાંસ] કરડનારી લીલી મેટી
પતરી
ઢાણીના ઘેરા પું. એ નામની બાળકાની એક રમત
ડાહ્યપ (ઢાયપ્ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ધુ' + ચુ. ‘પ' ત. પ્ર.] ઢાલા-ઢાંખરું વિહરાવીને કામ કઢાવી લેનારું. (૨) જુસ્સાવાળું, પણું, ઢહાપણ
આવેશી.(૩) સાહસિક, હિંમતબાજ, મરદાનગીવાળું, મરણિયું ડાંખળ વિ. કદાવર, જખર, પદ્મછંદ
ડાંખળ-ચાહું વિ. [+ જુએ ‘ઘાટ’+ ગુ. ‘ઉં' ત. પ્ર.] કદાવર કાયાનું, જખ્ખર આકારનું [વાળું, ડાંડલીવાળું ઢાંખળિયું વિ. [જુઓ ઢાંખળું'+ ગુ. યું' ત, પ્ર.] ઢાંખળીડાંખળી સ્ત્રી, જિએ‘ઢાંખળું' + ગુ. ‘ઈ’ પ્રત્યય.] ઢાળી-ઢાળાંમાંની કે ારની ખુબ નાની ઢાખી, ઢાંઢેલી, ડાંખળું ન. જરા મેટી ડાંખળી, ડાંડલે
ઢાળ (બ્લ્યુ) સ્ત્રી. દે. પ્રા. હારું† શ્રી.] ઝાઢની શાખા, ડાળી. [ -ળે વળગવું ( ઢાળ્યુ. ) (રૂ.પ્ર.) આશ્રય લેવેા, શરણે જવું] ઢાળ-ખી (ઢાળ્યખી) સ્ત્રી. [જુએ ‘ઢાળખું' + ગુ. ‘ઈ ' સ્ત્રીપ્રત્યય.] નાની ઢાળી
ઢાળ-ખું (ઢાવ્યખું) ન. [જુઓ ‘ઢાળ' દ્વારા.] જરા મેટી ઢાળખી, શાખિયું, નાનું પાછું
ઢાળ-ઢાંખળાં ન., બ,વ. [જુઓ ‘ઢાળું' + ડાંખળું,']ઢાળાંડાંખળાં, ઢાળીઓ અને એનાં ડાંખળાં ઢાળ-પસાર (ઢાન્ય-) પું. [૪એ ‘ઢાળ' + સં. પ્રજ્ઞાર્≥ પ્રા. પસાર, પ્રા. તત્સમ] તાળીઓના ફેલાવા
ઢાળ-મૂળ (ઢાળ્ય-) ન. [જુઓ ‘ઢાળ' + સં. મૂ.] ઢાળીના થને તેમજ મેટી ઢાળીને જોઢાઈ રહેલા ભાગ. [નું (૩. પ્ર.) મર્મવેધક]
ઢાળાં
ન., ખ.વ. [જુઓ ‘ઢાળું.’] સૌરાષ્ટ્રમાં પહાડી જમીનમાં થતાં ગરમર નામના અથાણાં માટેના મૂળના છેઢના ભાગનાં ડાંખળાં
ડાળાં ન..ખ.વ. જેમાં પાડ્યા બકરાં કડાં તથા દા। છૂટથી ઉપયોગ થાય છે તેવી એક પ્રકારની ખાધા-માનતા ઢાળિયા પું, અડદના ખેતરમાં આવેલા ફાલ
ઢાળી સ્ત્રી. [જઓ ‘ઢાળું’+ગુ. ‘ઈ' સપ્રત્યય.] નાનામેટા માપની સેટા જેવી ઝાડની શાખા