Bruhad Gujarat kosha Part 1

Author(s): Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board

Page 1021

હું
હુંએ જુએ ‘ટૂંબે.’
4ઈ સી. એ નામના એક છેડ
ટ્(+)ક' સ્ત્રી, શિખર, ટોચ (પહારૢ વગેરેની) ટૂંક3 સ્રી, કવિતાની કડી, તૂક ફૂંકવું સ, ક્રિ. [રવા.] ચેટી પડવું, વળગી રહેવું. (ભૂ કૃ.માં કર્તરિ પ્રયાગ.) ટુકાવું કર્મણિ, ક્રિ. ટુકાવવું કે,
સ. ક્રિ
ફ્રૂટ (ટય) સ્ત્રી, [જુએ ‘ટટવું.’] જુએ ‘તૂટ’ ફ્રૂટક વિ. જિઓ મું' + ગુ, ‘ક' કૃ. પ્ર. ] જએ ‘ તૂટક,’
ટૂંકા પું. જએ ‘ટુચક (1).' ટ્રેટફાટ (ટ્રેલ “ ફાટય) શ્રી. [જુએ જુએ ‘તૂટ - ફાટ.’ ફૂટ-ફૂટ (ટ્ય - ઘૂંટય) સ્રી. [ જુએ ટ્⟨-તૂટ-ભંડાળ (-બડોળ) વિ. [જુએ તૂટી પડેલી ડીવાળું, દેવાળિયું ટ-ટ વિ.જિ આ ‘ ટૂટવું,' – હિર્ભાવ.] ભાગ્યું-તૂટ્યુ. [॰ ખાટલે સૂવું (રૂ. પ્ર.) રિસાઈ જવું] ફૂલ, બ્લુ વિ. [જુએ ‘ ફૂટવું ’-ભ. કુ. ‘ એલ,' - લાઘવ.] જુએ ‘ તૂટલ,’-‘ છું. ’ ટૂટવું અ. ક્રિ. [ર્સ, ત્રુટ્· કુચ-> પ્રા. તુષ્ટ, ડૈટ્ટ] જુએ ‘ તૂટવું. ’
હું ' નું
ટાઢ (-ટથ) સ્ત્રી જિઆ ફૂટવું,’દ્વિર્ભાવ,] એકદમ પડાપડી, દરાડે
૯૭૬
Jain Education International_2010_04
ટેંટિયા
ટૂંકણી સ્ત્રી, વ્યભિચારિણી શ્રી, વેશ્યા ટૂંક-ભંડાળિયું (-ભણ્ડાળિયું) વિ. [જુએ ‘ટૂંકું' +‘ભંડોળ’ + ગુ. ‘ક્યું' ત. પ્ર.] એછી પૂંછવાળું ટૂંક(કા)-માં ૪. વિ. [જુએ ‘ ટૂંકું ’+ ગુ. સા. વિ. ના અર્થના ‘માં’ અનુગ.] સંક્ષેપમાં. (ર) સારાંશ-રૂપે ટૂંકાક્ષરી શ્રી જુએ ‘ટૂંકું ' + સં, અક્ષર + ગુ. ‘ઈ' ત. પ્ર.] સંદર્ભમાં ગ્રંથો વગેરે તેમજ પાર્રિભાષિક શબ્દોના આરંભના તેમ સ્પષ્ટતા ખાતર વચ્ચેના વણૅની સંક્ષિપ્તાક્ષરી. (૨) વર્ણીના ટૂંકા પ્રકારના સંકેતાની લેખન-પદ્ધતિ, શોર્ટ-ગ્લૅન્ડ ’(૨. વા.) [સંક્ષેપ, લાવ
ટૂંકાણુ ન. [જએ‘ ટૂંકાવું ' + ગુ. ફૂંકાવવું જુએ નીચે ‘ ટૂંકાવું 'માં,
' અણુ . પ્ર. ]
"
એ. ક્રિ. જુિએ ‘કું,' “ના. ધા..] ટૂંકું થયું. ફૂંકાવવું કે., સ. ક્રિ. [બે લાકડાં, (વહાણ.) ટૂંકી સ્ત્રી, ફાળકના ભાગે રાખવા મૂકવામાં આવતાં આડાં ટૂંકું વિ. લંબાઈ ઊંચાઈ કદ ગતિ અંતર સમય વગેરેમાં ખડું ( નજીકનું ખૂબ ઓછું (જેમકે ‘ઢીંગણું ‘ચાહું' ‘સંક્ષિપ્ત' વગેરે ), [ કી ચાલ (ય) (૨. પ્ર.) નજીક નજીક પગલાં પડે એવી ગતિ. કી દૃષ્ટિ, -કી નજર (રૂ. પ્ર.) આંખની ઓછી શક્તિ, (૨) બુદ્ધિની ઊણપ. (૩) અનુદાર વૃત્તિ, કંજૂસાઈ, લેાભવૃત્તિ. -કી વાર્તા (રૂ. પ્ર.) એકાદ પ્રસંગને લ” લખાતી વાર્તા, નવલિકા, શોર્ટ સ્ટોરી.’• આયુષ(ષ્ય) (રૂ. પ્ર.) ટૂંકી જિંદગી. ॰ કરવું (રૂ. પ્ર.) ઝટ પતાવવું. (ર) જાનથી તરત ખતમ કરવું. (૩) પતાવી નાખવું. ૦ કાતરવું (રૂ. પ્ર.) વહેલું તાવવું, (ર) અટકાવી દેવું, થંભાવી દેવું, ટચ (રૂ.પ્ર.) તદ્દન ટૂંકું. ૦ નામ (ઉં. પ્ર.) નામ વગેરેના આદ્યાક્ષર લખાયા હોય એવી રીતનું નામ ( કે. કા. શા.' જેમ) -કે પકડવું (૩. પ્ર.) વાતમાં અધવચ બાંધી લેવું, કે પતાવવું (રૂ. પ્ર.) જલદી નિકાલ કરવે] ગારવું સ, ક્રિ. [રવા.] એકઠું કરવું. (૨) કુળ તાડવું. (૩) ચાંચ મારવી. દૂંગારાવું કર્મણિ, ક્રિ. રંગારાવવું છે.,
સ. ક્રિ.
યૂઢંઢ વિ. [ જુએ ‘ફૂટવું’+ ‘ફૂટવું,’ ભૂૐ ‘ફૂટયું’‘ફૂટયું’–લઘુ ઉચ્ચારણ,] જુએ ‘તૂ હુંફૂટું’[' તાટો, ' છૂટા પું, જિએ ‘ફૂટવું' + ગુ, ‘એ' ફૅ. પ્ર.] જુએ ‘તૂટો’ઝૂમણું ન. [ જુએ ‘ટૂંપણ,' •ઉચ્ચારણ-ભેદ. ] કણક ગંદ× વાનું ધી કે તેલ. (૨) ધંતર-મંતરને તુચક્ર. (૩) એછું આવતાં થતી રીસ (મેટે ભાગે આ શબ્દ ‘કામણભૂમણ’ -‘ટામણ ટ્મણ ’ના રૂપમાં જોવા મળે છે.) ટૂવા પું. [જ આ ‘ટવું ' + ગુ. ‘એ’ફૅ. પ્ર.] પ્રવાહીનું બુંદ, વે. (ર) (તમાકુ વગેરેને) પાણી ટેવું એ. (૩) વ્હાલા. (૪) ખાડા, (૫) દર. (૬) નારું. (૭) ચૂંટિયા. (૮) પાજેલા રૂનું પૂમડું. [--ા દેવા (રૂ. પ્ર.) મહેણાં મારવાં, -વા પાડવા (રૂ. પ્ર.) ટપકાં કરવાં. વા સૂકા (. પ્ર.) ટીપાં પાડવાં. પડયા (રૂ. પ્ર.) તારું પડવું [સ.ક્રિ. સવું . ક્રિ. [ રવા. ] સકાં ભરવાં. હુસકાવવું કે, ક્રિ. વિ. રિવા.] વાટના અવાજ થાય એમ ટૂંક જુએ ‘ટૂક.
અને થોડા સસાસમાં).
ટૂંક વિ. [જુએ ‘ટૂંકું;’ લાધવ.] ટૂંકું. (‘ટૂંક સમય’ ‘ટૂંક વખત' ‘ટૂંક નોંધ' ‘તું ક-માં” જેવા પ્રયોગોમાં મર્યાદિત [નથી.) ટૂંક (-કષ) શ્રી. [જુએ ‘ઢાંકવું.'] ટાંકણી (વ્યાપક પ્રયોગ ટૂંકું-જીવી વિ. જિઓ ‘ટૂંકું ' + સં. °નીવી પું.] ટૂંકી આવરદાવાળું, અપાયુજી, અપજીવી ટૂંકહું વિ. [જુએ ‘ ટૂંકું ’ + ગુ. ‘&' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] સાવ ટૂંકું. (ર) ખઢડું, વામણું
‘
.
ફૂટવું ' + ‘ફાટવું] જિઓ ‘ટ - ફૂટ.’ફૂંકાવું ‘ટૂટવું ’+ ‘ફૂટવું.' ] ‘ટૂટવું’+ ‘ભંડોળ ']
7
'
મૂંગારાજનું, જંગરાલું જુએ ‘ટૂંગારવું”માં,
સ્ત્રી. કે. પ્રા. ટુટ વિ. છિન્નભિન્ન અંગોવાળું ’ દ્વારા ] વાંસાનાં બેમાંથી એક ચા બેઉ હાડકાં બહાર ઊપસી આવવાથી થતા ઢંકા, ખંધ ટણિયું ન. [જુએ ‘ટૂંટ ' + ગુ. ‘ અણુ`' + ‘ઇયું' ત.પ્ર.] જુએ ‘ ટૂંટિયું(ર).’
'
હું(-i,-ળું) વિ. [જુએ ‘ટૂં’ + ગુ. ‘ હું ’–‘હું ' ત. પ્ર.] ટંટ નીકળી હાય તેનું [રહેલું હોય એમ ટટ-સૂંઢ ક્ર. વિ. [જુએ ‘ચૂંટ,’-દ્વિર્ભાવ.] ટૂંટિયું વાળીને ટટલું(-ળું) જુએ ‘ડું.’
.
ટૂંટિયું ન. [જુએ ‘ ચૂંટ' + ગુ. ‘યું' ત. પ્ર.] વાંસાના
ભાગ બહાર પડતા દેખાય એમ બધાં અંગેને સંકાડી પડી રહેવાની સ્થિતિ. (ર) (લા.) કાગળિયું, ‘કોલેરા’ ટૂંટિયા પું. [જુએ ‘ટૂંટિયું.’] (લા.) તાણા ખનાવતાં ભૂલથી ગૂંચવાઈ જતા તાર