________________
दोढसो गाथार्नु स्तवन
मामक, इत्यादि. समास ते, अव्ययीभाव प्रथम, तत्पुरुष बीजो, द्वंद्व श्रीजो, बहुव्रीहि चोयो, कर्मधारय पांचमो, द्विगु छठो अने एकशेप सातमो, ए सात समास जाणवा, उपनगरं ग्राम ए अव्ययी भाव १, अर्हतां चैत्यानि अरिहंतचेइआणि ए तत्पुरुष २, ग्रामनगरे नगरखेडकपडा इत्यादि द्वंद्व ३, बहुधनं यस्य स बहुधनः बहुधणो ए बहुव्रीहि ४, नीलं च तदुत्पलं नीलोत्पलं नीलुप्पलं ए कर्मधारय ५, दशानां पुराणां समाहारो दशपुरं, ए दिए ६, माताच पिताच पितरौ ए एकशेप ७, एम समास जाणवा. संधि के० वे पद एकठां मले ते संधि कहीए. यथा दधि इदं दधीद, गुणाकार इत्यादि. पद के विभक्ति अंते यावे ते पद कहीए. तथा हेतु पंचावयव अनुमाननो अंग-तर्क शास्त्र प्रसिद्ध. यौगिक ते घेउ पदने योगे निष्पन्न हरिषेण, श्रीषेण, पद्मनाम इत्यादि. ओणादि अनेक प्रत्यय छे. यथाअत सातत्यगमने इति धातु. अतति गच्छति इति आत्मा. अहीयां औणादिक प्रत्यय छे. एणीपरे औणादिक प्रत्यय थकी अनेक शब्द नीपजे छे. किरियाविहाण के क्रियाविधि क्रियाए करी पद नीपजे छे. यथा पठतीति पाठकः पचतीति पाचकः इत्यादिक. धातु ते भू सत्तायां पा पाने धा गंधोपादाने ध्या शब्दामिसंयोगयोः इत्यादि अनेक धातु छे. स्वर अकारादिक. अआ इई उऊ ऋ लल एऐ ओऔइत्यादिक. विभक्ति के० स्यादित्यादि. वर्ण ते अक्षर क ख ग घ ङ च छ ज झ व इत्यादिक. व्यंजन ते वर्ण कहेवाय एटले करी युक्त के० सहित तथा, विकलं के० त्रिकाल विषय अतीत अनागत वर्तमान काल विषयर्नु वचन, यथाविधि वोलवु. सविहं पि सच्चं नह भणियं के०दश प्रकारचें सत्य ते जेम पूर्व जणवयसम्मयठवणा इत्यादिक कहां छे. तह कम्मुणा होइ के० अक्षर लखनादिक क्रिया करे ते पण सत्य जाणवं. एटले ए भाव-जेम वचन सत्य बोलचे, तेम बीलु हस्तादिक कर्म पण सत्ये करणे. कोइ एम जाणशे जे में जुटुं वोलवानो नियम कीपो छे पण लखवानो तथा मस्तक नयनादिक संज्ञानो नियम नथी कीधो एम न जाणवू. जेम वचन सत्य तेम कर्म पण सत्यज कर इत्यर्थ दुवालस विहाई होइ भासा के० भाषाना बार भेद जाणवा. ते कोण? तो के एक संस्कृत, वीजी प्राकृत, त्रीजी सौरशेनी, चोथी मागधी, पांचमी पैशाचिकी, छठी अपभ्रंशिका. ए भाषा गधपध घेउ भेदे करतां भाषाना बार भेद थाय, वथा, धयणं पि य होइ सोलसविहं के वचन पण शोल प्रकारे जाणवु ते शोल भेद की? ते ग्रंथांतरथी कहीए छैए-"वयणतियं ३ लिंगतिय ३ कालतियं ३ तह परोरकपच्चरक ११ उवणीयाइचउकं १५ अज्झत्यं चेव १६ सोलसम” अस्यार्थ-एकवचन, द्विवचन अने बहुवचन, वृक्षः घटः पट: ए एक वचन, वृक्षौ घटौ पटौ ए द्विवचन, अने वृक्षाः घटा: पटा: ए बहुवचन ए वचनत्रिक. पुरुप बी नपुंसक लिंग, देवः नर: ए पुलिंग. कुमारि, नदी, नगरी, गंगा यमुना ए स्त्री लिंग. कमलं, मुखं, नयन, ए नपुंसक ए लिंगत्रिक ६. अतीत, अनागत, वर्तमान ए कालनिक ९. अकरोत् , अभूद, अपठत् ए अतीतकाल. करिष्यति, भविष्यति, पठिष्यति ए अनागत काल, करोवि, भवति, परति ए वर्तमानकाल
वच सुरेंजश्चामीकर