________________ આગમસૂત્ર 1, અંગસૂત્ર ૧‘આચાર' અધ્યયન-૧, ઉદ્દેશો-૪ “અગ્નિકાય" સૂત્ર-૩૨ અગ્નિકાય સંબંધે વિશેષથી હું તને કહું છું કે - સ્વયં કદી લોક અર્થાત્ અગ્નિકાયના સચેતનપણાનો નિષેધ ના કરે અને આત્માનો પણ અ,લાપ ન કરે. જે અગ્નિકાયની સજીવતાનો નિષેધ કરે છે, તે આત્માનો નિષેધ કરે છે. જે આત્માનો નિષેધ કરે છે તે લોક અર્થાત્ અગ્નિકાયની સજીવતાનો નિષેધ કરે છે. સૂત્ર૩૩ જે દીર્ઘલોક એટલે વનસ્પતિ અને શસ્ત્ર અર્થાત્ અગ્નિનાં સ્વરૂપને જાણે છે, તે અશસ્ત્ર અર્થાત્ સંયમના સ્વરૂપને પણ જાણે છે. જે સંયમને જાણે છે તે દીર્ઘલોકશસ્ત્ર અર્થાત્ વનસ્પતિના શસ્ત્રરૂપ અગ્નિકાયને પણ જાણે છે. સૂત્ર-૩૪ સદા સંયત, સદા અપ્રમત્ત અને સદા યતનાવાન્ એવા વીરપુરૂષોએ પરિષહ આદિ જીતી, ઘનઘાતિકર્મોનો ક્ષય કરીને કેવળજ્ઞાન દ્વારા આ સંયમનું સ્વરૂપ જોયું છે. સૂત્ર૩૫ જે પ્રમાદી છે, રાંધવું-પકાવવું આદિ ગુણના અથવા ઇન્દ્રિય સુખોના અર્થી છે, તે જ દંડદેનાર અથવા હિંસક કહેવાય છે. સૂત્ર-૩૬ તે ‘દંડને જાણીને અર્થાત્ અગ્નિકાયની હિંસાના દંડરૂપ ફળને જાણીને તે મેઘાવી સાધુ સંકલ્પ કરે કે મેં જે પ્રમાદને વશ થઈને પહેલા હિંસા કરેલ છે તે હિંસા હું હવે કરીશ નહીં. સૂત્ર—૩૭ હે શિષ્ય! સંયમી સાધુ હિંસાથી લજ્જા પામતા હોવાથી જીવ-હિંસા કરતા નથી તેને તું જો અને આ શાક્ય આદિ સાધુઓને તું જો ! કે જેઓ “અમે અણગાર છીએ” એમ કહીને અનેક પ્રકારના શસ્ત્રોથી અગ્નિકાયના સમારંભ દ્વારા અગ્નિકાય જીવોની તથા અન્ય અનેક પ્રકારના જીવોની હિંસા કરે છે. આ વિષયમાં ભગવંતે પરિજ્ઞા અર્થાત્ વિવેક કહેલ છે કે - કેટલાક મનુષ્યો આ જીવનને માટે, પ્રશંસા, સન્માન અને પૂજનને માટે; જન્મ-મરણથી મુક્ત થવા માટે, દુઃખોના પ્રતિકાર માટે અગ્નિકાયની હિંસા જાતે કરે છે, બીજા પાસે કરાવે છે અને અગ્નિકાયની હિંસા કરનારને અનુમોદે છે. આ હિંસા અગ્નિકાયના હિંસકના અહિતને માટે, અબોધિના લાભને માટે થાય છે. તે સાધક આ સમારંભ અર્થાત્ હિંસાને સારી રીતે સમજીને સંયમ સાધના માટે તત્પર બને. ગવંત કે તેમના સાધુ પાસેથી ધર્મ સાંભળીને કેટલાકને એ સમજ પ્રાપ્ત થાય છે કે આ જીવહિંસા નિશ્ચયથી કર્મબંધનું કારણ છે, મોહનું કારણ છે, મૃત્યુ નું કારણ છે અને નરક નું કારણ છે, તો પણ મનુષ્ય વિષય-ભોગમાં આસક્ત થઈને વિવિધ પ્રકારના શસ્ત્રો વડે અગ્નિકાયની હિંસા કરે છે, તેમ કરતા અન્ય અનેક ત્રાસ આદિ જીવોની હિંસા કરે છે. સૂત્ર-૩૮ તે હું તમને કહું છું કે - પૃથ્વી, વ્રણ, પત્ર, લાકડું, છાણ અને કચરો એ સર્વેને આશ્રીને ત્રસ જીવો હોય છે, ઉડનારા જીવો પણ અગ્નિમાં પડે છે, આ જીવો અગ્નિના સ્પર્શથી સંકોચ પામે છે. અગ્નિમાં પડતા જ આ જીવો મૂચ્છ પામે છે. મૂચ્છ પામેલા તે મૃત્યુ પામે છે. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(આચાર)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 10
