Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1045

ડખડખાટ
ડગળાટવું ખખાટ કું. [જુઓ ડખડખવું' + ગુ. “આટ' ક. પ્ર.હગઢ(-મોરાટ પુ. જિાઓ ‘ડગડ(-મ)ગવું' + ગુ. “આટ' કુ. ડખડખવાની ક્રિયા. (૨) (લા.) બબડાટ, માથાકુટ, વચ્ચે પ્ર.] ડગમગવું એ બાલ બાલ કરવું એ, ડખલ
ગઢ-મ)માવવું, બહ(મ)ગાવું જુએ “ડગડ(-)ગયુંમાં. ખખાવવું, ખખાવું એ “ડખડખવું'માં. ઠગડ(-મ) પું. [ જુએ “ડગડ(-ભોગવું' + ગુ. ‘આ’ કુ. ખખિયું વિ. [ જુએ “ડખડખવું' + ગુ. “છયું” કુ. પ્ર.] પ્ર.] ડગમગાટ. (૨) (લા.) નિશ્ચયની શિથિલતા. (૩) ડખ ડખ' કર્યા કરનારું. (૨) હલાવતાં ખખડયા કરનારું - અવિશ્વાસ
લિચાઈ, ધર્તતા. (૨) દાંડાઈ ખખિયા વિ., પૃ. [ ‘ડખડખવું.'] (લા.) સંભોગ, ગાઈ સ્ત્રી. [.જુઓ ‘ડગડ' + ગુ. “આઈ' ત. પ્ર. } મેથુન-ક્રિયા
ગણું ન. તેફાની ગાયને ગળે બાંધવામાં આવતું લાકડું,ડેરે ખલ સ્ત્રી. [અર. દમ્બ] જુઓ “દખલ.’
ઢગ-બેડી સ્ત્રી. જિઓ “ડગર' + “બેડી.] હાથીને પગે ખલ-ગીરી સ્ત્રી. એિ “દખલગીરી.] જુઓ “દખલગીરી.' બાંધવામાં આવતી સાંકળ ખલિયું વિ [જુએ “ડખલ' + ગુ. ઈયું' ત, પ્ર.] જુઓ ડગમગ જુએ “ડગ ડગ.” ખલિયું.”
ગમગવું એ “ડગડગયું.” ખલિત-ળિયું ન. [ જુઓ ‘ડો' દ્વારા] શાક કઠોળ ડગમગાટ જુએ “ડગડગાટ.' વગેરે એકઠાં કરી ગરમ કરેલું પીણું, ડખે
ડગમગાવવું, ગમગાવું એ “ગમગવું'માં. ખળવું અ. ક્રિ. વિ.] પોચું પડી જવું. (૨) હલી જવું, ડગમગે જુઓ ‘ડગડગો.” ખસી પડેવું. (૩) વિચાર કર્યા કરે. હળવું ભાવે, હગ(-ઘર' . ઢેર વગેરેને ચાલવાને ખેતર વચ્ચેનો માર્ગ. ક્રિ. ખળાવવું છે.. સ. .
(૨) આવતા પ્રસંગની રાહ જોવી એ ખળાટ સ. ક્રિ. [રવા.] ખાવું, ભોજન કરવું, જમવું ડગર . જુએ “ગર.” અળાવવું, ખળાવું જુઓ “ડખળ'માં.
(-ઘ) (-) સ્ત્રી. પહાડની ચિરાઢ. (૨) પહાડનું એઠું ખળિયું જુએ “ડખયું.'
કે એથ. (૩) (લા.) ઘરે, ચાલ, ચલે. (૪) અસ્થિરખા-ખ (ઓ) સ્ત્રી. [ઇએ “ડખ,’ -દ્વિર્ભાવ ] (લા.) તા. ૦ બતાવવી (રૂ. પ્ર.) ઉપાય બતાવો] દખલ, નડતર. (૨) ખે, ધીમે ઝધડે [ડખો ગ(-ઘ)ર- . [૪ એ “ગરે" દ્વારા ] માર્ગ, રસ્ત, વાટ ખીચે [રવા.] પંચો , ખીચડો. (૨) (લા) ગોટાળો, ઢગરાં ન, બ. વ. [ઓ “ગરું.'] ઢેર ખુ સ્ત્રી, રિવા] (લા) જાડી કઢી. (૨) પેંશ
ઢગરું ન. વૃદ્ધ માણસ, ડેસલું (આ અર્થમાં કશું ખુ ન. રિવા] (લા.) આંબલી કે બીજી ખટાશ નાખી એ જેડિયો પ્રોગ). (૨) ઢોર કરેલી દાળ કે કઢી, ડખલિયું
ડગલ ન. માટીનું ઢેકું ખે છું. [૨] ડખડખાટ. (૨) (લા.) ડખું, ડખલિયું. ઢગલા-ભદ પું. જઓ “ઢગલ’ + “ભટ્ટ.'] ટાઢમાટે “ગલા'(૩) ઝધડે, ધાંધલ. (૪) વાંધો-વચકે કાઢવો એ. [૨ (કોટ)ની ટહેલ નાખનારે ટહેલિયે બ્રાહ્મણ કર (ઉ. પ્ર.) અડચણ થાય એમ બોલ્યા કરવું. (૨) ઢગલા-વા કિ, વિ. જિઓ “ઢગલું' + વા’ માપદર્શક. એક ઝઘડે કરે. ૦ ઘાલ (રૂ. પ્ર.) ચાલુ કામમાં નડતર ઢગલા જેટલું છે, તદન નજીક, પાસે [ગ, પગલી નાખવો. ૦ હાંભરે (રૂ. પ્ર.) ઝઘડે કે ધાંધલ શમાવવાં. ઢગલી સ્ત્રી, જિઓ ‘ગલું" - ગુ. ‘ઈ' સ્ત્રીપ્રત્યય.] નાનું ૦ પટ (રૂ. પ્ર.) વાંધા-વચકે આવો. ૦ મૂક (.પ્ર.) ઠગલી સ્ત્રી. [જએ “ગલું' + ગુ. “ઈ' સ્ત્રીપ્રચય.] ધાંધલ જતી કરવી, પતાવટ કરવો]
બચ્ચાંની કે સ્ત્રીઓની બુતાનવાળો નાની બંડી કે આંગડી, હળવું સ. ક્રિ. [રવા.) હાથ નાખી ડહોળવું. (૨) (લા) અસ્તરશાળી બંડી
ચૂંથી નાખવું. ખેાળવું કર્મણિ, ક્રિ. ઢળાવવું, પ્રે..ક્રિ હગલું ન. [ઓ “ગ' + ગુ. ‘લું' વાર્થે ત...] જુઓ કળાવવું, કળાવું એ ડોળમાં.
ડગ,' [ ૯ ઓળખવું (અંળખવી) (ઉ.પ્ર.) વૃત્તિ જાણવી. હગ' (-ગ્ય) સ્ત્રી. [ ઓ ‘ડગવું.'] ડગ ડગ થયું એ, ગુમગુ ૦ દેવું, ૦ ભરવું, ૮ માંઢવું (રૂ.પ્ર.) એ “ડગ દેવું.” -લે સ્થિતિ, અસ્થિરતા
ડગલે, લે ને પગલે (રૂ. પ્ર) વારંવાર ગ૨ ન. ડગલું, પગલું. (૨) બે ડગલાં વચ્ચેનું અંતર. ગવું ન. [ ઓ ‘ડગલે.'] નાનો ડગલે. (૨) જાડું પહેરણ [૦ દેવું, ૦ ભરવું (રૂ. પ્ર.) પગરણ કરવું. ૦ માંડવું ઢગલો . [તુ. ‘દગ્સ” સિપાઈને પગ સુધીને પિશાક] (રૂ. પ્ર.) (બાળકનું) ચાલતાં શીખવું. (૨) આરંભ કરો] બુતાનવાળ લાંબે “કોટ' ગઢ વિ. [૨વા. (લા) કુરચું, ધૂર્ત
ગવું અ. ક્રિ. (અનુ.] હલવું. (૨) અસ્થિર થવું. (૩) (લા.) ગ (-મ)ગ કિ. વિ. [અનુ] અસ્થિર થઈ હક્યા કરે વિચલિત થવું, વિચારમાં પરિવર્તન કરવું. (૪) લલચાયું. એમ, ઢચુપચુ થાય એમ
ડગાવું ભાવે, કેિ. ઠગાવવું" પ્રે., સ. ક્રિ. [ચોસલું હગઢ(-મ)ગવું અ. કિં. [ જુઓ ‘ગ ડ(મોગ, ના. ધા.] ઢગશ (શ્ય) સ્ત્રી. [ચરો.] મટે ૫થ્થર, પથ્થરનું મેટું ડગ ડગ થવું, અસ્થિરતાથી હત્યા કરવું. (૨) વિચલિત થવું, ગળવું સ. જિ. [૨વા] જે તે ખાધા કરવું. (૨) ચચળાડગવું. (૩) (લા.) અવિશ્વાસ ઊભે થે. હેગડ(-મ)ગાવું વીને ખાવું. ગળાનું કર્મણિ, હગળાવવું છે., સ. ક્રિ. ભા, ક્રિ. ઢગઠ(-મ)ગાવવું છે.. સ. ક્રિ.
હગળાટવું સ. મિ. [રવા.] મેટા ટુકડા બચકાવીને ખાવા