Agam 02 Ang 02 Sutrakrutangsutra Vol 1 Niryukti

Author(s): Bhadrabahuswami, Punyavijay
Publisher: Prakrit Granth Parishad

Page 227

णिजुत्ति-चुण्णिसमलंकियं
[१२ समोसरणज्झयणं
एतत्प्रमाणः कुन्थोरपि हस्तिनोऽपीति, अधवा "जध मम ण पियं दुक्खं" [ दशवै० नि० गा० १५६] एवं सव्वजीवाणं डहराण वा महल्लाण वा, "पुढविकाइए णं भंते ! अकंते समाणे केरिसयं वेदणं वेदयंति ?" [ वगो इत्यतस्तेऽपि ण अक्कमितव्वा ण संघट्टेतव्वा । ये एवं पश्यन्ति उवेहती लोगमिणं महंतं वृत्तं [ उत्तरद्धं ] । उवेहती उपेक्षते, पश्यतीत्यर्थः, उपेक्षां करोति, सर्वत्र माध्यस्थ्यमित्यर्थः, महान्त इति छज्जीवकायाकुलं अष्टविधकर्माकुलं वा, बलि5पिंडोवमाए महंतो लोगो, अथवा कालतो महंते अनादिनिधनः, अस्येके भव्या अपि ये सर्वकालेनापि न सेत्स्यन्ति । अथवा
द्रव्यतः 'क्षेत्रतश्च लोकस्यान्तः, कालतो भावतश्च नान्तः । बुद्धे नाम धर्मे समाधौ मार्गे समोसरणेसु च अप्रमत्तः कायेषु जयणाए य, अथवा प्रमत्तेषु असंजतेषु परिव्वएज्जासि त्ति बेमि । अथवा बुद्धे अप्पमत्ते सुट्टु परिव्वएज्जा ॥ १८ ॥
५५२. जे आतयो परतो यावि णचा, अलमप्पणो होति अलं परेसिं।
तं जोतिभूतं सतताऽऽवसेजा, जे पादुकुजा अणुवीति धम्मं ॥१९॥ 10 ५५२. जे आतयो परतो यावि णच्चा० वृत्तम् । आत्मनः स्वयं तीर्थकरा जाणंति जीवादीन् पदार्थान् परतो
गणधरादयः । अलं पर्याप्त्यादिषु, स द्विविधोऽपि जानकः अलमात्मानं परांश्चेति, अकृत्याद्वा प्रतिषेधयितव्य इति । एवं तं जोतिभृतं, तमिति तं उभयत्रातारं ज्योतयतीति ज्योतिः आदित्यश्चन्द्रमाः मणिः प्रदीपो वा, यथा प्रदीपो ज्योतयति एवमसौ लोका-ऽलोकं ज्योतयतीति ज्योतिस्तुल्य इत्यर्थः । सततं आवसेज्जासि त्ति जावज्जीवाए सेवेज्जा तित्थगरं गणधरे
वा [ यो] यस्मिन् काले ज्योतिर्भूतः । जे पादुकुजा, य इत्यनिर्दिष्टः, प्रादुः प्रकाशने, ये प्रादुष्कुर्वन्ति धर्म पूर्वापरतो15 ऽनुचिन्त्य, करतलामलकवद् लोकं दृष्ट्वा इत्यर्थः । अथवा अणुवीयिणितुं परसमये स्वसमयं दर्शयति, :
इत्यर्थः । अथवा अणवीयिणितुं परसमये स्वसमयं दर्शयति, धम्म समाधि मार्ग समोसरणानि च ॥ १९ ॥ कीदृशः पुनस्ते विघाटितज्ञानिनः त्रैलोक्यदर्शिनः ? उच्यते
५५३. आताण जे जाणति जे य लोगं, जे आगतिं जाणइऽणागतिं च ।
जे सासतं जाणइ असासतं च, जातिं मरणं चं चयणोपवादं ॥ २०॥ ५५३. आताण जे जाणति जे य लोगं० वृत्तम् । आत्मानं यो वेत्ति यथा 'अहमस्ति' इति संसारी च । अथवा 20 स आत्मज्ञानी भवति य आत्महितेष्वपि प्रवर्त्तते । अथवा त्रैलोक्य (त्रैकाल्य) कार्यपदेशादात्मा प्रत्यक्ष इति कृतवानित्यादि ।
येनाऽऽत्मा [ज्ञातो] भवति तेन प्रवृत्ति-निवृत्तिरूपो लोको ज्ञात एव भवति आत्मौपम्येन, यथा-ममेष्टानि, दृष्टेष्वर्थेषु प्रवृत्ति-निवृत्ती भवतः यथाऽस्तीति । अथवा आत्मौपम्येन परेष्वहिंसकः । किञ्च-जे आगतिं जाणESणागतिं च.जे आगतिं जाणति, कुतो मनुष्या आगच्छन्ति ? “सत्तममहिणेरइया०” [बृहत्सं० गा० ३४३] कैर्वा कर्मभिः कुत्र वा गच्छन्ति ?, न विद्मः-कुतोऽहमागतः गमिष्यामि वा ? । अनागतिरिति सिद्धिः सादीया अपज्जवसिता । जे सासतं जाणड 25 असासतं च, सर्वद्रव्याणां शाश्वतत्वं द्रव्यतः अशाश्वतत्वं पर्यायतः, चशब्दात् शाश्वताशाश्वतत्वं वा। तं जधा-णेरइया दव्वद्वताए सासता, भवट्ठताए असासता । अथवा निर्वाणं शाश्वतम् , संसारिणस्तु संसारं प्रतीत्य अशाश्वताः । जाति मरणं च जानीते, औदारिकानां सत्त्वानां जातिः, एत्थ जोणीसंगहो भाणितव्वो णवविधो वि । तं जधा-"सचित्त-शीत-संवृताः .
सेतरा मिश्राश्चैकशस्तद्योनयः" [तत्त्वा० अ० २ सू० ३३] सचित्ता-ऽचित्त-शीतोष्ण-संवृत-विवृता एताश्च सेतराः । ओरालियाणं चेव मरणम् । बन्धानुलोम्यात् चयणोपवादं, इतरधा तु पूर्व उपपातो वक्तव्यः, स तु नारक-देवानाम् , चयणं 30 तु जोतिसिय-वेमाणियाणं, उव्वट्टणा भवणवासियाणं वंतराणं नेरइयाणं च ॥ २० ॥
क्षेत्रतश्च कालतो भावतश्च लोक पु० सं० ॥ २ वा वि पु १ पु २ । तावि खं २॥ ३ भूतं च सताऽऽव खं १ खं २ पु १ पु २॥ ४ अत्ताण जो जाणति जो य खं १ खं २ पु १ पु २ वृ० दी०॥ ५ गई च जो जा खं २ पु १ पु २ । आगई च जो जा खं १॥ ६ जाणतणागई च खं १॥ ७ जाणयऽसा खं १ । जाणअसापु १ पु २॥ ८ जाती खं १ ख २ प१३२॥ ९च जणोववातं खं १खं २ पु १ पु २ वृ० दी०॥ १० रिकारिकानां सत्त्वा सं० । रिकानां कारिकानां सत्वा वा. मो० ॥
Jain Education Intemational