Agam 02 Ang 02 Sutrakrutangsutra Vol 1 Niryukti

Author(s): Bhadrabahuswami, Punyavijay
Publisher: Prakrit Granth Parishad

Page 230

सुत्तगा० ५५६-५७ णिज्जुत्तिगा० ११५-१९] सूयगडंगसुत्तं बिइयमंग पढमो सुयक्खंधो ।
२१९ *ण कुणेति दुक्खमोक्खं उजममाणो वि संमपदेसु । तम्हा अत्तुकरिसो वजेतव्वो जतिजणेणं ॥ ५॥ ११९ ॥
॥ आयतहं सम्मत्वं ॥१३॥ ॥५॥ ११९ ॥णामणिप्फण्णो गतो। सुत्ताणुगमे सुत्तं उच्चारतव्वं । अज्झयणाभिसंबंधो-अणंतरसुत्ते “वलया विमुक्के" [सूत्रं ५५५] ति वुत्तं, इहापि वलयादि, अवितधशीले प्रयतितव्यं वलयविनिर्मुक्तेन । भाववलयं माया शिष्य- 5 दोषाश्च इहोक्ताः, अत्तुक्करिसादीया भावदोसा वज्जेतव्वा इति । अतः
५५६. आधःधिजं तु पंवेदइस्सं, णाणप्पगारं पुरिसस्स जातं ।
___ सतो य धम्म असतो य सीलं, संतिं असंतिं करिसामि पादुं ॥१॥ ५५६. आधत्तधिजं तु पवेदइस्सं० वृत्तम् । यथातथमिति आधत्तधियं याथातथ्यम् , शीलव्रतानीन्द्रियसंवरसमिति-गुप्ति-कषायनिग्रहसर्वमवितधं यथातथम् , ते अनाचरतां च दोषान् वक्ष्यामः । अथवा व्रत-समिति-कषायाणां धारणा 10 रक्षणं विनिग्रह-त्यागौ। तुर्विशेषणे । ये च वितथमाचरन्ति तांश्च वक्ष्यामः भृशमावेदयिष्यति । नाना अर्थान्तरभावे, पुरिस[स्स] जातमिति केचित् प्रियधर्माः, केयि अधाछन्दाः, सत्पुरुषशीलगुणांश्चोपदेश्या(क्ष्या)मः, समोसरणे तु अण्णउत्थियगिहत्थाण दृष्टयो दर्शिताः इत्यतो णाणप्पगारं पुरिस[स्स] जातं, तिष्ठन्तु तावन्नानाप्रकारा गृहस्थाः, अन्यतीर्थिका पासत्थादयो संविग्गा य णाणापगारा पुरिसजाता, णाणाछन्दा इत्यर्थः । अथवा किं चित्रं यदि नानाविधाः पुरुषाः नानाशीला एव भवन्ति ?, एक एव हि पुरुषस्तानि तानि परिणामान्तराणि परिणामयन् णाणापगारो पुरिसज्जातो भवति । तं जधा-कदाचित् 15 तीव्रपरिणामः, कदाचिन्मन्दस्वभावः, कदाचिन्मध्यमः, कदाचिन्मृदुस्वभावः, कदाचिन्निधर्म एव भवति, कृत्वा चाकृत्यं कश्चिन्निवर्त्तते, कश्चित् सुतरां प्रवर्त्तते, अन्यस्य चान्यः परीषहो दुर्विषहो भवति, अथवा [ दारुणा-5]दारुणस्वभावत्वाच्च
कारं पुरुषजातं भवति । सतो य धम्म असतो य सीलं. सदिति शोभनः तस्य सतः धर्मो भवति यथार्थः, एवं समाधिर्मार्गश्च । असन्निति अभावे जुगुप्सायां च, अभावे तावत्-अशीला एव गृहस्थाः, जुगुप्सायां अशीलानारीवद् नासौ अशीलः किन्तु अशोभनशीलत्वाद् अशील इत्यपदिश्यते । दुगंछायां पासत्थादयो अण्णउत्थिया पासत्था य कुसीलाः । 20 सर्वाशुभनिवृत्तिः शान्तिः, सर्वभूतशान्तिकरत्वात् सर्वाशुभनिवृत्तिः शान्तिः, तथा च परमशान्तिः निर्वाणं भवति । अशान्तिः अशीलः । आत्मनः परेषां च इह वा शान्तिर्भवत्यमुत्र च, तां कर्मनिर्जरणशान्ति प्रादुःकरिष्यामि प्रकाशयिष्यामीत्यर्थः । कर्मबन्धकारणं चाशान्ति इह परत्र शिष्यदोष-गुणांश्च प्रादुःकरिष्यामि ॥ १ ॥ तत्र तावच्छिष्यदोषाः
५५७. अहो अ रातो अ समुट्टितेहिं, तधागतेहिं पडिलंभ धम्मं ।
समाधिमाघातमझूसयंता, सत्थारमेव फरुसं वदंति ॥२॥ ५५७. अहो अ रातो असमुद्वितेहिं. वृत्तम् । सम्यग् उत्थिताः समुत्थिताः, सम्यग्रहणात् समुत्थितेभ्यः संयमगुणस्थितेभ्यश्च द्विविधां शिक्षा गृहीत्वा तीर्थकरादिभ्यः तथागतेभ्यः संसारनिस्सरणोपायस्तावत् प्रतिलभ्येत । प्रतिलभ्य ज्ञान-दर्शन-चारित्रवन्तं धर्म प्रतिलभ्य तीर्थकरोपदेशाद् जमालिवद् आत्मोत्कर्षदोषाद् विनश्यन्ति, गोडामाहिलावसानाः सर्वे निवाः आत्मोत्कर्षाद् विनष्टाः बोटिकाश्च । त एवमात्मोत्कर्षात् समाधिमाघातमझूसयंता, भावसमाधिर्व्याख्यातः
१ण करेति खं १ ख २ पु २ वृ०॥ २ संजम-तवेलु खं १ ख २ पु २ बृ० ॥ ३ आहत्तहं खं २ पु २॥ ४ आहत्तहियं खं १ खं २ पु १। आहत्तहीयं पु २ वृ०॥ ५ पवेयतिस्सं खं १ । पवेइइस्सं खं २ पु २ । पवेइयस्सं पु १॥ ६ पुरिसस्स भावं वृपा० ॥ ७ करिस्सामि पातुं खं २॥ ८ विनित्यात्याग्नौ । तु वा. मो० ॥ ९ "ज्ञानप्रकारम्' इति प्रकारशब्द आद्यर्थे, आदिग्रहणाच सम्यग्दर्शन-चारित्रे गृह्यते । तत्र सम्यग्दर्शनं औपशमिक-क्षायिक क्षायोपशमिकं गृह्यते, चारित्रं तु व्रत-समिति-कषायाणां धारण-रक्षण-निग्रहादिकं गृह्यते । एतत् सम्यग्ज्ञानादिकं 'पुरुषस्य' जन्तोः यद् 'जातं' उत्पन्नं तदहं 'प्रवेदयिष्यामि' कथयिष्यामि । तुशब्दो विशेषणे, वितथाचारिणस्तदोषांश्चाअविर्भावयिष्यामि । 'नानाप्रकार वा पुरुषस्य स्वभावं' उच्चावचं प्रशस्ता-प्रशस्तरूपं प्रवेदयिष्यामि ।" इति वृत्तिः ॥ १०°मझोस खं २ पु २ । मजोस खं १ पु १॥ ११ °मेवं खं २ पु १ पु २ वृ०॥