Agam 02 Ang 02 Sutrakrutangsutra Vol 1 Niryukti

Author(s): Bhadrabahuswami, Punyavijay
Publisher: Prakrit Granth Parishad

Page 154

सुत्तगा० ३४९-५३ णिजुत्तिगा० ७७-७८ ] सूयगडंगसुत्तं बिइयमंगं पढमो सुयफ्खंधो । ___३५१. 'खेत्तण्णे कुसले आसुपण्णे महेसी, अणंतणाणी य अणंतदंसी।
जसंसिणो चक्खुपधे ठितस्स, जाणाहि धम्मं च घितिं च पेधं ॥३॥ ३५१. खेत्तण्णे कुसले आसुपण्णे० वृत्तम् । क्षेत्रं जानातीति क्षेत्रज्ञः । कुशलो द्रव्ये भावे च । द्रव्ये कुशान् लुनातीति द्रव्यकुशलः । एवं भावे वि, भावकुशास्तु कर्म । अथवा कुत्सितं शलति कुत्सिताद्वा शलति कुशलः । केवलज्ञानित्वाद् आशुप्रज्ञो आशु एव प्रजानीते, न चिन्तयित्वा इत्यर्थः । महेसी महरिसी, महान्तं वा एसतीति महेसी । अनन्तज्ञानीति । केवलज्ञानी । अनन्तदर्शनीति केवलदर्शनी । जसंसिणो चक्खुपहे ठितस्स, यशः अस्यास्तीति यशस्वी सदेव-मणुआ-ऽसुरे लोगे जसो । पश्यतेऽनेनेति चक्खु, सर्वस्यासौ जगतश्चक्षुष्पथि स्थितः, चक्षुर्भूत इत्यर्थः । यथा तमसि वर्तमाना घटादयः प्रदीपेनाभिव्यक्ता दृश्यन्ते, न तु तदभावे, एवं भगवता प्रदर्शितानर्थान् भव्याः पश्यन्ति, यद्यसौ न स्यात् तेन जगतो जात्यन्धस्य सतोऽन्धकारं स्यात् , तेनाऽऽदित्यवदसौ जगतो भावचक्षुष्पथे स्थितः । स्यादनुक्तमपि जानीहि जानस्व, किंविधो धर्मः धृतिः प्रेक्षा वा ? अचिन्त्यानीत्यर्थः, चारित्रधर्मः क्षायिकः, धिति वज्जकुडुसमा, पेक्खा केवलणाणं । अथवा किश्चित् 10 सूत्रमतिक्रान्तं निकाचयतीति कृत्वा ते पुत्तका ( ? पुच्छका) भवंति अजसुधम्म-भगवं ! तुम तस्स जसंसिणो चक्खुपधे थितस्स जाणाहि धम्मं च धितिं च पेधं जारिसो तस्स सव्वलोगचक्खुभूतस्स । उक्तं च-"अभयदए [चक्खुदए] मग्गदए" [
] इत्यतश्चक्षुर्भूतः, तस्स जारिसो धम्मो वा धिती वा पेहा वा तं तुमं अवितधं जाणाहि, जाणमाणो कधेहि त्ति, णे [त्ति वाक्यशेषः ॥ ३ ॥ स च कथयत्येवम्३५२. उड्ढे अधे वा तिरियं दिसासु, जे थावरा जे य तसा य पाणा।
15 स णिच्चणिचे य समिक्ख पण्णे, [ ? समियाएवं दीवसमो तहाऽऽह ] ॥४॥ ३५२. उड्ढे अधे वा तिरियं दिसासु० वृत्तम् । येषामूर्ध्वलोके स्थानं यतः प्रभृति वोर्चे भवति, एवमधः, तिर्यगिति चतस्रो दिशस्तासु दीव-समुद्रा इति । अस्मिन् त्रिलोकेऽपि ये स्थावराः त्रिप्रकारा ये च त्रसाः त्रिप्रकारा एव । स णिच्चप्रणिच्चे य समिक्ख पण्णे, स इति स भगवान्, नित्यानित्य इति भावा अपि हि केनचित् प्रकारेण नित्याः केनचिदनित्याः। कथम् ? इति चेत्, द्रव्यतो नित्या भावतोऽनित्याः, द्रव्यं (? उभयं) प्रति नित्यानित्याः । एवमन्यान्यपि द्रव्याणि यथा नित्या-20 न्यनित्यानि च तथा सम्यग् ईक्ष्य प्रज्ञया तथा आहेति वक्ष्यमाणान् । दीवसमो दीवभूतः । दीवो दुविधो-आसासदीवो पगासदीवो य, उभयथाऽपि जगतः, आसासदीवो ताणं सरणं गती, प्रकाशकरो आदित्यः सव्वत्थ समं पगासयति चंडालादिसु वि । एवं भगवान् दीवेण समो दीवसमो। समियाए त्ति सम्यक्, ण पूया-सकार-गारवहेतुं, "जधा पुण्णस्स कच्छती तधा तुच्छस्स कच्छती" [ आचा० श्रु० १ ० २ उ० ६ सू०५] ॥४॥
३५३. से सव्वदंसी अभिभूय णाणी, णिरामगंधे धितिमं ठितप्पा।
. अणुत्तरं सव्वजगं सि विजं, गंथाँतीते अभए अणाऊ ॥५॥ ३५३. से सव्वदंसी अभिभूय णाणी० वृत्तम् । सव्वं पासति त्ति सव्वदंसी, केवेलदर्शनीत्युक्तं भवति, चत्वारि
१ खेयण्णे से कुसले आसुपण्णे, अणंत° पु २ वृ० । खेयण्णए से कुसले महेसी, पु १ वृपा० दी । खेयण्णे से कुसले महेसी. खं १ ख २॥ २च पेहे खं १ वृ० । च पेहा खं २ पु १ । च पेह पु२ । च बेहि वृपा० दी० । तहेव दीपा०॥ ३ उड़े अहे य तिरियं दिसासु, तसा य जे थावर जे य पाणा । से णिच्च-ऽणिच्चेहि समिक्ख पण्णे, दीवे व धम्म समियं उदाह ॥ खं १ ख २ पु १ पु २ वृ० दी० । उढे खं १ । अहेयं पु १ । णिच्च-ऽणिञ्चे य स खं १ पु २॥ ४ त्रिप्रकाराः स्थावराः पृथिव्यम्बु-वनस्पतयः। त्रिप्रकारास्त्रसाः तेजोवायु-विकलेन्द्रिय-पञ्चेन्द्रिया इति ॥ ५“मच्छंत' त्ति मथ्यमानं हृदयं येषां ते तथा, इह च थकारस्य छकारादेशः छान्दसत्वात्, यथा 'पुण्णस्स कच्छई' इति, अत्र पूर्णस्य कथ्यते इति" इत्यभयदेवसूरिपादाः प्रश्नव्याकरणाङ्गवृत्ती तृतीयेऽधर्मद्वाराध्ययने व्याख्यातवन्त इति, सूत्र १२ पत्र ५७-१॥ ६ अणुत्तरे सव्वजगंसि विजं खं १ खं २ पु १ पु २ वृ० दी। जगम्मि खं १॥ ७ गंथादीए अभए अणाऊ खं १ पु २। गंथाअदीते अभते अणाऊ खं २ पु १॥ ८ पासत्ति सि पु० सं०॥९ केवलज्ञानी केवलदर्श° पु०॥
सास, तसा या उड्डे खं पन्द्रिया इति ॥ इति" इत्यमयदे
Jain Education Intemational