Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ inishcha jainahitaiSIkA saptamavarSakA upahAra | namo vItarAgAye upAmAtebhavaprapaMcAkayA / ( prathamaprastAva ) jise devarInivAsI nAthUrAma premIne zrIsiddharSike mUla saMskRta granthaparase hindI meM anuvAda kI aura bambaI ke karnATaka presameM chapAkara prakAzita kii| zrIvIra nirvANa saMvat 2437 IsvI san 1911.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** dyn. PUBLISHER: NATHURAM PREMI. Proprietor SHRI JAIN. GRANTHRATNAKAR KARYALAYA. HIRABAUG GIRGAON, BOMBAY. ANO Printed by 6. N. KULKARNI at his Karnatak Pro, 7. Girgaon, Rich Roul BOMBAY.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhuumikaa| jainiyoMkA sAhityasAgara bahuta vistIrNa aura gaMbhIra hai| jyoM jyoM avagAhana kiyA jAtA hai tyoM tyoM usameMse aise 2 apUrva grantharatna hAya lagate haiM, jinake viSayoM pahile kabhI kisIne kalpanA bhI nahIM kI thii| yaha upamitibhavaprapaMcAkayA nAmakA grantha unhIM ratnAmeMse eka sarvopari ratna hai / auroMkA cAhe jo mata ho, parantu maiM to isa granyapara yahAM taka mugdha hUM ki, saMskRtasAhityameM aura zAyada anya kisI bhApAke sAhityameM bhI isakI jor3akA dUsarA anya nahIM samajhatA hUM / mujhe pUrNa AzA hai ki, jo sajjana isa granthakA bhAvapUrvaka Adise anta taka ekavAra adhyayana kareMge, unakA bhI mere hI samAna mata hue vinA nahIM rahegA / isa abhUtapUrva zailIkA-isa hRdayadrAvaka racanApraNAlIkA yaha eka hI grantha hai| kaThinase kaThina aura rUkSa vipayako saralase sarala aura sarasa banAnekA zAyada hI koI isase acchA DhaMga hogaa| __ yaha grantha bahuta bar3A hai| koI 16 hajAra zlokoMmeM isakI racanA huI hai / kaI varSa pahile kalakattekI baMgAla rAyala eziyATikayusAiTI isa sampUrNa mUla granthako zuddhatApUrvaka prakAzita kara cukI hai| isa granthake ATha prastAva vA ATha bhAga haiM, jinameMse kevala eka prastAvakA hindI anuvAda maiM Aja Apake sAmhane upasthita kara sakA huuN| yadi Apa logoMko merA yaha prayatna rucikara huA
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura mujhase ho sakA to isake zeSa bhAgoMkA anuvAda karaneke liye bhI maiM zIghra prayatna kruuNgaa| __ isa granthake mUlaka" mahAmanIpI zrIyuta siddharpisUri vikramakI dazavIM zatAbdimeM ho cuke haiN| yaha granya unhoMne jeTha mudI 5 guruvAra punarvasu nakSatra saMvat 962 meM pUrNa kiyA thA, aisA isa granyakI antaHprazastise vidita hotA hai: saMvatsarazatanavake dvipaTisahite laMdhite cAsyAH / jyeSThe sitapaJcamyA punarvasau gurudine samAptirabhUt // isa zlokameM kevala saMvatsaraM zabda diyA hai, jisase yadyapi yaha spaSTa nahIM hotA hai ki, yaha vIranirvANa, vikrama, zaka Adi kaunasA saMvatsara hai / parantu siddharpiviSayaka aneka dantakathAoMke AdhArase tathA anyAnya kaI granthakAroMke ullekhoMse yaha prAyaH siddha hI ho cukA hai ki upamitibhavaprapaMcAkathA-vikramake' hI 962 saMvatsarameM ___ mahAtmA siddharSike gurukA nAma garpi aura dAdAgurukA nAma sUrAcArya thaa| prAbhAvikacaritra nAmake aitihAsika granthase patA lagatA hai ki, zizupAlavadha (mAgha) nAmaka suprasiddha mahAkAvyake kartA mAgha mahAkavi zrIsiddharSike kAkAke lar3ake the| gujarAta prAntake zrImAla nAmaka nagarake rAjA zrIvarmalAbhake maMtrI suprabhadevake do lar3ake the, eka datta aura dUsarA zubhaMkara / dattake yahAM mahAkavi mAghane aura zubhaMkarake yahAM mahAmanIpI siddharpine janma liyA thaa| siddharSi apanI pahilI avasthAmeM bar3e juArI the, isa 1 pro0 piTarsanane isa saMvatsarako zrIvIranirvANa saMvat mAnA hai parantu vaha kevala bhrama hai|
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sm liye eka dina apanI strI aura mAtAse jhir3ake jAneke kAraNa ve AdhI rAtako gharase nikala gaye the aura jainaguruoMke upAzrayameM sthAna pAkara Tika gaye the| basa vahIse Apake jIvanAbhinayakA navIna sIna Arambha huA thaa| mahAtmA gapike prabhAvazAlI upadezane Apake ghtavyasanalipta hRdayako virAgI banA diyA aura eka aise vyasanameM lagA diyA, jisase lAkhoM jIvoMko mukhakA saccA aura sarala mArga mila gyaa|diikssaa lekara Apane itanA adhyayana kiyA aura apanI pratibhAko aisI vikasita kI ki, kAlAntarameM usameM upaminibhavaprapaMnA jaise apUrva aura AnandapUrNa phala lge| aisA anumAna kiyA jAtA hai ki, mahAtmA siddharpike banAye hue aneka granya hoNge| parantu abhItaka Apake kevala cAra hI granyoMkA patA lagA haiM jinameMse eka yaha haiM, dUsarA dharmadAsagaNikRta upadezamAlA nAmaka grandhakI TIkA hai, tIsarA nyAyAvatArAvitti hai, jise rUsake DA. ena. mArIno chapA rahe haiM, cauthA zrIcandrakevalicaritra hai jo prAkRta bhASAmeM haiN| munate haiM ki, ina graMthoMkI racanA bhI bar3I hI sundara huI hai aura Apake agAdha pAMDityako pragaTa karatI hai| aisA uTekha milatA hai ki mahAtmA siddhapine bauddhagranthoMkA kaI varpataka adhyayana kiyA thA aura usake kAraNa Apa eka prakArase bauddha hI ho gaye the, parantu pIchese zrIharibhadramarikRta lalitavistara nAmaka granthake adhyayanase phira jainadharmameM sudRr3ha ho gaye the| lalitavistarake kAraNa zrIharibhadrasUrike viSayameM ApakI jo niHsIma bhakti ho gaI thI, usako Apane apanI racanAmeM kaI sthAnoM meM pragaTa kiyA hai| Apane isa
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthameM jo dharmavodhakara nAmakA pAtra hai, use zrIharibhadrasUriko lakSya karake aura jo nippuNyaka daridrI hai, use apane Apako lakSya karake banAyA hai| valki isa pahile prastAvako yadi hama zrIsiddharpikI AdhyAtmika jIvanI kahaiM, to kucha atyukti nahIM hogii|aapne jagaha 2 saMsArI jIvako jo "so'yaM madIyo jIvaH" kaha kara ullekha kiyA hai, usase yaha vAta dRr3hatApUrvaka kahIM jA sakatI hai| ___mahAtmA siddharpikA caritra kaisA thA, isake jAnaneke liye kisI aitihAsika granthake khojanekI AvazyakatA nahIM hai| isa granthakA pratyeka zabda aura pratyeka pada unake jIvanacaritrako pragaTa kara rahA hai| ve bar3e hI nirAbhimAnI, udAra, zAnta, komala, namra aura antardRSTA hoNge| jIvamAtrakA upakAra karanekI prabala vAsanA jaisI unake udArahRdayameM jAgRta rahI hai, vaisI usa samaya zAyada hI kisI vidvAnake hRdayameM rahI hogI / manupyake bhAvoMkA sajIva citra khIMcanemeM aura kavitAko mAdhurya prasAdAdiguNoMse bhUpita karanemeM ve siddhahasta the / unhoMne jo kavitA kI hai, vaha apanA pAMDitya prakaTa karaneke liye nahIM kintu logoMkA upakAra karaneke liye kI hai| isI kAraNa unakI kavitA utkRSTa kAnyake guNoMse yukta honepara mI sarala, zleSa aura upamAlaMkArase veSTita honepara bhI komala tathA subodhya, adhyAtmakA nirUpaNa karanevAlI honepara bhI sarasa aura sukhada huI hai| aisI acchI kavitAzakti pAkara bhI unhoMne usakA upayoga kevala jIvoMko saMsArasamudrake pAra karaneke liye kiyA, isase pAThaka samajha sakate haiM ki, ve kisa zreNIke mahAtmA the| mahAtmA siddharSi zvetAmbarasampradAyake anuyAyI the / isase saMbhava
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai ki, hamAre digambaramanpradAyake anuyAyI isa granyake par3hanese aruci kareM aura zAyada hamapara bhI kucha kupita ho / parantu hamArI choTIsI samajhameM jainiyoMko itanA saMkIrNahRdaya nahIM honA caahiye| unheM apane pUrva ke anusAra isa matakA anuyAyI honA cAhiye ki, "yuktimacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH " arthAt isakA vicAra kiye binA ki yaha kisakA kathana hai, jisakA vacana yuktipUrNa ho usIkA grahaNa kara lenA cAhiye / aura "guNAH pUjAsthAnaM guNiSu na ca ligaM na ca vayaMH " arthAt guNavAn purupAma jo guNa hote haiM, ve hI pUjAke vA satkArake yogya hote haiM, unakatA bAhirI vepa aura avasthA Adi nahIM / kyA huA yadi mahAtnA siddhapi zvetAmbara the to? yaha dekho ki unakA grantha to zveta ambara dhAraNa nahIM kiye haiM, vaha to vItarAga bhagavAnake pratipAdana kiye hue mArgakA batalAnevAlA hai ! usase hamArA koI upakAra ho sakatA hai yA nahIM ? usameM hamAre hRdayapara kucha prabhAva DAlanekI zakti hai ki nahIM? yadi ye satra guNa usameM haiM, to hama kyoM usakA adhyayana nahIM kareM ? AcArya siddhapine svayaM isa granyaka antameM apanI namratA aura nirabhimAnatA pragaTa karate hue kahA hai ki,"he bhanyo ! merI yogyatA ayogyatAkA vicAra karake ima granyake zravaNa karanese aruci nahIM karanA / maiM cAhe jaisA hoUM, para isame Apa logoMko ratnatrayamArgakI prApti avazya hogii| koI AdamI bhUkhA ho, to yaha nahIM ho sakatA ki, usake parose hue bhojanase dUsare puruSAMkI bhI bhUkha nahIM miTe / " AzA hai ki, ina bAtoMkA vicAra karake hamAre digambarAmnAyI sajjana isa granthakA svAdhyAya karanemeM kisI prakArakA maMkoca na kreNge|
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa granthakA eka anuvAda maiMne vikrama saMvat 1965 meM jaba ki maiM ganapaMthasiddhakSetrapara jalavAyuparivarnanake liye lagabhaga tIna mahIne rahA thA, kiyA thA aura vaha pUrA bhI ho cukA thaa| parantu pIche kaI kAraNoM se mujhe usase aruci ho gaI aura yaha navIna anuvAda karanA pdd'aa| pahile anuvAdameM bar3I bhArI truTi yaha thI ki, usameM saMskRta zabdoMkI bahuta hI adhikatA thI aura vAkyaracanA bhI kliSTa ho gaI thii| isa anuvAdameM isa dopako nikAlanekI jitanI mujhase ho sakI hai.. unI koziza kI hai aura mUlake bhAvoMko samajhAnekI ora tathA. bhAMpA naI daMgakI likhanekI ora bahuta dhyAna rakkhA hai| zabdazaH anuvAda karanese bhASA bhaddI aura kliSTa ho jAtI hai, isaliye yaha anuvAda prAyaH svataMtratAse kiyA gayA hai, parantu sAtha hI mUlake kisI bhI vAkyakA athavA zabdakA bhAva nahIM chUTane pAyA hai| vidvAn pAThaka mUlagranyase milAna karake isa vAtakI parIkSA kara sakate haiN| isa granthakA anuvAda karate samaya mujhe zrIyukta motIcanda giradhara kApaDiyA, bI. e., ke gujarAtIbhApAntarase tathA bambaI di0 jainapAThazAlAke adhyApaka zrIyuta paNDita manoharalAlanIse bahuta kucha - sahAyatA milI hai, isaliye ukta donoM mahAzayoMkA maiM hRdayase kRtajJa huuN| ___ isa anuvAdako sarala aura nidoMpa banAneke liye koI bAta uThA nahIM rakkhI gaI hai, itanepara bhI yadi isameM kucha doSa haiM aura mujha jaise alpajJakI kRtimeM dopa honA svAbhAvika haiM, to unake liye maiM pAThakose kSamA mAMgatA huuN| . isa granthase yadi eka bhI hindI jAnanevAle sajjanakA upakAra huA, to maiM apane parizramako saphala smjhNgaa| alamativistareNa / candAbAr3I, cambaI, ASAdakRSNA pratipadA nAthUrAma premii| zrIvIra ni0saM02437 ,
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM namaH siddhebhyH| zrIsiddharpiviracita... upamitibhavaprapaMca... hindI bhASAnuvAda | maMgalAcaraNa | namo nirnAzitAzeSamahAmohahimArtaye / lokAlokamalAlokabhAsvate paramAtmane // 1 // namo vizuddhadharmAya svarUpaparipUrttaye / namo vikAravistAragocarAtItamUrttaye // 2 // namo bhuvanasantApirAga kesaridAriNe ! prazamAmRtavRttAya nAbheyAya mahAtmane // 3 // namo dveSa gajendrArikumbhanirbhedakAriNe / ajitAdi jinastomasiMhAya vimalAtmane // 4 // namo dalitadopAya mithyAdarzanasUdine / makaradhvajanAzAya cIrAya vigata dvipe // 5 // bhAvArtha --- jisane mahAmoharUpI himakI sArI pIr3AoMko nAza > kara dI haiM aura jo alokake sahita tInoM lokoMko nirmalatAsespaSTatA se prakAzita karane ke liye sUryake samAna hai, usa paramAtmAko namaskAra ho / abhiprAya yaha hai ki jisataraha sUrya zItakI pIr3Ako dUra 1 mohinI karmakI 28 prakRtiyAM haiM / tatsaMbaMdhoM nAnA prakArakI pIr3hAeM /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanevAlA tathA saMsArako prakAzita karanevAlA hai, usI prakArase sarvajJadeva mohakI pIr3AoMko nAza karanevAle aura saMsArako jyoMkA tyoM prakAzita karanevAle haiM // 1 // jo vizuddhasvabhAvasvarUpa . hai athavA jisakA vizuddha dharma hai, jisane apane AtmasvarUpakI pari. pUrNatAko mApta kara lI hai, aura jisakI mUrti saba prakArake vikAroMse pare hai, arthAt jisake svarUpameM kisI prakArakA vikAra nahIM hotA hai, usako (paramAtmAko) namaskAra ho // 2 // tInoM lokoMko dukhI karanevAle, rAgarUpI siMhakA jinhoMne vidAraNa kara diyA hai aura samatArUpI amRtake pAnase jo santRpta ho gaye haiM, una mahAtmA AdinAthako namaskAra ho // 3 // jinhoMne apane vairI dveSarUpI bar3e bhArI hAthiyoMke mastakoMko phAr3a DAlA hai, aura jinakI AtmAeM nirmala-karmakalaMkarahita haiM, una ajitanAthase lekara mahAvIraparyanta tIrthakara-siMhoMko namaskAra ho // 4 // jisane kSudhAdi aThAraha prakArake doSoMko dalana kara DAlA hai, mithyAdarzanako naSTa kara diyA hai, kAmadevakA vinAza kara diyA hai aura antaraMga bahiraMga zatru jisake rahe nahIM haiM, usa vIra bhagavAnko namaskAra ho // 5 // athavA-- antaraGga mahAsainyaM samastajanatApakam / dalitaM lIlayA yena kenacittaM namAmyaham // 6 // samastavastuvistAravicArApAragocaram / vaco jainezvaraM vande sUditAkhilakalmaSam // 7 // mukhendoraMzubhirvyAptaM yA vibharti vikasvaram / kare padmamacintyena dhAmnA tAM naumi devatAm // 8 // paropadezapravaNo mAzo'pi prajAyate / yatprabhAvAnnamastebhyaH sadgurubhyo vizeSataH // 9 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha-athavA saba logoMko dukhI karanevAlI antaraMgakI mahAsenAko arthAt rAgadveSAdi vikAroMko jisane lIlA mAtra naSTa kara diyA ho, aise kisI mahAtmAko (cAhe vaha brahmA viSNu buddha Adi koI bhI ho ) maiM namaskAra karatA hUM // 6 // jo sAre padArthoMke apAra vistArakA vicAra karate haiM-arthAt nirUpaNa karate haiM, aura jo sAre pApoMkA nAza karate haiM, una .jinezvaradevake vacanoMkI arthAt jainazAstroMkI maiM vandanA karatA hUM // .7 // jo apane acintanIya tenake kAraNa apane mukharUpI candramAkI kiraNoMse nyApta rahanepara bhI phUle hue kamalako hAyameM dhAraNa kiye rahatI hai, usa devatAko arthAt vAgdevI sarasvatIko maiM namaskAra karatA hUM / abhiprAya yaha hai ki, candramAke hote hue kamala kamI nahIM phUlatA hai, parantu sarasvatIkA aisA Azcaryayukta prakAza hai ki, usase usake mukhacandrakI kiraNeM par3ate rahanepara bhI hAthakA kamala phUlA huA rahatA hai / / 8 // aura jinake prabhAvase mujha sarIkhe thor3I buddhi dhAraNa karanevAle bhI dUsaroMko upadeza denemeM athavA anya racanemeM samartha ho jAte haiM, una sadguruoMko vizeSatAse namaskAra ho // 9 // __ atha prstaavnaa| isa prakAra namaskAra karanese vina zAnta ho jAneke kAraNa aba maiM (granyakartA) nirAkula hokara vivikSita viSayakA arthAt jise maiM kahanA cAhatA hUM, usakA prastAva karatA huuN| . kisI zubhakarmake udayase yaha atyanta durlabha manuSyajanma dhAraNa karake tathA usameM bhI uttama kula aura uttama dharmAdi sAmagrI pAkarake bhavya jIvoMko cAhiye ki, jo saba vastueM chor3ane yogya haiM, unheM chor3a deveM, jo karaneyogya karma haiM, unheM kareM, jo prazaMsA karane
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogya haiM, unakI prazaMsA kareM aura jo sunane yogya haiM, unheM acchI tarahase suneM / mana vacana aura kAyasambandhI aisI pratyeka kriyA jo ki pariNAmoMmeM thor3IsI bhI malinatA utpanna karanevAlI ataeva mokSakI rokanevAlI ( azubhaAsravarUpa ) ho, apanI bhalAI cAhanevAloMko choDa denI cAhiye / (heya ) jisake karanese citta motIqI mAlA, barpha, gAyake dUdha, kundake phUla aura candramAke samAna nirmala hotA hai, vaha ( zubhAsravarUpa ) karma buddhimAnoMko karanA cAhiye / ( kartavya ) jinakA antarAtmA nirmala ho gayA hai, unheM tIna lokake nAtha jinendradeva, unakA nirUpaNa kiyA huA jainadharma, aura usameM sthira rahanevAle purupa, ina tInoMkI hI nirantara prazaMsA karanI cAhiye / (zlAghya) aura jinakI buddhi zraddhAse bhale prakArase zuddha hai, arthAta jo samyagdRSTI jIva haiM, unheM sampUrNa doSoMkA ( pApoMkA) nAza karaneke liye sarvajJake kahe hue sArabhUta vacanoMko hI jI lagAkara sunanA cAhiye / (zrotavya) aba sarvajJadevake vacana hI jagatke hitakaranevAle aura sunaneke yogya haiM, aisA vicAra karake yahAMpara pahale unhIkA prakaraNa hai isa kAraNa una vacanoMke hI anusAra mahAmohAdikI miTAnevAlI aura bhavoMke vistArako batalAnevAlI isa bhavaprapaMcAkathAke kahane kA prAraMbha kiyA jAtA hai / Asravake karanevAle pAMca mahAdoSa arthAt hiMsA, corI, jhUTha, kuzIla, aura parigraha, pAMca indriyAM, mahAmohasahita cAra kaSAya
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( anaMtAnubaMdhI mogha, mAna, mAyA, lobha, ) aura mithyAtva rAga dveSAdi sArI antaraMga senAke dopoMko 'sarvajJabhApita' vacana Ana haiN| isI prakArase jJAna, darzana, cAritra,saMtopa, prazama, tapa, saMyama, satyAdi karoDaoN subhaToMse bharI huI antaraMgakI senA hai| isa senAke guNoM ke gauravako bhI 'sarvanake vacana' pada padapara pragaTa karate haiN| isake sivAya ekendriyAdike bhedase ananta prakArake bhavaprapaMcako bhI jo ki atizaya duHkharUpa hai, sarvajJake vacana sampUrNarUpase varNana karate haiN| aisI mahAbhittikA arthAt sarvajJavacanarUpI bar3I bhArI dIvAlakA Azraya lekara kahane ke kAraNa mujha sarIkhe alpajJake vacanoMko bhI jainendra siddhAntase nikale hue jharane samajhanA cAhiye / saMsArameM dharma, artha, kAma aura saMkIrNa (dharma,artha, kAma tInoMkA mizraNa) ina cArake Azrayase cAra prakArakI kathAeM hotI haiN| arthAt kathAoMke dharmakathA, arthakayA, kAmakathA aura saMkIrNa kathA (mizrita ) ye cAra bheda hote haiN| inameMse arthakathA use kahate haiM, jisameM sAma dAma Adi nItikA, dhAtuvAda Adi zilpakA, aura kRpi ( khetI) masi vANijya Adi jIvikAoMkA varNana kiyA jAtA hai aura isaliye jo dhana kamAnekA uttama dvAra hotI haiN| isa kathAse pariNAma vezita rahate haiM, isa hetuse yaha pApakA vadha karanevAlI aura durgatiko pahuMcAne meM tatpara mAnI gaI hai| kAmakathA use kahate haiM, jisameM vipayoMke kAraNarUpa abhiprAya garbhita rahate haiM arthAt jisase viSaya . poSaNa hotA hai, avasthA aura caturAI jisase sUcita hotI hai aura anurAga (prema) tathA ceSTA AdikoMse jo uThatI hai| yaha malIna viSayoM meM rAgako bar3hAnevAlI aura buddhiko ulaTI karanevAlI hai, ataeva kugatimeM le jAnevAlI hai| buddhimAna loga dharmakathA use kahate haiM, jisakI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ dayA, dAna, kSamA Adi dharmake aMgoMpara pratiSThA kI jAtI hai, aura jisameM dharmako dhAraNa karane yogya batalAnekA abhiprAya rahatA hai| yaha cittako zuddha karanevAlI hotI hai, isa hetuse puNyakA vadha karanevAlI aura karmoMkI nirjarA karanevAlI hotI hai| isI liye ise svarga aura mokSakI kAraNa-vatalAI hai (puNya baMdhase svarga aura karmoMkI nirjarAse mokSa hotA hai)| aura saMkIrNakathA use kahate haiM, jo dharma artha aura kAmake sAthanoMke upAya batalAnemeM tatpara rahatI hai aura nAnAprakArake uttama rasoMke abhiprAya pragaTa karatI hai| yaha kathA cittameM vicitra 2 prakArake vicAra utpanna karatI hai, isaliye aneka prakArake phala denevAlI aura manuSyako vidvAn banAnemeM eka prakArakI kAraNa hai| Upara kahI huI cAra prakArakI kathAoMke sunanevAle 'zrotA ' bhI cAra tarahake hote haiN| unake lakSaNa hama saMkSepameM kahate haiM, so suno: jo puruSa mAyA, zoka, bhaya, krodha, lobha, moha tathA madasaMyukta hokara arthakathA sunanekI icchA karate haiM, ve tAmasa prakRtivAle adhama zrotA haiM / jo rAgalipta aura vivekarahita hokara kAmakathA sunanekI bAMchA karate haiM, ve rAjasa prakRtivAle madhyama zrotA haiN| jo mokSakI AkAMkSAmeM ekatAna ekamana hokara kevala zuddha dharmakathAke hI sunanekI abhilASA karate haiM, ve sAtvika prakRtivAle uttama zrotA haiM aura jo ihaloka tathA paraloka donoMkI apekSA rakhake dharma, artha, kAmarUpa saMkIrNakathA sunanA cAhate haiM, ve kiMcit sAtvika guNavAle (rAjasa-tAmasasahita) varamadhyama arthAt madhyamoMmeM bhI zreSTha prakArake zrotA haiN| jo jIva rajas tamas prakRtivAle hote haiM, ve artha aura kAmakathA, kA niSedha karanevAle dharmake zAsakoMkA arthAt dharmakathA kahanevAloMkA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ tiraskAra karake svayaM hI artha aura kAmakathAmeM lavalIna ho jAte haiN| unakI rAgadveSa aura mahAmoha (miyAtva-ajJAna) rUpa tInoM amiyAM artha aura kAmakathA rUpI ghIkI AhutiyoMse aura 2 bar3hatI haiM / moroMkI vANI jaise zarIrako romAMcita karatI hai, usI prakArase kAna aura arthakyA pArpoke karanemeM utsAha bar3hAtI hai| isaliye kAmakayA aura arthakathA kabhI nahIM karanI caahiye| bhalA aisA kauna catura hai, jo ghAvapara namaka DAlatA hai ? bhAva yaha ki, jIva eka to koMke kAraNa vaise hI dukhI ho rahA hai, isapara kAma arthakI phayAoMse phira aura duHkha denevAle karma upArjana karanA jalepara namaka DAlaneke samAna haiN| dUsaroMkI bhalAI karanevAle buddhimAnoMko vahIM kAma karanA cAhiye, jisase samasta jIvoMkA yahAM hita ho aura paralokameM bhI ho / isase yadyapi kAma aura arthakI kamAeM logoMko pyArI lagatI haiM, tathApi vidvAnoM ko unheM chor3a denA caahiye| kyoMki unakA pariNAma (natIjA) bahuta bhayaMkara hai| aisA samajhakara jo bhAgyazAlI puruSa haiM, ve samasta prANiyoMkI isa loka aura paralokasambandhI bhalAIko icchAse amRtasarIkhI nirmala dharmakayAkI racanA karate haiN| koI 2 AcArya manupyake cittako apanI ora khIMcanevAlI saMkIrNakathA (dharmaarthakAmasaMyukta ) ko bhI satkayA mAnakara use mArgakI ora avataraNa karanevAlI arthAt jainadharmameM lagAnevAlI honeke kAraNa cAhate haiM arthAt saMkIrNakathAkI racanA karate haiN| dUsaroMkI bhalAI karanavAle puruSoMko cAhiye ki, saMsArameM jIva jisa prakArase bodhamAjana arthAn darzana jJAna caritra ke pAtra bana jAveM, usI prakArase pratibodhita karanekA prayatna kareM / pahale pahala mUvuddhivAloMke hRdayameM dharma
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahIM bhAsatA hai, ataeva (dharmake sAtha 2 ) kAma aura arthasambandhI kathA kahakara unakA mana Akarpita kiyA jAtA hai| aura jaba isa prakArase unakA mana Akarpita ho jAtA hai, taba phira ve dharma grahaNa karanemeM samartha ho jAte haiM / isaliye vikSepadvArase arthAt upacArase saMkIrNakathAko bhI satkathA kahate haiN| so yaha hamArI 'upamitibhavamapaMcAkathA' yadyapi zuddhadharmakA hI kathana karegI, tathApi dharmakathAke guNoM kI apekSA rakhatI huI arthAt dharmakathAke lakSaNako nahIM chor3atI huI kahIM 2 saMkIrNarUpatAko (mizratAko ) bhI dhAraNa kregii| abhiprAya yaha hai ki, dharmakathA to rahegI hI, para kahIM 2 prasaMgase usameM artha aura kAmasambandhI viSaya bhI kahA jAvegA / ___ saMskRta aura prAkRta ye dohI bhASAeM pradhAnatAke yogya haiN| inameMse pahalI jo saMskRta bhASA hai, vaha to durvidagdha puruSoMke hI hRdayameM rahatI hai| aura dUsarI jo prAkRta bhASA hai, vaha bAlakoMko bhI acchI taraha samajhameM AtI hai aura sunanemeM pyArI lagatI hai| isa liye prAkRta bhASAmeM hI yaha kathA kahanI cAhiye thii| parantu vaha prAkRta bhASA bhI una durvidagdha puruSoMkI samajhameM nahIM AtI hai unheM nahIM rucatI hai| aura yaha nIti hai ki, "yadi upAya ho, to sabakA hI citta raMjana karanA cAhiye / " isaliye unake anurodhase yaha kathA saMskRtameM hI kahI jaaygii| parantu isakI saMskRta na to bar3e 2 vAkyoMse atizaya gUr3ha arthavAlI hogI aura na, aprasiddha paryAyoMse (zabdoMse) kaThina hogI-isase yaha sarvajanocita hogI arthAt ise saba koI acchI tarahase samajha skeNge| durvidagdha bhI samajha leMge aura bAlabuddhi bhI samajha leNge| * * abhiprAya yaha hai ki, hamArI kRtise sabako lAbha pahuMcanA cAhiye / isa liye hama ise sarala saMskRtameM banAte haiM / yadi prAkRtameM banAte to bAlavuddhi te -
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa kayAkA kathAzarIra isake 'upamitibhavaprapaMcA' isa nAmase hI pratipAdita hotA hai| kyoMki isameM eka kathAke mipase (vahAnese) saMsArake prapaMcoMkI upamiti arthAt samAnatA vatalAI gaI hai| isa saMsArake prapaMcakA arthAt vistArakA yadyapi sabhI prANI pratyakSa anubhavana karate haiM-ise saba hI jAnate haiM, to bhI yaha parokSa sarIkhA jAna par3atA hai, isa liye yaha varNana karaneke yogya samajhA gyaa| isa prakAra bhrama aura ajJAnakA nAza karaneke liye yaha smRtirUpI bIjako ugAnevAlA kathAkA artha saMgraha karake arthAt kathAke bheda aura usake zrotA Adi batalAkara aba kayAzarIra arthAt kayAkI racanA RANA. __ yaha kayA do prakArakA hai, eka antaraMga aura dUsarI bAhya / inameMse pahale antaraMgakAzarIrako arthAt antaraMga racanAko batalAte haiM: antrNgkthaashriir| isa kayAke spaSTa rItise ATha prastAva (prakaraNa ) kiye jaayeNge| unameM jo viSaya kahe jAveMge, ve isa prakAra haiM: 1. prathama prastAvameM maine jisa hetuse yaha kathA isa prakArase racI hai, usakA pratipAdana kiyA jaayegaa| samana neta, parantu dUsare jo prApramAdi vidvAn hai-jo prAkRta nahIM par3ate haiMnahIM samajhate hai, isase lAbha nahIM uThA sakate / aisA jAna par3atA hai ki, 'durvidagdha' zabda dekara pranyakattAne vedAnuyAyI vidvAnoMpara AkSepa kiyA hai, jo musopya prAyanako bhI nahIM par3ate haiN| pranyasattAka samayameM jainI hI bahuta karake prAna pahane the / mAdANa vidvAn bhI isa apUrva pratyako par3hakara apanA kalyANa kareM, isa abhiprAyase hI yaha pranya saMskRtameM racA gayA hai| ina pustakameM jo phichapakara prakAzita hotI hai, kevala pahalA prastAva hai| , isake Age prAyaH itane hI ya? 2 sAta prastAva aura hai| ve Age kramase prakAzita kiye jaage|
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 2. dUsare prastAvameM " " bhavyapurupa' sundara manuSyabhavako pAkara apanA vAstavika hita jAnanekI icchA karatA huA 'sadAgama' ko prApta karegA aura usake samIpa rhegaa| phira vaha usIke (sadAgamake) dvArA 'agRhItasaMketA' ke vyAjase sUcita kiyA huA saMsArI jIvakA tiryaMcagatisambandhI caritra 'prajJAvizAlA' ke sAtha sunakara ke vicAra karegA / " ina saba bAtoMkA varNana kiyA jAvegA / 3. tIsare prastAvameM "hiMsA aura krodhake vazavartI honese aura sparzaneMdriyake kAraNa vivekarahita honese saMsArI jIva dukhI hogA aura antameM manuSyajanmase bhraSTa hogA / " yaha saba varNana saMsArI jIvake mukhase hI nivedana karAyA jAvegA / 4. cauthe prastAvameM "saMsArIjIva mAna, asatya aura jihA indriyake viSayameM rata hokara duHkhase pIr3ita hotA hai aura duHkhoM se bhare hue ananta tathA ApAra saMsAra meM vAraMvAra bhramaNa karatA hai / " ina satra bAtoMkA vistAra se varNana kiyA jAyagA / 5. pAMcaveM prastAvameM saMsArI jIva corI mAyA aura nAsikA indriyake viSayakA vipAka ( natIjA ) kahegA / 6. chaThe prastAvameM saMsArI jIva lobha, maithuna aura netra indriyake viSayakA pariNAma kahegA, jo ki usane pahale anubhavana kiyA thA / 7. sAtaveM prastAva meM mahAmohakI sampUrNa ceSTAoMkA tathA parigraha aura karNa indriyake vipAkakA varNana kiyA jAyagA / tIsarese lekara sAtaveM taka pAMca prastAvoMmeM saMsArI jIvakA jo kucha vRttAnta kahA jAyagA, usameMse kucha to usakA svayaM sampanna kiyA huA arthAt anubhava kiyA huA hai aura kucheka dUsare puruSoMkA kahA huA hai / tathApi vaha satra vizvAsake yogya hai, isaliye jIvakA hI kahA gayA hai / 1 "
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 8. AThaveM prastAva meM pahale kahI huI satra bAtoMkA mela milatA hai aura saMsArI jIva apanA hita karatA hai / saMsArIjIvakA saMsArase virakta karanevAlA caritra sunakara bhavya puruSa prabuddha hotA hai - ceta jAtA hai| isI prakAra se saMsArI jIvako vAravArakI preraNAse agRhItasaMketA bar3I kaThinAI se pratibodhita hotI haiM-sulaTatI haiM, aisA nivedana kiyA jAyagA / pahale kevalajJAnasUrya - zrInirmalAcAryako pAkara saMsArI jIvane apanI yaha sArI kathA pUchI, sIkhI aura bhale prakAra smaraNa rakkhI thii| isI prakAra 'sadAgama' se vAra 2 pRchakara vizeSatAse sthira kI thI / isaliye phira usane avadhijJAnake utpanna hone se ina saba bAtoMkA pratipAdana kiyA hai| isa kathA meM antaraMga logoMkA jJAna, bolanA, jAnA, AnA, vivAha, bandhutA Adi saba lokasthiti kahI gaI hai, so use dUSita nahIM samajhanA caahiye| kyoMki vaha saba dUsare guNoMkI AvazyakatAse upamAke dvArA jJAna honeke liye hI nivedana kI gaI hai| kyoMki - " jo pratyakSase tathA anubhavase siddha hotA ho, aura yuktise jisameM kisI prakArakA dopa na AtA ho, use satkalpita upamAna kahate haiM / " isa prakAra ke upamAna ( samAnatA) siddhAntoM meM aneka jagaha dikhalAI dete haiN| jaise ki, ( 1 ) AvazyakasUtrameM AkSepayukta mudrazailI aura puSkarAvarta meghakI samAnatA batalAI gaI hai, (2) nAgadattakI kathAmeM krodhAdikoM ko sarpa kahe haiM, isI prakArase (3) piNDaipaNA adhyayanameM machalI ne apanA abhiprAya kahA hai, aura (4) uttarAdhyana meM sUkhe pattoMne navIna koMpaloM ke prati ) apanA saMdezA kahalAyA hai|
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 isaliye siddhAntoMke samAna yahAM bhI jo kucha (satkalpita upamAna) kahA jAyagA, use yuktiyukta arthAt ThIka samajhanA cAhiye / kyoMki yaha upamArUpa hogA / isa prakArase yaha antaraMgakathAzarIra kahA gayA / atra bahiraMga - kathAzarIra kahate haiM: -- vAhyakathAzarIra | meruparvatake pUrva vidahameM sukacchavijaya nAmakA eka deza hai aura usameM kSemapurI nAmakI nagarI hai| isa nagarImeM sukacchavijaya ke svAmI zrI anusundara cakravartI rahate the| ve apanI Ayuke antameM ekavAra apane dezake dekhanekI abhilApAse vilAsa karate hue nikale aura eka dina zaMkhapura nAmake nagarameM phuNce| vahAM cittaraNa nAmake udyAnake bIca meM eka manonandana nAmakA jainamandira thA, jisameM zrIsamantra bhadra nAmake AcArya virAjamAna the aura unake samIpa mahAbhadrA nAmakI pravartinI (sAdhvI ), sulalitA nAmakI atizaya bholI rAjaputrI, puMDarIka nAmakA rAjaputra aura eka bar3I bhArI sabhA bharI huI thI / usa samaya ve dhairyavAn samantabhadrAcArya jJAnadRSTise usa cakravartIko mahApApakA karanevAlA jAnakara isa prakArase bole kiH " lokameM jisakA kolAhala suna par3atA hai, vaha saMsArIjIva nAmakA cora hai / isa samaya use mAre jAneke sthAnameM liye jAte haiN|" yaha sunakara mahAbhadrAne vicAra kiyA ki, AcArya mahArAjane jisa jIvakA varNana kiyA hai, vaha koI narakagAmI jIva hogA / ataeva vaha ka NAlu hokara vahAMse calI aura cakravartIke samIpa gii| vahAM cakravartIko mahAbhadrAke darzanamAtra se jAtismaraNa jJAna utpanna ho gayA / tatra cakravartIne apanA saba vRttAnta jAnakara vaikriyakalavdhike balase corakA AkAra
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 'dhAraNa kiyA aura vaha mahAbhadrAke sAtha AcAryake samIpa gyaa| vahAMpara sulalitAne corIkA sampUrNa vRttAnta AdarapUrvaka pUchA / tatra AcArya mahArAjakI preraNAse aura usa rAjaputrIko pratibodhita karanekI chAse saMsArI jIvane (cakravartIne ) atizaya vairAgyakA utpanna karanevAlA apanA bhavaprapaMca upamAke dvArA kaha sunaayaa| jisake prasaMga mAtrako sunakara puMDarIka rAjakumAra kSaNabharameM apane laghukarmapaneke (nikaTamanyatAke) kAraNa prabuddha ho gyaa| parantu vaha rAjaputrI prAcIna koMke dopase vizeSatAse kahanepara aura vAraMvAra preraNA karanepara bhI pratibuddha nahIM huI / nidAna bar3e kaSTase jaise taise vaha rAjaputrI bodhako prApta ho gaI aura ve saba AcArya, mahAbhadrA, sulalitA, dhuMDarIka aura cakravartI AtmAke liye pathyalaya jo zivAlaya kSa), usameM jA phuNce| ..isa kayAzarIrako apane hRdayameM dhAraNa kara rakhanA cAhiye / kyoMki AThaveM prastAvameM yaha sarva vRtAnta pragaTa hogaa| vizepa vijJapti / yathArthameM yaha kathA sarvajJapraNIta siddhAntake vacanarUpI amRtasAgarase nikAlI huI eka jalavinduke samAna hai / ataeva durjana loga i. sake zravaNa karaneke yogya nahIM haiN| kyoMki "kAlakUTa viSa amRtavinduke sAtha nahIM milAyA jAtA hai|" aura pApiyoMkI pApakAriNI carcA hI kyoM kI jAve ! isa vicArase yahAMpara durjanoMke dopoMkA vicAra bhI nahIM kiyA jAtA hai| durjanakI stuti kI jAve to bhI vaha kAvyake dopoMko prakAza karatA hai aura yadi niMdA kI jAve to aura bhI adhika karatA hai| isaliye usakI upekSA karanA hI ucita hai / athavA durjanoMkI nindA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanese apanI durjanatA pragaTa hotI hai aura stuti karanese asatyabhASaNakA doSa lagatA hai / ataeva unake viSayameM kAna na denA hI yukta hai| ___ hamArI isa kathAke zravaNa karaneke pAtra kSIrasAgarake samAna gaMbhIra hRdayavAle, laghukarmI (nikaTasaMsArI) aura bhavya sajjana puruSa haiM / parantu aise puruSoMkI bhI prazaMsA tathA nindA nahIM karanI cAhiye / inake viSayameM bhI mauna dhAraNa karanA zreSTha hai| kyoMki ina ananta guNazAlI puruSoMkI nindA karanemeM to mahApApa hai, aura stuti hama sarIkhe jar3a buddhiyoMke dvArA honA kaThina hai| isake sivAya sajjana puruSoMkI stuti na kI ho, to bhI ve kAvyameM guNoMko hI dekhate haiM aura dopoMko DhaMkate haiN| kyoMki mahAtmA puruSoMkI prakRti hI aisI hotI hai / ata eva unakI stuti na karake maiM kevala unase zravaNa karaneke liye isa prakAra abhyarthanA karatA hUM ki-" he bhavyapuruSo / mere anurodhse| thor3I dera kAna lagAkara aura cittako ekAgra karake maiM jo vRttAnta kahatA hUM, use sunoH-" iti prstaavnaa|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ YO TRAN CUe SARO SH OM namaH siddhebhyH| atha prathama prstaav| hepttaatkthaa| sa lokameM eka aSTamUlaparyanta nAmakA bar3A bhArI nagara hai, jo anAdikAlase ananta jIvoMse bharA ANA huA hai aura sadA aisA hI rahegA / yaha nagara bAdaloMke barAbara UMce aura manako haraNa karanevAle mahAse saghana ho rahA hai, jinake Adi antakA kucha patA nahIM hai; aise bar3e 2 bAjAroMse suzobhita ho rahA hai, apAra tathA bar3e 2 vistAravAlI vikrIkI cIjoMse bhara rahA hai, aura unameM sabase adhika kImatI jo ratna haiM, unake karor3oMke DheroMse vyApta ho rahA hai| vicitra 2 prakArake sundara citroMkI racanAse zobhita hajAroM devamandiroMse jinapara ki bAlakoMke hRdaya Akarpita ho rahe haiM aura dekhanevAloMke netra sthira ho rahe haiM, vaha bahuta hI zobhita hotA hai| aura vAcAla vAlakoMke manohara kalakala zabdase zabdamaya ho rahA hai| vaha nagara cAroM orase eka alaMdhya aura UMce koTarUpI cUr3ese (valayase ) ghira rahA hai| usakI madhyabhAgakI gabhIratAkA (vi 1. TAntakI pratyeka bAta acchI tarahase vicAra karake yAMcanA cAhiye / Age dAntameM yahAMkI phahI huI rAya vAteM ghaTita kI jaavegii| usa samaya isa viSayI sUcI samasameM aavegii| maan - - -
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ stArakA ) kucha patA nahIM lagatA hai / usake cAroM ora eka jalase bharI huI khAI hai, jisase vaha durgamya hai, arthAt vAharakA koI puruSa usameM praveza nahIM kara sakatA hai, aura zobhanIya manohara taraMgoMvAle sarovaroMke kAraNa vaha AzcaryakArI bana rahA hai| zatruoMko dukha dene vAle ghora aMdhakUpoMse jo ki koTake pAsa 2 cAroM ora bane hue haiM, vaha nagara chupa rahA hai / devoMke vihAra karane yogya bagIcoMse jo ki nAnA prakArake phala phUloMse lada rahe haiM aura bhramaNa karatehue bhauMroMke tIvra jhaMkArarUpI saMgItase cittako curA rahe haiM, vaha nagara muMdara hai / isa prakAra aneka AzcayA~vAlA aura camatkAroMkA kAraNa vaha 'adRSTamUlaparyaMta' nAnakA mahAnagara hai| usa nagarameM eka nippuNyaka nAmakA daridrI rahatA hai| usakA peTa bahuta bar3A hai / usake bhAI bandhu saba mara gaye haiN| vaha durvRddhi hai, dhana tathA puruSArthase rahita hai / bhUkha sahate sahate usakA zarIra bahuta dubalA ho gayA hai / bhikSAke liye eka ghar3ekA phUTa huA ThIkarA lekara vaha ghara ghara nindA sahatA huA rAta dina phiratA hai| vaha anAya hai| dharatImeM sonese usakI pITha tathA donoM karavaTa chila gaye haiN| dhUlase usakA sArA zarIra mailA ho rahA hai aura phaTe hue cIthar3oMse DhaMka rahA hai| use durdumanIya (zaitAna ) lar3akoMke jhuMDake jhuMDa kSaNa kSaNameM mArate haiM / lakar3I mukkoM tathA bar3e 2 TeloMkI mArase vaha jarjarA-aghamarA ho rahA hai| isa prakAra sAre zarIrameM bar3I 2 coToMke laganese usakA AtmA atizaya dukhI ho rahA hai aura "hA mAtA, merI rakSA karo" isa prakAra dInatAse cillAtA huA vaha pAgala sA ho rahA hai / isake sivAya vaha unmAda, jvara, koda, khujalI tathA zUla vedanAse bhI dukhI hai| sArAMza yaha ki vaha sAre
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 rogoM kA ghara bana rahA hai aura unakI vedanAoMke jorase vihala ho rahA hai / jAr3A, garmI, DAMsa, macchara, bhUkha, pyAsa Adi upadravoMse vaha pIr3ita hai, aura isase ghora nArakIke samAna vedanAoMkA anubhavana karatA hai | usa niSpuNyaka daridrIko dekhakara sajjanoMko dayA utpanna hotI hai, mAnI puruSoMko haMsI AtI hai, bAlakoMko khela sUjhatA ha aura pApakarma karanevAloMko dRSTAntapUrvaka upadeza milatA hai usa mahAnagarameM aura bhI aneka raMka dekhe jAte haiM, parantu niSpuorea samAna abhAgoM kA ziromaNi dUsarA koI nahIM hai / vaha niSpuNyaka "isa gharameM mujhe bhikSA milegI" "isameM milegI" ityAdi cintA karake nirantara nAnA prakArake vikalpoMse vyAkula tathA dhyAnameM magna rahatA hai / parantu to bhI use bhikSAmeM kucha bhI nahIM milatA hai, kevala kheda hI hotA hai / aura yadi kabhI thor3A bahuta kadanna ( vurA bhojana ) pA letA hai, to usase eka rAjya pA leneke samAna saMtuSTa hotA hai / logoM ke apamAnapUrvaka diye hue usa bure annakA bhojana karate hue bhI vaha isa bAta se bahuta hI DarA karatA hai ki, koI balavAn ise chIna le jAyagA / aura usa kadannake khAnese usako kucha tRpti bhI nahIM hotI hai | balki bhUkha aura 2 bar3hatI hai aura khAyA huA jo kucha paca jAtA hai, vaha use vAta vizUcikA ( mahAmArI ) Adi roga banakara pIr3ita karatA hai / yadyapi inake sivAya aura bhI saba rogoM kA kAraNa vahI kadanna hai, aura pahaleke rogoMkA bar3hAnevAlA bhI vahI hai, parantu vaha becArA usIko sundara mAnatA hai aura dUsare acche bhojana kI ora dekhatA bhI nahIM hai / svAdiSTa bhojanakA svAda usane kabhI svazameM bhI nahIM jAnA hai ki, kaisA hotA hai /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaha vyAkulacitta daridrI usa nagarake UMce nIce gharoMmeM, nAnA prakArakI galiyoM meM tathA muhalloMmeM bahuta bAra bhramaNa kara cukA hai-cakkara lagA cukA hai| aura isa prakAra bhramaNa karate 2 usa dukhI tathA mahApApase pIr3ita AtmAvAle daridrIkA na jAne kitanA samaya bIta gayA hai| isa mahAnagarameM eka susthita nAmakA prasiddha rAjA hai, jo samasta jIvoMpara svabhAvase hI atizaya vAtsalya rakhatA hai| eka dina bahutase cakkara lagAte 2 vaha bhikhArI isa rAnAke mahalake pAsa AyA / usake dvArapara eka svakarmavivara nAmakA dvArapAla paharA de rahA thaa| usane niSpuNyakako atizaya dayAkA pAtra dekhakara dayAbhAvase usa apUrva rAjamandirameM calA jAne diyaa| ratnoMkI rAzikI jyotise usa rAjamahalameM aMdhakArakI kucha bhI bAdhA nahIM hai arthAt nirantara prakAza rahatA hai aura striyoMkI kaTimekhalA (bajanevAlI karadhanI) tathA vichuoMke uThe hue jhaMkAra zabdase vaha mahala sadA sundara lagatA hai / devopanItaM vA devadUSya (devoMdvArA Aye hue) vastroMke caMdovoMse jinameM ki caMcala motiyoMkI mAlAeM laTaka rahIM haiM vaha mahalaM yukta hai aura logoMke tAmbUloMkI lalAIse raMge hue mukhoMse manohara hai| usa rAjamandirakA AMgana vicitra bhaktise banAI huI, sugandhita, aura sundaravarNavAlI mAlAoMse jinapara ki zabda karate hue bhaure manovedhaka gAyanaM karate hue jAna par3ate haiM; mahaka rahA hai-mara rahA hai aura mardana (mAliza) karate samaya sugaMdhita vilepana (ubaTana) ke gira jAnese vaha kIcar3amaya ho rahA hai| isake sivAya vahAMke prasannacitta prANI Anandamardala (eka prakArakA bAjA) bajA rahe haiN|
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 19 usa rAjamahalameM aneka rAjA rahate haiM jinake ki jAjvalyamAna antargata tejase zatruoM kA nAza ho gayA hai aura bAharI satra prakArakI kriyAeM atizaya zAnta dikhalAI detI haiN| sAre jagatakI ceSTAeM jinheM sAkSAt sarIkhI ho rahI haiM, apanI vicakSaNa buddhise jinhoMne apane samasta zatruoMko jAna liyA hai, aura samasta nItizAstroMko jo jAnate haiM aise maMtrIgaNoMse bhI vaha rAjamahala bhara rahA hai| aise asaMkhya yoddhA bhI vahAM rahate haiM, jo raNAMgana meM apane sAmhane sAkSAt yamarAjako bhI dekhakara nahIM Darate haiM / karor3oM nagaroM, asaMkhya grAmoM tathA khAniyoMkA nirAkulatAse paripAlana karanevAle - prabandha karanevAle niyuktakoMse ( kAmadAroMse ) tathA atizaya svAmibhakta catura talavagikoM (koTapAloM ) se vaha rAjamahala saMkIrNa ho rahA hai| aisI buDDI striyoMse bhI vaha mahala zobhita hai, jinakI viSayavAsanAeM naSTa ho gaI haiM, aura jo unmatta striyoMko rokameM tatpara rahatI haiM / vaha rAjabhavana aneka subhaToMse cAroM orase ghirA huA rahatA hai aura saikar3oM vilAsinI striyoMkI zobhAse devalokako bhI jItatA hai / sundara kaMThavAle tathA prayogoMke jAnanevAle gavaiyoM dvArA gAye hue aura vINA tathA veNuke (bAMsurI ke) zabdoM se mile hue gAyanoMse vaha rAjamahala kAnoMko sukhI karatA hai, cittako apanI ora khIMcanevAle vicitra 2 prakArake sundara citroMse atizaya sundaratAke kAraNa netroMko jahAM tahAM nizcala kara detA hai, arthAt jo jisa citrako dekhatA hai, usake netra usIpara gar3ha jAte haiM, atizaya sugaMdhita candana, agaru, kapUra, kastUrI Adi padArthoMse nAsikAko amodita karatA hai, komala vastra, komala ruIkI zayyA, tathA sundara striyoMke saMyogase unake yogya sa
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ logoMkI sparzendriyako pramudita karatA hai aura cittameM prIti utpanna karanevAle tathA jinhAko Anandita karanevAle bhojanoMse sampUrNa prANiyoMko svastha karatA hai| isa prakAra usa rAjamahalako sArI indriyoMkI saMtRptikA kAraNa dekhakara vaha bhikhArI " vAstavameM yaha kyA hai?" isa prakAra vicAra karatA huA vismita ho gayA / yadyapi unmAdake kAraNa vaha raMka vAstavameM usa rAjamahalakI koI vizeSatA nahIM jAna sakA, tathApi jatra use kucha hoza huA, taba usake hRdayameM rAjamahalasambandhI sphUrti ho AI / vaha vicArane lagA ki, yaha nirantara utsavapUrNa rahanevAlA rAjamahala jo Aja mujhe dvArapAlake prasAdase dekhaneko milA hai, maiMne pahale kabhI nahIM dekhA thA / yadyapi maiM pahale bhramaNa karatA huA isa mahalake dvAra taka aneka vAra A cukA hUM, parantu yahAMke mahApApI dvArapAloMne mujhe barAvara rokA hai aura kabhI bhItara nahIM jAne diyA hai / maiM sacamuca hI 'niSpuNyaka' hUM, jo pahale kabhI isa devadurlabha mahalako nahIM dekha sakA aura na kabhI dekhaneke liye maiMne koI upAya kiyA / ajJAnatAse merI cetanA naSTa ho rahI thI, isa kAraNa aura to kyA maiMne kabhI yaha jAnanekI bhI icchA nahIM kI ki, yaha rAjamahala kaisA hai? yaha dvArapAla merA paramavandhu hai, jisane dayA bhAvase mujha bhAgyahInako bhI yaha cittako AlhAdita karanevAlA ramaNIya mahala dikhalA diyA / ye loga atizaya dhanya haiM, jo isa rAjamandirameM saba prakArake kaSToMse rahita aura prasannacitta hokara sadA hI mauja karate haiN| jisa samaya vaha cetanAyukta bhikhArI isa prakAra vicAra kara rahA thA, usI samaya eka naI bAta huI jo Age kahI jAtI hai:
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ usa rAjamahalake Upara sAtavIM maMjilapara pahale kahA huA parama aizvaryazAlI 'susthita' nAmakA rAjA vilAsa karatA huA virAjamAna hai| aura apane nIceke nirantara AnandarUpa aura nAnA vyApAramaya pUrvokta sampUrNa nagarako sAkSAt cAroM orase dekhatA hai| usa nagarake vAhara tathA bhItara koI bhI vastu aisI nahIM hai, jo usako nahIM dikhatI ho| isa phATakake bhItara pahuMce hue bhikhArIko bhI jisake ki dekhanese atizaya glAni utpanna hotI thI, aura jo bar3e 2 rogoMse ghirA huA tathA sajjana puruSoMkI dayAkA sthAna thA, usa nirmala dRSTivAle mahAtmA rAjendrane dayA karake dekhA aura apanI dRSTikI varSAse mAno usake pApoMko dho diyA-pAparahita kara diyaa| ___ usa samaya bhojanAlaya (rasoI) ke 'dharmavodhakara' nAmake adhikArIne rAjAkI usa garIvapara par3atI huI dRSTiko dekhii| vaha jAnanekI icchAse isa prakAra vicArane lagA ki, "isa samaya maiM yaha kyA adbhuta dRzya dekha rahA hUM? jisapara mahArAja apanI vizeSa dRSTi DAlate haiM, vaha manuSya tatkAla hI tIna bhuvanakA rAjA ho jAtA hai aura yaha bhikSuka jise maiM dekha rahA hUM, garIva, rogI, nirdhana, mUrkha, tathA saMsArako virakta karanevAlA hai, ataeva AlocanA karanese-bhalIbhAMti vicAra karanese bhI isapara mahArAnakI dRSTikA par3anA kaise saMbhava ho sakatA hai ? Age pIche socanese yaha vAta kucha samajhameM nahIM AtI hai| parantu hAM! ava mAlUma huaa| isakI ora dekhanekA yahI kAraNa hai ki, 'svakarmavivara' dvArapAlane ise yahAM praveza karane diyA hai| aura yaha svakarmavivara aparIkSaka nahIM hai| arthAt java yaha khUba vArIkIse parIkSA kara letA hai, taba kisIko bhItara Ane detA ha / isIse rAjAne isa raMkakI ora 'samyakadRSTi se dekhA hai / isake sivAya eka kAraNa aura bhI hai / vaha yaha
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ki, isa rAjabhavanapara jisakA pakSapAta ho jAtA hai, vaha pUjya paramezvarakA (rAjAkA) pyArA ho jAtA haiM / aura yaha raMka netrarogase atizaya dukhI hai, parantu rAjabhavanake dekhanekI icchAse isake netra ughar3a gaye haiN| isakA muMha jo ki dekhanameM bahuta hI ghinaunA mAlama par3atA hai, rAjamahalake dekhanese prasannatAke kAraNa darzanIya ho gayA hai| isI prakArase isake dhUlase malIna hue aMga pratyaMga romAMcita ho rahe haiN| jAna par3atA hai ki, isa rAjabhavanapara isakA anurAga huA hai aura isIse rAjAne isapara apanI dRSTi DAlI hai| so yadyapi isa samaya yaha daridrI bhikhArIkA veSa dhAraNa kara rahA hai, parantu rAjAke ava. lokana kara lenese yaha zIghra hI apane svarUpako pA legA arthAt rAjAke tulya ho jaaygaa|" aisA vicAra karake dharmabodhakara usa raMkapara dayAla ho gyaa| lokameM jo yaha kahAvata sunI jAtI hai ki, "yathA rAjA tathA prajA" arthAt "jaisA rAnA hotA hai, vaisI pranA hotI hai " so sarvathA satya hai| abhiprAya yaha ki, jaisA dayAlu musthita nAmakA rAjA thA, vaisA hI usakA sevaka dharmavodhakara bhI niklaa| ___ isake pIche vaha tatkAla hI AdarapUrvaka usake pAsa gayA aura volA, "Ao! Ao! maiM tumheM bhikSA duuN|" usa samaya usako pAsa Ate dekhakara ve sabake saba lar3ake jo ki kaThinAIse bhI nahIM rukate the, kaThora the, aura usa bhikhArIke pIche lage hue the, bhAga gye| isake bAda dharmabodhakara use prayatnapUrvaka bhojana karaneke yogya sthAnameM le gayA aura vahAM usane apane sevakoMko AjJA dI ki "ise bhikSA do|" * dharmavodhakarako tayA nAmakI eka sundara lar3akI hai| vaha apane pitAkI AjJA sunakara Adarake sAtha uThI aura sAre rogoMke nAzaM
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanevAle, teja aura balake bar3hAnevAle, sugaMdhita, surasa, jhigdha (cikane), devoMke liye bhI durlabha aura manako haraNa karanevAle mahAkalyANaka nAmake paramAnnako (khIrako) lekara nippuNyakake pAsa aaii| parantu dharmabodhake dvArA vahAM pahuMcAyA huA vaha daridrI apane tuccha abhiprAyoMke kAraNa zaMkAse vyAkula hokara vicArane lagA ki, "yaha purupa mujhe svayaM bulAkara bhikSAke liye lAyA hai, isa liye isakA abhiprAya mujhe acchA nahIM jAna par3atA hai| merA yaha miTTIkA ThIkarA bhikSAse prAyaH bhara cukA hai, so yaha ise kisI nirjana sthAnameM le jAkara avazya hI chIna legaa| to kyA aba maiM yahAMse ekAeka bhAga jAUM? yA baiThakara ise yahAM hI bhakSaNa kara lUM ? athavA yaha kahakara ki 'mujhe bhikSAse prayojana nahIM hai-bhIkha nahIM cAhiye' yahAMse zIghra hI calA jAUM?' isa tarahake aneka vikalpoMke uThanese usakA bhaya bar3hane lagA, jisase ki use yaha bhI smaraNa nahIM rahA ki, maiM kahAM jAtA hUM aura kahAM khar3A huuN| aura atizaya mUrchA vA mamatvameM grasita honeke kAraNa "saMrakSaNanimittaka"raudradhyAnameM magna hokara usane apane netra banda kara liye| isake eka hI kSaNa pIche usakI sarva indriyoMkI kriyAeM banda ho gaI-vaha lakar3I ke samAna aceta hokara kucha bhI vicAra nahIM kara sakA / aura dharmavodhakarakI kanyA taddayAko bhI jo ki 'yaha bhojana grahaNa karo, yaha paramAnna grahaNa karo' isa prakAra vAramvAra kahate kahate yaka gaI thI, nahIM pahicAna sakA / "merA bhIkhakA yaha thor3AsA kadanna saba rogoMkA karanevAlA nahIM ho sakatA hai" isa prakArake dhyAnase vaha ajJAnI usa amRtake samAna bhojanakI uttamatAko jo ki taddayA use detI thI, vicAra hI nahIM sakatA thaa| 1 apanI pyArI cIjakI rakSA karaneke liye jo dhyAna kiyA jAtA hai, vaha 'saMrakSaNanimittaka' nAmakA pAMcavAM raudradhyAna hai /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ aisI asaMbhava ghaTanAko pratyakSa hotI dekhakara aura usase acaMbhita hokara dharmavodhakara usa samaya cintavana karane lagA ki, "yaha kyA vAta hai, jo yaha daridrI sundara mIThe paramAnnako na to grahaNa karatA hai aura na kucha uttara hI detA hai / muMha phAr3a rahA hai, netroMko vanda kiye hue hai aura mAno apanA sarvasva hI kho cukA hai, isa taraha mamatvavaza kASThakI khUTIke samAna sthira ho rahA hai / isase maiM samajhatA hUM ki, yaha pApI isa paramAnnake yogya nahIM hai| paraMtu isameM isa vecArekA kucha doSa nahIM jAna par3atA hai| kyoMki ise vAhira bhItara satra orase rogoMne ghera rakkhA hai / aura maiM samajhatA hUM ki unakI pIr3AoNse atizaya dukhI honeke kAraNa hI yaha kucha nahIM jAnatA haijar3a sarIkhA ho rahA hai / yadi aisA nahIM hotA, to yaha bAta kaise ho sakatI thI ki, yaha cetanAyukta jIva hokara bhI isa thor3ese kutsita bhojanameM to Asakta rahatA aura amRta sarIkhe svAdiSTa bhojanako grahaNa nahIM krtaa| hAya ! to aba yaha vecArA nirogI kaise hogA ? kyA upAya karUM ? hAM, jJAta huA, mere pAsa ise nIroga . karanekI tIna bahuta acchI auSadhiyAM haiN| unameMse pahalA to vimalAloka nAmakA uttama aMjana hai, jo saba prakArake netrarogoMko dUra kara sakatA hai aura yadi vaha vidhipUrvaka lagAyA jAve, to maiM samajhatA hUM ki, bhUta aura bhaviSyatakAlasambandhI tathA sUkSma aura dUravartI padArthoMko dekhanameM vaha mukhya kAraNa hogA / arthAt isa aMjanake prasAdase vaha saba kucha dekhane lgegaa| dUsarI auSadhi tattvaprItikara nAmakA tIrthajala hai / vaha saba . rogoMko kSINa kara DAlatA hai| vizeSa karake unmAdako miTAtA hai 1 sumeru aadi|
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura vidvAnoMkA kathana hai ki, caturadRSTi honekA vaha eka pradhAna upAya hai| aura tIsarI auSadhi yahI mahAkalyANaka nAmakA paramAna hai jo ki abhI isake sammukha lAyA gayA hai / yaha saba hI prakArakI vyAdhiyoMko jar3ase nAza kara sakatA hai| yadi vidhipUrvaka prayoga kiyA jAye, to yaha kAnti, puSTatA, dhIraja, vala, manakI prasanatA, utsAha, avasthAkI (umara kI sthiratA, parAkrama, aura ajara amarapanA utpanna karatA hai| isameM sandeha nahIM hai / maiM saMsArameM isase adhika acchI aura kisI auSadhiko nahIM samajhatA huuN| isa liye aba mujhe ina auSadhiyoMkA kramase prayoga karake isa vecAre raMkako vyAdhiyoMse acchI tarahase mukta kara denA caahiye|" dharmabodhakarane apane nittameM isa prakArakA nizcaya kara liyaa| isake pIche usane zalAkA (salAI ) lekara aura usakI naukapara aMjana lagAkara bhikhArIkI Akhoma usake yahAM vahAM gardana hilAne aura netra banda karanepara bhI AMja diyA / yaha vimalAloka aMjana AlhAdaka (prasanna karanevAlA ) thA, ThaMDA thA, aura acintanIya guNavAlA thaa| isake lagAneke bAda hI nippuNyakako phira cetanA AgaI-hoza AgayA / thor3I derameM usane netra khola diye / usake sAre roga naSTa sarIkhe ho gaye, aura cittameM kucheka AlhAdita hokara vaha vicArane lagA ki, yaha kyA ho gayA? parantu pahale abhyAsake kAraNa apanI usa bhIkhakI rakhavAlI karaneke abhiprAyako vaha nahIM chor3a sakA / arthAt usakI AkulatA usa samaya bhI use vanI rahI / vaha ciMtA karane lagA ki, hAya / vaha to nirjana sthAna haidUsarA yahAM koI bhI nahIM hai, isa liye koI merI bhikSA avazya hI le nAyagA, aura phira bhAga jAnekI icchAse cAroM dizAoMkI ora vAraMvAra dRSTi daur3Ane lgaa|
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ isake anantara aMjanake lagAnese saceta huA dekhakara dharmabodhakarane niSpuNyakase mIThe zabdoMmeM kahA ki, "he bhadra! aba isa saMtApako zamana karanevAle jalako pI, jisase terA zarIra bhalI bhAMti svastha ho jAya / " parantu "najAne isake pInese merI kyA dazA hogI," aisI zaMkAse vyAkula hokara usa mUrkhane usa jalako nahIM pInA caahaa| yaha dekha usake nahIM cAhate hue bhI atizaya dayAlu dharmabodhakarane vaha jala usakA muMha phAr3akara jabardastI pilA diyaa| kyoMki vaha bahuta hI hitakArI thaa| usake pIte hI niSpuNyaka svastha sarIkhA ho gayA / use jo bar3A bhArI unmAda thA, vaha eka prakArase naSTa ho gayA, vyAdhiyAM halakI par3a gaI aura sAre zarIrameM dAha utpanna honese jo pIr3A hotI thI, vaha dUra ho gii| kyoMki vaha jala zItala thA, amRtake samAna mIThA thA, cittako prasanna karanevAlA thA aura saMtApako nAza karanevAlA thaa| usa samaya sArI indriyoMke prasanna honese tathA nirmala cetanAke utpanna honese vaha apane svasthaantarAtmAke dvArA vicArane lagAH-" kheda hai ki mujha pApI tathA mahAmohase ghire hue mUrkhane isa atizaya premabhAva vA vAtsalya rakhanevAle mahAtmAko Thaga samajha rakkhA thaa| isa mahAbhAgyane mere netroMmeM aMjana DAlakara merI vurI dRSTiko dUra kara dI hai aura isa jalako pilAkara mere hRdayameM utkRSTa svasthatA utpanna kara dI hai arthAt mujhe nirAkula-sukhI kara diyA hai / ataeva yaha merA bar3A bhArI upakArI hai| bhalA maiMne isakA kyA upakAra kiyA hai ? mahAnubhAvatAko chor3akara isakA pravartaka koI dUsarA bhAva nahIM hai| arthAt isane apanI sajjanatAke kAraNa hI merI bhalAI kI hai|" niSpuNyaka aisA vicAra karatA thA, to bhI usa bhikSAke bure bhojanameM usakI jo atyanta prIti thI, vaha kisI prakArase nahIM httii| kyoMki usakA citta usa bhojanakI hI gAr3hI bhAvanAmeM lavalIna ho rahA thaa|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadanantara nippuNyakako usa ThIkarake bhojanakI ora hI vAravAra kRSTi DAlate dekhakara aura usakA abhiprAya jAnakara dharmabodhakarane kahA, "are durbuddhi bhikSuka ! kyA tU yahI nahIM jAnatA hai ki, tujhe yaha kanyA paramAnnakA (khIrakA) bhojana denA cAhatI hai ? apane ghinaune bhojanakI lolupatAke kAraNa tU yaha merA dilAyA huA amRtake samAna bhojana bhI nirAkulatAse nahIM letA hai, isase maiMne acchI tarahase nizcaya kara liyA hai ki, yadyapi isa nagarameM aura bhI bahutase pApI bhikhArI haiM, parantu tere samAna abhAgA aura koI nahIM hai / hamAre isa rAjamahalake vAhira bahutase dukhI jIva rahate haiM, parantu unapara hamArA AdarabhAva nahIM hai| kyoMki unakI ora hamAre rAnAne kabhI nahIM dekhA hai| isa rAjabhavanako dekhakara tere hRdayameM kucha Ananda utpanna huA hai, isase jAna par3atA hai ki tujhapara ganAkI dayA huI hai / aura aisA nyAya haiM ki, " piye priyaM sadA kuryuH svAminaH sevakA iti / " arthAt "jo svAmIkA pyArA ho, usapara sevakoMko bhI pyAra karanA caahiye|" so usakI pAlanA karane ke liye hama tujhapara dayAla hue haiN| hamArA yaha rAjA 'amUdalakSya' hai arthAt isakI jAMcameM kabhI antara nahIM par3atA hai| isakA lakSya usIpara jAtA hai, jo yogya hotA hai / isaliye yaha apanI buddhi apAtrakI ora kabhI nahIM karatA hai, isakA hamako pUrA vizvAsa hai| parantu hamAre isa vizvAsako Ana tU asatya kara rahA hai / jarAse ghinaune bhojanameM cittako ulajhAkara kaha to sahI ki, tU isa mITe svAdavAle aura sArI vyAdhiyoMke nAza karanevAle bhojanako kyoM nahIM grahaNa karatA hai ? ava he durbuddhi ! tUM isa bure bhojanako chor3a de aura isa khIrako prItipUrvaka grahaNa kara / isake prasAdase dekha isa rAjamahalake saba jIva kaise Anandita ho rahe haiN|"
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 isa upadezase daridrIko vizvAsa to ho gayA aura nizcaya bhI ho gyaa| parantu usa kutsita bhojanake tyAga karanekI vAtase dIna par3ake vaha dharmabodhakarase isa prakAra kahane lagA ki, "he nAtha ! Apane jo kucha kahA, vaha mujhe saca mAlUma hotA hai| parantu maiM eka vAta kahatA hUM, use suna liijiye| yaha jo mere ThIkaremeM bhojana rakkhA huA hai, vaha svabhAvase hI mujhe prANoMse bhI Adhika pyArA jAna par3atA hai| ise maiMne bar3e bhArI klezase upArjana kiyA hai aura samaya par3anepara isase merA nirvAha honA bhI saMbhava hai| isake sivAya ApakA yaha paramAnna mere liye kaisA hogA, yaha bhI maiM nahIM jAnatA hUM / isaliye he svAmI! maiM isa bhojanako kisI bhI prakArase nahIM chor3a sakatA huuN| so yadi ApakI icchA denekI ho, to mere bhojanako mere pAsa rahane dIjiye aura apanA bhojana de dIjiye / " dharmavodhakara usakA yaha abhiprAya sunakara manameM vicArane lagA," dekho acintanIya sAmarthyake dhAraNa karanevAle mahA mohakI ceSTA kaisI vilakSaNa hai, jo yaha daridrI ajJAnatAse sArI vyAdhiyoMke karanevAle apane ghinaune bhojanameM lavalIna ho rahA hai aura usake sAmhane mere isa paramAnnako tRNake samAna bhI nahIM samajhatA hai| to bhI isa becAreko eka bAra phira bhI kucha zikSA detA hUM / yadisamajhAnese moha vilAya jAyagA-ajJAna naSTa ho jAyagA, to isake liye bahuta acchA hogaa|" aisA samajhakara usa dharmabodhakarane kahA,"he bhadra | kyA tU yaha nahIM jAnatA hai ki, tere zarIrameM jitane roga haiM, ve saba isa kutsita bhojanake kAraNase haiM ? aura satra jIvoMko bhI isa kharAva bhojanake bhakSaNa karanehIse saba prakArake doSoMkA prakopa hotA hai / isaliye jinakI buddhi nirmala hai, una sabahIko
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ aise bhojanakA tyAga kara denA cAhiye / aura jo tU isa bhojanakA acchA jAnatA hai, so tere antaHkaraNameM viparyAsa arthAt mithyAtva bhAva hai, isa kAraNa jAnatA hai / parantu yadi tU vAstavameM mere bhojanakA svAda jAna jAyagA, to rokate hue bhI tU svayameva apane kubhojanako chor3a degaa| kyoMki-"ko nAmAmRtamAsvAdha vipamApAtumicchati / " arthAt aisA kauna hai, jo amRtakA AsvAdana karake phira vipake pIne kI icchA karatA ho ? isake sivAya kyA tU mere aMjanakI zaktiko aura jalake mAhAtmyako nahIM dekha cukA hai, jo mere isa paramAnnasambandhI vanoMko nahIM mAnatA hai / aura he saumya / jo tU yaha kahatA hai ki, maiMne bar3e klezase upArjana kiyA hai, isaliye ise nahIM chor3a sakatA hUM, so usake viSayameM bhI aba tu mohako chor3a karake luna ki,-terA bhojana lezase upArjita huA hai, vartamAnameM kedArapa hai aura bhaviSyameM bhI klezakA karanevAlA hai / isaliye ise chor3a denA cAhiye / aura jo tU kahatA hai ki samaya par3anepara isase merA nirvAha honA saMgava hai, so usakA uttara bhI viparIta bhAvako chor3akara suna,-ananta duHkhoMko karanevAlA yaha kubhojana yadyapi samayapara nirvAha karanevAlA hai, parantu tere jaise dukhiyAse kyA yaha sarvadA sthira raha sakatA hai ? arthAt kyA tU ise sadA banAye rakha sakatA hai ? aura jo tUne yaha kahA ki, "maiM nahIM jAnatA hUM ki, yaha tumhArA bhojana mere liye kaisA hogaa|" so maiM jo kucha kahatA hUM, usameM vizvAsa lAkara suna,-"maiM tujhe vinA kaTake jitanA tU cAhegA, utanA yaha paramAnna nirantara diyA kruuNgaa| isa liye kisI bhI prakArakI AkulatA na rakhake tU ise grahaNa kara / yaha bhojana sArI vyAdhiyoMko jar3ase haTA detA hai, aura saMtopa, puSTiM, bala, kAnti aura vIryAdiko
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 bhI bar3hAtA hai / aura adhika kahane se kyA ? jisa prakAra yaha rAjendra ajara amara aura sadA AnandapUrita hokara rahatA hai, usI prakAra se tU bhI isa bhojanake balase akSaya aura Anandamaya hokara rhegaa| isa liye he bhadra | tU Agrahako tyAgakara sAre rogoMke karanevAle apane isa kubhojanako chor3a de aura atizaya AnandakArI isa parama auSadhirUpa paramAnnako grahaNa kara / " vaha bolA, "he pUjya | isa kubhojanake chor3ate hI maiM isake snehake vibhramase mara jAUMgA / isaliye ise mere pAsa rahate hue hI Apa apanI aupadhi de diijiye|" tava niSpuNyakakA Agraha jAnakara dharmavodhakarane socA ki, "isa samaya isake samajhAnekA aura koI acchA upAya nahIM hai, isaliye ise apanA kubhojana liye rahane do aura yaha paramAnnarUpa auSadhi de do / pIche jaba yaha isakI uttamatA jAnegA, taba svayaM hI apanI bhIkhako chor3a degA / " aisA jAnakara usane kahA ki, "he bhadra / abhI to tU yaha paramAnna le le aura isakA upayoga kara / " yaha sunakara jaba bhikhArIne kahA ki, " acchA do," tava dharmavodhakarane taddayAko izArA kiyA aura tadanusAra usane daridrIko vaha paramAnna de diyA, so usane vahIM baiThakara tatkAla hI use khA liyA / isake pIche usa uttama bhojanake upayogase niSpuNyakakI bhUkha zAnta ho gaI aura usake sAre zarIra meM jo aneka roga ho rahe the, ve eka prakArase miTe jaise ho gye| isake sivAya pahale aMjanase aura jalase use jo sukhakI prApti huI thI, vaha isa bhojanake karanese anantaguNI ho gaI / isase usa daridrIke hRdayameM bhakti utpanna huI, aura zaMkAeM naSTa ho gaIM / prasanna hokara vaha usase bolA, "maiMne -
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Apake sAtha koI bhI upakAra nahIM kiyA, to bhI Apane mujha abhAgI aura sabase nIca jIvapara isa prakAra dayA kI hai| isa liye aba Apake sivAya merA koI dUsarA nAtha nahIM hai|" yaha sunakara dharmavodhakara bolA, "he bhadra! yadi aisA hai, to maiM jo kahatA hUM, use thor3I dera baiThake suna le aura phira usake anusAra AcaraNa kara / " daridrI vizvAsa karake usake pAsa baiTha gayA aura taba bhalAI karanekI icchAse sundara vacanoMke dvArA usake manako prasanna karatA huA dharmabodhakara bolA,"he bhAI ! tU kahatA hai ki, aba merA tumhAre sivAya koI dUsarA nAtha nahIM hai, so aisA nahIM kahanA caahiye| kyoMki tere to ye rAjarAjezvara svAmI haiN| ye bhagavAn isa lokameM bhare hue sAre cara acara prANiyoMke nAtha haiN| aura isa rAnabhavanameM jo 2 prANI rahate haiM, unake to ye vizeSa karake nAtha haiN| jo kalyANake pAtra arthAt bhavyapuruSa ina rAjarAjezvarakI sevakAI karate haiM, unake tInoM bhuvanake jIva thor3e hI dinameM sevaka ho jAte haiM / arthAt ve bhI rAjarAjezvarake samAna ho jAte haiN| parantu jo atyanta pApI ( abhavya ) jIva sukhake pAtra honeke yogya nahIM haiM, ve becAre to ina naranAthakA nAma bhI nahIM jAnate haiN| aura ina mahAtmAke rAjabhavanameM jo 'bhAvibhadra' dikhalAI dete haiM, jinheM ki 'svakarmavivara' dvArapAlane bhItara praveza karane diyA hai, ve saba rAjAko vAstavameM acchI tarahase jAnate haiN| isameM sandeha nahIM hai / para jo prANI mugdha haiM, ve yahAM praveza karaneke pIche mere kahane para rAjAko vizeSatAse jAnate haiM / ataeva he bhadra / jabase tUne su-- puNyake kAraNa isa rAjabhavanameM praveza kiyA hai, tavase to ye narendra tere nAtha hue hI haiM / aba kevala mere vacanase tU yAvajjIva zuddha mana
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 1 se inheM nAthabuddhise acchI tarahase pahicAna / aura phira jyo . 2 tU ina mahArAjakI guNarUpa auSadhiyoMkA adhika sevana karegA, tyoM 2 tere zarIra ke saba roga kama hote jaaveNge| ina tInoM auSadhiyoMkA vAraMvAra sevana karanA hI sAre rogoMke halake karanekA aura antameM nAza karanekA eka upAya hai / isaliye he saumya | kisI bhI prakArakA saMzaya na rakhake merI ina tInoM auSadhiyoMkA vAraMvAra vidhipUrvaka sevana karatA huA Anandase isa rAjabhavana meM raha / isase tere sAre roga naSTa ho jAveMge aura phira tU rAjarAjezvarakA bhalIbhAMti ArAdhana karanese svayaM zreSTha rAjA ho jAvegA / yaha ' taddayA ' tujhe pratidina tInoM auSadhiyAM diyA kregii| aba isa viSaya meM aura adhika kyA kahUM? sArAMza kahanekA yahI hai ki tujhe ina tInoM auSadhiyoMkA nirantara sevana karanA cAhiye / " dharmavodhakarake isa prakAra komala vacana sunakara nippuNyaka apane manameM prasanna huA aura apane abhiprAyoMko sthira karake bolA'mahAzaya ! aba bhI maiM pApAtmA apane isa kubhojanako nahIM chor3a sakatA hUM, isa liye isake chor3aneke sivAya aura jo kucha mere karane yogya ho use kahiye " / (( yaha sunakara dharmavodhakarake cittameM yaha bAta AI ki, "jaba maiM isase kevala tIna auSadhiyoMke sevanakI bAta kahatA hUM, tatra phira yaha isa prakAra kuchakA kucha kyoM bolatA hai? maiM isase isa annake chor3ane kI bAta to kahatA hI nahIM huuN| hAM ! aba mAlUma huA / yaha apanI tucchatA ( ochAI) ke kAraNa manameM aisA vicAra rahA hai ki, inhoMne jo kucha kahA hai, vaha satra mere bhojanake chuDAneke liye kahA hai / kyoMki,
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ kliSTacitto jagatsarva manyate duSTamAnasam / zubhAbhisandhayaH sarve zuddhacittaM vijAnate / / 290 // arthAt " jinakA citta malIna rahatA hai, ve sAre saMsArako duSTacitta mAnate haiM aura jinake abhiprAya zuddha hote haiM-nirmala hote haiM, ye sAre jagatako zuddhacitta samajhate haiN|" / isa prakAra vicAra karake usane haMsakara kara kahA, "he bhadra ! tU kucha bhI bhaya mata kara / abhI maiM tujhase isa kubhojanake chor3aneke liye nahIM kahatA / ise tU nirAkula hokara bhogA kara / pahale maiM jo tujhase yaha kumonana chur3avAtA thA, so kevala terA bhalA karanekI buddhise hur3avAtA thaa| parantu yadi tujhe chor3anekI bAta nahIM rucatI hai, to isa viSayameM merA cupa rahanA hI ThIka hai / para yaha to kaha ki, maiMne jo nugne pahile karane yogya bAtoMkA upadeza diyA thA, so tUne thor3A bahuta dhAraNa kiyA yA nahIM ?" / nippuNyaka bolA,-"nAtha | Apane jo kucha kahA thA, vaha to maiMne jarA bhI nahIM sunA hai-usapara merA dhyAna hI nahIM thaa| maiM to kevala Apake komala vArtAlApase cittameM prasanna huA huuN| kyoM ki, azAtaparamArthApi satAM nUnaM sarasvatI ceto'timundaratvena prINayatyeva dehinAm // 295 // arthAt-sajjana puruSoMkI vANIkA vAstavika artha (paramArtha) bhale hI samajhameM na Avai, paraMtu vaha apanI atizaya sundaratAke kAraNa prANiyoMkA citta prasanna karatI hI hai| jisa samaya Apa upadeza dete the, usa samaya netra to mere Apake sammukha the, paraMtu citta kahIM anyatra hI thA / isa liye Apake vacana mere eka kAnameM se praveza karate the aura dUsare kAnameM se nikala jAte the| aba maiM nirAkula
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ hUM, kisI bhI prakArakA bhaya nahIM rahA hai| isaliye apane cittakI usa caMcalatAkA kAraNa kahatA hUM, __ jisa samaya dayA karanemeM tatpara rahanevAle Apane mujhe bhojana deneke liye bulAyA thA, usa samaya mere hRdayameM yaha zaMkA thI ki. yaha manuSya mujhe kisI sthAnameM le jAkara mere isa bhikSAbhojanako chIna legA / isa abhiprAyake vaza atizaya dhyAna karanese maiM cetanAhIna ho gayA / pazcAt prIti karanevAle Apane jaba mujhe aMjana lagAkara saceta kiyA, taba maiMne socA ki, yahAMse zIghra hI bhAga jAUM / paraMtu jaba Apane apanA apUrva pAnI pilA kara merA zarIra zItala kiyA aura sundara vArtAlApa kiyA, taba Apapara vizvAsa A gyaa| maiMne socA ki, jaba ye mere aise upakArI haiM, aura bar3I bhArI vibhUtivAle haiM-dhanI haiM, taba merA bhojana chInanevAle kaise ho sakate haiM ? isake pIche jaba svAmIne (Apane) kahA ki, "ise chor3a do aura isa bhojanako grahaNa kro|" taba isa cintAle ki "aba maiM kyA karUM" merA citta Akula vyAkula ho gyaa| maiM socane lagA ki, merA bhojana yaha svayaM to nahIM letA hai, kevala chur3avAtA hai| parantu maiM ise chor3a bhI to nahIM sakatA huuN| taba ise kyA uttara dUM ? antameM maiMne kahA ki, merA bhojana to mere pAsa rahane dIjiye aura Apa jo denA cAhate haiM, vaha de diijiye| pazcAt Apane jaba mujhe 'paramAnnabhojana' dilAyA, taba usake AsvAdase mujhe aura bhI vizvAsa ho gayA ki, Apa mujhapara atyanta prIti rakhate haiN| isake uparAnta maiMne socA, to kyA isa mahAtmAke vacana mAnakara maiM apanA bhojana choDa dUM nahIM! jo maiM ise chor3a dUMgA, to isapara jo merI mamatA hai usake kAraNa maiM vyAkulacitta hokara mara jaauuNgaa| yadyapi yaha jo kahatA hai,
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaha vAstavameM ThIka hai, parantu merI zakti nahIM hai ki, maiM apane bhojanako chor3a dUM / hAya ! mujhapara yaha kaisA dustara duHkha Ake par3A hai| isa prakAra nAnA prakArake vicAroMkI vyAkulatAmeM par3e rahanese he nAtha ! Apane abhItaka jo kucha kahA, vaha saba bhare hue ghaDemeM aura pAnI DAlaneke samAna cAroM orase vaha gayA / mere manakI vAta jAnakara aba jaba Apane yaha kahA hai ki maiM tujhase bhojana chor3aneke liye nahIM kahatA hUM, taba mujhe thor3IsI nirAkulatA mAlUma huI hai| isa liye he nAtha ! aba aise nIcacittavAle mujha pApIko kyA karanA cAhiye, so vatalAiye, jisase maiM use dhAraNa kruuN|" yaha sunakara dayAvAn dharmavodhakarane pahale jo bAteM saMkSepase kahIM thIM, unhIMko phira khUba vistArake sAtha samajhA dI / aura use aMjanake, jalake, annake aura vizeSa karake rAjAke guNoMse prAyaH ajAna samajhakara yaha kahA ki, he bhAI ! rAjAne mujhe pahale AjJA dI thI ki, merI ye tInoM auSadhiyAM tuma yogya pAtrako hI denA, apAMtrako nhiiN| kyoMki apAtrako denese inase kucha bhI upakAra nahIM hogA -ulaTA anartha hI ghaTanekI saMbhAvanA hai| usa samaya rAjAse maiMne pUchA thA ki, maiM yaha kaise jAna sakU~gA ki pAtra kauna hai aura apAtra kauna hai? taba rAjAne kahA thA ki, "maiM unake lakSaNa kahatA hUM, jaba taka koI rogI yogyatAko prApta nahIM hotA, tabataka use 'svakarmavivara' dvArapAla isa rAjabhavanameM nahIM Ane detA hai| hamane use AjJA bhI de rakkhI hai ki, tU unhIM manuSyoMko yahAM Ane denA; jo ina tInoM aupAdhiyoMke grahaNa karaneke yogya hoM, dUsaroMko nhiiN| yadi kabhI koI ayogya puruSa bhI yahAM A jAveM, to ve hamAro rAjamandira dekhake prasanna nahIM hoMge aura hamArI dRSTi bhI vizeSatAse unakA nirIkSaNa nahIM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ kregii| isaliye unheM kisI dvArapAlane kisI taraha bhItara calA Ane diyA hai, aisA samajhanA cAhiye aura aise prANiyoMko dUsare cinhoMse pahicAnakara tumheM bhI prayatna karake roka denA caahiye| jo rogI rAjabhavanako dekhakara prasanna hote haiM, unakA bhaviSyameM kalyANa honevAlA hotA hai, isaliye hama unakI ora vizeSatAse dekhate haiN| jinheM strakarmavivarane yahAM Ane diyA ho, unheM tuma ina tInoM aupadhiyoMke pAneke pAtra samajho / vAstavameM ye tInoM auSadhiyAM hI una pAtroM aura apAtroMke liye kasoTIke samAna hai, jo ki prayoga karanese apane guNoMke dvArA grahaNa karane yogya aura nahIM grahaNa karane yogyakI jAMca kara detI haiM / jina rogiyoMko ye auSadhiyAM pahale to ruceM aura phira pIche kisI prakArake kaSTake vinA prayoga karanese guNa kareM, unheM susAdhya rogI samajhanA cAhiye / jo AdimeM to grahaNa nahIM kareM, parantu pIche kAlakSepa karake balapUrvaka ina auSadhiyoMkA sevana kareM, unheM pIche sudharanevAle kaSTasAdhya samajhanA cAhiye / aura jinheM ye auSadhiyAM bilakula na ruceM, prayoga karanepara bhI jo kucha asara na kareM tathA auSadhi denevAlepara ulaTA dveSa karane lageM, una nAMca puruSoMko samajhanA cAhiye ki, sarvathA asAdhya haiN|" isa prakArase rAjarAjendra susthita mahArAjane mujhe jo kucha samajhAyA thA, usake anusAra lakSaNa milAnese tU mujhe 'kaSTasAdhya' jAna par3atA hai / isa saMsArameM jo prANI zaMkArahita hokara jabataka jIte haiM taba taka isa narendrako vizeSatAse apanA svAmI jAnate haiM, unheM hI ina auSadhiyoMkA prayoga jo ki acintanIya parAkramoMse paripUrNa aura sampUrNa rogoMkA nAza karanevAlA hai, guNakArI hotA hai / isaliye tU isa zreSTha rAjAko apanA svAmI smjh| kyoMki "bhAvasAraM mahAtmAno
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 bhaktigrAhyA yataH smRtAH" mahAtmA puruSa bhAvapUrvaka bhaktise hI grAhya hote haiM / arthAt uttama pariNAmose sevA karanese hI mahAtmA prasanna hote haiN| he mAI ! pahale bhI rogapIr3ita ananta prANI isa rAjezvarako svAmImAvase svIkAra karake prasanna aura kRtakRtya ho cuke haiN| tere roga bahuta balavAna haiM, sAtha hI terA mana apathya sevana karanemeM bhI bahuta Asaka rahatA hai| isase vinA var3a bhArI yatnake tere rogoMkA nAza ho jAnA samajhameM nahIM AtA hai / ataeva he vatsa! prayatnazIla hokara apane manako nizcala karake tU isI vistRta rAjamandirameM nirAkulatAse raha aura isa kanyAke hAthase bAMTI huI ye tInoM mopadhiyAM kSaNa kSaNameM grahaNa karake apaneko nirogI kara / / isake pazcAt niSpuNyakane " svIkAra hai" aisA kahakara dharmagodhakarake vacana aMgIkAra kiye aura usane bhI taddayAko usakI paricArikA banA dii| taba nippuNyakane apane bhikSApAtrako eka ora rakha diyA aura usakI rakhavAlI karate hue vaha kucha samaya taka vahIM rhaa| tadayA ve tInoM auSadhiyAM use nirantara detI thI, parantu vaha apane kubhojanakI mamatAke kAraNa una auSadhiyoMkA bilakula hI Adara nahIM karatA thaa| arthAt una aupadhiyoMpara usakA prema nahIM thaa| isake sivAya mohake kAraNa vaha apanA kubhojana bahutasA khA letA thA, jisase taddayAkA diyA huA bhojana vaha kevala upadaMzake samAna (cATa sarIkhA) sevana karatA thaa| abhiprAya yaha hai ki jisa taraha madyapAna karanevAle madya pAkara Uparase kucha thor3I sI cATa khAte haiM, uptI prakArase apanA kubhojana kara cukanepara vaha 'mahAkalyANaka' ko kevala cATake samAna khAtA thA-adhika nahIM khAtA thaa| usakA diyA huA aMjana bhI vaha kabhI 2 hI netroMmeM AMjatA thA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ hararoja nahIM / aura tIrthakA jala to jaba vaha kahatI thI; taba hI pItA thaa| isake sivAya taddayA jo prasannatAse bahutasA mahAkalyANaka bhojana de detI thI, usameMse vaha thor3AsA to khA letA thA aura bAkI apane ThIkaremeM DAla detA thA / isase yadyapi vaha apane kubhojanako nirantara khAtA thA, tathApi mahAkalyANakake sAnnidhyase arthAt usake nirantara par3ate rahanese vaha kubhojana kabhI samApta nahIM hotA thaa| apane kubhojanakI isa prakAra bar3hatI dekhakara niSpuNyaka bahuta hI saMtuSTa hotA thA, parantu jisake mAhAtmyase vaha kadanna bar3hatA thA, use nahIM jAnatA thA / usameM aura aura adhika lolupa hotA huA ukta tInoM auSadhiyoMko premase sevana karanemeM zithila hotA jAtA thaa.| unake guNa jAnanepara bhI nahIM jAnanevAleke samAna apane kubhojanameM mohita hokara kAlakSepa karatA thaa| isa taraha pratidina bharapeTa apathya sevana karanese aura ukta tInoM auSadhiyoMkA anAdarapUrvaka AsvAda karanese usa daridrIke vizeSa roga to naSTa nahIM hue, kintu usa utane hI uttama bhojanake prayogane jise ki vaha avajJApUrvaka karatA thA, bar3A bhArI guNa kiyA / arthAt usake roga kSINa ho gaye / tathApi AtmajJAnake abhAvase, ucchRkhalatAse aura apathya sevanase ve roga apanA vikAra kabhI 2 usake zarIrapara pragaTa kiye vinA nahIM rahate the| kabhI zUla, kabhI dAha, kabhI mUrchA, kabhI jvara, kabhI vamana, kabhI jaDatA (zarIrazUnyatA), kabhI hRdaya aura pasaliyoMmeM pIr3A, kabhI unmAdakA duHkha, aura kabhI pathyabhojanameM aruci Adi nAnA prakArake vikAroMvAle roga utpanna hote the / ekavAra dayAvatI taddayAne use Upara kahe hue vikAroMse dukhI aura rote hue dekha vicAra karake kahA ki "he bhAI! tujhase mere
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitAne to pahale hI kahA thA ki tere zarIrameM jo saba prakArake roga haiM, ve tere isa bahuta pyAre bhojanake kAraNase hI haiM / maiM terA saba vRttAMta dekhatI hUM parantu tobhI tujhe kahIM AkulatA na ho jAve, isa liye usa kubhojanako bhakSaNa karate hue dekhakara bhI nahIM rokatI hUM / ina paramasvAsthyakArI tInoM aupadhiyoMke sevanameM to tU zithila rahatA hai aura sAre duHkhoMkA karanevAlA yaha kubhojana tujhe rucatA hai| isa taraha apane Apa hI to tU kaSTameM par3atA hai aura phira rotA hai| parantu aba tujhe nIroga karanekA koI upAya nahIM hai| kyoM ki "apathye'tyarthaM saktAnAM na lagatyeva bhepajam" arthAt jo rogI apathya padArthoke sevana karanemeM atizaya Asakta rahatA hai, use aupadhi lagatI hI nahIM hai| maiM terI paricArikA hUM, isaliye tere rogI rahanemeM merI bhI apakIrti hotI hai| parantu kyA karUM ? aba maiM tujhe sadA nIroga nahIM rakha sakatI huuN|" ___ yaha sunakara niSpuNyaka bolA, "yadi aisA hai, to abase tuma mujhe kubhojana karate samaya nirantara nivAraNa kara diyA kro| kyoMki atizaya lAlasAke kAraNa svayaM to maiM ise choDa nahIM sakatA hUM, parantu thor3A thor3A chor3ate rahanese kadAcit tumhAre prabhAvase isa sAre kubhojanako bhI chor3anekI zakti mujhameM ho jaaygii|" taddayAvolI,-"acchA hai ! acchA hai / he bhadra tuma sarIkhe prANiyoMko aisA kahanA hI ucita hai|" yaha kaha kara phira vaha use adhika / kubhojana karanese rokane lagI aura aisA karanese arthAt adhika kumo janake na karanese usake sAre roga kSINa hone lage aura zarIrameM auSadhiyoMke asara honese rogoMkI pIr3A bhI adhika nahIM rhii| parantu taddayA jaba usake pAsa rahatI thI, tabhI vaha pathyase rahatA thA aura apathya
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ thor3A khAtA thaa| isase usake roga mI halake ho jAte the| para jyoM hI vaha use chor3akara dUra calI jAtI thI, yoM hI vaha lanpaTatAse apanA * kubhojana khUba khAne lagatA thA aura auSadhi sevana bhI nahIM karatA thaa| isase ajIrNase phira dukhI hone lagatA thaa| ___ idhara dharmabodhakarane taddayAko pahalehIse sampUrNa lokakI rakSA karaneke liye niyukta kara rakkhI thii| isaliye ananta prANiyoMkI rakSA karaneke kAmameM lage rahanese vaha usa daridrIke pApta kabhI 2 A sakatI thI / vAkI samayameM vaha svataMtra rahatA thA, koI rokatA nahIM thA, isase vaha vAraMvAra rogake vikAroM se pIr3ita hotA thA aura use ve bhaya unmAda Adi phirase ho jAte the| ekavAra dharmavodhakarane niSpuNyakako isa prakAra dukhI dekhakara . pUchA, "he bhAI! yaha kyA hai?"taba usane apanA saba vRttAnta nivedana kiyA aura kahA,-"svAmI! tayA mere pAsa hamezA nahIM rahatI hai aura usake na rahanese mere roga vizeSatAse pragaTa ho jAte haiN| isaliye he nAtha! Apa koI aisA acchA upAya kara deveM, jisase svapnameM bhI mere zarIrameM pIr3A utpanna na ho|" dharmabodhakara bolA"he vatsa! tujhe jo kucha pIr3A hotI hai, vaha apathyasevanase hotI hai| aura yaha tadayA jo tujhe apathyasevana karanese rokatI hai, dUsare kAryoM meM niyukta rahane ke kAraNa vyAkula rahatI hai, isase tujhe nirantara nahIM roka sakatI hai| astu, aba jo apathyasevana karanese tujhe sadA rokatI rahai, aisI koI uttama paricArikA maiM tere liye niyukta kara detA hUM / parantu tU anAtmajJa hai arthAt apane AtmAko aura usake hitako nahIM jAnatA hai, isa kAraNa pathyasevanase parAGmukha aura kadannabhakSaNa karaneke liye udyata rahatA hai / isaliye batalA aba maiM terA
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyA karU?" daridrI bolA, "he nAtha! aisA mata kaho / aba maiM Age ApakI AjJAkA kamI ulaMghana nahIM kruuNgaa|" yaha sunakara aura thoDAsA vicAra karake usakA hita karanemeM udyata rahanevAle dharmabodhakarane tatkAla hI kahA,--"acchA to merI AjJAnusAriNI eka sadbuddhinAmakI strI hai / vaha AkulatAse rahita hai, so use maiM terI vizeSa paricArikA banAtA huuN| merI niyata kI huI vaha paricArikA tere pAsa nirantara rahakara pathyApathyakA vivecana kiyA karagI / maiMne use tere hI liye dI hai / so aba tU apane cittameM dukhI nahIM honA / parantu vaha kevala vizeSajJA hI ha arthAt hitAhitakA vicAra hI karAtI hai / viparIta calanevAle aura anAdara karanevAle puruSoMkA usase upakAra nahIM hotA hai| isaliye yadi tujhe sukha pAnekI icchA hai aura dukhase yadi tU DaratA haiM to vaha jo kucha kahegI, use tujhe karanA hI hogaa| aura merA bhI yahI kahanA hai ki, usakI AjJAnusAra calanA / kyoMki jo use nahIM rulatA hai, vaha mujhe bhI rucikara nahIM hotA hai| isake sivAya he madra! yadyapi taddayA aneka kAmoM meM vyAkula rahatI hai, to bhI tere pAsa bIca 2 meM AyA karegI aura tujhe aura bhI jAgRta kara jAyA kregii| yaha paramArthakI bAta maiM kevala terA hita karanekI icchAse kahatA hUM ki, yadi tU mukha cAhatA hai to tujhe savuddhike viSayameM nirantara yatna karanA cAhiye / arthAt usake anukUla calakara use prasanna rakhanA cAhiye / jo mUrkha sadbuddhikA bhale prakAra ArAdhana karake use prasanna nahIM karate haiM, unapara na to rAjarAjezvara prasanna hote haiM, na maiM prasanna hotA hai, aura na anya koI prasanna hote haiM / jinapara usakI aprasannatA hotI hai, ve sadA hI duHkhoMke pAtra bane rahate haiN| kyoMki
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsArameM sukha pAnekA isake sivAya aura koI dUsarA kAraNa hI nahIM hai / isake sivAya vaha tere svAdhIna rahatI hai-samIpa rahatI hai, hama sarIkhe to saba dUra rahanevAle haiM-tujhe vahI sukhakI kAraNa hai| isaliye apane sukhake liye tujhe usIkA ArAdhana karanA caahiye|" 'daridrIke svIkAra karanepara dharmavodhakarane sadabuddhiko usakI paricArikA banA dI aura tabase vaha usake viSayameM nizcinta ho gyaa| sadbuddhi jitane dina niSpuNyakake pAsa rahI, utane dinoMmeM jo kucha ghaTanAeM huI, ve yahAM kahI jAtI haiM:___ pahale to vaha atizaya lolupatAke kAraNa apane kadannako khAtA huA bhI tRpta nahIM hotA thA, parantu aba khAtA hai, para bahuta nahIM khAtA hai aura yaha cintA bhI nahIM karatA hai ki, use koI le jaaygaa| pahalekA abhyAsa honeke kAraNa yadi kabhI kadannako khAtA bhI hai, to kevala tRptike liye khAtA hai aura vizepa Asakti nahIM rahaneke kAraNa usakA svAsthya bhI vaha (kadanna) nahIM bigAr3atA hai| pahale bar3e bhArI Agrahase arthAt kahane sunanese vaha ukta tIna auSadhiyoMko grahaNa karatA thA, parantu aba usakI abhilASA unake grahaNa karanemeM svayaM balapUrvaka bar3hatI hai| isa prakAra ahita vastuoMmeM grahaNa na karaneke bhAvase aura hitarUpa vastuoMmeM jI lagAnese usa samaya usakI jo dazA huI, use kahate haiM, ve roga jo halake ho gaye the, aba zarIrako pIr3A nahIM pahuMcAte haiM aura yadi kahIM kucha pIr3A hotI hai, to vaha bhI zIghra dUra ho jAtI hai| aba usane sukhake svAdako jAna liyA hai, usakA jo ghinaunA svarUpa thA, vaha naSTa hogayA hai aura nirAkula honese usake cittameM bahuta bar3A saMtoSa huA hai| eka dina niSpuNyaka ekAntameM nirAkulatAse baiThA huA thA / usa samaya vaha atizaya prasannatAse sadbhaddhike sAtha bAtacIta karane lagA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 ki:-"he bhre| yaha merA zarIra AzcaryakArI kyoM ho gayA hai ? yaha pahale to duHkhoMkI sAni ho rahA thA aura atra sukhoMkI khAni ho gayA hai|" sadabuddhine kahA-"yaha saba tere bhalIbhA~ti pathya sevana karanese aura saba prakArake dopoMke mUlabhUta ahitakArI bhojanakI lolupatA chor3a denese huA hai| he bhadra / pahaleke abhyAsase tU apane kadannako khAtA hai, to bhI mere pAsa rahaneke kAraNa tere cittameM isa kAryase bahuta hI lajjA hotI hai, aura lajjAke kAraNa usakA saMbhoga (khAnA) akAryalpa ho jAtA hai / arthAt usa kadanna bhakSaNakA tere zarIrapara kucha asara nahIM hotA hai / isake sivAya adhIna honeke kAraNa svecchAcArakI bhI nivRtti ho jAtI hai / arthAt adhInatAse tU apanI icchAnusAra nahIM khA pI sakatA hai| ina saba kAraNoMse khAyA huA bhI kadanna tere zarIrameM rogakI bahuta vRddhi nahIM kara sakatA hai| aura isIse tujhe AnanvAnugavana karAnevAlA sukha huA hai|" daridrIne kahA:-"yadi aisA hai, to maiM isa kadannako sarvathA chor3a detA hUM, nisase ki mujhe uttama sukhakI prApti ho / " sadbuddhi bolI:-"yaha to yogya hI hai / parantu ise acchI tarahase vicAra karake chor3anA, jisase ki mamatAke kAraNa tujhe pahaleke samAna phira AkulatA na ho jAya / yadi tUne tyAga kara diyA aura phira bhI isameM terA moha banA rahA, to isase to nahIM tyAganA hI acchA hai| kyoMki isa kadannameM moha karanA hI. rogoMkA bar3hAnevAlA hai| valki aisA karanese arthAt tyAga karake phira usameM mamatA rakhanesethor3A kadanna khAte rahane aura usake sAtha tInoM aupadhiyoMkA sevana karate rahane se vartamAnameM jo rogoMkI kSINatA huI hai, vaha bhI ati
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 zaya durlabha ho jAyagI arthAt vaha kSINatA bhI nahIM rhegii| kyoMki kadannakA eka bAra sarvathA tyAga karake jo jIva phira bhI usakI icchA karate haiM, ve mahAmohake dopase rogoMkI laghutA vA kSINatAko bhI nahIM prApta kara sakate haiN| isaliye uttama puruSoM ko cAhiye ki acchI tarahase vicAra karake yadi cittameM maMcai, to isakA sarvathA tyAga kreN|" sadbuddhi ke ye vacana sunakara nippuNyakakA mana kucha Dolane lagA / aura aba maiM kyA karUM, isakA vaha kucha bhI nizcaya nahIM I kara sakA / eka dina daridrIne bahutase 'mahAkalyANaka bhojana' ko khUba khA karake pIche lIlAse thor3AsA apanA kadanna bhI khAyA / tatra uttama bhojanake karane se jo tRpti hotI hai, usake kAraNa, tathA sadbuddhike samIpa rahaneke kAraNa, aura usameM jo uttama guNa the unake kAraNa, usake cittameM usa samaya isa prakArakA vicAra huA ki, "aho ! yaha merA bhojana to kuthita ( sar3A huA ), atizaya lajjA utpanna karanevAlA, mailA, ghinaunA, virasa ( calitarasa ), nindanIya, aura saba doSoMkA pAtra hai| aisA burA hai, to bhI isa parase merI mamatA dUra nahIM hotI hai ! parantu maiM samajhanA hUM ki, isake chor3e vinA mujhe AkulatArahita sukha nahIM mila sakatA hai / yaha yadi chor3a diyA aura kahIM pahalekI lolupatAse isakA smaraNa ho AyA, to sadbuddhine usa smRtiko bhI dukhakI karanevAlI vatalAI hai / aura nahIM chor3atA hUM, to sAkSAt duHkhasAgarameM hamezA par3e rahanA pdd'egaa| isase aba maiM kyA karUM? hAya maiM pApI aura satvarahita hUM / athavA atra ina mohase utpanna hue saMkalpa vikalpoMke karanese kyA ? aba to ise sarvathA hI chor3a dUM | jo honA hogA, so hogA / athavA isameM honA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 4 rakkhA hai, yaha merA bhikSAkAra nizcaya karake jalapa avasthAkA bAre kiyA jAtA nahIM ho jAtA hai sAtha hI dharmavAcaka ne kahA, "ha hI kyA hai ? mujhe isa kubhojanakI smRti bhI nahIM hogii| kyoMki-ko nAma rAjyamAsAdya smareccANDAlarUpatAm / arthAt eka bar3e bhArI rAjyako pAkara apanI pUrvakI cAMDAlarUpa avasthAkA kauna smaraNa karatA hai?" isa prakAra nizcaya karake usane sadbuddhise kahA, "he bhadre! yaha merA bhikSAkA pAtra le lo aura isameM jo saba kadanna rakkhA hai, use dUra karake isakA kSAlana kara do-dhokara sApha kara do|" __ sadbuddhine kahAH~"he bhAI ! isa viSayameM tujhe dharmavodhakarase bhI pUcha lenA caahiye| kyoMki kAle na vikriyAM yAti samyagAlocya yatkRtam / arthAt jo kAma bhalI bhAMti vicAra karake kiyA jAtA hai, vaha samaya par3anepara vikriyAko prApta nahIM hotA haikuchakA kucha nahIM ho jAtA hai|" tatra niSpuNyakane sadbuddhike sAtha hI dharmavodhakarake pAsa jA kara use apanA sArA vRttAntaM kaha sunAyA / dharmavodhakarane kahA, "he bhadra ! tumane bahuta acchA vicAra kiyA | bahuta acchA vicAra kiyA / parantu pahile isa viSayameM pakkA nizcaya kara lenA cAhiye, jisase ki pIche ha~sI na hove|" ___ daridrI bolA, "he nAtha / yaha Apa mujhase bAra vAra kyoM kahate haiM ? merA yaha pakkA hI nizcaya hai / kyoMki usa kubhojanapara aba merA jarA bhI mana nahIM jAtA hai / " usakA yaha uttara sunakara catura dharmabodhakarane saba logoMke sAtha bhalI bhAMti vicAra karake usake kubhojanako chur3avA diyA aura usa bhikSApAtrako uttama jalase zuddha karake phira use mahAkalyANaka bhojanase acchI taraha ThAMsa ThAMsa kara bhara diyA / isake pazcAt atizaya prasanna honeke kAraNa dharmabodhakara usa dinaseM mahAkalyANakako bhI vRddhi karane lagA / arthAt usako adhika 2 dene lgaa|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha dekha dharmavodhakara harSita huA, taddayA Anandase unmatta ho gaI, sadbuddhikA Ananda bar3ha gayA aura sArA rAjamandira prasanna ho gyaa| usa samaya logoMmeM yaha carcA hone lagI ki, yaha prANI jise susthita mahArAjane dekhA thA, dharmavodhakarako jo pyArA thA, taddayA jisakI pAlanA karatI thI, sadbuddhi jisake pAsa rahatI thI, aura jo pratidina thor3e thor3e apathyakA tyAga karatA thA, tInoM aupadhiyoMkA sevana karanese sAre rogoM se bahuta karake mukta ho gayA hai / isa liye aba yaha vaha niSpuNyaka nahIM, kintu mahAtmA sapuNyaka hai| isake pazcAt usI dinase usa pahaleke daridrIkA nAma sapuNyaka ho gyaa| yaha saba puNyakI mahimA hai / anyathA-- kunaH puNyavihInAnAM sAmagrI bhvtiihshii| janmadAriyabhAgU naiva cakravartitvabhAjanam // 421 / / jo puruSa puNyahIna haiM, unheM aisI sAmagrI kahAMse mila sakatI hai ? jo janmake daridrI haiM, ve cakravartI kaise ho sakate haiM? nahIM ho skte| isake pazcAt tadayAke sambandhase sadbuddhi usa mahAtmA sapuNyakrake sAtha rAjamandirameM rahane lgii| aba Age usakA (sapuNyakakA ) kyA huA, so kahate haiM:--apathyakA (kadannakA ) abhAva ho jAnese aba usake zarIrameM pragaTa pIr3A nahIM hotI hai aura yadi kabhI pahaleke dopase hotI hai, to bahuta kama hotI hai aura thor3e hI samaya rahakara naSTa ho jAtI hai| jisakI icchAeM naSTa ho gaI haiM, aura jo lokavyApArameM zUnya buddhivAlA ho gayA hai, arthAt sAMsArika kAmoMmeM jisakI buddhi nahIM rahI hai, vaha mahAtmA sapuNyaka aba pratidina apane netroMmeM apane hI hAthoMse vimalAloka aMjana AMjatA
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 hai, azrAnta cittase tatvaprItikara pAnI pItA hai, aura nitya mahAkalyANa nAmakA bhojana karatA hai| isase usake zarIrameM vala, dhRti (dhIraja), zAMti, kAnti, oja, prasannatA, aura indriyoMke jJAnakI paTutA (vipayagrahaNazakti) kSaNakSaNameM nirantara bar3hatI jAtI hai / yadyapi pahale rogoMkI santati bahuta adhika thI, isaliye abhItaka use acchI tarahase nirogatA prApta nahIM huI hai, parantu usake zarIrameM bar3I bhArI vizepatA dikhalAI detI hai, arthAt pahalekI apekSA vaha bahuta hRSTapuSTa tathA praphullita jAna par3atA hai / pahale jo preta (pizAca) sarIkhA aura atizaya ghinaune rUpavAlA thA, vahI ava manuSya sarIkhA dikhane lagA hai / pahale daridrAvasthAmeM tucchatA, napuMsakatA, lolupatA, zoka, moha, bhrama Adi jo 2 bhAva abhyasta ho rahe the, ve bhI Upara kahI huI tInoM aupadhiyoMke sevanase naSTa sarIkhe ho jAneke kAraNa nirantara nahIM rahate haiM aura isa kAraNa ve kubhAva aba use jarA bhI dukhI nahIM karate haiM / vaha praphullitacitta rahatA hai| . ekadina usa atizaya prasanna AtmAvAle sapuNyakane sadbuddhise pUchA:-"he bhadre! mujhe ye tIna auSadhiyAM kisa karmake udayasai prApta huI haiM?" usane kahA:-" he bhAI! logoMmeM aisI kahAvata pracalita hai ki jo padArtha pUrvajanmameM kisIko diyA hai, vahIM isa janmameM prApta hotA hai| isase aisA jAna par3atA hai ki, tumane bhI ye padArtha pahale kisIko diye hoNge|" yaha sunakara usane vicAra kiyA ki, "yadi diyA huA padArtha phira milatA hai, to maiM aba saba kalyANoMkI karanevAlI aura kabhI kSaya nahIM honevAlI ye auSadhiyAM acche pAtroMko bahutAyatase dene lagU; jisase janmAMtarameM ye mujhe phirase prApta hoveN|" usako yaha garva huA ki, mujhapara rAjarAjezvara susthitakI dRSTi
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ par3a gaI hai; dharmavodhakarakA maiM pyArA hUM, taddayA merA satkAra karatI hai, saba loga merI prazaMsA karate haiM, aura sadbuddhikA to maiM bahuta hI pyArA hUM, ataeva sapuNyaka hUM, aura saMsArameM sabase zreSTha huuN| isake pazcAt vaha aisA vicAra karake ki, "yadi koI manuSya Akara . mujhase prArthanA karegA, to use maiM ye auSadhiyAM duuNgaa|" dAna karanekI icchA karatA huA rahane lgaa| ThIka hI hai, atyantaM nirguNo'pyatra mahadbhiH kRtagauravam / nUnaM saMjAyate garvI yathA'yaM dramakAdhamaH // 438 // arthAt kisI atizaya nirguNI puruSakA bhI yadi bar3e puruSa gaurava karate haiM, to vaha ghamaMDI ho jAtA hai jaise ki, yaha adhama dridrii| abhiprAya yaha hai ki daridrIke dAna karaneke vicArakI rAjarAjezvara Adine jyoM hI prazaMsA kI, tyoM hI use garva ho gayA ki, maiM sapuNyaka hUM aura koI mujhase prArthanA karegA, to maiM use ye auSadhiyAM duuNgaa| usa rAjamandirameM jitane loga rahate the; ve saba ukta tInoM auSadhiyoMkA sevana karanevAle the aura unhIMke prabhAvase saba prakArakI cintAoMse rahita hokara paramezvara hue the| aura jinhoMne usa rAjamandirameM tatkAla hI praveza kiyA thA, tathA jo isa niSpuNyakake samAna hI nirdhana the, ve anya logoMke pAsase ina auSadhiyoMko bahuta bahuta pAte the| isaliye sapuNyakake pAsa koI bhI manuSya auSadhiyoMke liye nahIM AtA thA / sapuNyaka cAroM ora najara pheMkatA huA yAcanA karanevAloMkI pratIkSA karatA thA--rAha dekhatA thaa| jaba isa prakArase bahuta samaya taka mArga dekhate hue rahanepara bhI koI yAcanA karanevAlA nahIM milA, taba usane isake liye sad-' buddhise phira pUchA / usane kahA:-he bhadra ! tujhe bAhara nikalakara
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ pukAra pukArake auSadhiyAM denA caahiye| aisA karanese yadi koI lenevAlA mila jAya, to bahuta acchA ho / " tatra sapuNyakane isa prakAra jorase AvAja lagAI ki, "he bhAiyo! ina auSadhiyoMko lo ! lo|" aura vaha usa gharameM cAroM ora ghUmane lgaa| usakA yaha pukAranA sunakara vahAMpara jo usake samAna atizaya tuccha jIva the, ve to usase una auSadhiyoMko lene lage / parantu dUsare logoMke hRdayameM yaha vicAra huA ki, " aho ! yaha raMka jo pahale daridrI thA aba pAgalasA ho gayA hai, isaliye rAjastutike vazase arthAt rAjAke samAna merI bhI stuti hove isa icchAse, apanI auSadhiyAM hamako denA cAhatA hai|" isaliye unameMse kaI loga use dAna karate dekhakara khUba ha~sane lage, kaI loga usakA ThaTThA karane lage aura kaI loga parAGmukha hokara usakA nirAdara karane lge| sapuNyakane dAna karaneke utsAhako bhaMga karanevAlI logoMkI aisI kriyAeM dekhakara sabuddhise kahA, "he bhadre ! ye auSadhiyAM mere pAsase kevala daridrI hI lete haiM, mahApuruSa nahIM lete haiM, aura merI icchA hai ki, inheM saba hI loga leveM / he nirmala netroMvAlI / tU pAlocanA karanemeM arthAt bhalIbhAMti vicAra karanemeM bahuta catura hai, isaliye vatalA ki, mahAtmA purupa mere pAsase auSadhiyAM kisa kAraNase nahIM yaha sunakara-" isane to mujhe bar3e bhArI kAmameM niyukta kara dI" isa prakAra vicAra karate hue usa sadbuddhine mahAdhyAnameM praveza 'kiyA phira vaha isa kAryakA gaharA abhiprAya nizcaya karake volI, "satra loga ina aupadhiyoMko grahaNa karane lageM, isakA aba eka hI sarvottama upAya hai| vaha yaha ki, logoMse khacAkhaca bhare hue isa
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 rAjAke AMgana meM ina tInoM bhepajoMko eka bar3I bhArI kaThautI meM (lakaDIke pAtra meM rakhakara tujhe vizvAsa karake eka ora baiTha jAnA cAhiye / aisA karanese jo loga terI daridratAkA smaraNa karake tere pAsase aupadhiyAM nahIM lete haiM parantu yathArthameM unheM cAhate haiM, ve zUnya sthAna dekhakara svayaMle le veMge / yadi koI eka hI guNI puruSa ye auSadhiyAM grahaNa kara legA, to maiM samajhatI hUM ki, usase tU tara jAyagA / kyoMki aisA kahA hai ki guNiyoMmeM koI pAtra jJAnamayI hote haiM aura koI tapomayI hote haiN| so inameMse jo pAtra (jJAnamayI, darzanamayI) AvegA, vahIM tujhe tAra degA / " sadbuddhi ke vacanoMkI caturAIse sapuNyakane bahuta hI Anandita hokara usIke vacana ke anusAra kArya kiyA / isa vipayameM aba granthakAra kahate haiM ki: " aise daridrIkI batalAI huI bhI auSadhiyAM jo manuSya grahaNa kareMge, ve nIrogI ho jaaveNge| kyoMki nIroga hone meM ye tInoM aupadhiyAM hI kAraNa haiM / " grahaNa karanemeM jo svabhAvase hI dayAlu haiM, aise satra hI logoMko yahAM jitanA viSaya kahA gayA hai, usako kRpA karake dhAraNa karanA cAhiye / isa prakAra saMkSepa rIti se yaha dRSTAnta kahA gayA / ava Age jo upanaya ( dAnta ) kahA jAvegA, use suno: saMkSipta dASTanti / kathAmeM jo adRSTamUlaparyanta nAmakA nagara kahA gayA hai, use jisakA chora nahIM dikhalAI detA hai, aisA 'vistRta saMsAra samajhanA cAhiye / mahAmohase hate hue, ananta dukhoMse pIr3ita hote. 1 *
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ hue aura puNyahIna aise mere pUrvakI sthitike 'jIvako' niSpuNyaka daridrI jAnanA cAhiye / bhikSAkA AdhArabhUta jo usakA miTTIkA TIkarA thA, use guNadopoMkI AdhArabhUta 'Ayu ' mAnanA cAhiye / upadravI lar3akoMko 'kutIrthaka' (anyadharmI), vedanAse cittako glezita karanevAle bhikhArIke rogoMko 'rAgAdi,' aura ajIrNako 'kIkA saMcaya' samajhanA caahiye| bhoga aura strIputra Adika ' jo saMsArake kAraNa haiM, jIvako Asakta karate haiM, isaliye unheM daridrIkA kadanna samajhanA caahiye| susthita nAmake jo mahArAja kahe gaye haiM, unheM paramAtmA sarvajJa 'jinadeva' jAnanA caahiye| atizaya Anandake utpanna karanevAle aura anantavibhUtise bhare hue rAjamandirako 'jinazAsana' samajhanA caahiye| svakarmavivara nAmakA jo dvArapAla kahA gayA hai, use apane yathA nAma tathA guNako dhAraNa karanevAlA ' apane karmoMkA viccheda ' samajhanA cAhiye / aura vahAM praveza karAnevAle jo aura dvArapAla kahe haiM, tattvakI cintA karanevAloMko cAhiye ki unheM moha, ajJAna, lobhAdi smjheN|| rAjAloga 'AcArya'-maMtrI 'upAdhyAya '-yoddhAloga zreSTha 'gItArthamuni,'-gaNoMkI cintA karanevAle niyuktaka (kAmadAra ) 'gaNI'-talavargI (koTapAla) sarva 'sAmAnya bhikSuka,'-zAntarUpa vRddhAstriyAM 'aryikAeM '-subhaTasamUha unakI rakSAmeM citta lagAnevAle 'zrAvaka '-aura vilAsiniyoM ke samUha bhaktimatI 'zrAvikAeM' samajhanI caahiye| __ zabdAdi vipayoMkA Ananda jo isa prakaraNameM varNana kiyA gayA hai, so saddharmake prabhAvase jo zandAdi viSaya prApta hote haiM, ve bhI sundara hote haiM, aisA samajhanA cAhiye / dharmavodhakarako mere prabodhita
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanevAle 'AcArya mahArAja' aura unakI mujhapara jo ' mahAkRpA' huI, use tahayA samajhanI caahiye| vimalAloka aMjanako 'samyag jJAna, tattvaprItikara jalako 'sanyagdarzana' mahAkalyANaka paramAnako samyakcAritra' sadbuddhiko uttama mArgarne pravRtta karanevAlI 'sundara buddhi' aura tInoM auSadhiyoMse bharI huI kaThautIko yaha 'kyA' samajhanI caahiye| ___ isa prakArase saMkSepase yaha sAmAnya yojanA kI gaI, aba vizeSa yojanA gacameM karate haiN|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vistRta dAnta | (upanayana) ta / tvajJAnI puruSoMkA yaha mArga hai ki, ve nirantara apanA aura dUsaroMkA kalyANa karanemeM dattacitta rahate haiM, isaliye unake manameM koI niSprayojanIya ( vematalaba ke) vikalpa nahIM uThate haiN| yadi kabhI ajJAta avasthAmeM uThate haiM, to bhI ve kabhI vinA kAraNake nahIM bolate haiM / aura yadi kabhI tattvajJAnako nahIM jAnanevAle mUrkha puruSoMke sAtha rahanese vinAkAraNakA ( nirnimittaka) bola jAveM, to bhI ve vinA kAraNakI koI ceSTA nahIM karate haiM arthAt unake usa vinAkAraNa bolanekA bhI koI na koI kAraNa avazya rahatA hai / yadi aisA na ho, arthAt ve vinAkAraNakI ceSTA kareM, to phira atattvajJa (ajJAnI) puruSoMmeM aura unameM kucha vizeSatA hI nahIM rahe aura aisA honese unakI tattvajJatA hI naSTa ho jAya / isa liye tattvajJAniyoMmeM apanI gaNanA karAnekI icchA rakhanevAle satra hI jIvoMko apane vikalpoMkI, bolanekI aura AcaraNa karanekI sArthakatA yatna - pUrvaka cintavana karanA cAhiye, arthAt aisA upAya karanA cAhiye jisase apane koI vicAra, vacana tathA AcaraNa niSprayojana vA nirarthaka na hoveM, sAtha hI usa sArthakatA ke jAnanevAloMke samakSa pragaTa karanA cAhiye jisase ki yadi koI apane nirarthaka vicAroM vacanoM aura
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 AcAraNoMko sArthaka mAna rahA ho, to use kRpA karake roka deveM / tadanusAra maiM bhI apanI pravRttikI sArthakatA nivedana karatA hUM: he bhavyo ! isa upamitibhavaprapaMcAkathAke prAraMbha karanevAlene (maiMne) pahale dRSTAntake dvArA kathA kahI hai aura usakI tumane dhAraNa kI hai arthAt par3hI hai vA sunI hai / isaliye aba mere anurodhase anya satra vikSepako (kher3oM ko ?) chor3akara usakA dAntika abhiprAya jise maiM Age kahatA hUM, sunoH - pahale dRSTAntameM jo adRSTamUlaparyanta nAmakA nagara aneka prANiyoMse bharA huA aura sadA sthira rahanevAlA kahA hai, so yaha anAdi ananta avicchinnarUpa aura ananta jantuoM se bharA huA saMsAra hai| isa saMsAra nagarameM jo nagarapanekI kalpanA kI gaI hai, vaha ThIka hai / usa nagarameM jo dhavala gRhoMkI paMkti batalAI hai, so yahAM devalokAdi samajhanA cAhiye / bAjAroMkI galiyAM eka janmase dUsarA janma lenerUpa uttarottara janmoMkI zreNI haiN| unameM jo nAnA prakArakI vikrIkI cIjeM batalAI haiM, ve nAnA prakArake sukha dukha haiM / aura una cIjoM kI kImatake samAna yahAM bahuta prakArake puNya aura pApa haiN| arthAt jisa prakArase bAjArakI cIjoMko loga jude 2 dAma dekara pAte haiM, usI prakArase jIva manuSyabhavAdirUpa bAjArameMse sukha dukharUpa vastueM apane 2 puNyapAparUpa judI 2 kImata jitanI jisake pAsa hotI hai, dekara pAte haiM / nagarameM jo vicitra 2 prakArake citroMse zobhita devamaMdira kahe haiM, unheM yahAMke sugata ( buddhadeva ) kaNabhakSa (vaizeSika darzana ke sthApaka, kaNAda ), akSapAda ( nyAyadarzanake praNetA, gautama ), aura kapila ( sAMkhyadarzana ke karttA ), Adike race hue kumata samajhanA caahiye| vahAM para jo Anandase
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayala kalakala karanevAle, mandineMpara mohita honevAle, durdAnta aura bAnAla bAlakoM ke samUha kahe haiM, unheM yahAM trauddha Adi martIpara vinA pUrvApara (Age pIche ) vicAra kiye mohita honevAle bhole loga samajhanA naahiye| pUAta. nagarane jo UMcA parakoTA kahA hai, use saMsArarUpa nagarama zodhAdi kayAya samajhanA cAhiye / kyoMki jisa prakAra nagarake koTale dUsare zatruokA citta bhayabhIta rahatA hai, usI prakArase ina kapAyosa sAre vivekI mahApuruSoM ke citta udvegalpa rahate haiN| cAroM orase hue jo bar3I bhArI khAI kahI hai, vaha yahAM rAgadveparUpI tRSNA manahAnI cAhiye / kyoMki jisa prakAra khAI mahAmohase' arthAt yuddha karanekI prabala icchAme lAMghI jA sakatI hai, aura nagarako cAroM orase dhere rahatI hai, usI prakArale tRSNA bhI mahAmohalaMkhya haiM arthAt mahAmoha hI use jIta sakatA hai-mahAmoha hI usase adhika balavAna hai, dasA koI nahIM hai aura saMsArako saba orase bar3e rahatI hai| nagarameM jo bane 2 vistIrNa sarovara batalAye haiM, unheM saMsarAmeM indriyoMke zabdAdi viSaya samajhanA cAhiye / kyoMki jisa prakAra mahAsarovara janase kaThinatApUrvaka bhare jAte haiM aura bahuta gahare rahate haiM, usI prakAro indriyoMke viSaya bhI viSayarUpI jalase kaThinAIse bhare jAte haiM aura bahuta hI gahare hote haiM, arthAt unakI thAha nahIM milatI hai ki kitane haiN| nagarameM jo koTake samIpa gahare aMdhakue haiM, unheM saMsAra nagaraneM pyArIkA viyoga, aniSToMkA saMyoga, kuTumbiyoMkA maraNa, dhanakA chInA jAnA Adi nAnAprakArake bhAva samajhanA caahiye| kyoMki aMdhakRpa jaise pAnIkI prabala taraMgoMse caMcala rahate haiM, aura 1 "niyucabhUrakSayATI mohI mRcchI ca kadamalan / " iti ImaH /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 pakSiyoMke AdhArabhUta hote haiM, usI prakArase iSTaviyogAdi bhAva bhI rudanAdijanita AMsuoMkI jala taraMgoMse Akulita rahate haiM aura mithyAtI jIvoMke AdhArabhUta hote haiM arthAt vizeSatAse midhyAtva guNasthAnavAle jIvoMke hI iSTaviyogAdi bhAva hote haiM / nagarameM jo baDe 2 bAga' aura vana varNana kiye gaye haiM, ve saMsAra nagarameM jIvadhAriyoMke zarIra haiM, kyoMki jaise bAga parAgake lobhase bhramaNa karate hue bhramaroMke upadravase trAsake kAraNa hote haiM aura vana nAnAprakArake vRkSoM phaloM phUloMse paripUrNa honeke kAraNa adRSTamUla hote haiM arthAt unake antakA patA nahIM lagatA hai, usI prakArase indriya aura manarUpI bhauMroMkA sthAna honese tathA nijakarma rUpI nAnAprakArake vRkSoM phUloM aura phaloMse bharapUra honese jIvoM ke zarIra bhI duHkha kA - raNa aura adRSTamUla hote haiM, arthAt patA nahIM hai ki, jIvoM ke sAyameM kabase lage hue haiM / isa prakArase jaisA adRSTanUlaparyanta nagara aneka AzcayoMse bharA huA vatalAyA hai, usI prakArase yaha saMsArarUpI nagara bhI aneka camatkAroMkA sthAna hai / Age usa nagarameM jo niSpuNyaka nAmakA daridrI kahA gayA hai, so isa saMsAranagara meM sarvajJazAsanakI (jainadharmakI) prApti honese pahalekI avasthAmeM mArA mArA phiratA huA merA jIva hai / puNyahInatAke kAraNa isakA usa samayake liye nippuNyaka nAma yathArtha hI hai / jaise 1 1 mUla pustakoM 'cAnarakAnanaiH' aisA azuddha pATha chapA hai, isa kAraNa dRAntameM usakA (pRSTha 16 paMci 6 meM) devoMke vihAra karane yogya bagIcA aisA artha kiyA gayA hai / parantu yahAM dASTIntameM 'vizAlArAmakAnanAyante jantudehAH' yaha pATha dekhanese mAlUma huA ki, pahale 'cArAnakAnanaiH' honA cAhiye, jisakA artha bAga aura vana hotA hai / isaliye 16 veM pRSThaneM bhI aisA hI sudhAra lenA caahiye|
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 usa daridrIko vaDe peTavAlA kahA hai, usI prakArase isa jIvako bhI vipayarUpI vure bhojanase apane peTako pUrA nahIM bhara sakaneke kAraNa bar3e peTavAlA samajhanA caahiye| jaise usa daridrIko vandhuoMse rahita kahA hai, usI prakArase merA yaha jIva bhI jisake AdikA kucha patA nahIM hai, aise bhavabhramaNameM akelA janmatA hai, akelA maratA hai aura akelA hI apane karmoke paripAkake anusAra pAye hue sukha duHkhoMko bhogatA hai, isaliye vAstavameM isakA koI vandhu nahIM hai / jisa prakAra vaha nippuNyaka daridrI durbuddhi hai, usI prakArase yaha jIva bhI atizaya ulaTI buddhikA hai| kyoMki yaha anaMta duHkhoMke kAraNarUpa viSayoMko pAkara santuSTa hotA hai, vAstavameM jo zatruoMke samAna haiM, una kapAyoMko hitU vandhuoMke samAna sevana karatA hai, vAstavameM aMdhepanake samAna jo mithyAtva hai, usako sudRSTi (paTuSTirUpa) samajhake grahaNa karatA hai, narakoMmeM par3aneke kAraNarUpa jo hiMsA, jhUTha, corI, kuzIla aura parigraha ye pAMca atrata haiM, unheM AnandadAyaka samajhatA hai, jo aneka anoM ke karanevAle haiM, una pandraha pramAdoMko atizaya snehI mitroMke samAna dekhatA hai, mana vacana kAyake azubha yogoMko jo ki dharmarUpa dhanako haraNa karaneke kAraNa coroMke samAna haiM, bahutasA dhana kamAnevAle putroMke samAna mAnatA hai aura putra, strI, dhana, suvarNa Adiko jo ki gAr3e bandhanoMke samAna haiM, atizaya AlhAdake karanevAle socatA hai, ina saba ceSTAoMse yaha durbuddhi hI hai| jisa prakAra usa bhikhArIko dhanarahita vA daridrI vatalAyA hai, usI prakArase yaha jIva saddharmarUpI eka kaur3I bhI pAsa na rahaneke kA 1 svIkathA, rAjakathA, bhojanakathA, rASTrakathA, krodha, mAna, mAyA, lobha, pAMcoM indriyAM, nidrA, aura sneha ye 15 pramAda haiM /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 raNa daridrI hai / jaise vaha raMka puruSArtharahita hai, usI prakArase isa jIvako bhI apane karmoMke kAraNabhUta Asravake rokanekA parAkrama nahIM honese puruSArthahIna samajhanA cAhiye / jaise bhikhArIko bhUkhake kAraNa dubalA batalAyA hai, usI prakArase isa jIvako bhI nirantara viSayarUpI bhUkha lagI rahaneke kAraNa kRzazarIra samajhanA cAhiye / jaise bhikSukako anAtha kahA hai, usI prakArase isa jIvako bhI sarvajJadevarUpI nAthake nahIM milanese anAtha jAnanA cAhiye / jaise dharatImeM sonese niSpuNyakakI pITha aura donoM karavaTa chila gaye haiM aisA batalAyA hai, usI prakArase isa jIvake sAre aMga-upAMga nirantara pAparUpI atizaya kakarIlI bhUmimeM leTanese khUba hI chila gaye haiM, aisA samajhanA cAhiye / jaise bhikhArIkA svarUpa kahA hai ki, usakA sArA zarIra dhUlise mailA ho rahA hai, usI prakArase isa jIvakA sArA zarIra bhI ba~dhanevAle pApaparamANuoMkI dhUlise dhUsarA samajhanA cAhiye / jaise daridrIko cIthaDoMse DhaMkA huA kahA hai, usI prakArase yaha jIva bhI mohakI 28 bhedarUpI choTI 2 patAkAoMse (jhaMDiyoMse ) saba orase lipaTA hai, isaliye atizaya bIbhatsarUpa arthAt ghinonA dIkhatA hai aura jaise usa bhikhArIko nindanIya tathA dIna kahA hai, usI prakArase yaha jIva bhI vivekake sthAnabhUta (jJAnI) sajjanoMke dvArA nindanIya aura bhaya zokAdi pIr3A denevAle karmoM se paripUrNa honeke kAraNa atizaya dIna hai| jaise usa adRSTamUlaparyaMta nagarameM vaha daridrI bhikSAke liye ghara ghara phirA karatA haiM, aisA kahA hai, usI prakArase yaha jIva bhI saMsAra nagarameM eka janmase dUsarA janma dhAraNa karanerUpa UMce nIce gharoMmeM, viSayarUpI bhikSAbhojanakI AzAkI phA~sImeM ulajhA huA,
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirantara bhramaNa kiyA karatA hai / aura usake pAsa jo bhIkha rakhaneke liye phUTe ghar3ekA ThIkarA vatalAyA hai, so isa jIvakI Ayu samajhanI cAhiye / kyoMki yaha AyurUpI ThIkarA hI isa jIvake viSayarUpI bure anna AdikA tathA samyakcAritrarUpa mahAkalyANaka Adi divya padArthoMkA Azraya hai| abhiprAya yaha hai ki, jaba Ayu hotI hai, taba hI viSaya sevanAdi vA cAritra pAlanAdi kArya hote haiM / ina sabakA AdhAra Ayu hai| isa AyurUpI ThIkareko lekara hI yaha jIva saMsAra nagarameM vAravAra bhramaNa karatA hai| __ aura jo usa bhikhArIko lakar3I mukkoM tathA bar3e 2 DheloMkI coToMse kSaNa kSaNameM tAr3anA karanevAle aura zarIrako jarajarA karanevAle durdamanIya lar3ake batalAye haiM, so isa jIvake nAnA prakArake bure vikalpa, unake utpanna karanevAle kutarkagraMtha, athavA unake banAnevAle kurtArthika (kuguru) samajhanA cAhiye / ve java java isa vecAre jIvako dekhate haiM, taba taba kuyukti (hetvAbhAsa) rUpa saikar3oM mudgaroMkI mArase isake tattvAbhimukharUpa zarIrako jarjarA kara DAlate haiN| abhiprAya yaha hai ki, kuguruoM vA kugraMthoMkI khoTI yuktiyoM se vAstavika tattvoMke sammukha honevAlI zraddhA naSTa ho jAtI hai| phira jaba unake hetvAbhAsoMse tattvAbhimukharUpa zarIra jarjara ho jAtA hai, taba yaha jIva kAryakA vicAra nahIM kara sakatA hai, bhakSya kyA hai aura abhakSya kyA hai, pIne yogya (peya ) kyA hai aura nahIM pIne yogya (apeya ) kyA hai, isake svarUpako nahIM samajhatA hai, chor3ane yogya 1 mithyAtva, samyamithyAtva, samyaktvamohanIya ye tIna darzanamohanIyake aura 16 kapAya aura hAsya rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puMveda, napuMsakaveda ye 9 no kapAya, isa taraha 25 cAritra mohanIyake bheda haiM /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyA hai aura grahaNa karane yogya kyA hai, isakA bheda nahIM jAnatA hai aura apane tathA parAye guNadopoMke kAraNa kyA haiM, yaha nahIM samajha sakatA hai| phira kutakoMse zrAntacitta hokara ( thakakara ) yaha jIva vicAratA hai ki,-paraloka nahIM hai, bure bhale karmoMkA phala nahIM milatA hai, AtmAkA astitva hI saMbhava nahIM hai, sarvajJakI siddhi nahIM ho sakatI, aura isaliye usakA upadeza kiyA huA mokSamArga bhI ghaTita nahIM ho sakatA hai / jaba isake hRdayameM aise atattva baiTha jAte haiM, taba yaha jIvoMko mAratA hai, jhUTha bolatA hai, parAyA dhana curAtA hai, parastriyoM ke sAtha kAmasevana karatA hai, parigrahakA saMgraha karatA hai, icchAkA parimANa nahIM karatA hai ki, maiM amuka 2 * padArthoM kA hI sevana grahaNa karUMgA, mAMsa khAtA hai, zarAba pItA hai, acche upadezoMko nahIM mAnatA hai, khoTe mArgakA prakAza krtaa| hai, jo vandanA karane yogya haiM, unakI nindA karatA hai, jo nindA karane yogya hai unakI vaMdanA karatA hai, apane kAmoMko guNarUpa ( acche ) samajhatA hai, parAye kAmoMko doSarUpa (bure) samajhatA hai aura dUsaroMkI niMdA karatA hai, isa taraha sAre pApoMkA AvaraNa karatA hai pazcAt aise durAcAroMse yaha jIva adhika sthitivAle bahutase karmoMko bAMdhatA hai aura unake kAraNa narakoMmeM jAkara par3atA hai| vahAM apane pApoMse prerita hue mahApApI asuroMke dvArA kuMbhIpAkameM arthAt tailakI kar3hAhImeM pakAyA jAtA hai, karoMtase cIrA jAtA hai, vajra sarIkhe kAMToMvAle semarake vRkSoMpara car3hAyA jAtA hai, saMDAsIse (saMsIse) muMha phAr3akara ubalatA huA tapta sIsA pilAyA jAtA hai, apane zarIrakA mAMsa khilAyA jAtA hai, atyanta garma bhADoMmeM bhUnA jAtA hai, pIba, vasA (carbI,) rakta, mala, mUtra, aura AMtoMse kaluSita
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 (bhailI) vaitaraNI nadImeM tirAyA jAtA hai, aura taravAra sarIkhe paine pattevAle vanoMmeM khaMDa khaMDa kiyA jAtA hai / una naraka meM aisI bhUkha hotI hai ki, saMsArameM jitanI pudgalarAzi hai, yaha satra bhakSaNa kara lI jAve, to bhI zAnta nahIM hotI hai| pyAsa aisI lagatI hai ki, sAre samudrAMkA jala pAna karanese bhI nahIM bujhatI hai| vahAM jIva zItakI kaThina vedanAse parAjita hotA hai, arthAt bahuta dukhI hotA hai, atizaya garmI se krezita hotA hai aura dUsare nArakI ise nAnA prakAra ke duHkha dete haiM / usa samaya yaha atizaya duHkhI jIva vyAkula hokara, "he mAtA ! rakSA karo / he nAtha ! mujhe bacAo !" isa prakAra vyAkula hokara rotA huA pukAratA hai / parantu vahAM para isake zarIrakI rakSA karanevAlA koI nahIM hotA haikoI ise banA nahIM sakatA hai| yadi kisI taraha yaha narakoMse bhI nikalatA hai, to titheca gatimeM janma letA hai, aura vahAM bhI bahuta dukhI hotA hai| vajana lAdA jAtA hai, lakar3I Adise pITA jAtA hai, kAna pUMcha chede jAte haiM, kITAMke samUha kATate haiM, bhUkha sahatA hai, pyAsoM maratA hai, aura nAnA prakArakI pIr3AoM se dukhI hotA hai / yadi kadAcit tiryaca gati se nikala kara yaha jIva manupyabhava pAtA hai, to usameM bhI aneka duHkhoMse pIr3ita hotA hai / manuSya gatimeM rogAM samUha lezita karate haiM, bur3hApeke vikAra jarajarA karate haiM, durjana bahuta hI khedita karate haiM, pyAroMke viyoga vihala karate haiM, a"niSToM ke saMyoga rulAte haiM, dhanaharaNa arthAt coriyAM kaMgAla kara detI haiM, apane kuTumbiyoM maraNa vyAkula karate haiM aura nAnA prakArake bhrama bAvalA banA dete haiM /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura kadAcit yaha jIva devoMkI paryAya pAtA hai, to usameM bhI nAnA prakArakI mAnasika vedanAoMse grasita rahatA hai / indrAdi adhikAriyoMkI AjJAkA paravaza hokara pAlana karatA hai, dUsaroMkA vaibhava dekhakara kheda karatA hai, pUrvabhavake kiye hue pramAdoMke smaraNa honese dukhI hotA hai arthAt yaha soca kara cintA karatA hai, ki, "hAya maiMne pUrvajanmameM tapasyA AdimeM itanI kamI kara dI, jisase ki indrAdikoMkI UMcI vibhUti nahIM milI, aura isaliye inakA AjJAkArI honA par3A," jo apane adhIna nahIM haiM, aisI dUsaroMkI suMdaradevAMganAoMkI DAhase mana hI mana jalatA hai aura unakA saMyoga kaise ho, isa prakArakI cintA use kAMTe sarIkhI cubhatI hai, bar3I RddhivAle deva nindA karate haiM, apanA cyavanasamaya nikaTa dekhakara arthAt apanI mauta najadIka jAnakara vilApa karatA hai, aura mRtyu, ko bahuta hI nikaTa AI dekhakara Akrandana karatA hai arthAt khUba rotA hai| aMtameM Ayu pUrNa karake saba prakArakI apavitratAke sthAnabhUta garbharUpI kardamameM (kIcaDameM ) par3atA hai| aisI sthitimeM jo bhikhArIkA varNana karate samaya kahA gayA hai ki:-"sAre zarIrameM bar3I 2 coToMke laganese usakA AtmA atizaya dukhI ho rahA hai aura 'hA mAtA merI rakSA karo' isa prakAra dInatAse cillAtA huA vaha vyAkula ho rahA hai|" so bhI isa jIvake viSayameM barAbara samajhanA caahiye| (kyoMki narakAdi durgatiyoMmeM yaha bhI nAnA prakArake duHkhoMkI coTeM sahatA haiM, rotA cillAtA hai, aura duHkhoMse vacanekA kucha upAya na pAkara vyAkula rahatA hai|) ina sAre anarthoMke kAraNa isa jIvake nAnA prakArake bure vikalpa? unake utpanna karanevAle kudarzana grantha (anyadharmIya grantha), aura unake banAnevAle kuguru haiN| zaya dulA cillAtA huA cAhiye / (kahatA hai, rotA ra
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ usa bhikhArIke zarIrameM unmAda Adi roga vatalAye gaye haiM, so isa jIvake sambandhameM mahAmoha Adi samajhanA caahiye| jaise niSpuNyakako unmAda roga thA aura usase vaha saba prakArake akAryoM meM pravRtti karatA thA, usI prakArase isa jIvake moha aura mithyAtvarUpI unmAda hai aura isase yaha bhI akArya karanemeM hI lagA rahatA hai| jvarake samAna isa jIvake rAga samajhanA caahiye| kyoMki jisa prakAra jvarase sAre aMgameM var3I bhArI tapana hotI hai, usI prakArase rAgase bhI sarvAMga tapta hote haiN| zUlake samAna dvepa samajhanA cAhiye / kyoMki jisa prakAra zUlase hRdayameM gAr3hI vedanA hotI hai, usI prakArase dvepase bhI hotI hai| khujalIke samAna kAma samajhanA caahiye| kyoMki usameM bhI vipayAbhilApitArUpI tIna khujalI calatI hai| galita kuSTa (vahanevAle kor3hake) samAna bhaya zoka aura aratise utpanna honevAlI dInatA samajhanI cAhiye / kyoM ki jisa taraha kor3hase logoMko glAni hotI hai, tathA dUsaroMke cittameM udvega hotA hai, usI prakAra dInatAse bhI dUsaroMko ghRNA aura udvega hotA hai| netra rogake samAna ajJAnako samajhanA cAhiye / kyoM ki jisa prakAra AMkhoMkI bImArIse vivekadRSTi arthAt dekhanekI zakti naSTa ho jAtI hai, usI prakAra ajJAnase vivekadRSTikA arthAt jJAnakA ghAta ho jAtA hai| jalodara rogake samAna pramAdako samajhanA caahiye| kyoM ki jisa taraha jalodarameM acche kAmoMke karanekA utsAha naSTa ho jAtA hai, usI taraha pramAdake vazameM par3anese isa jIvakA zubha kAryoMke karanemeM utsAha nahIM rahatA hai| isa prakArase yaha jIva mithyAtva, rAga, dvepa, kAma, dInatA, ajJAna, aura pramAda Adi bhAvarogoMse vihala hokara jarA bhI saceta nahIM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ hotA hai / aura Upara kahe hue bhakSya, abhakSya,peya apeya AdikA jo nizcaya nahIM hone detA hai aise mahAtamarUpa mohako aura jo paraloka nahIM hai, zubha azubha karmoMkA phala nahIM milatA hai, ityAdi mithyAtvake bheda kahe haiM unheM, abhItaka nahIM jAnatA hai| abhiprAya yaha ki, moha aura mithyAtva donoMkA hI svarUpa nahIM jAnatA hai| ina donoMkI arthAt moha aura mithyAtvakI utpattimeM do kAraNa haiM, eka bAhya aura dUsarA antaraMga / kutarka granthAdi to vAhya sahakArI kAraNa haiM aura rAga dveSa moha Adi antaraMga upAdAna kAraNa haiN| isaliye pahale kahe hue sAre anartha vAstavameM inhIM donoM ke utpanna kiye hue samajhanA caahiye| yadyapi kuzAstrasaMskArAdi anartha utpanna karaneke kAraNa haiM, parantu ve kAdAcitka haiM arthAt unakA yoga kabhI 2 jur3atA hai| para rAga dveSAdi aise nahIM haiM, ve ajJAna aura mithyAtva bhAvoMko nirantara / utpanna karate haiN| isake sivAya kuzAstroMke upadezakA sunanA Adi. honepara bhI anartha honekA niyama nahIM haiM, ho aura nahIM bhI ho| isa prakArase isameM vyabhicAra hai, arthAt niyama nahIM hai| paraMtu rAgAdi bhAva aise haiM ki, unake kAraNa mahA anarthoMke gaDDhemeM par3anA hI par3atA hai| isameM vyabhicAra nahIM hai-niyama hai / kyoMki rAgadveSase jItA gayA jIva ajJAnarUpI ghora aMdhakArameM praveza karatA hai, nAnA prakArake mithyAtvake bhedoMko dhAraNa karatA hai, saikar3oM bure kAma karatA hai, aura unase bar3e bhArI karmoMkA saMcaya karatA hai| pazcAt una karmoMkA vipAka honepara arthAt unake udayameM Anepara kabhI devoMmeM utpanna hotA hai, kabhI manuSyoMmeM upajatA hai, kabhI pazu hotA hai aura kabhI mahAnarakaoNmeM jAkara par3atA hai| tathA ukta cAroM gatiyoMmeM jaisA ki pahale
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaha cuke haiM, mahAn duHkhoMko arahaTakI ghar3iyoMke samAna nirantara anantavAra bhogatA huA bhramaNa karatA hai / aisI sthitimeM bhikhArIke varNanameM jo kahA hai ki, use zIta, AtApa, DAMsa, macchara, bhUkha, pyAsa Adi ghora narakake samAna vedanAeM pIr3ita karatI haiM, so una sabako isa jIvake sambandhameM ghaTita kara lenA cAhiye / __ aura vahAM kahA hai ki, "usa bhikhArIko dekhakara sajjanoMko dayA utpanna hotI hai, mAnI purupoMko haMsI AtI hai, vAlakoMko khela sUjhatA hai aura pApakarma karanevAloMke liye pApakoMke phalakA dRSTAnta milatA hai|" so bhI saba isa saMsAra nagarameM mere jIvake viSayameM yojita kara lenA cAhiye,---yaha jIva nirantara asAtArUpI sannipAtase grasita dikhalAI detA hai, isaliye zAnti mukhake rasameM jinakA AtmA atizaya tanmaya ho rahA hai, una jJAnI sAdhuoMkI kRpAkA sthAna to honA hI cAhiye / kyoMki unakA citta dukhI jIvApara sarvadA hI karuNAbhAvamaya rahatA hai / aura jo sarAgasaMyamI muni tapazcaraNa karanemeM nirantara udyata rahate haiM ve apanI vIratAke abhimAnameM mAnI puruSoMke samAna yaha sona karake ki, isa dharmapurupArthake sAdhana karanemeM asamartha nIvakA puruSatva kisa kAmakA ? anAdara dRSTise dekhate haiN| isa liye unake hAsyakA sthAna samajhanA cAhiye / aura jinake cittameM mithyAtva basa rahA hai, tathA jinhoMne kisI prakArase lavamAtra viSayasukha pAyA hai, aise bAlajIvoMke liye ( mUkhIke liye ) yaha pApI jIva khela karanekA sthAna hai / kyoMki jinakA citta dhanake ghamaMDase uddhata rahatA hai, ve aise karma karanevAloMkI nAnA prakArase viDambanA karate haiM, yaha pratyakSa hI dekhanemeM AtA hai| aura jaba pApake phaloMkA nirUpaNa kiyA jAtA hai, taba aisA jIva dRSTAntasvarUpa hotA hI hai / kyoMki
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAn tIrthakara athavA anya AcArya jaba pApa karmokA svarUpa pragaTa karate haiM, taba bhavya jIvoMke hRdayameM saMsAra-deha-bhogoMse bhaya utpanna karaneke liye aise hI jIvoMkA udAharaNa dete haiN| ___ aura Age jo usa daridrIke varNanameM kahA hai ki, "usa mahA nagarameM aura bhI aneka raMka dekhe jAte haiM, parantu niSpuNyakake samAna abhAgoMkA ziromaNi dUsarA koI nahIM hai|" so maiMne apane jIvakA atyanta viparIta AcaraNa anubhava karake kahA hai| kyoMki isake janmake aMdhepanako bhI nIcA kara denevAlA mahAmoha hai, narakake saMtApako bhI parAjita karanevAlA rAga hai, jisakI koI upamA nahIM mila sakatI aisA dUsaroMse dveSa hai,agnikI bhI ha~sI karanevAlA krodha hai, sumeru parvatako bhI choTA karanevAlA mAna hai, nAginIkI cAlako bhI jItanevAlI mAyA hai, svayaMbhUramaNa samudrako bhI thor3A darasAnevAlA lobha hai, aura svapnakI pyAsake samAna viSayalampaTatA hai| jinendra bhagavAnake dharmakI prAptike pahale mujhameM ye saba doSa the; yaha mujhe svasaMvedanase (AtmAnubhavase) jJAta huA hai| aura isIliye maiM samajhatA hUM ki doSoMkI itanI utkaTatA nitanI ki mujhameM hai, bahutakarake dUsare jIvoMmeM nahIM hai| arthAt mere samAna abhAgI aura koI dUsarA nahIM hai| yaha vAta yuktise kisa taraha ghaTita hotI hai, so maiM Age apane pratibodhita honeke avasarameM vistArase khuuNgaa| ___ vaha daridrI 'adRSTamUlaparyantanagarameM' bhikSAke liye ghara 2 phiratA huA isa prakAra vicAra karatA hai ki, "mujhe amuka devadattake vandhumitrake, athavA jinadattake gharapara snigdha (cikanI), mIThI, bahutasI aura uttama prakArase banI huI bhikSA milegii| use maiM jhaTapaTa aise ekAnta sthAnameM jahAM ki dUsare bhikhArI nahIM dekha sakeMge le jAUMgA
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura vahAM thor3IsI khAkara bAkI dUsare dinake liye rakha duuNgaa| usa samaya dUsare bhikhArI kisI tarahase jAna jAveMge ki, ise bhIkha milI hai, aura mere pAsa Akara mAMgege tathA upadrava kareMge, parantu maiM prANa jAnepara bhI unheM apanI bhIkha nahIM duuNgaa| yadi ve jabadastI merA bhojana hur3AveMge, to maiM unake sAtha lar3anA prAraMbha kruuNgaa| yadi usa samaya ve mujhe lakar3I mukkoM tathA DheloMse mAreMge, to maiM eka bar3A bhArI mudgara lUMgA aura unakA eka ekakA cUrA banA ddaaluuNgaa| ve pApI mere mAre kahAM jAveMge?" aise aise aneka prakArake he vikalpoMse Akula vyAkula hokara vaha nirantara kevala raudravyAna hI kiyA karatA hai / parantu vecArA gharaghara bhaTakanepara bhI thoDIsI bhI bhIkha nahIM pAtA hai / ulaya apane cittake khedako anantaguNA kara letA hai / aura yadi kamI daivayogase thoDIsI bhIkha pA letA hai, to usame eka bar3e bhArI rAjyakA abhiSeka pAneke samAna arthAt rAjA ho jAneke samAna atyanta Anandita hotA hai aura sAre saMsArako apanese nIcA samajhatA hai / bhikhArIke isa sAre caritrakI yojanA mere jIvake vipayameM isa prakArase karanA cAhiye: saMsArarUpanagarameM nirantara bhramaNa karate hue isa jIvako zabda, varNa, rasa, Adi 28 prakArake viSaya, bhAI, pitA, Adi vandhu, sonA, cAMdI Adi dhana, tathA inake sivAya krIr3A vikayAdi aura bhI jo jo saMsArake kAraNarUpa padArtha prApta hote haiM, una sabako kadanna arthAt bhIkhakA burA bhojana samajhanA cAhiye / kyoMki kadannake samAna ye satra padArtha bhI vRddhirUpa honevAle, rAgAdi bhAva rogoMke karanevAle, aura karmasaMtrayarUpI mahA ajIrNake karanevAle haiN| aura jisa prakAra vaha bhikhArI vicAra karatA hai, usI prakArase yaha mahAmohagrasita jIva
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI cintavana karatA hai "ki, maiM bahutasI striyoM ke sAtha vivAha karUMgA, ve apane rUpase tInoM lokoMko parAjita kareMgI, saubhAgyase kAmadevakA bhI sAmhanA kareMgI, apane nAnAprakArake vilAsoMse (nakharoMse) muniyoMke cittoMko bhI kSubhita kareMgI, kalAoMse vRhaspatikI bhI ha~sI kareMgI aura vijJAnase atizaya mAnI paMDitoMke citta bhI raMjAyamAna kreNgii| aisI rUpaguNasampanna striyoMkA maiM hRdayavallabha houuNgaa| ve mere sivAya dUsare puruSoMkI gandha bhI sahana na kareMgI, merI AjJAkA kabhI ullaMghana na kareMgI, mere cittako nirantara atizaya Anandita kiyA kareMgI, vanAvaTI krodha dikhalAkara maiM rUTha jAUMgA, to ve mujhe manAkara prasanna kareMgI, kAmakrIDArUpa kArya siddha karaneke liye cUMsarUpa saikar3oM cATukAra (khuzAmadeM) kareMgI, izAroMse mere hRdayake sadbhAvoMko pragaTa kiyA kareMgI, nAnA prakArake vinoka' hAvoMse mere hRdayako haraNa kareMgI aura nirantara parasparakI IrSAse ve mere Upara kaTAkSoMke vANa chor3akara icchApUrvaka mujhe ghAyala kreNgii| aura merA indrake parivArakI bhI ha~sI karanevAlA, vinayavAna, catura, zuddhacitta, sundara vezavAlA, avasara dekhakara kArya karanevAlA, manako rucanevAlA, mujhapara pyAra karanevAlA, sAre upAya karanemeM tatpara, zUravIra, udAra, sArI kalAoMkA jAnanevAlA, aura satkAra karanemeM kuzala, parivAra hogaa| mere aise bahutase mahala hoMge, jo apanI yazarUpI svaccha kalaIkI saphedIke kAraNa apane cittake samAna zobhita hoMge, bahuta bar3I UMcAIke kAraNa himAlaya parvatakI zaMkA utpanna kareMge, nAnA prakArake vicitra 2 citroMse darzanIya hoMge, caMdovoMse zobhita hoMge, netroMko AnaMdita karanevAlI 1 striyAM jisa bhAvase snehake vaza patikA anAdara karatI haiM, use vizvoka hAva kahate haiN| --
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ aneka prakArakI putaliyoM AdikI racanAse yukta hoMge, unameM bahuta prakArakI bhojanazAlA gozAlA ratizAlA Adi zAlAeM hoMgI,bahuta vistAra hogA, aneka tarahake prakoSTha (koThe ) hoMge, khUba lambe caur3e aneka AkArake sabhAmaMDapa hoMge, ve cAroM orase bar3e bhArI koTase ghire hue hoMge, indrake mahaloMkI bhI ha~sI kareMge, aura sAta sAta ATha ATha khanake hoNge| mere ina mahaloMmeM marakata, indranIla, mahAnIla, karketana, padmarAga, vajra, vaiDUrya, candrakAnta, sUryakAnta, cUr3AmaNi, aura puSparAga Adi ratnoMkI rAziyAM prakAza kareMgI, soneke Dhera apane pIle prakAzako cAroM ora pradarzita karate hue zobhA deMge, dhAnya, cAMdI aura dUsarI dhAtueM itanI adhika hogI ki, unakA anAdara hone lagegA, mukuTa, vAjUvanda, kuMDala aura prAlamba Adi bhUSaNa mere hRdayako Anandita kareMge, cInAMzuka (rezamI ), paTTA~zuka (sUtI ) aura devAMzuka ( devadUSya ) vastra mere cittameM prema utpanna kareMge, mahalake samIpavartI lIlA karaneke aise vagIce mere hRdayako. Anandako bar3hAveMge, jinameM ki maNi suvarNAdikI vicitra racanAse maMDita krIr3A karaneke parvata zobhita hoMge, dIrghikA, (bAvar3I ), guMjAlikA, aura yaMtravApikA Adi aneka prakArake jalAzayoMke kAraNa jo manako haraNa karanevAle hoMge, bakula, punnAga ( nAga. kezara), nAga (nAgavela ), azoka, campaka Adi vividha prakArake vRkSoMke kAraNa jo vistRta hoMge, pAMcoM raMgake sugaMdhita aura sundara phUloMke bhArase zAkhAoM taka namra hue kumada kokanada Adi kamaloMse jo sundara hoMge, aura jahAM ghUmate hue bhoroMke sundara guMjArayukta gIta hote hoMge / sUryake rathoMkI sundaratAko 1 kaMThase nIce laTakanevAlI mAlA / 2 jisa vAvar3ImeM phavvAre lage hue hoN|
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 bhI jItanevAle mere ratha mujhe pramudita kareMge / indrake airAvata hAthIke mAhAtmyako bhI naSTa karanevAle mere zreSTha hAthiyoMkI zreNI mujhe harpita kregii| surendra ke ghor3oMko nIcA dikhAnevAle karor3oM ghor3e mujhe saMtoSita kareMge / mere Age 2 daur3enevAle, mujhapara prema karanevAle, dUsaroMko dUra karanemeM catura, paraspara eka cittavAle aura eka dUsarese atizaya saTe hue asaMkhya paidala sipAhI mere hRdayako ullAsayukta kreNge| namaskAra karanemeM anurAga rakhanevAle aneka rAjA apanI mukuTamaNiyoMkI kiraNoMse mere caraNa kamaloMko pratidina raMjita kareMge / maiM bahuta bar3I pRthvIkA mAMDalika rAjA hoUMgA aura vRhaspatikI buddhikA bhI tiraskAra karanevAle mere bar3e 2 maMtrI rAjyake sAre kAryoMko claaveNge|" ye saba manoratha bhikhArIkI acchI bhikSA milanekI icchAke tulyasamajhanA cAhiye / aura bhI yaha jIva vicAra karatA hai ki, "jaba maiM atizaya samRddhizAlI aura nizcinta ho jAUMgA aura isaliye jatra saba prakArakI sAmagrI mere pAsa ho jAyagI, taba vidhipUrvaka 'kuTIprAvezika" rasAyana siddha kruuNgaa| usake sevana karanese maiM sikur3anavAlokI saphedI, gaMjApana, aMgahInatA Adi doSoMse rahita, jarAmaraNarUpa vikAroMse mukta, devakumAroMse bhI adhika kAntivAlA, sampUrNa viSayoMke bhoganemeM samartha aura balavAn zarIra prApta kruuNgaa|" yaha saba pAI huI bhikSAko ekAnta sthAnameM le jAnake manorathake samAna samajhanA caahiye| ___ aura bhI vicAra karatA hai ki,-"isa prakArakA zarIra prApta honepara maiM apane manameM bahuta hI prasanna hoUMgA aura gahare premasamudrameM DUbakara una manohara striyoMke sAthameM isa prakAra krIDA karUMgA,-kabhI 1 koI isa prakArakI rasAyana jisake kAraNa nArogI sundara zarIra prApta ho|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 71 nirantara pravartamAna madanarasake vazameM hokara bahuta samaya taka surata ' - krIr3Ase sparzanendriyako prasanna karUMgA, kabhI rasanendriyako santuSTa karane ke liye sArI indriyoMko svastha karanevAle tathA vala denevAle manojJa rasakA svAda lUMgA, kabhI atizaya sugaMdhita kapUra mile hue candana, kezara aura kastUrIkA vilepana karake pAMca prakArakI sugaMdhisaMyukta tAmbUlakA svAda lene ke bahAne nAsikA indriyako tRpta karUMgA, kabhI aise nATakoM ko dekhakara jinameM ki nirantara mRdaMgoM kI dhvani hotI hai, devAMganAoMkA bhrama utpanna karanevAlI sundara striyAM jinheM khelatI haiM, nAnAprakArake vepa jinameM dhAraNa kiye jAte haiM, aura aMgahAra nAmaka nRtyase jo manako haraNa karatA haiM netroMko Anandita karUMgA, kabhI madhura kaMThavAle aura gAyanavidyA ke prayogoMko acchI tarahase jAnanevAle gaMdha vAMsurI, vINA aura mRdaMgoM ke sAtha gAye hue sUkSma gadhura aura aspaSTa dhvanisaMyukta gItoMko sunakara kAnoM ko AlhAdita karUMgA aura kabhI sArI kalAoM ke jAnanevAle, samAna avasthAbAle (hamaumara ), apanA hRdayasarvasva sauMpa denevAle arthAt paraspara kisI se kucha chupA na rakhanevAle, utkRSTa, zuratA, udAratA aura parAkramavAle, aura sundaratA meM kAmadeva ke bhI rUpapara ha~sanevAle mitroMke sAtha nAnA prakArakI krIr3A karatA huA sArI indriyoMko AlhAdita karUMgA / " ina saba vicAroMko usa bhIkhako ekAntameM khAne kI icchA ke samAna samajhanA cAhiye / phira vicAra karatA hai ki, "isa prakAra se bahutakAla taka paramotkRSTa sukha bhogate rahane para mujhe aise saikar3oM putra prApta hoMge, jinakA svarUpa devakumAroM sarIkhA hogA, jo zatruoMkI striyoMke hRdaya meM dAha 1 zrI-saMbhoga / 2 jisa nRtya meM aMguliyAM tathA dUsare aMga maTakAye jAte haiN|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 utpanna kareMge ( ki, hAya hamAre aise putra na hue), sAre kuTumbI tathA pyAre logoMkI nAnA prakArakI prakRtiyoMko prasanna kareMge, sabake manakI kareMge aura jinheM dekhakara mere hI prativimvakI zaMkA utpanna hogI ( ki, inakA rUpa ThIka pitAke samAna hai), aura tatra maiM sarva manoratha pUrNa ho jAnese aura sAre vighnoMkA nAza ho jAnese apanI icchAnusAra anaMta kAla taka vicaraNa karUMgA / " yaha saba usa bhIkhake kadanako bahuta dinoMke liye rakha chor3ane ke manoratha tulya samajhanA cAhiye / Age yaha jIva phira vicAra karatA hai ki :- " mere isa prakArake vaibhavakI bar3hatIko yadi kabhI dUsare rAjA loga suna leMge, to ve IrpAse sabake satra ekatra hokara mere dezapara car3ha AyeMge, aura upadrava macAveMge / yaha dekha maiM zIghra hI caturaMginI senAke sAtha unapara TUTa pahUMgA / aura ve bhI apanI senAke ghamaMDa se mere sAtha saMgrAma karane lageMge ! phira kyA hai, bahuta samaya taka donoM kA ghora yuddha hogA / usa samaya yadi ve paraspara saTe hue honese tathA bahutase sAdhana pAjAnese mujhapara jarA bhI AkramaNa kareMge, to merA krodha ekAeka bar3ha jAyagA aura usase raNakA utsAha itanA pravala ho jAyagA ki, unako maiM eka eka karake senAsahita cUrNa kara ddaaluuNgaa| mere bA~dhe hue una saba yoddhAoMkA pAtAlameM praveza karanepara bhI mokSa nahIM ho sakegA / arthAt ve kisI tarahase nahIM baca skeNge|" daridrI vinA samayake hI jo lar3AI karanekA vicAra karatA hai, yaha prasaMga usIke samAna samajhanA cAhiye / phira vicAra karatA hai ki, " isake pazcAt pRthvIke samasta rAjAoMkA jItanevAlA honeke kAraNa maiM cakravartI padako prApta karUMgA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 merA katiM - rAjyAbhiSeka kiyA jAyegA / usasamaya tIna bhuvanameM aisI koI bhI vastu na rahegI. jo mujhe prApta nahIM hogI / " isa prakArase yaha rAjaputra Adi avasthAoM meM vartatA huA jIva bahutase nirarthaka vikalpoMse jo ekake bAda eka uTA karate haiM, apane Apako vyAkula kiyA karatA hai - raudradhyAna karatA hai, aura usase sadhana karmoMkA baMdha karake mahAn narakoMmeM paDatA hai / ina rAjakumAra Adi avasthAoM meM yadyapi yaha jIva aneka prakArase khedita hotA hai, parantu to bhI pUrvopArjita puNyake abhAva se apane hRdayakI tApako chor3akara aura kisI bhI arthakI siddhi nahIM karatA hai| isase yaha samajhanA cAhiye ki yaha jIva rAjakumArAdi avasthAoMmeM yadyapi atizaya vizAlacitta honeke kAraNa choTI vastuoMpara apane manorathako nahIM jAne detA hai tathA bahuta ghanakI cAha rahane ke kAraNa apanI buddhise bhI bar3A udAra rahatA hai, to bhI jinhoMne zAntirUpI amRta ke AsvAdana karanekA sukha anubhava kiyA hai, paMcendriyake vipayakA dukhadAI pariNAma jinheM jJAta hai aura siddhirUpI navIna strI se sambandha karane kA jinhoMne nizcayakara liyA hai, aise jJAnavAn aura zreSTha sAdhuoMko vaha kSudra bhikhArIke samAna hI pratibhAsitahotA hai, phira anya avasthAoMkI to kathA hI kyA hai ? arthAt jaba rAjakumArAdi UMcI avasthAoM meM bhI isa jIvako ve bhikhArI samajhate haiM, tatra aura sAdhAraNa nIcI avasthAcarma to samajhahIge / Age isI bAtako spaSTa karake dikhalAte haiM: jatratattvamArgakA ( sacedharmakA ) nahIM jAnanevAlA yaha raMka jIva brAhmaNa, vaizya, ahIra, aura aMtyaja (nIca) Adi jAtiyoMmeM utpanna honA hai, taba ise yadi kabhI do tIna choTe 2 gAMvoMkA hI svAmIpana mila jAtA haiM, to apane tuccha abhiprAyoMke kAraNa yaha samajha
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ kabhI apane ku ne kaThinAIse bharakhake mila jAna baiThatA hai ki, maiM cakravartI ho gayA hUM / yadi kabhI kisI khetake eka Tukar3ekA mAlika ho jAtA hai, to jAnatA hai ki maiM mahAmAMDalika rAjA ho gayA hUM / kabhI koI vyabhicAriNI kulaTA strI mila jAtI hai, to use devAMganA samajha letA hai / kabhI apane kisI 2 aMgake vilakula veDaula honepara bhI Apako kAmadeva sarIkhA sundara mAnatA hai| kabhI cAMDAloMke muhalle sarIkhe apane parivArake logoMko iMdrake parijanoMke samAna mAna letA hai| kabhI tIna cAra hajAra, tIna cAra sau, athavA tIna cAra vIsI rupayoMke lAbhako hI samajha letA hai ki maiM koTyAdhIza ho gayA huuN| kabhI pAMca chaha drANe ( 32 sera vajanakA mApa ) dhAnyake paidA ho jAneko kuberakI sampattike samAna mAna letA hai| kabhI apane kuTumbake bharaNapoSaNako hI mahArAjyakA pA lenA samajhatA hai| kabhI kevala apane kaThinAIse bhare jAnevAle peTake bhara leneko hI bar3A bhArI utsava mAna letA hai| kabhI bhIkhake mila jAneko hI jIvanakA mila jAnA nizcaya kara letA hai / aura kabhI zabdAdi viSayoMke bhogane lavalIna hue kisI rAjAko athavA anya kisI bhAgyavAn purupako dekhatA hai, to "yaha indra hai, yaha deva hai, yaha vandanIya hai, yaha puNyavAna hai, yaha mahAtmA hai, yadi isake sarIkhe viSaya mujhako prApta hoveM, to maiM bhI unheM bhoguu|" isa prakAra cintA karatA huA vyartha hI kleza karatA hai| phira ina vicAroMse viDambita huA jIva ukta viSayoMkI prAptike liye rAjAoMkI sevA karatA hai, unakI upAsanA karatA hai, sadA namratA pragaTa karatA hai, unake anukUla unhIM jaisA bolatA hai arthAt 'jI hAM jI hAM' kiyA karatA hai, svayaM cAhe dukhI ho, parantu unake haMsanepara ha~satA hai, nija putrake utpanna honese Apako cAhe atizaya
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 Ananda huA ho, parantu unake ronepara rotA hai, apane cAhe zatru hoM, para rAjAke pyAre hoM, to unakI prazaMsA karatA hai, isI prakAra apane mitrakI bhI yadi vaha rAjAkA vairI ho, to nindA karatA hai, rAtadina Age 2 daur3atA hai, svayaM thakAmAMdA ho, to bhI unakI pagacaMpI karatA hai, apavitra sthAnoMko dhotA hai, unake kahanese sAre nIca karma karatA hai, yamarAjake muMhake samAna yuddhake muMhameM praveza karatA hai, taravAra Adi hathiyAroMke ghAvoMke sahana karaneko apanA vakSaHsthala samarpaNa kara detA hai, aura isa taraha dhanakI icchA karanevAlA yaha raMka jIva manoratha pUrNa kiye vinA hI mara jAtA hai| kabhI yaha khetI karanekA AraMbha karatA hai, to usake kAraNa rAtadina khedita hotA hai, hala jotatA hai, jaMgalameM rahakara pazujIvanakA anubhavana karatA hai, arthAt pazuoMke samAna jindagI bitAtA hai nAnAprakArake prANiyoMkA ghAta karatA hai, pAnIke nahIM varasanese saMtApa karatA hai aura vIjake nAza ho jAnese dukhI hotA hai| kabhI vyApAra AraMbha karatA hai, to usameM jhUTha bolatA hai, vizvAsa karanevAle bhole logoMko lUTatA hai, dezAntaroMko jAtA hai, zItakA kaSTa bhogatA hai, dhUpakI garmI sahatA hai, bhUkhoM maratA hai, pyAsako nahIM ginatA hai, bhaya aura parizramajanya saikar3oM duHkhoMkA anubhava karatA hai, atizaya bhayAnaka samudroMmeM praveza karatA hai, aura usameM jahAjake phaTa jAne athavA TUTa jAnese DUbakara jalacara jIvoMkA bhojana bana jAtA hai / kabhI parvatoMkI kandarAoMmeM phiratA hai, asuroMkI guhAoMmeM jAtA hai, aura rasakUpikAoMkA zodha karatA hai, jisase ki unake rakSaka rAkSasa usakA bhakSaNa kara jAte haiN| kabhI aura bhI bar3A sAhasa karatA hai-rAtako smazAnoMmeM jAtA hai, . mare hue manuSyoMke
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 zarIroMko uThAtA hai, aura unake mAMsako vikharAtA hai, isa taraha nIca jAtike vetAloMko (pretoMko ) sAdhatA hai, aura unake krodhita honepara antameM mArA jAtA hai.| kabhI khanyavAda arthAt khanijavidyAkA abhyAsa karatA hai, aura usase dhanake lakSaNoMvAlI bhUmikA nirIkSaNa karatA hai, yadi kahIM kucha mila jAtA hai, to usako dekhate hI saMtuSTa hotA hai, usake grahaNa karaneke liye rAtako jIvoMkI bali detA hai, parantu jaba usa dhanake haMDe meM jalate koyale bhare hue pAtA hai, to bahuta hI dukhI hotA hai / kabhI dhAtuvAdakA anuzIlana vA abhyAsa karatA hai, dhAtuvAdiyoMkI bheMTa karatA hai-suzrUpA karatA hai, unake upadezako grahaNa karatA hai, vahutasI jar3I bUTiyoMko ekatra karatA hai, dhAtuoMkI miTTI (dhAU) lAtA hai, pAreko samIpa rakhatA hai, usake jAraNa (jalAnA), cAraNa ( ur3AnA) aura mAraNa karanemeM kaSTa pAtA hai, rAtadina dhoMkatA hai, ghar3I ghar3ImeM cilAtA hai, pIle tathA sapheda honekI thor3IsI bhI siddhi dekhakara harpita hotA hai, rAtadina AzAke laDDu khAtA hai, aura isa kriyAmeM apane pAsa jo thor3A bahuta dhana bacA huA hotA hai, usako bhI kharca kara detA hai, aura antameM jaba yaha sonA cAMdI vanAnA siddha nahIM hotA hai, taba isake vibhramase athavA pAgalapanase mara jAtA hai| ___ kabhI viSayabhogoMkI prApti ho sake, isaliye yaha jIva dhana cAhatA hai aura usake liye corI karatA hai, jUA khelatA hai, yakSiNIkI ArAdhanA karatA hai, maMtroMkA japana karatA hai, jyotipakI gaNanA karatA hai, nimitta milAtA hai, logoMke cittoMkA AkarSaNa karatA hai, aura sArI kalAoMkA abhyAsa karatA hai; adhika kahanese kyA aisA koI kArya nahIM hai, jise dhanake liye yaha jIva nahIM karatA hai, aisA
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 77 koI vacana nahIM hai jise yaha nahIM bolatA hai, aura aisA koI kArya saMbhava nahIM hai, jise yaha nahIM vicAratA hai| isa prakAra dhanake liye idhara udhara nirantara bhramaNa karatA huA bhI yaha pUrvapuNyarahita jIva jitanA dhana cAhatA hai, usameMse tila tupa mAtrakA tIsarA hissA bhI nahIM pA sakatA hai| kevala apane cittake saMtApako, Artaraudra dhyAnake kAraNa gurutara (adhika sthitivAle) karmoMko aura unake dvArA apanI durgatiko bar3hAtA hai| yadi kabhI pUrvajanmakA kiyA huA kucha puNya hotA hai, to usake udayase yaha jIva hajAra daza hajAra lAkha daza lAkha rupayA, athavA pyArI strI, athavA apane zarIrakI sundaratA, athavA vinayavAna kuTumba, athavA dhAnyakA saMgraha, athavA do cAra gAMvoMkA svAmIpana, athavA thor3A bahuta rAjyAdi prApta letA hai / aura taba jisa prakAra vaha bhikhArI jarAse kadannako pAkara garvameM AgayA thA, usI prakArase yaha jIva bhI matavAlA ho jAtA hai aura madarUpI sannipAtase grasita hone ke kAraNa kisIkI prArthanA nahIM sunatA hai, dUsare logoMkI ora dekhatA nahIM hai, gardanako jhukAtA nahIM hai, mIThe vacana bolatA nahIM hai, vinA hI samayake AMkheM mIcatA hai-UMghatA hai, aura guru oMkA apamAna karatA hai / ataeva isa prakArake oche abhiprAyoMse jisakA nijasvarUpa naSTa ho gayA hai aisA yaha jIva, samyagjJAnAdi ratnoMse bharapUra honeke kAraNa jo parama aizvaryazAlI haiM, aise jJAnI munirAjoMko kSudra bhikhArIse bhI adhama kyoM na pratibhAsita hove ? honA hI caahiye| . aura jaba yaha jIva pazu zarIrako tathA narakAyuko dhAraNa karatA hai, taba to bhikhArIkI bhI upamAko laMghana kara jAtA hai arthAt bhikhA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 1. rIse bhI nIca pratIta hotA hai / kyoM ki jinake vivekarUpI dhana hai, aise maharSiyoM ko jaba mahA RddhiyoMke dhAraNa karanevAle, atizaya kAntivAle, anupama viSayabhogoMke bhoganevAle aura bar3I 2 lambI avasthAoMvAle indrAdideva hI yadi ve samyagdarzanAdi ratnoMse rahita hoM, to atizaya daridrI aura vijalIke vilAsa sadRza kSaNabhaMgura jIvanaka dhAraNa karanevAle jAna par3ate haiM, taba phira dUsare saMsArarUpI udarakI guphA meM rahanevAle kSudra jIvoMkI to bAta hI kyA hai ? arthAt ve to atizaya daridrI haiM hI / jaise vaha niSpuNyaka logoMse anAdarapUrvaka pAye hue usa ghinaune bhojanako khAte samaya yaha zaMkA kiyA karatA thA ki, "koI balavAn ise chIna na le jAve" usI prakArase yaha mahAmohase mArA huA jIva bhI jaba aneka klezoMse upArjana kiye hue dhana tathA strI Adi dUsare bhogoMko bhogatA hai, tatra coroMse DaratA hai, rAjAoMke Akasmika bhaya bhayabhIta rahatA hai, dAyAdoMke ( hissedAroM ke bhaya se kAMpatA rahatA hai, yAcakoMke kAraNa udvejita rahatA hai-unase pIchA chuTAnA cAhatA hai aura adhika kahanese kyA yaha jinheM kisI bhI padArthakI vAMchA nahIM rahatI hai, aise atyanta nippRha muniyoMkI orase bhI zaMkita rahatA hai / vaha samajhatA hai ki, ye upadezarUpa vacanoMke ghaTATopase Thamakara mujhase merI yaha dhanAdi sAmagrI lenA cAhate haiM / isa prakAra atizaya mUrcchArUpa ( icchArUpa ) viSayase abhibhUta hokara yaha socatA hai ki, mere ye dhanAdi padArtha agnise jala jAveMge, nadIke pravAha meM vaha jAveMge, corAdi inheM hara le jAveMge, isaliye inheM surakSita karanA cAhiye / aura phira - kisI bhI puruSakA bharosA nahIM honeke kAraNa yaha akelA hI rAtako uThakara bhUmimeM bahuta gaharA gaDDhA khodakara aura binA kisI prakArakA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabda kiye hue jAkara usameM apanI sampatiko gar3hAtA hai, phira usa gaDDheko pUrakara jamInako varAvara kara detA hai, tathA Upara dhUla kacar3A Adi DAla detA hai / isa taraha koI manuSya jAna na sake, aisI sAvadhAnIse yaha kArya sampAdana karatA hai / parantu tatkAla hI yaha vicAra karake ki, kahIM maiM svayaM hI ise nahIM pahicAna sakA to ? usa sthAnapara nAnAprakArake cinha kara detA hai| dUsare kAryoMke liye usa sthAnaparase jAte hue logoMkI ora vAravAra dekhatA hai aura yadi kabhI kisI manupyakI dRSTi usa ora jAtI hai, to Dara jAtA hai aura "hAya ! isane to jAna liyA," aisA samajhakara tIna mohase jalatA huA rAtabhara nIMda nahIM letA hai| vIcameM hI uThakara usa sthAnapara jAtA hai, usa dhanako khodakara nikAla letA hai aura dUsare kisI sthAnameM phira gar3hA detA hai / usa samaya bhayake mAre cAroM dizAoMkI ora apanI dRSTiko pheMkatA jAtA hai (ki, kahIM koI dekhatA to nahIM hai) aura mujhe koI dekha legA, isa cintAke kAraNa vaha jo dUsarI halana calanAdi kriyAeM karatA hai, ve bhI kevala zarIrase karatA hai| kyoMki mana to dhanake baMdhanameM aisA jakar3A huA hotA hai ki, usa sthAnase dUsare sthAnako eka paira bhI nahIM cala sakatA hai / isa prakAra saikar3oM upAyose rakhAyA huA bhI vaha dravya koI na koI dekha letA hai, aura nikAla le jAtA hai| taba vinA samayake vajra par3anese jaise kisIkA zarIra dalita ho jAtA hai, usake samAna hokara 'hAya mAtA ! hAya pitA! hAya bhaaii|' isaprakAra trilalAtA huA sAre jJAnI janoMke cittoMko dayAse byApta kara detA hai / athavA atimU rUpa vyAghrake bhakSaNa kiye jAnese arthAt zokake kAraNa atizaya mUrchita ho jAnese mara jAtA hai| isa prakAra thor3ese dhanameM jinake cittakI vRttiyAM ulajhI huI rahatI haiM, unakI ceSTAoMkA saMkSeparUpa varNana kiyA /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 isI prakArase jaba isa jIvako apanI strIkI rakSA karanerUpa graha grasita karatA hai, aura IrpArUpa zalya jaba isake hRdayameM cubhatI hai, taba dUsarA koI merI strIko dekha nahIM leve, aisI dRSTi rakhatA huA ghara se bAhara nahIM nikalatA hai, rAtako sotA nahIM hai, mAtA pitAko chor3a detA hai, kuTuMbIjanoM ke snehako zithila kara detA hai, apane pyArese bhI pyAre mitrako gharameM nahIM Ane detA hai, dharmakAryo kA nirAdara karane lagatA hai, loga niMdA kareMge, isakI kucha paravAha nahIM karatA hai, kevala usIke muMhako nirantara dekhA karatA hai, aura usIko paramAtmAkI mUrti mAnakara yogIke samAna sAre vyApAroMko chor3akara dhyAna kiyA karatA hai / vaha jo kucha karatI hai, usIko suMdara mAnatA hai, jo kucha vaha bolatI hai, usIko AnandakArI mAnatA hai, vaha jo kucha vicAra karatI hai, usIko usakI ceSTAoMse jAnakara pUrNa karane yogya samajhatA hai / phira mohase viDambita hokara socatA hai ki, yaha mujhapara pyAra karatI hai, vAlI hai, saMsArameM isake samAna suMdaratA, udAratA, guNoM se suMdara strI aura koI nahIM hai / merA hita cAhane aura saubhAgyAdi yadi kabhI koI parapuruSa mAtA samajhakara, vahina mAnakara aura devI jAnakara hI usakI ora dekhatA hai, to bhI yaha jIva mohake vA mUrkhatAke kAraNa atizaya krodhita, vivhalacitta, mUcchita aura marate puruSake samAna kyA karanA cAhiye, isakA vicAra nahIM kara sakatA hai / aura yadi kabhI usa khIse viyoga ho jAtA hai, athavA vaha mara jAtI hai, to yaha rotA hai, vilakhatA hai, athavA mara bhI jAtA hai / yadi kabhI duHzIlatAke kAraNa vaha parapuruSagAminI vA vyabhicAriNI ho jAtI hai, athavA rAjA Adi dUsare puruSa use balapUrvaka chIna lete 1
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 haiM, to yaha mahAmohameM vihala hokara jatra taka jItA hai, tatra taka hRdayakI jvAlAse jalatA rahatA hai athavA adhika duHkha hone se prANoM ko hI chor3a detA hai / isa taraha eka eka vastuke premameM ulajhA huA jIva anekAneka duHkha pAtA hai, to bhI viparItazraddhAna vA mithyAtvake kAraNa una vastuoMkI rakSA karanemeM cittako lagAye hue nirantara aisI zaMkA kiyA karatA hai ki, merI isa vastuko koI haraNa kara le jAyagA | aura jaisA pahale kahA hai ki, "usa bure bhojanase peTa bhara jAne - para bhI bhikhArIko saMtoSa nahIM hotA thA valki kSaNa kSaNameM ulaTI bhUkha bar3hatI thii|" usI prakArase dhana, viSaya, strIAdirUpa bure bhojana se pUrI karanepara bhI isa jIvakI abhilApAkA nAza nahIM hotA hai, balki usakI tRSNA aura bhI adhika bar3hatI hai / jaise, kabhI sau rupayA mila jAte haiM, to hajArakI cAha hotI haiN| utane bhI ho jAte haiM, to lAkhakI icchA hotI hai| usakI bhI prApti ho jAne para karor3akI aura phira usake prApta honepara rAjyakI vAMchA hotI hai / jaba rAjA ho jAtA hai, tatra cakravartI honekI ceSTA karatA hai, aura cakravartI ho jAnepara deva honA cAhatA hai / jatra deva ho jAtA hai, taba indrakI vAMchA karatA hai aura pahale dUsare svargakA indra ho jAnepara bhI uttarottara kalpasvarga ke svAmIpanakI pyAsa se pAgalasA banA rahatA hai / isa prakAra se isa jIvake manorathoM kI kabhI pUrti hI nahIM hotI hai' / jaise kaThina garmI ke dinoMmeM cAroM orakI dAvAnalakI 1 ca kenacittavinA 6 icchati zatI sahasraM sasahasraH koTimIhate kartum / phoTiyuto'pi nRpatvaM nRpo'pi vata cakravartitvaM // 1 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 dAhase jisakA zarIra jhulasa gayA hai aura atizaya pyAsakI vyAkulatAse jo mUrchita hokara gira par3A ho, aise kisI pathikako vahIMpara (mUrchita avasthAmeM) svapna A jAve aura usameM use pravala jalataraMgoMse Akulita aneka jalAzayoMkA pAnI pI rahA hUM, aisA dikhalAI deve, to bhI usakI pyAsa jarA bhI kama nahIM hotI hai, usI prakArase isa jIvakI AzA-pyAsa bhI dhana viSayAdikoMse kama nahIM hotI hai| anAdi saMsArameM paribhramaNa karate hue isa jIvane devoMkI paryAyoMmeM indriyoMke anupama zabda rasa gaMdhAdi viSaya ananta vAra bhoge, ananta amUlya ratna prApta kiye, kAmadevakI strI ratike vilAsoMkA bhI tiraskAra karanevAlI vilAsinI devAGganAoMke sAtha vilAsa kiyA, aura svarga,martya tathA pAtAla lokakI sabase sundara krIr3AoMkA bhI ullaMghana karanevAlI nAnAprakArakI manohara krIr3AeM kii| to bhI atyanta bhUkhake kAraNa ghuse hue peTavAle daridrIkI nAI yaha jIva una dinoM bhoge hue viSayoMkA vRttAnta jarA bhI nahIM jAnatA hai-bhUla jAtA hai, kevala unakI abhilApAoMke saMtApase sUkhA karatA hai| ___ aura pahale jo kahA hai ki, "usa bhikhArIko lolupatAse khAyA huA vaha bhIkhakA bhojana ajIrNa karatA hai aura jaba paca jAtA hai, tava vAta vizUcikA Adi roga utpanna karake use dukhI karatA hai|" so isa tarahase ghaTita karanA cAhiye ki, jaba yaha rAgadveSAdi vikAroMse ghirA huA jIva kubhojanake samAna dhana-viSayastrI Adi grahaNa karatA hai, taba ise karmasaMcaya vA karmabaMdhanarUpa ajIrNa hotA hai aura jaba yaha udaya dvArase use pacAtA hai arthAt karmoMko udaya dvArameM lAtA hai, taba ve karma naraka, tiryaMca, manuSya cakradharo'pi suratvaM suro'pi surarAjyamIhate kartum / surarAjopyUrdhvagati tathApi na nivartate tRSNA // 2 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ara deva gatiyoMmeM bhramaNa karanerUpa vAtavizUcikA Adi roga utpanna karake isa jIvako bahuta hI dukhI karate haiN| aura usa bhikhArIke bhojanako jisa prakAra sAre (naye ) rogoMkA kAraNa aura pahale utpanna hue rogoMkA baDhAnevAlA kahA hai, usI prakArase isa rAgI jIvake bhoge hue jo viSaya Adi haiM, unheM pahale kahe hue mahAmoha Adi sAre rogoMke utpanna karaneke tathA pahaleke rogoMke var3hAneke kAraNa samajhanA cAhiye / abhiprAya yaha hai ki, vipayoMke bhoganese naye karma baMdhate haiM tathA purAne bA~dhe hue kAkI sthiti aura anubhAga (rasa) bar3hatA aura una koMse rAga-dvepa-mohaAdi roga hote tathA var3hate haiN| aura jaisA pahale kahA gayA hai ki, "vaha daridrI usI kubhojanako acchA mAnatA hai, tathA acche svAdiSTa bhojanakA svAda to vecAreko svapnameM bhI kabhI nahIM milA hai|" usI prakArase isa jIvakI ci. ttavRtti mahAmohase grasita hai, isaliye yaha upara kahe hue sAre dopoMse dupita dhanavipayAdiko atizaya sundara aura apanA hitakArI mAnatA hai aura jo svAdhIna, paralokameM sukha denevAlA, aparimita AnandakA karanevAlA, aura atizaya kalyANakArI, samyakcAritrarUpa khIrakA bhojana hai, use yaha becArA jisake ki mahAmoharUpI nidrAse vivekarUpI netra banda ho gaye haiM, kabhI prApta nahIM karatA hai| jisake prAraMbhakA kucha patA nahIM hai, aise isa saMsArake paribhramaNameM yadi isa jIvane kabhI samyakcAritra pAyA hotA, to ise sAre klezoMke naSTa karanevAle mokSakI prApti avazya hI huI hotI, itane samaya taka ' saMsAravanameM nahIM bhaTakanA pdd'taa| parantu yaha to abhItaka bhramaNa karatA hai / isase nizcaya hotA hai ki, mere jIvane samyakcAritrarUpa sundara bhojana kabhI nahIM pAyA hai|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 aura pahale kahA hai ki, " vaha bhikhArI usa adRSTamUlaparyanta nagarake UMce nIce gharoMmeM, tirAhoM caurAhoM tathA AMganoM meM aura nAnAprakArakI galiyoMmeM nirantara vinA thakAvaTake bhramaNa karatA huA ananta vAra ghUmA hai / " so isa jIvake viSayameM bhI vaisA hI samajhanA cAhiye / kyoMki kAla anAdi hai, isaliye isa jIvane bhI bhramaNa karate hue ananta pudgalaparAvartana' pUrNa kara DAle haiM (aura isa bIcameM isane UMce nIce gotroMmeM nAnA gatiyoMmeM aura aneka yoniyoMmeM ananta vAra bhramaNa kiyA hai|) aura jaise vahAM kahA hai ki, "usa bhramaNa karate hue daridrIkA usa nagarameM na jAne kitanA samaya bIta gayA hai" usI prakArase isa jIvako saMsArameM bhramaNa karate hue kitanA kAla bIta gayA hai, isakI ginatI indriyajJAnake gocara nahIM hai - arthAt vIte hue samayakI gaNanA nahIM ho sakatI hai| kAla anAdi hai, isaliye usakA mApa nahIM ho sakatA hai| isa prakArase saMsArarUpa nagara meM yaha merA bhikhArIrUpa jIva kuvikalpa kutarka kutIrtharUpa upadravI tathA durdamanIya lar3akoMke dvArA apane tattvoMke sanmukha honevAlI vRttirUpI dehameM viparyaya ( mithyAtva ) karanerUpa tAr3anAoMse kSaNakSaNameM coTeM khAtA huA mahAmohAdirUpa rogoMse grasita hotA hai aura unake kAraNa narakAdi pIr3A denevAle sthAnoMmeM bar3I bhArI pIr3Ake honese svarUpabhraSTa ho jAtA hai / aura isaliye jinake citta vivekabuddhise nirmala ho rahe haiM, unako isapara dayA AtI hai| Age pIchekA vicAra nahIM kara sakane ke kAraNa 1 anaMtAnaMta pudgaloMko kramase anaMta vAra grahaNa karanA aura chor3anA isako eka pudgalaparAvartana vA dravyaparAvartana kahate haiM / jIvane aise 2 ananta parAvartana kiye haiM /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha tatvajJAna se bahuta dUra rahatA hai, isa liye saba jIvoM se atizaya japanya arthAt nInA hai, aura nIcA nA tuccha honeke kAraNa dhana viSayAdirUpa kubhojanakI sUdI bhAzAkI phAMsImeM ulajhA rahatA hai aura kabhI yodAmA bhI lAbha ho jAnese saMtuSTasA ho jAtA hai, paraMtu phira bhI tata nahIM hotA hai / usake upArjanameM bahAnemeM,aura rakhavAlI karanemeM apane nittako lagAye rahatA hai aura usase saghana tathA bar3I bhArI sthinitAle ATha prakAra ke karmAkA hAnikAraka apathya pAtheya bodhatA hai, nisA ki upabhoga karanese bar3hate hue rAgAdi rogoMse pIr3ita hotA hai| itane para bhI viparyastanitta (mithyAtI) honeke kAraNa umAko nirantara bhogatA hai aura samyaktAritrarUpa khIrake bhojanakA lAda na pAkara arahaTakI ( raha~TakI) ghar3iyoMke samAna.sa. pRzaM yoniyoM meM janma dhAraNa kara karake ananta punalaparAvartanarUpa bharaNa karatA hai| (abhItaka bhikhArI aura jIvakI samAnatAke viSayameM jo kucha kahA gayA hai, usakA yaha sArAMza hai|) . aba Age dama jInakA kyA huA, so kahate haiM: mRcanA-isa kathAkA sambandha bhUta bhaviSyata aura vartamAna tAnoM sAlAse hai| isaliye isa sAre granthameM kahanevAlekI icchAke anusAra tInoM hI kAlokA jJAna karAnevAle pratyayoMkA prayoga kiyA gayA hai, ani jahAM misa kAlasambandhI pratyayakI AvazyakatA samajhI gaI hai, vahAM nahI pratyaya prayukta kiyA gayA hai, so ucita samajhanA caahiye| galegA-gumArirIne sAyA mAneyAlA bhojana / 2 arahaTa yaMtrameM jo galiyAM lagI huI hai, unameMge jaya UparaphI eka sAlI hotI hai, taya nIkI mara jAtA hai| isI prakArase jIpa eka zarIra chotA hai aura svArA dhAraNa karatA hai|
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyoM ki jaise kahanevAlekI icchAke anusAra eka hI prakArakI vastuoMmeM una vastuoMkI sthitike anusAra kAraka' aneka prakArase prayoga kiyA jAtA hai, vaise hI kAla bhI kiyA jAtA hai| aisA aneka sthAnoMmeM dekhA hai, aura ise vyAkaraNazAstrake jAnanevAle bhI ThIka samajhate haiN| jaise paTanAke jAnekA jo rAstA hai, usameM eka kuA 'thA' 'pahale huA' 'aba huA' 'hogA' aura 'kala hogA ' ye saba kAlake rUpa eka hI kuvAke viSayameM diye gaye haiM, parantu judI 2 vivikSAse saba ThIka haiM / isa viSayameM aura adhika kahanA anAvazyaka hai| usai nagarameM apane svabhAvase hI saba prANiyoMpara go-vatsa sarIkhI prIti rakhanevAle aura prakhyAtakIrti jo susthita nAmake mahArAjAvatalAye gaye haiM, so isa saMsAranagarameM paramAtmA-jinezvara-sarvajJa bhagavAnko samajhanA cAhiye / kyoMki duHkhoMkA nAza ho jAnese, anantajJAna anantadarzana aura anantavIrya pragaTa honese, tathA upamArahita svAdhIna aura atizaya AnandasvarUpa honese vAstavameM ve hI susthita ho sakate haiN| ajJAna Adi klezoMke vazavartI jo dUsare devaAdi haiM, ve atyanta duHsthita rahate haiM, AkulatA sahita rahate haiM, isaliye 'susthita' nahIM ho sakate haiN| ve hI bhagavAn sAre jIvoMkI rakSA karanekA sUkSmase sUkSma vicArayukta upadeza dete haiM, tathA prazaMsanIya mokSako prApta karA denameM tatpara rahanevAle zAstroMkI racanA karate haiM, isaliye svabhAvase hI atizaya vatsalahRdaya haiN| aura ve hI sampUrNa devoM tathA manuSyoMke nAyaka iMndra aura cakravartI Adike dvArA prakhyAtakIrti * 1 vivikSAnusAreNa kArakapravRttiH (siddhAntakaumudI) 2 isa kathanakA sambandha pRSTha 18 ke dUsare pArigrAphase hai|
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ haiM-arthAt unakI kIrtikA indra Adi vakhAna karate haiN| kyoMki ve indra cakravartI Adi saba zubha mana vacana kAyakI kriyAmeM tatpara rahakara nirantara unakI stuti kiyA karate haiN| isIliye sarvajJa jinendradeva 'mahArAja' zabdako dhAraNa karaneke yogya haiN| ___ "eka dina vaha bhikhArI ghUmatA dhAmatA kisI prakArase usa rAjamahalake dvArapara pahuMca gayA aura vahAM jo 'svakarmavivara' nAmakA dvArapAla baiThatA thA, usane kRpA karake use bhItara calA jAne diyaa|" aisA jo kahA gayA hai, so isa prakArase yojita karanA cAhiye ki:jaba yaha jIva 'gharSaNaghUrNana' nyAyase arthAt jisa taraha nadImeM patthara ghisatA 2 ghUmatA 2 gola ho jAtA hai, usa taraha kisI samaya kAlalabdhi pAkara, yathApravRttakaraNa ( adhaHpravRtta nAmaka pariNAma) karatA hai, usa samaya Ayukarmake sivAya anya sAtoM karmoMkI utkRSTa sthiti 230 koDAkor3I sAgarameMse antakI eka koDAkor3I sAgarakI sthitiko chor3a kara zeSa saba 229 kor3Akor3I sAgarakI sthitiko kSaya kara detA hai| phira usameM se (eka kor3Akor3I sAgarameMse) bhI jaba kucha sthiti kSINa ho jAtI hai, taba yaha jIva usa paramAtmA mahArAjake AcArAMgAdi dvAdazAMgaparamAgamarUpa mandirake athavA usa paramAgaMmake dhAraNa karanevAle caturvidhasaMgharUpa mandirake dvArapara pahuMcatA hai| vahAMpara praveza karanemeM tatpara, aura apane nAmake anusAra guNa rakhanevAlA svakarmavivara nAmakA dvArapAla hai| 'svakarma 1 jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya aura antarAyakI. tIsa 2 kor3Akor3I sAgarakI, nAma aura gotrakI vIsa 2 koDAkor3I sAgarakI aura mohanIyakI 70 koDAkor3I 'sAgarakI sthiti hai| isa taraha sava milAkara ' 230 kor3Akor3I sAgarakI sthiti hai|
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ kA artha 'apane karma' hotA hai aura 'vivara kA 'viccheda' vA 'nAza hotA hai / ataeva apane kA~kA viccheda hI usa mandirake bhItara jAne denevAlA yathArtha dvArapAla ho sakatA hai / yadyapi usa mandirake dvArapara rAga dveSa moha Adi aura bhI bahutase dvArapAla rahate haiM, parantu ve saba isa jIvake rokanevAle hI haiM, praveza karAnevAle nahIM haiM / usa dvArapara yaha jIva ananta vAra pahuMcA hai, parantu unhoMne ise varAvara rokA hai, kabhI bhItara nahIM jAne diyA hai| yadyapi kabhI 2 ve rAga dveSa moha Adi dvArapAla bhI jIvako bhItara jAne dete haiM, parantu unake dvArA bhItara pahuMcA huA jIva yathArthameM pahuMcA huA nahIM ho sakatA hai / isase yaha abhiprAya nikalatA hai ki yadyapi rAga dveSa moha Adise vyAkula rahanevAle aneka jIva kabhI 2 yati dhAvaka Adike cihnoMko dhAraNa kara lete haiM, parantu vAstavameM unheM sarvanazAsana mandirase bahirbhUta hI samajhanA cAhiye / arthAt yati dhAvaka hokara bhI ve mokSamArgako nahIM pA sakate haiN| isake pazcAt svakarmavivara dvArapAla usa rAjamahalakI bhUmitaka pahuMce hue jIvako granthibheda karAke arthAt mithyAtvako chur3Akara sarvajJazAsanarUpa mandirameM praveza karAtA hai, isa prakArase yukta samajhanA caahiye| ___ Age"bhikhArIne usa aSTapUrva (jaisA pahale kabhI nahIM dekhA thA), anantavibhUtisampanna, rAjAoM maMtriyoM kAmadAroM koTapAloM vRddhA striyoM aura subhaToMse bhare hue, vilAsa karatI huI vilAsinI striyoMse yukta, upamArahita zabdagaMdhAdi viSayoMke bhoganese sundara aura nirantara utsavamaya rAnabhavanako dekhA" aisA kahA hai| usI prakArase yaha jIva bhI isa saMsAranagarameM vajrake samAna durbhaca aura jo pahale kabhI chUTI nahIM thI, aisI kaukI kliSTa granthiko a
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 rthAt mithyAtvamohanIya karmakI gAMThako kholatA hai aura ise svakarmavivara dvArapAla sarvajJazAsanarUpI mandirameM praveza karatA hai / aura taba yaha u.para kahe hue sampUrNa vizeSaNoMse yukta rAjamandirako dekhatA hai / aba pahale kahe hue rAjabhavanake satra vizeSaNoMko sarvajJazAsanarUpI maMdirameM ghaTita karate haiM:__isa maoNnIMdra zAsanameM arthAt munipraNIta jainadharmameM ajJAna aMdhakArake paTaloMko dUra karanevAlA, nAnAprakArake ratnoMkI AkRtiyoMkA dhAraNa karanevAlA, aura apane zobhanIka nirmala prakAzase tInoM lokarUpI bhavanako prakAzita karanevAlA 'kevalajJAna' dikhalAI detA hai| aura isa bhagavatpraNIta pravacanameM Amarpa, auSadhi, AzIvipa, Adi aneka RddhiyAM jinheM ki ve prApta hotI haiM, una mahAmuniyoMke zarIrako zobhita karatI haiM, isaliye manohara mANiyoMse race hue AbhUpoMkI nirmalatAko dhAraNa karatI huI zobhAyamAna hotI haiN| tathA ima jinamatameM vicitra 2 prakArake bahutase vanoM sarIkhe bahuta prakArake tapa apanI atizaya suMdaratAke kAraNa sujanoMke hRdaya apanI ora khIMcate haiM / tayA isa paramezvarapraNIta zAsanameM ujvala voMke ca~dovoMmeM laTakI huI motiyoMkI caMcala jhAlarake rUpako dhAraNa karanevAle cAritrake kAraNarUpa 'mUlaguNa aura uttaraguNa atizaya Amadako utpanna karate haiN| kyoMki jisaprakAra racanAsauMdaryake yogase arthAt suMdararacanAke kAraNa motiyoMkI jhAlareM cittako prasanna karatI haiM, usI prakArase racanAmauMdaryayogase arthAt mana vacana kAyakI zubha pravRttise mUlaguNa aura uttaraguNa AnaMdita karate haiN| aise jainadarzanameM rahanevAle bhAgyazAlI prANiyoMke mukhakI zobhAko, muMgadhikI adhikatAko, aura cittake atizaya Anandako 1 muniyoMge. 28 mUlaguNa aura 84 lAkha uttaraguNa hote haiN| - -
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 utpanna karanevAlA 'satyavacana' uttama tAmbUlake (pAnake ) samAna hai| tathA isa bhagavatake matameM munirUpI bhauroMko prasanna karaneke kAraNa tathA vicitra prakArake bhaktivinyAsase (racanAse ) gUMthe hue honeke kAraNa jo manohara phUloMke hAroMke AkArako dhAraNa karate haiM, aise zIlake aThAraha hajAra aMga apanI sugaMdhikI adhikatAse dazoM dizAoMko vyApta karate haiN| tathA isa paramezvarake matameM gozIra candana Adi vilepanoMke svarUpako dhAraNa karanevAlA samyagdarzana mithyAtva aura kaSAyoMke saMtApase tapta hue bhavya jIvoMke zarIroMko zAnta karatA hai| kyoMki isa matameM jo ki sarvajJakA kahA huA hai tathA samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra ye tIna ratna jisameM pradhAna haiM; jo jIva rahate haiM una mahAbhAgyazAliyoMne narakarUpa andhakUpako DhaMka diyA haiM, tiryaMcagatirUpI bandIgRhako (jailako) tor3a DAlA hai, kumAnuSagatike (kubhoga bhUmike manuSyoMke ) duHkhoMko naSTa kara diyA hai, kudevoMkI paryAyameM jo mAnasika duHkha hote haiM, unakA mardana kara DAlA hai, mithyAtvarUpI vetAlakA (pretakA) pralaya kara diyA hai, rAgAdi zatruoMko gatihIna kara diyA hai, karmoMke ajIrNako prAyaH pacA DAlA hai, vRddhAvasthAke vikAroMko vinAza kara diyA hai, mRtyuke bhayako naSTa kara DAlA hai, aura svarga tathA mokSake sukhoMko hastagata kara liyA hai / athavA una bhagavAnake matameM rahanevAle jIvoMne sAMsArika sukhoMkA tiraskAra kiyA hai, saMsArakA sArA prapaMca heyabuddhise (tyAgabhAvase ) grahaNa kiyA hai / arthAt prapaMca to hai, parantu usameM prItibhAva nahIM hai| apane antaHkaraNako mokSake dhyAnameM hI ekatAna (lavalIna) kara rakkhA hai aura unheM paramapadake (mokSake) pAnemeM kucha bhI zaMkA nahIM rahI hai| kyoMki ve jAnate haiM ki, upAya upeyavyabhicArI nahIM hotA hai| arthAt jisake liye prayatna
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 kiyA jAtA hai, usako avazya hI milA detA hai / tathA vaha upAya samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrakI ekatArUpa hai jo ki paramapadake ( mokSake ) pAnekA avyartha vA acUka upAya hai aura vaha hamako mila gayA hai / isake sivAya isa upAyakA lAbha ho jAnepara unheM nizcaya ho gayA hai ki, ise chor3akara saMsArameM dUsarI koI bhI vastu prApta karane yogya nahIM hai, aura aisA jAnakara unakA citta atizaya saMtuSTa ho gayA hai| unheM aura kucha bhI icchA nahIM rahI hai| ataeva una paramezvarake matameM rahanevAle jIvako zoka nahIM hotA hai, dInatA nahIM hotI hai, utsukatAkA laya ho jAtA hai, ratikA vikAra naSTa ho jAtA hai, jugupsA jugupsAke ( ghRNAke ) yogya ho jAtI hai, cittameM udvega nahIM hotA hai, tRSNA bilakula alaga ho jAtI hai, aura bhayakA jar3ase kSaya ho jAtA hai| tatra unake manameM kyA rahatA hai ? dhIratA rahatI hai, gaMbhIratA nivAsa karatI hai, udAratA bahuta valavatI ho jAtI hai, aura utkRSTa sthiratA hotI hai| isake sivAya svAbhAvika prazama (zAnti) sukharUpI amRtake nirantara AsvAdana karane se jinakA citta Anandita rahatA hai, aise ve jIva prabala rAgakI kalA - AMse (bhedoMse) rahita haiM, to bhI unake hRdaya meM rati (zubharAga) atizaya karake bar3hatI haiM, madarUpI' roga naSTa ho gaye haiM, to bhI unake cittameM harSa rahatA hai, samavAsI candanake sadRza haiM, to bhI unake AnandakA viccheda nahIM hotA hai / 1 mada zabdakA artha harpa bhI hotA hai| isaliye yahAMpara virodha dikhalAyA hai ki, madarahita ( garbha rahita ) hokara bhI madasahita ( harpasahita ) hai / 2 candanake samavAsI arthAt pAsa rahanevAle vRkSa kATa DAle jAte haiM / parantu yahAM virodha yatalAyA hai ki, samavAsIcandana ( candanasadRza sugaMdhita ) hokara bhI unheM kaSTa nahIM hotA hai / ( virodhAbhAsa alaMkAra ) /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura jinendrake zAsanameM rahanevAle bhavyajIva svAbhAvika hapkI a-. dhikatAse prasanna rahate haiM, isaliye kSaNa kSaNameM pAMca prakArakA svAdhyAya karanerUpa gAnA gAte haiM, AcAryAdikoMkA daza prakAra vaiyAvRtya karane rUpa nRtya karate haiM, jinendradevake janmAbhiSeka, samavasaraNa, pUjana, yAtrA Adi zubhakArya karanerUpa nAca kUda karate haiM, paradharmake vAdiyoMke jItanemeM par3hatA dikhalAte hue cittako Anandita karanevAlI siMhanAda sarIkhI garjanA karate haiM, aura kisI 2 samaya jinabhagavAnake garbha, janma, dIkSA, jJAna aura nirvANa ina pAMcoM mahA kalyANakoMke prasaMgapara AnandakArI mardala Adi vAjitra banAte haiN| yaha munIndroMkA zAsana jo ki nirantara Anandamaya aura sAre saMtApoMse rahita hai, isa jIvako uttama bhAvapUrvaka pahale kabhI prApta nahIM huA hai| yaha bAta isake saMsArabhramaNake sadbhAvase hI acchI tarahase nizcita hotI hai / yadi sarvajJa zAsanakI prApti huI hotI, to ise saMsArameM nahIM bhaTakanA pdd'taa| aura acche pariNAmapUrvaka yadi jinazAsanakI prApti huI hotI, to isakA pahale hI mokSa ho jaataa| pUrvokta kathAmeM jisa rAjabhavanakA varNana kiyA gayA hai, usake pahale do vizeSaNa kahe gaye haiN| unameMse eka to yaha ki, vaha ahaSTapUrva aura anantavibhUtisampanna hai, so isa sarvajJazAsanarUpa mandirameM ghaTita karake dikhalA diyA gayA / aba jo dUsarA vizeSaNa yaha hai ki, vaha rAjabhavana rAnA, maMtrI, subhaTa, niyuktaka, koTapAla Adi logoMse bharA huA hai, so usako isa prakArase ghaTita karanA cAhiyeH__ bhagavAnake zAsanamandirameM rAjAoMke sthAnameM AcArya samajhanA cAhiye / kyoMki antaraMgameM jalate hue mahAtapake tejase unake rAgA 3 AcArya, upAdhyAya, tapasvI, zaikSya, glAna, gaNa, kula, saMgha, sAdhu aura manojJa ina daza prakArake sAdhuoMkI sevA karanA dazaprakArakA vaiyAvRtya hai|
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 dika zatru jala gaye haiM aura bAhirI satra kriyAeM zAnta ho jAnese ve saMsArako Anandita karanevAle haiM tathA guNarUpI ratnoMse bhare hue lokameM svAmIpanakI yogyatA rakhate haiM arthAt sabase adhika guNI haiM, isaliye upamArahita 'rAjA' zabdake vAcya haiM vA rAjA kahalAneke yogya haiM / aura maMtriyoMke sthAnameM upAdhyAyoMko jAnanA caahiye| kyoMki ve vItarAga bhagavAnake AgamoMkA sAra jAnate haiM, isaliye saMsArake sAre vyApAroMko sAkSAt ke samAna dekhate haiM, vuddhise rAgAdi vairiyoMke samUhako pahicAnate haiM, aura rahasyake ( prAyazcittake) granthoMmeM bhalIbhA~ti kuzala haiM, isaliye unheM samasta nItizAstrake jJAtA kahate haiM / aura ve hI apane subuddhirUpI dhanase sAre saMsArako taulate haiM, isaliye satra prakArase 'amAtya' zabdako yogyatAko dhAraNa karate hue zobhate haiM / kathAke rAjabhavanameM jo mahAyodhA kahe gaye haiM, ve yahAM gItArtha vRpabha haiN| kyoMki cittameM satvabhAvanAkI bhAvanA karate rahane se arthAt yaha vicAra karate rahane se ki jIvakA kabhI ghAta nahIM hotA hai, vaha ajara amara hai; ve na deva AdikoMke kiye hue upasarge meM calAyamAna hote haiM na kSubhita hote haiM, aura na ghora parIpahoMse Darate haiM / aura to kyA yadi yamarAja sarIkhe bhayaMkara upadrava karanevAleko sammukha dekheM, to bhI ve lavaleza bhI nahIM Darate haiM / aura dravya kSetra, kAlake anusAra calanevAle gacchoM kuloM gaNoM aura saMghoMko paramparAcAritra ke dvArA mokSa prApta karAnevAle haiM, isaliye unheM mahAyodhA kahate haiM / niyuktaka arthAt kAmadAra yahAM gaNacintakoM ko samajhanA cAhiye / kyoMki ve bAlaka, vRddha, rogI, tathA atithi Adi azakta aura pAlana karane yogya aneka muniyoMse ghire hue rahate haiM, kula gaNa
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura saMghasvarUpa hote haiM, arthAt kulake gaNake aura saMghake jude 2 gaNacintaka hote haiM, karor3oM nagara aura asaMkhya grAma tathA khAni svarUpa gacchoMkI gItArthapanese utsarga tathA apavAda mArgakI sthAnayojanA karanemeM nipuNa hote haiM, arthAt ve zAstroMkA marma bhalIbhAMti jA* nate haiM, isaliye kisIko utsarga mArgameM aura kisIko apavAda mArgameM lagA dete haiM aura unheM prAsuka tathA doparahita AhAra, pAnI, auSadha, upakaraNa (pichI kamaMDala pustaka) upAzraya (vastikA) Adi sampAdana karAke svayaM nirantara nirAkula rahate hue sabakA pAlana karanemeM samartha hote haiN| inheM saba prakArase yogya vA anukUla samajhakara AcArya mahAtmA niyukta karate haiM, isaliye ye hI niyuktaka (kAmadAra) nAmadhAraNa karaneke yogya haiN| jinazAsanarUpI mahalameM talavargika arthAt koTapAloMke sthAnameM sAmAnyabhikSukoMke (sarvasAdhuoMko ) samajhanA cAhiye / kyoMki ve AcAryoMkI AjJAkA dhyAna dekara pAlana karate haiM, upAdhyAyoMkI AjJA mAnate haiM, gItArtha muniyoMkI vinaya karate haiM, gaNacintakoMkI vA~dhI huI sImAkA ullaMghana nahIM karate haiM, gaccha, kula, gaNa, aura saMghake kAyaumeM Apako lagAte haiM aura yadi gaccha kula Adipara koI akalyANa karanevAlI vipatti A par3atI hai, to apanA jIvana dekara bhI unakI rakSA karate haiM / isaliye ve zUratA, bhaktatA, vinItatA, navratA, Adi svabhAvoMse koTapAla nAmake sarvathA yogya haiN| ___ isa prakArase jo jinazAsanamandira rAjamaMdirake samAna kahA gayA hai, AcArya usako apanI AjJAmeM rakhate haiM, upAdhyAya usakI cintA karate haiM, gItArthavRSabha rakSA karate haiM, gaNacintaka saba orase puSTi karate haiM, aura sAmAnyasAdhu nizcinta hokara usake saba kArya karate haiN| ataeva ise ina AcAryAdikoMse vyApta samajhanA caahiye|
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Age rAjamaMdirameM jo sthavirA arthAt vRddhastriyAM kahI gaI haiM, unheM jinendrazAsanamaMdirakI AryAeM ( arjikAe~ ) samajhanA cAhiye / pahale rAjamaMdirakI sthavirAoMko unmatta striyoMke nivAraNa karanemeM tatpara aura viSayavAsanAoMse rahita batalAI haiM, so unake ye donoM anupama guNa AryikAoMmeM bhI ghaTita hote haiN| kyoMki ve pramAdake kAraNa vivaza hokara dharmakAryoMmeM zithila rahanevAlI dhAvakoMkI triyoMko aura apanI ziSyAoMko apane paropakAra karaneke vyasanake kAraNa jo ki unheM hamezAse par3A huA hai bhagavAnake AgamameM kahe hue aura mahAnirjarAke karanevAle saghamivAtsalyakI pAlanA karatI huI smAraNa ( yAda dilAkara ), vAraNa ( rokakara ), preraNa (kahakarake) aura pratipreraNa ( vAra 2 kahake ) ina cAra dvAroMse kumArgameM jAnese bacAtI haiM / aura viSayarUpI vipake sevana karanekA pariNAma kaisA burA hotA hai yaha jAnatI haiM, isa liye una viSayoMse cittako haTAkara saMyamameM ramaNa karatI haiM, aneka prakArake tapoMke sAtha krIDA karatI haiM, niraMtara svAdhyAya karanemeM prasanna rahatI haiM, pramAdoMkA sevana nahIM karatI haiM aura kisI prakArakI zaMkA kiye vinA AcAryoMkI AjJAkA pAlana karatI haiN| __ tathA pahale kahA hai ki, " rAjabhavana subhaToMse khacAkhaca bhara rahA hai|" so yahAMpara bhagavAnake zAsanabhavanameM zrAvakoMko subhaTasamUha samajhanA caahiye| kyoMki eka to ve bahuta jyAdA haiM, isaliye sAre zAsanamaMdirako vyApta kiye rahate haiN| kAraNa devoMmeM asaM. khyAta, manupyo saMkhyAta, tiryaJcoMmeM aneka, aura narakoMmeM bahutase zrAvaka haiN| aura dUsare ve apanI zUratA, udAratA, aura gaMbhIratA Adi guNoMse jainazAsanake zatru mithyAtInIvarUpa yoddhAoMko parAjita sAre zAsanamA saMkhyAta, tiyA udAratA, aura ga parAjita
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanemeM catura hote haiM; ataeva isa anupana pravRttike kAraNa ve sumaTa zabdake yogya haiN| ve niraMtara sarvajJa mahArAjakA dhyAna karate haiM, nAcAryalpa rAjAnoMkI ArAdhanA karate haiM, upAdhyAyalpa maMtriyoMke upedazake anusAra calate haiM, gItAryavRpabhaspa nahAyocAoMke vacanoMko mAnakara sanpUrNa dharna kAyoMmeM pravRtti karate haiM, apane bAlApara anugraha karanekI buddhise una gaNAcintanako jo ki sAdhuoMkara upakAra karanemeM lage rahate haiM, aura isa kAraNa jinheM niyukSoMkana (kAmadA. raoNksa) sthAna milA hai; vana, pAtra, bhojana, pAnI, aupapi, nAsana, sA~tharA, vasatita nAdi nirantara vivipUrvaka diyA karate haiM, talavanikoMke ( koTapAlaka ) manAna sanpUrNa hI sAmAnya sAdhuloko isakA vicAra kiye vinA ki kauna karakA dIkSita hai zuddha mana vacana kAyase namaskAra karate haiM, syavirAoM ke samAna ajinAmoMkI bhaktipUrNa hadayase bandanA karate haiM, vilAsinI striyoMke samAna batalAI huI zrAvikAnoMko sAre dharma kAryoMmeM utsAhita karate haiM, aura bhagavAnana jannAbhiSeka, nandIzvaradvIpakSI yAtrA, aura martyaleka (baIdvIpa) sanvandhI dazalakSaNa Adi parvokI yAtrArUpa nitya nainittaka kArya bhagavAnake zAsanarUpa nandirameM nirantara karate haiN| adhika kahane se kyA ? ve sarvajJa bhagavAnake zAsanako chor3akara vAstavameM na dUsarA kucha dekhate haiM, na munate haiM, na jAnate haiM, na zraddhAna karate haiM, na unheM anya kucha ruvatA hai, aura na ve janya kisIkI pAlanA karate haiN| kevala jainazAsanako hI kalyANakArI nAnate haiN| atizaya bhacike kAraNa ve sarvajJa mahArAja tathA jAcArya mahArAja nAdiko bahuta pyAre lagate haiM aura isa liye unheM usI mandirameM nivAsa karanevAle vinayavAn tathA bar3IbhArI Rddhika dhAraNa karanevAle eka bar3ebhArI kuTunke samAna samajhanA cAhiye / anya dharmiyoM to usa bhavanameM nivAsa hI kahAMse ho sakatA hai !
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ * aura jaise usa rAjamaMdirameM vilAsinI striyAM kahI haiM, vaise isa munipraNIta jinazAsanameM samyagdarzana dhAraNa karanemeM aNuvratoMke pAlana karanemeM aura jaina sAdhuoMkI bhakti karanemeM tatpara rahaneke kAraNa zrAvikAoMko vilAsinI striyAM samajhanA cAhiye / zrAvakoMke samAna ye zrAvikAeM bhI sarvajJa mahArAjAdikI ArAdhanAmeM tatpara rahatI haiM, nirantara jJAnakA abhyAsa karatI haiM, samyagdarzanase AtmAko atizaya dRr3ha karatI haiM, aNuvrata dhAraNa karatI haiM, guNavata' grahaNa karatI haiM, zikSAvratoMkA abhyAsa karatI haiM, aneka prakArake tapa karatI haiM, jainagranthoMkA svAdhyAya karanemeM lavalIna rahatI haiM, sAdhuoMko apanI bhalAI karanevAlA AhAradAna detI haiM, guruoMke caraNoMkI vandanA karake harpita hotI haiM, acche sAdhuoMko namaskAra karake saMtuSTa hotI haiM, sAdhviyoMkI kahI huI dharmakathAeM sunakara prasanna hotI haiM, apane sadharmI janoMko apane bhAI baMdhuoMse bhI adhika samajhatI haiM, jisa dezameM sadharmI jana nahIM rahate haiM, vahAM rahanese udAsa rahatI haiM, atithiyoM vA sAdhuoMko bhojana karAye vinA bhojana karanese prasaMnna nahIM hotI haiM aura jinezvara bhagavAnakA dharmasevana karanese apane AtmAko saMsArasamudrase prAyaH pAra huA hI samajhatI haiN| ataeva usa jinazAsanarUpI mandirake bhItara pUjA karanevAle rAjasevakoMke samAna ye zrAvikAeM pahale kahe hue zrAvakoMke sAtha pratibaddha hokara athavA unase pRthak hokara nivAsa karatI haiN| aura yadi kabhI koI striyAM Upara kahe hue guNoMke vinA hI ukta zAsanamaMdirake . 1 ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigraha / 2 dignata, dezavrata, anarthadaNDavata / 3 sAmAyika, propadhopavAsa, bhogopabhogaparimANa aura atithisNvibhaag| 4 zrAvakoMkI striyAM hokara patnI avasthAmeM / 5 kumArI athavA vidhavA avsthaameN|
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhItara baiThI huI disalAI deveM, to unheM vAstavameM bhItara na samajhakara bAhira hI samajhanA cAhiye / kyoMki yaha bhagavatpraNIta zAsananandira bhAvase hI prApta ho sakatA hai| isameM bAhirI chAyA mAtrase praviSTa hulA jIva vAstavameM praviSTa hulA nahIM kahalA sakatA hai| abhiprAya yaha hai ki, jainiyoM sarItI bAhirI kriyAeM karanese koI saccA jenI nahIM ho sakatA hai| jainI honeke liye praddhAnarUpa uttama bhAva honA caahiye| __naura jisa prakAra usa rAjabhavanako upamArahita zabda sparzAdi 'viSayoMke bhoganese sundara batalAyA hai, usI prakArase isako bhI jAnanA cAhiye / jitane indra haiM, ve saba itta nandirake bhItara haiN| jora jo bar3I 2 Rddhike dhAraNa karanevAle bar3e 2 deva haiM, ve bhI jinazAsanamaMdirase bAhira nahIM ho sakate haiN| aisI bhavatyAmeM jaba ki bar3e 2 indra baura RddhidhArI deva isa mandirameM rahate haiM, taba isameM upamArahita zabdAdi viSayoMke nogoMkI sundaratA honA asaMbhava nahIM hai| isa kyanase yaha bAta vizeSa sama lenA cAhiye ki, jitane bhoga haiM, ve saba puNyake udayase prApta hote haiN| aura vaha puNya do prakArakA hai, eka puNyAnuvandhI aura dUsarA pApAnubandhI / unameMse jo zabdAdi upabhoga puNyAnuvandhI puNyake udayase prApta hote haiM, ve to upanArahita kahalA sakate haiM, kyoMki acchI tarahase saMhita (saMskAra kiye hue ) tayA manoharaM pathya bhojanake samAna unakatA paripAka vA pariNAma acchA hotA hai| aura unake bhoganese pariNAma vizeSa ujvala hote haiM, tathA aise suMdara pariNAmoMvAlA jIva unameM prIti nahIM karatA hai, balki unako bhogate hue bhI vizeSa rAgabhAva na hone ke kAraNa pUrvaneM bA~dhe hue
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApaparamANuoMke saMcayako to zithila karatA hai aura puNyaparamANuoMko. bahuta hI acche phala denevAle naye vipAkase yukta karatA hai arthAt una paramANuoMkI zubhavipAkarUpa anubhAgazaktiko bar3hA detA hai| ye paramANu jatra udayameM Ate haiM, tatra saMsArase virakta karate haiM, aura usase (viraktatAse) nAnAprakArake sukha tathA antameM mokSa prApta karA dete haiM / isI liye una puNyAnuvandhI bhogoMko sundara vipAkavAle kahe haiN| aura jo zabdAdi viSaya pApAnubandhipuNyake udayase prApta hote haiM, ve tatkAla hI prANa le lenevAle lar3akI taraha pariNAmameM bhayaMkara hote haiM, isaliye unheM yathArthameM bhoga hI nahIM kaha sakate haiN| kyoMki ve marubhUmike (mAravADake) mRgajalakI taraMgoMke samAna unake pInekI icchAse daur3anevAle puruSoMke zramako viphala karate haiM aura isaliye aura bhI adhika pyAsako bar3hAte haiM, parantu prApta nahIM hote haiN| aura yadi kisI tarahase prApta ho jAte haiM, to pariNAmoMko kapAryose malina karate haiM, aura taba vaha oche abhiprAyavAlA puruSa andhA hokara unameM bahuta hI adhika prIti karatA hai / phira jaba kucha dina taka ThaharanevAle una bhogoMko bhoga letA hai, taba una (bhogoMke) prApta karAnevAle pahale bA~dhe hue thor3ese puNya paramANuoMko bhI khirA detA hai aura atizaya tIvra tathA gurutara pApoMko bAMdhatA hai| pIche jaba ve pApakarma udayameM Ate haiM, taba vaha jIva ananta duHkharUpI jalacArI jIvoMse bhare hue saMsArasamudrameM ananta kAlataka paribhramaNa karatA hai / isIliye no zabdAdi viSaya pApAnuvandhipuNyake udayase prApta hote haiM, unheM dAruNapariNAmI kahA hai| arthAt unakA phala bhayAnaka hai| ___ saMsArI jIvoMke jo sundara pariNAmavAle arthAt puNyAnubandhIpuNyase utpanna hue zabdAdi viSaya haiM, ve Upara kahe hue nyAyase
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ wqA' arthAt paramparArUpase mokSake kAraNa haiM, isaliye bhagavAnake zAsanamandirase vAhira nahIM haiM, arthAt ve bhI jinazAsanameM prApta hote haiM, aisA niyama hai / isaliye dUsare buddhimAn jIvoMko bhI mokSake prApta karA denevAle isa bhagavacchAsanamandirameM bhAvapUrvaka avazya hI rahanA caahiye| abhiprAya yaha hai ki isa mandirameM rahanevAloMko to ve suMdara bhogAdika anAyAsa hI prApta ho jAte haiN| kyoMki una bhogoMkA prApta karAnevAlA aura dUsarA koI kAraNa nahIM hai arthAt jina kAraNoMse mokSakI prApti hotI hai, unhIMse suMdara bhogAdi bhI prApta ho jAte haiN| isa prakAra jainazAsanamaMdira avinAzI sukhoMkA kAraNa hai, isaliye ise nirantara utsavamaya kahA hai / aura pUrvakathAmeM kahe hue bhikhArIne jisa prakAra aneka vizeSaNoMvAle rAjamaMdirako dekhA thA, usI prakArase yaha jIva bhI vaise hI vizeSaNoMse yukta sarvajJazAsanarUpa maMdirako dekhatA hai| ___ Age pUrvakathAma kahA ha ki, " vaha nippuNyaka bhikhArI usa sadA Anandase pUrNa rahanevAle rAjamandirako dekhakara ' yaha kyA hai ? isa prakAra Azcaryayukta hokara vicAra karane lgaa| parantu unmAdake kAraNa use usa rAjamandirake vizeSa guNa yathArthameM vidita nahIM hue| " usI prakArase yaha jIva apane karmoMkA viccheda honepara kisI prakArase jinazAsanake samIpa AtA hai aura yaha kyA hai ?' isa taraha jijJAsA karatA hai / parantu usa avasthAmeM unmAdake samAna mithyAtvakarmaparamANuoMke kAraNa yathArthameM isa jinamatake vizeSa guNoMko nahIM jAnatA hai / aura kathAmeM jo Age kahA hai ki, " usa bhikSukako jaba kAraNavaza kucha cetanA huI, taba usake jImeM yaha bAta AI ki, isa sakala AzcaryoMke sthAnabhUta rAjamandirako isa svakarma* 1 isakA sambandha pRSTha 20 ke pahale pAriprophake sAthameM hai| ki usI prakArase para vizeSa guNA / parantu unmAda
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ .101 vivara dvArapAlake prasAdase maiM Aja hI dekhatA huuN| mujhe aisA lagatA hai ki, maiMne ise pahale kabhI nahIM dekhA hai / yadyapi maiM isake dvArataka pahale kaI bAra A cukA hU~, parantu mere mandabhAgyake kAraNa yahAMke jo dUsare pApI dvArapAla haiM, unhoMne mujhe tiraskAra karake vAraMvAra nikAla diyA hai-kabhI bhItara nahIM Ane diyA hai / " so satra mere isa jIvake viSayameM varAvara ghaTita hotA hai / yathAH nikaTabhavya arthAt aise jIva jinakA ki kalyANa zIghra hoMnevAlA hotA hai jaba kisI tarahase jainazAsanako prApta karate haiM, tatra yadyapi usake ( jainazAsanake ) vizeSa guNa unheM mAlUma nahIM hote haiM, to bhI mArgake anuyAyI honeke kAraNa unake aise pariNAma hote haiM ki, yaha arhadarzana (arahaMtadevakA dharma) bar3A hI adbhuta hai| kyoMka jo loga isameM rahate haiM arthAt isake anuyAyI hote haiM, ve satra hI mitroMke samAna, bandhuoMke samAna, ekaprayojana vAloMke samAna, eka dUsareko soMpe hue hRdayavAloMke samAna, aura do zarIra eka AtmAvAloMke samAna paraspara vartAva karate haiM aura ye saba amRtatRpta haiM, to bhI inheM kisI prakArakA bhaya nahIM hai, inake hRdayameM utsukatA (lAlasA) nahIM hai, to bhI utsAhakI kamI nahIM hai, inakI saba icchAeM pUrNa ho gaI haiM, to bhI jIvoMkI bhalAI karaneke liye ye sadA hI udyata rahate haiN| aura yaha sundara zAsanamandira mujhe Aja mAlUma huA hai / kyoMki pahale kabhI isakA vicAra hI nahIM __ * yahAM jinazAsanamandirakA adbhutapanA virodhAbhAsa alaMkArameM dikhalAyA hai ki, jo amRtatRpta haiM arthAt nahIM maranese sukhI haiM, ve bhayarahita nahIM ho sakate haiM, jo utsukatArahita haiM, ve utsAhI nahIM ho sakate haiM, aura jinakI icchAeM pUrNa ho gaI hai, ve jIvoMkI bhalAI karane meM udyata nahIM ho sakate haiN|
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 kiyA thA / yaha jIva granthipradezake (mithyAtvakA upazama karaneke ) samIpa pahale ananta vAra AyA hai, parantu usa mithyAtvarUpI gAMThakA bheda karake isane kisI bhI samaya sarvajJazAsanamandirakA avalokana (samyaktvaprApti ) nahIM kiyA hai| kyoMki rAga dvepa moha Adi krUra dvArapAloMne ise vAraMvAra nikAlakara alaga kara diyA hai| aura isa kAraNa isane vAharahIse mandirake kucha aMzako dekhA hai| parantu usa avasthAmeM isane mandirake isa bhAgako jahAM ki samyakvakI prApti hotI hai na kabhI jAnA hai, aura na kabhI vicAra kiyA hai| ___ Age usa bhikhArIko paryAlocanA karanese aisA vicAra huA thA ki, "maiM sacamuca hI niSpuNyaka (puNyarahita ) hUM, jo pahale kabhI isa netroMko Anandita karanevAle rAjamandirako nahIM dekha sakA aura na isake dekhaneke liye maiMne pahale kabhI koI upAya kiyA / aura to kyA mujha abhAgIne yaha jAnanekI bhI kabhI icchA nahIM ki, yaha rAjamahala kaisA hai ? yaha dvArapAla merA paramavandhu hai, jisane dayAbhAvase mujha bhAgyahInako bhI yaha dikhalA diyA / ye loga atizaya dhanya haiM, jo isa rAjamandirameM saba prakArake kaSToMse rahita aura prasanna citta ho kara rahate haiN|" so yaha saba mere jIvake viSayameM isa prakArase yojita karanA cAhiye ki:-zubhadhyAnake kAraNa jaba jIvake pariNAma vizuddha ho jAte haiM, taba isake cittameM sarvajJazAsanamandirasambandhI Upara 'kahe hue sava vicAra hote haiM / athavA jaba kisI avasarapara bhagavAnake samavasaraNakA darzana karanese, athavA jineMdradevakA abhiSekotsava dekhanese, athavA vItarAga bhagavAnakI mUrtikA nirIkSaNa karanese, athavA zAMta svabhAvavAle tapasviyoMke sAkSAtkArase, athavA acche zrAvakoMkI saMgatise; athavA unake anuSThAnoMkA avalokana karanese mithyAtva
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 zithila hotA hai aura isake pariNAma komala ho jAte haiM, taba bhI ukta, vicAra hote haiM / zAsanamaMdirasambaMdhI vicAra karanemeM prIti bhI ise usI samaya hotI hai| usa samaya yaha isa bAtakA kheda karatA hai ki, maiMne zAsanamaMdirasambaMdhI vicAra pahale kyoM nahIM kiyA ? phira jinamArgake upadezoMkA Azraya letA hai, aura jainadharmameM jinakA citta lavalIna rahatA hai, aise dUsare logoMkA unako acchA samajhakara bahuta satkAra karatA hai / yaha saba kathana jo laghukarmI jIva (nikaTasaMsArI) sanmArgake samIpavartI hote haiM, cAhe unhoMne mithyAtva karmagraMthikA bheda kiyA ho, cAhe na kiyA ho, samyagdarzana jinake Age (samIpa) rahatA hai, aura kucha kAlataka jo bhadrakabhAvase (nikaTabhanyapanese) rahate haiM, unake sambaMdha kiyA gayA hai / abhiprAya yaha hai ki, prApta honekI tayArImeM jIvakI aisI dazA hotI hai aura usa samaya usake manameM Upara kahe hue vicAra uThate haiN|| tadanantara paramezvarakI sakala kalyANakI prApti karanevAlI dRSTimeM Anepara isa jIvakA jo vRttAnta hotA hai, vaha pahale kahA jA cukA hai / usakA sAra yaha hai ki, "pUrva kathAmeM kahA huAM bhikhArI saceta hokara jisa samaya Upara kahe hue vicAra karatA thA, usI samaya mahArAjane usakI ora dRSTi DAlI / " isI prakAra yaha jIva jaba apane karmoMkI laghutA honese arthAt Ayukarmako chor3akara. zeSa karmoMkI sthiti kama ho jAnese sanmArgake sammukha hotA hai aura bhadrakabhAvameM rahatA hai, taba isakI yogyatAse isapara paramAtmAkI dRSTi par3atI. hai| vahAM jo ukta sundara mahalake sAtaveM khanapara rahanevAle, usake nIceke nAnAvyApAramaya adRSTamUlaparyanta nAmake samasta nagarako sarvadA dekhanevAle, nagarase vAhirake bhI samasta padArthoke dekhane meM aroka
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zakti rakhanevAle, aura nirantara Anandita tathA apanI lIlAmeM lavalIna rahanevAle, susthita nAmake mahArAja kahe gaye haiM, so yahAM azarIrI avasthAmeM vartamAn paramAtmA-sarvajJa-bhagavAnko samajhanA cAhiye / kyoMki jisa taraha susthita mahArAja mahalake sabase uparake sAtaveM khanameM rahate haiM, usI prakArase paramAtmA sarvajJadeva mRtyulokase Upara upara sAta rAjUrUpa maMjiloMvAle loka-mahalake zikharapara sabase Upara virAjamAna haiN| arthAt manuSyalokase siddhazilA paryaMta jo sAta rAjU UMcA loka hai, vahI eka mahala hai / isa mahalameM ekake Upara eka isa prakArase jo sAta rAjU haiM, ve hI sAta maMjileM haiM, aura sabake Upara sAtavIM maMjilapara siddha mahArAja rahate haiM / jisa taraha susthita mahArAja nAnAvyApAramaya nagarako aura usake vAhirake padArthoM ko dekhate haiM, usI prakArase paramAtmA sarvajJa nAnAvyApAramaya saMsAravistArako tathA usake bAhirake alokAkAzako apane kevalajJAnake prakAzame hathelIpara rakkhe hue AMvaleke samAna dekhate haiN| isI taraha susthita nareMdrake samAna ve anaMtavIrya aura anaMtasukhaM ~~ paripUrNa honese niraMtara AnaMdita rahakara lIlAmeM lavalIna rahate haiN| dUsare jIva unake samAna lIlAmagna rahaneke yogya nahIM haiM, kyoMki saMsArarUpa gaDDemeM par3e hue jIvoMkI lIlA yathArthameM viDambanArUpa hai| Age jo kahA hai ki, "bar3e 2 rogoMkI adhikatAse jisakA svarUpa atizaya ghinaunA dikhatA thA, aise usa bhikhArIko susthita mahArAjane dayA karake vizeSatAse dekhA / " so isa jIvake viSayameM bhI samajhanA caahiye| kyoMki jaba yaha AtmA apane bhavyatvAdi guNoMkA paripAka honepara isa koTimeM ArUDha hotA hai, arthAt samyakva prApta karanekI yogyatA rakhanevAle jIvoMkI zreNImeM praveza karatA hai,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 tatra isapara bhagavAnakI kRpA hotI hI hai / kyoMki bhagavAnakI kRpA ke vinA yaha mArgAnusArI (jainadharmAnuyAyI ) nahIM ho sakatA hai / aura unakI kRpAse hI una bhagavAnake viSayameM isakA yathArtha AdarabhAva hotA hai - aura tarahase nhiiN| kyoMki isa viSaya meM svakarmoM ke kSaya upazama aura kSayopazamakI pradhAnatA nahIM hai| yaha jIva aisI zocanIya avasthA meM par3A huA hai, isa bAtako socakara bhagavAnane isako vizeSatA se dekhA, aisA kahA gayA hai| isase yaha siddha hotA hai ki jineMdra bhagavAn acintya zaktike dhAraka haiM, tathA paropakAra karanemeM hI saMdA lavalIna rahate haiM, isaliye ve isa jIvako mokSamArga prApta karAne meM mukhya kAraNa haiN| yahAMpara zAstra ke anusAra aisA vicAra karanA cAhiye ki, yadyapi zarIrarahita hokara bhI paramAtmA samasta nagatake jIvoMpara dayA karane meM samartha hai, to bhI vaha jIvoMke bhavyatva, karma, kAla, svabhAva aura bhAMgya Adi sahakArI kAraNoMkA vicAra karake jagatkA anugraha karanemeM pravRtta hotA hai, isaliye eka hI samayameM sAre jIva saMsArase pAra nahIM ho sakate haiN| abhiprAya yaha hai ki, pratyeka jIvako eka hI samayameM ukta bhavyatva karmatva Adi sahakArIkAraNa nahIM mila sakate haiM. isaliye ve sabake saba eka sAtha mukta nahIM ho sakate haiM / isa taraha samasta jIvoM para dayA karane meM samartha honeke kAraNa jineMdradevakI dRSTi isa jIvapara jisakA ki bhaviSyameM kalyANa honevAlA hai aura jo bhadrapariNAmI hai, par3atI hI hai / " Age. jisa tarahaM " bhojanazAlA ke adhikArI dharmavodhakarane usa bhikhArIpara mahArAjakI dRSTi par3atI huI dekhI" aisA kahA gayA hai, usI prakArase dharmakA bodha (jJAna) karanemeM tatpara honeke kAraNa jo 'dharmabodhaka' isa yathArtha nAmako dhAraNa karaneke yogya haiM, aura saMthe
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgakA upadeza karate haiM, aise AcArya mahArAnane mere jIvapara par3atI huI paramezvarakI dRSTi dekhI; aisA samajhanA cAhiye / vizeSa isa prakAra hai ki jinakA AtmA zubhadhyAnake valase nirmala ho gayA hai aura jo dUsaroMkA hita karanemeM sadA dattacitta rahate haiM, ve jJAnavAna yogI dezAntara aura kAlAntarake prANiyoMkI bhI bhagavAnakI dRSTi par3anekI yogyatAko jAna sakate haiM / jo mahAtmA chadamastha avasthAmeM vartamAna haiM arthAt apUrNazrutajJAnI haiM, tathA jinakI buddhi bhagavAnake AgamoMse ma~nI huI hai,ve bhI java upayoga lagAkara apane samIpake prANiyoMkI yogyatA (bhagavAnakI dRSTi par3anekI ) ko jAna jAte haiM, tatra vizeSa jJAniyoMkI arthAt sampUrNazrutajJAniyoMkI to bAta hI kyA kahanA ? aura z2ina AcArya mahArAjane mujhe sadupadeza diyA hai, ve vizeSajJAnI hI the / kyoMki unhoMne merA AgAmI kAlameM honevAlA bhI sArA vRttAMta jAna liyA thaa| yaha merI svAnubhavasiddha vArtA hai| ___ pazcAt dharmabodhakara maMtrI vismita hokara vicArane lagA ki:" aho ! maiM yaha kyA Azcarya dekha rahA hUM ? kyoMki ye susthita mahArAja jisapara dRSTi DAlate haiM, vaha puruSa tatkAla hI tInoM bhuvanakA rAjA ho jAtA hai / yaha bAta bhalIbhAMti prasiddha hai| paraMtu isa samaya jo mahArAjakI dRSTimeM A rahA hai, vaha to bhikhArI hai, dInatAkA mArA huA hai, rogI hai, daridratAkA pAtra hai, mohakA hatA huA hai, atizaya ghinaunA hai, aura saMsArase bhayabhIta karanekA eka kAraNa hai| taba yaha bAta pUrvApara vicAra karanese bhI ThIka 2 nahIM- ma~catI hai ki, isa sAre doSoMse yukta bhikhArIpara paramezvarakI dRSTi kyoM par3I ? kyoMkiH-na kadAcanApi. dIrghataradaurgatyabhAjinAM geheSu ana: dhaiyaratnadRSTayo nipatitumutsahante / arthAt amUlya ratna atizaya
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 durdazamAsta abhAgI puruSoMke gharoMmeM nahIM varasanA cAhate haiM / to phira aisA kyoM huA ! isa prakAra usake cittameM atizaya Azcarya huA / " ina satra vAtoMko sarddharmAcAryake ( guruke ) cittameM jo mere jIva - viSayaka vicAra hue haiM, unake sAtha ghaTita karanA cAhiye / so isa prakArase ki:- jo jIva pahalI avasthAmeM gurukarmapaneke kA - raNa samasta pApa karatA thA, satra prakArake asabhya tathA asatya vacana bolatA thA, aura niraMtara raudradhyAna karatA thA, vahI jIva jaba ekAeka vinA samayake hI kisI nimittase zubha sadAcAravAlA, satya tathA priya bolanevAlA aura atizaya zAMtacitta ho jAtA hai, taba jo pUrvApara vicAra karanemeM catura hote haiM, unake manameM aisA vitarka uThatA hI hai ki, manavacanakAyakI suMdara aura saddharmakI sAdhanevAlI pravRtti bhagavAnakI kRpAke vinA kisIko bhI prApta nahIM ho sakatI hai / aura isakI manavacanakAyakI pravRtti hamane isI bhavameM atizaya malina dekhI thI, paraMtu atra zubharUpa ho gaI hai| isase jAna par3atA hai ki, isapara bhagavAnkI kRpA huI hai / para yaha vAta pUrvApara . viruddha hI sI jAna par3atI hai| nahIM to aise pApI jIvapara bhagavAnakI dRSTi kaise par3a jAtI ? kyoMki vaha dRSTi jisa kisI jIvapara par3atI hai, use anAyAsa hI mokSa prApta karAke tIna bhuvanakA rAjA banA detI hai / ataeva isa jIvapara bhagavAnakI dRSTikA par3anA saMbhava nahIM ho sakatA hai / parantu isameM jo zubha manavacanakAyakI pravRttikA kucha aMza dikhalAI detA hai, vaha bhagavAnakI dRSTipAtake binA saMbhava nahIM ho sakatA hai, isase bhagavAnakI dRSTi par3anekA sadbhAva bhI yahAM nizcita hotA hai / aura isa tarahase saMdehake dUra karanekA yaha eka . kAraNa bhI milatA hai / aisI dazAmeM jaba ki buddhi sandeha aura nizca
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 yakI donoM koTiyoMkA avalambana kara rahI hai, hamArA mana isa abhiprAyase ki " yaha kyA Azcarya hai " DA~vA~Dola ho rahA hai| phira isa abhiprAyase paryAlocanA karate 2 dharmabodhakarane nizcaya kiyA ki, "isa bhikhArIpara mahArAjakI dRSTi par3aneke do kAraNa haiM aura unase isapara paramezvarakI dRSTi par3anA yuktisaMgata jAna par3atA hai| eka to yaha ki ise acchI taraha parIkSA karanevAle svakarmavivara dvArapAlane rAjabhavanameM praveza karane diyA hai, isase yaha mahArAjakI vizeSa dRSTike yogya hai aura dUsare isa rAjamandirakA avalokana karake jisakA mana prasanna hotA hai, vaha mahArAjakA atyanta pyArA hotA hai aisA maiM pahale nizcaya kara cukA hUM aura mujhe jAna par3atA hai ki isake manameM prasannatA avazya huI hai| kyoMki yadyapi isake donoM netra rogoMse atizaya pIr3ita haiM, to bhI rAjabhavanake dekhanekI abhilApAse yaha unheM vAraMvAra kholatA hai / rAjamandirake dekhanese isakA mukha bhI jo ki atizaya vIbhatsarUpa (ghinaunA) thA, ekAeka prasannatAkI prAptike kAraNa darzanIya ho gayA hai, aura isake dhUlase maile hue sAre aMgaupAMga bhI romAMcita hue dikhalAI dete haiN| ye satra lakSaNa aMta:karaNake harSake vinA nahIM hote haiM, ataeva rAjabhavanakI ora isakA itanA prema honA, yaha mahArAjakI dRSTi par3anekA dUsarA kAraNa hai / ". ina saba bAtoMkA dharmAcArya mahArAja bhI mere jIvake viSayameM vicAra karate haiN| so isa prakArase ki:- aneka hetuoMse jAnA jAtA hai ki, isa jIvake karmoMkA viccheda (karmavivara) huA hai| isI prakAra bhagavAnake zAsanako pAkara isake hRdayameM jo prasannatA huI haiM, vaha bhI Age kahe hue kaI prakAroMse jAna par3atI hai| eka to niSpuNyakake AMkheM kholaneke samAna jo isajIvako jIvAdi padArthoMke
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 jAnanekI abhilApA huI hai usase, dUsare dharmazAstrake svarUpakI lezamAtra prAptise jo ise bhikhArIke mukhakI praphullatAke samAna saMsArase saMvega ( bhayabhItatA) huA hai usase, aura tIsare dhUlase malina hue aMgopAMgoMmeM romAMca honeke samAna jo isakI thor3IsI pravRtti zubha kriyAoMmeM huI hai, usase / ina tIna vAtoMse isa jIvake manakI prasannatA sUcita hotI hai aura isase bhagavAnakI usapara dRSTi par3I hai, aisA nirNaya hotA hai| mere jIvaviSayaka nizcaya karanemeM bhI ye do hI kAraNa haiM, eka 'svakarmavivaratAkI prApti' aura dUsarA 'bhagavAnake zAsanakA pksspaat'| pazcAt usa bhojanazAlAke adhikArIne nippuNyakake viSayameM cintavana kiyA ki:-" yadyapi yaha isa samaya bhikhArI hai, tathApi mahArAnakI dRSTi par3aneke kAraNa isakA dhIre 2 kalyANa hotA jAyagA aura kucha kAlameM yaha vastutvako (mahArAjatvako) prApta ho jAyagA, isameM kisI prakArakA sandeha nahIM hai|" isI prakArase dharmAcArya mahArAja bhI yaha jAna karake ki isa jIvapara bhagavAnakA dRSTipAta ho gayA hai, isaliye isakA bhaviSyameM avazya hI kalyANa hogA; aisA sandeharahita hokara nizcaya kara lete haiN| jaise susthita mahArAjakI usa bhikhArIpara dRSTi par3I hai, aisA nirNaya hote hI unakI anuvRtike vaza (anuyAyI honeke kAraNa) dharmabodhakara dayAla ho gayA, usI prakArase isa jIvapara paramAtmA bhagavAnkI dRSTi par3I hai, aisA jAnakara. dharmaguru vA dharmAcArya mahArAja bhI unakI (bhagavAnakI) ArAdhanA karanemeM tatpara rahaneke kAraNa dayAlu ho jAte haiN| arthAt AcArya mahArAja. isa. jIvapara. dayA karake mAno jinendradevakI hI ArAdhanA karate haiN| kyoMki
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 bhagavAnakI jisapara dRSTi par3a jAtI hai, usapara kRpA karanA usa dRSTikI vA dRSTi DAlanevAlekI hI ArAdhanA karaneke barAbara hai| * phira "vaha rasoIkA adhikArI dharmavodhakara Adarake vaza zIghra hI usake samIpa gayA aura 'he bhadra ! Ao Ao ! maiM tumheM bhikSA dUM aisA kahakara usane bhikhArIko bulaayaa|" aisA jo kahA hai, so isa prakArase yojita karanA cAhiye ki:--pahale kahe hue nyAyase anAdi saMsArameM paribhramaNa karate 2 jaba isa jIvake bhavyatva guNakA paripAka hotA hai, kliSTa (azubha) karma vahuta karake kSINa ho jAte haiM, jo thor3ese zeSa raha jAte haiM, ve raMdhra de dete haiM arthAt zithila ho jAte haiM, manuSyabhavAdi sAmagrI prApta hotI hai, sarvajJazAsanakA darzana hotA hai, usake vipayameM acchI buddhi hotI hai, padArthoke jAnanekI thor3IsI icchA hotI hai, aura acche karma karanekI kucheka buddhi hotI hai, taba dharmAcArya mahArAjake pariNAma atizaya dayAla hote haiM / aura isa prakArake bhadrakabhAvameM (nikaTabhavyatvameM ) vartatA huA jIva yadyapi abhItaka pApa karatA hai, tathApi isapara bhagavAnkI dRSTi par3I hai, isaliye yaha sanmArgameM (jinazAsanameM ) Aneke yogya hai, aisA nizcaya karake ve bhAvapUrvaka isake ( mere ) sammukha hote haiN| ise dharmabodhakarake bhikhArIke samIpa Aneke samAna samajhanA cAhiye / Age dharmAcArya mahArAja prasanna hokara isase kahate haiM ki:-he bhadra / yahaloka akRtrima hai arthAt kisIkA banAyA huA nahIM hai, kAla anAdi ananta hai, AtmA zAzvatasvarUpa hai arthAt isakA kabhI nAza nahIM hotA hai-ajara amara hai, isake pIche jo marane jInerUpa bhavaprapaMca lagA huA hai, vaha karmoMke kAraNa hai, ve karma anAdi kAlase jIvake sAtha sambaddha ho rahe haiM, aura una karmoMkI utpattimeM pravAha
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 rUpase mithyAtvAdi pariNAma kAraNa haiN| arthAt bIja vRkSake samAna midhyAtvase karma aura kama se midhyAtvAdi pariNAma hote rahate haiM / ye karma do prakAra ke haiM, kuzalarUpa aura akuzalarUpa arthAt zubharUpa aura azugarUpa / inameMse jo kuzalarUpa haiM, unheM puNya tathA dharma kahate haiM aura jo akuzalarUpa haiM, unheM adharma tathA pApa kahate haiM / sukhoM kA anubhava puNyake udayase aura duHkhoMkA anubhava pApoMke udayase hotA hai / ina puNya aura pApakI hI jo sanaMtabhedarUpa nyUnAdhikatA (taratamatA ) hotI haiM, usIse yaha uttama, madhyama, aura adhana Adi anaMtabhedarUpa vismayakArI saMsAra utpanna hotA hai / abhiprAya yaha hai ki, saMsAra meM jo adhika sukhI, kama sukhI, adhika dukhI, kama dukhI Adi nAnAprakArake jIva dikhalAI dete haiM, ve satra ina puNya aura pApakI nyUnAdhikatAse hue haiM / jisa samaya yaha jIva dharmAnArtha mahArAjake ukta vacana suna rahA thA, usa samaya ise anAdikAlakI kuvAsanA ke kAraNa Age kahe hue aneka kuvikalpa utpanna hue the:- yaha saMsAra eka aMDemeMse utpanna huA 'hai', athavA IzvarakA banAyA huA hai, athavA brahmA viSNu Adine ise banAyA hai, athavA yaha eka prakRtikA vikAra hai, athavA kSaNa kSaNa meM kSaya honevAlA hai, athavA yaha paMcaskandhAtmaka jIva pAMca bhUtoMse utpanna huA hai, athavA vijJAnamAtra haiM, athavA yaha jo kucha hai, so satra zUnyarUpa hai", athavA karma koI padArtha hI nahIM hai", athavA yaha satra jagat mahAdevake vazase nAnArUpa hotA rahatA hai" / ye satra vi 1 smArtamana | 2 naiyAyika / 3 paurANika / 4 sAMkhya / 5 bauddhakA eka bheda / 6 rUpa, vedanA, vijJAna, saMjJA aura saMskAra ye pAMca skandha haiM / 7 pRthvI, apa, teja, vAyu aura AkAza / 8-9-10 bauddhoMke tIna bheda | 11 cArvAka | 12 zrayadarzana |
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalpa isa tarahase dUra ho jAte haiM, jisa taraha saMgrAma bhUmimeM bhayaMkara mahAyodhAke dekhanese zatruoMse DaranevAle manuSya bhAga jAte haiN| aura tava yaha jIva mAnatA hai ki, ye mahAtmA mujhase jo kucha kahate haiM, vaha sava yuktiyukta hai| ye vastuke yathArtha svarUpakI parIkSA mujhase bahuta adhika kara sakate haiN| isase pUrvakathAmeM jo kahA hai ki, "dharmavodhakarako pAsa Ate dekhakara ve sabake saba lar3ake jo kaThinAIse bhI nahIM rukate the, kaThora the aura kaSTa deneke liye bhikhArIke pIche lage hue the, bhAga gye|" so usakI bhI yojanA ho gii| kyoMki ukta kuvikalpa hI durdAte lar3akoMke samAna haiM, jo jIvako kaSTa dete haiM aura suguruke milanese hI pIchA chor3ate haiN| isa prakArase jaba isa jIvake sAre kuvikalpa naSTa ho jAte haiM, taba yaha gurumahArAjake vacana sunanekI abhilASAse kucheka unake sammukha hotA hai / usa samaya parAI bhalAI karanekA hI jinheM vyasana lagA huA hai, aise guru ise sanmArgakA upadeza dete hue isa prakArase kahate haiM ki:-"he bhdr| suna, isa saMsArameM paryaTana karate hue isa jIvakA dharma hI atizaya pyAra karanevAlA pitA hai, dharma hI gAr3hI prIti karanevAlI mAtA hai, dharma hI AbhinnahRdaya arthAt eka sarIkhe pariNAmoMvAlA bhAI hai, dharma hI sadA ekasA sneha rakhanevAlI vahina hai,dharma hI sAre sukhoMkI khAniapanepara anurakta rahanevAlI aura guNavatI strI hai, dharma hI vizvAsI, ekarasa, anakUla aura sArI kalAoMmeM catura mitra hai, dharma hI devakumAroM sarIkhA suMdara aura cittako atizaya AnaMdita karanevAlA putra hai, dharma hI apane zIla aura sauMdarya guNase jayapatAkA prApta karanevAlI aura kulakI unnati karanevAlI putrI hai, dharma hI sadAcArI vandhuvarga hai, : 1 duHkhase jinakA anta ho sake /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma hI dinayavAna parikara ( naukara cAkara) hai, dharma hI rAjApanA hai, dharma hI cakravatIpanA hai, dharma hI devapanA hai, dharma hI indrapanA hai, dharma hI apanI sundaratAse tribhuvanako parAjita karanevAlA aura jarAmaraNake vikAroMse rahita vajra sarIkhA sudRr3ha zarIra hai, dharma hI samasta zAnoMke abhiprAyoMke suMdara zabda sunanevAle kAna haiM, dharma hI tInoM lokoMko dekha sakanevAle kalyANadarzI netra haiM, dharma hI manako prasanna karanevAlI amUlya ratnoMkI rAziyAM haiM, dharma hI citako AlhAdita karanevAle aura vipaghAtana Adi ATha guNoMke dhAraNa karanevAle sonekA dera hai, dharma hI zatruoMkA nAza karanevAlI caturaMginI senA hai, aura dharma hI anaMta ratisAgarameM avagAhana karAnevAle vilAsasthAna haiN| adhika kahanese kyA vighnarahita ananta dukhokA kAraNa eka dharma hI hai aura koI dUsarA nahIM hai|" jaba isa prakArase madhurabhApI bhagavAn dharmAcArya upadeza dete haiM, taba isa jIvakA citta kucheka Akarpita hotA hai, aura usake kAraNa netra ughAr3atA hai, mukhakI prasannatA dikhalAtA hai, vikathA Adi dUsare vikSepoMko-jhagar3eko chor3a detA hai, kucha socatA huA musakurAtA hai aura kabhI cuTakI banAne lagatA hai| usa samaya AcArya bhagavAna ise kucha rasameM paiThA huA samajhakara isa prakAra kahate haiM:-"vaha dharma jisakI maiMne abhI prazaMsA kI hai, cAra prakArakA hai-dAnamaya, zIlamaya, tamomaya aura bhAvanAmaya / isaliye he bhAI! tU cAhatA hai, to ina cAroM hI prakArake dharmIkA tujhe pAlana karanA cAhiye / jitanA tujhase bana sake, utanA supAtroMko dAna de, sAre pApoMko chor3a de (sakalacAritra), athavA sthUla pApoMko chor3a de (vikalacAritra ) athavA hiMsAse, jhuTa bolanese, corI karanese, parastrIsevanase, amaryAdita
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ parigraha jor3anese, rAtribhojanase, madya pInese, mAMsa khAnese, sajIva phala (gUlaraAdi udumburaphala ) khAnese, mitradrohase, gurukI strI sevanase, athavA aura bhI jo bAteM tumase chor3I jA sake, unase nivRtta ho nA, zaktike anusAra kisI eka tapako kara, aura nirantara zubhabhAvanAoMkA cintavana kiyA kara, jisase tujhe isa lokameM aura paralokameM donoM jagaha saba prakArake sukha prApta hoN|" isase kathAmeM jo kahA hai ki:-"dharmabodhakarane jaba usa bhikhArIko bhojana karaneke yogya sthAnameM le jAkara biThAyA, aura apane sevakoMko use bhikSA deneke liye AjJA dii| tatra zIghra hI usakI (dharmabodhakarakI) tadayA nAmakI lar3akI atizaya mIThe paramAnna ko (khIrako) lekara usake deneke liye pahuMca gii|" so saba isa tarahase yojita hogayA ki:dharmAcAryane jo dharmakI prazaMsA kI, so bhikhArIko bulAneke samAna samajhanA cAhiye, usake cittako apanI ora AkarSaNa karanA bhojanake yogya sthAnameM le jAkara viThAneke tulya jAnanA cAhiye, dharmake bheda varNana karanA sevakoMko bhikSA deneke liye AjJA karaneke.samAna mAnanA cAhiye aura una gurumahArAjakI isa jIvapara jo dayA huI, use dharmabodhakarakI 'taddayA'' nAmakI putrI jAnanA cAhiye / isake sivAya dAnamaya, zIlamaya Adi cAra prakArake dharmoke pAlana karaneke upadeza deneko taddayAke paramAnna deneke samAna samajhanA cAhiye / kyoMki vaha dharmopadezarUpa paramAnna dharmAcAryoMkI dayAse (taddayAse) hI jIvako prApta ho sakatA hai-anya kisI prakArase nhiiN| ___ Age kahA hai ki:--"usa dharmabodhakarako akAraNa bhikSA deneke liye isa prakAra atizaya AdaravAn dekhakara bhikhArI so 1 tasmin jIve dyaa-kRpaa|
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 cane lagA ki, aura dina bhikSA mA~ganepara bhI loga mujhe nikAla dete the athavA tiraskArapUrvaka kucha thor3A bahuta de dete the| parantu Aja yaha sundara vepavAlA puruSa jo rAjAsarIkhA jAna par3atA hai, svayaM Akara mujhe bulAtA hai aura 'tujhe bhikSA detA hUM' aisA kahakara lubhAtA hai | yaha kyA Azcarya hai ? isa prakAra vicAra karate hue bhikhArIke mana meM phira usake oche abhiprAyoMke kAraNa yaha vAta uThI ki, yaha mujhe acchA nahIM mAlUma hotA hai / jAna par3atA hai ki, yaha satra prapaMca mere mUsane ke liye racA gayA haiM / merA yaha bhikSAkA pAtra prAyaH pUrA bhara cukA hai, isaliye yaha mujhe kisI nirjana sthAnameM le jAkara ise jarUra hI chIna legA / to aba mujhe kyA karanA cAhiye ? kyA maiM isa sthAnase ekAeka bhAga jAUM ? athavA baiThakara isa pAtra ke bhojanako hI bhakSaNa kara DAlUM ? athavA mujhe bhikSA nahIM cAhiye isa prakAra pratiSedha karake yahAMse eka paira bhI Age na bar3hAUM ? athavA ise dhokhA dekara ke - chalakarake jaldIse kahIM ghusakara chupa rahUM ? na jAne isase merA chuTakArA kaise hogA ? jaba vaha aise 2 bure vikalpoM ke upajanese vyAkula hotA huA cintA karatA hai, taba use bar3A bhArI bhaya hotA hai, tRSNA bar3hatI hai, hRdaya sUkhatA hai, antarAtmA vihula ho jAtA hai, aura cittavRttike atizaya jaDarUpa ho jAnese saMrakSaNAnubandhI mahAraudradhyAna utpanna hotA hai / iMdriyoMkA vyApAra ruddha ho jAtA hai, netrabanda ho jAte haiM, aura cetanA naSTa ho jAtI hai, isase nahIM jAnatA hai ki maiM kahAM lAyA gayA hUM, athavA kahAM ThaharA hUM, kevala gar3hI huI khar3I khU~TIke samAna nizceSTa ho kara khar3A rahatA hai aura vaha tadayA vAraMvAra 'yaha bhojana grahaNa kara isa prakAra kaha kaha kara thaka jAtI hai / parantu niSpuNyaka daridrI apane usa sAre rogoMke karanevAle tuccha kubhojanakI rakSA karaneke gahare
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ premameM arthAt saMrakSaNAnubandhI raudradhyAnameM aisA naSTabuddhi ho jAtA hai ki, vecArA sAre rogoMke haraNa karanevAle aura amRtake samAna mIThe paramAnnako deneke liye bulAtI huI usa taddayAko nahIM jAnatA haiusakI vAta bhI nahIM sunatA hai|" bhikhArIkA yaha satra caritra jIvake viSayameM isa prakArase ghaTita karanA cAhiyeH__ jIvakA hita karanekI icchAse jisa samaya bhagavAn dharmaguru dharmakI vistArapUrvaka prazaMsA karake phira cAra prakArake dharmake pAlana karanekA upadeza dete haiM, usa samaya yaha jIva mithyAjJAnarUpa mahA aMdhakAramaya kAca, paTalaM, timira aura kAmalA ( pIliyA ) Adi vyAdhiyoMke kAraNa vivekarUpI netroMkI zakti lupta ho jAnese, anAdi saMsArase jisakA abhyAsa ho rahA hai, aise mahAmithyAtvarUpa unmAda tathA saMtApake kAraNa dukhI honese, tIvra cAritramohanIyarUpa rogoMse vihala honese aura vipayadhanastrIputrAdike gAr3he mohase ghirA honese isa prakAra vicAra karatA hai ki, " jaba pahale maiM dharma adharmake vicArakI kucha bhI khoja nahIM karatA thA, taba ina sAdhuoMke pAsa kabhI jAtA thA, to ye merI bAta bhI nahIM pUchate the| aura yadi kisI avasarapara mujhase kucha dharmake viSayameM kahate the, to anAdarase kevala eka do bAteM kahate the / parantu aba mujhe dharma adharmake jAnanemeM tatpara samajhakara aura 'yaha hamAre upadezakA anugAmI ho jAyagA' aisA mAnakara maiM nahIM pUchatA hUM, to bhI ye jagatprasiddha jainasAdhu apane kaMTha aura tAluke sUkhanekA vicAra na karake UMce svarase aura vacanoMkI racanAke bar3e bhArI ghaTATopase mere Age dharmakI prazaMsA karate haiM / aura merA citta kucha dharmakI ora khiMcA huA dekhakara mujhase dAna dilAte haiM, zIla grahaNa karAte haiM, tapasyA karAte haiM, aura bhAvanAeM cintavana karAte haiN|
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 taba yaha nahIM jAna par3atA hai ki, inake isa vinA samayake hI itane vacanoMke ghaTATopakA gUDha Azaya kyA hai ? mere sundara 2 striyAM haiM, nAnA prakArake dravyoMkA saMcaya hai, aneka prakArake dhAnyake koThe haiM aura saba prakArake caupAye tathA kupya padArtha haiN| ye saba bAteM jAna par3atA hai ki, inheM aba nizcayapUrvaka mAlUma ho gaI haiN| isase inake ukta satra vacanADambarakA yaha abhiprAya hogA ki, 'tujhe dIkSA dete haiM, tere saba pApa naSTa kiye dete haiM, tere karmavIjako jalAye dete haiM, tU hamArA vepa dhAraNa kara, guruke caraNoMkI pUjA kara, aura unake caraNAmeM hI apanI strI, dhana, sonA Adi samasta sampatti car3hA de, phira unakI AjJAke anusAra calanese tU piMDapAta karake arthAt zarIrako chor3akara ziva ho jaaygaa| aise 2 vacanoMkI racanAse Thagakara ye jainasAdhu zaivAcAryake samAna mujhe mUsanekI icchA karate haiM arthAt chIna lenA cAhate haiM, athavA 'suvarNadAna bahuta bar3e phalakA denevAlA hai, gAyakA dAna denese purupa var3A bhAgyazAlI hotA hai, pRthivIkA dAna karanA akSayya ( avinAzI) hotA hai, pUrtadharma arthAt yajJa karanA vA sarovara Adi khudAnA atula phalakA denevAlA hai, vedake pAragAmI brAhmaNoMko dAna denA anantaguNe phalakA dAtA hotA hai, tatkAlakI vyAnI huI, bachar3evAlI (8), vanna or3he hue, sonese mar3he hue sIMgoMvAlI, aura ratnoMse sanAI huI gAya vidhipUrvaka brAhmaNako denese jisake cAroM samudrarUpI mekhalA (karadhanI) hai, aisI grAma nagara khAni parvata aura upavanoM sahita pRthvI dAna dI, aisA samajhA jAtA hai, aura vaha aTUTa phalakI denevAlI hotI hai| aise 2 mUrkha logoMko ThaganevAle kapolakalpita zlokoMmeM race hue granyoMse jisa prakAra brAhmaNa loga saMsArako Thagate haiM, usaprakArase ye
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 jainamuni bhI merI sampattiko haraNa karanekI icchA karate haiM / athavA 'atizaya ramaNIya vihAra vanavAo, unameM bahuzruta (jJAnI) sAdhuoMkA nivAsa karAo, saMghakI pUjA karo, bhikSuoMko dakSiNA do, apanI sampattiko samasta saMghasambandhI bhaMDArameM rakha do, saMghake koToMmeM hI apane dhAnyake saMgrahako rakha do, saMghasambandhI saMjJAtimeM (gokulameM?) hI apane caupAye samarpaNa kara do, aura buddhadharmake saMghake aguA ho jaao| aisA karanese tumheM zIghra hI buddhapadakI prApti ho jaaygii|' isa prakAra vAcAlatAse race hue apane mAyAjAlarUpa zAstroMse jisa prakAra raktabhikSu arthAt vauddhasAdhu visaMvAda (ThagAI) karate haiM, usI taraha ye jainasAdhu bhI visaMvAda karake merI sArI sampattiko lenA cAhate haiM / a. thavA 'saMghakI jyonAra karAo, RpiyoMko jimAo, mIThe mIThe khAdya padArtha deo, aura mukhako sugandhita karanevAle sundara dravya bheMTa karo, dAna hI gRhasthakA parama dharma hai kyoMki isIse saMsArase taraNa hotA hai| isa prakArase lubhAkarake apane zarIrako puSTa karanemeM tatpara rahanevAle digambarake samAna ye jainasAdhu merA dhana haraNa karake khisaka jAveMge / yadi aisA nahIM hotA, to ye merA itane vistArase dharmakathana karanerUpa Adara kyoM karate? tAtparya yaha hai ki, ye zramaNa * yadyapi granthakatI vetAmbarasampradAyake anuyAyI haiM, isaliye unakA digambarasampradAyake viruddhameM likhanA svAbhAvika hai| parantu digambara jaisI vItarAgavRttimeM zarIrapopaNatatparatAkA, miSTabhojanakI lolupatAkA aura mukhasugaMdhikI AvazyakatAkA AkSepa sarvathA hI asaMgata pratIta hotA hai| balki niSpakSa dRSTise dekhA jAya, to digamvaravRttikI apekSA zvetAmbaravRttimeM aisAvAtoMkI adhika saMbhAvanA ho sakatI hai| tava yaha AkSepa vedAnuyAyI paramahaMsoMke viSayameM to nahIM hai, jo ki digamvaramuniyoM ke samAna hI nagna rahate haiN| anuvaadk.|
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ (jainasAdhu ) taba hI taka acche haiM, jaba taka inake pAsa nahIM gaye haiM aura jabataka inake vazameM nahIM hue haiM / vazavartI bhole jIvoMko to ye mAyAvI zraddhAla samajhakara nAnA prakArakI bAtoMkI racanAse Thagalete haiM / ataeva ye merI sArI sampattiko hara leMge, isameM aba mujhe kucha bhI sandeha nahIM rahA hai| to aba mujhe pahale hI pahila mile hue ina zramaNa mahAtmAke sAtha kyA karanA cAhiye ? kyA kucha uttara diye vinA hI maiM yahAMse uThakara calA jAUM ? athavA sApha kaha dUM ki, mujhameM dharma dhAraNa karanekI zakti nahIM hai? athavA aisA uttara de dUM ki, merA sArA dhana caurAdi haraNa kara le gaye haiM-mere pAsa aba kucha nahIM rahA hai, isase pAtroMko kucha nahIM de sakatA huuN| athavA aisA kahakara ise TAla dUM ki, Apake dharmAnuSThAnoMkI mujhe AvazyakatA nahIM hai, isaliye isa viSayameM aba Apako mujhase kucha bhI nahIM kahanA cAhiye / athavA vinA samayake vemauke tumane yaha bAta kahI hai, yaha batalAneke liye krodhasUtraka bhauheM caDhA laM? na jAne yaha zramaNa mere ina vacanoMpara dhyAna dekara apane ThagAIke bure abhiprAyoko kaisA chor3atA hai aura kaise mujhe mukta karatA hai|" ___ yaha vecArA jIva gaharI mUrkhatAke kAraNa nahIM jAnatA hai ki, ve jJAnavAn dharmAcArya saMsArake samasta padArthIko tupakI (cAvalake UparakI musIkI) muTThIke samAna sArahIna jAnate haiM / unakA antaHkaraNa atula saMtopAmRtase tRpta rahatA hai / ve vipake samAna viSayoMke vipama vipAkako (bure pariNAmako ) jAnate haiN| unakA citta mokSa pAneke liye atizaya lavalIna rahatA hai, isaliye ve sabako samAna samajhakara aura atyanta icchArahita hokara. sacce mArgakA upadeza diyA karate haiM, aura indrameM tathA bhikhArImeM kucha bhI bheda nahIM
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 samajhate haiM-donoMko varAvara samajhate haiN| bar3I bhArI Rddhike dhAraka devoMmeM aura dhanarahita garIboMmeM vibhAgakalpanA nahIM karate haiMarthAt kucha antara nahIM samajhate haiN| cakravartI aura raMkameM antara nahIM batalAte haiM / parama aizvaryavAn dAnImeM aura kaMjUsa manupyameM Adara aura anAdarakA vartAva nahIM karate haiN| unake vicArameM bar3A bhArI aizvarya daridratAke samAna hai, amUlya ratnoMkI rAziyAM kaTora pattharoM ke Dherake samAna haiM, tAye hue soneke kUTa miTTIke deloMke sadRza haiM, dhAnyakA saMgraha namakakI rAziyoMke tulya haiM, cAMdIkA saMcaya dhUlike puMja sarIkhA hai, caupAye aura kupya (sone cAMdIke sivAya dUsarI dhAtueM)Adi padArtha sArahIna kUDAkarkaTake tulya haiM aura ratike rUpako bhI parAjita karanevAlI sundara striyAM kAThake purAne staMbhoM sa. rIkhI haiN| aisI dazAmeM ve jo sundara upadeza denemeM pravarta rahate haiM, isakA unheM dUsaroMkI bhalAI karanekA jo nyasana par3a gayA hai, usake sivAya aura koI dUsarA kAraNa nahIM hai / ve svArthakA (apane AtmAke kalyANakA) sampAdana bhI vAstavameM svAdhyAya, dhyAna, tapa tathA cAritra Adi anya dvAroMse karate haiN| isase siddha hai ki, ve sAMsArika svArtha sampAdanake liye upadezAdi kArya nahIM karate haiN| aura unake hRdayameM lAma AdikI sArI hI abhilApAoMko avakAza nahIM mila sakatA hai| parantu yaha atizaya aMdhavuddhi jIva ye saba bAteM nahIM jAnatA hai, isaliye sadguruoMkA udAra abhiprAya nahIM jAna karake apane cittakI atizaya ochAI tathA duSTatAke anusAra unake cittako bhI apane samAna samajha karake mahAmohake vaza unheM atattvadarzI zaiva, brAhmaNa, vauddha aura digambaroMke samAna mAna letA hai| jaba yaha jIva karmagranthikA bheda kara cukatA hai aura darzanamohanIyake tIna
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 puMja karake mithyAtva puMjameM vartamAna rahatA hai, tatra isake Upara kahe hue sAre vikalpa humA karate haiN| isake pazcAt ukta prakArake vikalpa karanevAle jIvake phira mithyAtvakA vipa phailatA hai, jisake vazase yaha munipraNIta darzanakA pakSapAta zithila kara detA hai, padArthoMke svarUpake jAnanekI icchA chor3a detA hai, saddharmameM lavalIna rahanevAle jIvoMkA tiraskAra karatA hai, vicArahIna ( anyadharmI ) janoMkA satkAra karatA hai, pahale jo thoDese acche kArya karatA thA, unake karanemeM pramAda karatA hai, bhadra pariNAmoMko chor3a detA hai, vipayoMmeM atizaya lavalIna ho jAtA hai, unake (viSayoMke ) dhanakaMcana Adi sAdhanoMko tattvavuddhise dekhatA hai arthAt samajhatA hai ki, sukhaprAptike vAstavika kAraNa ye hI haiM, aura aisA hI (vipayasambandhI) upadeza denevAle guruoMkA Azraya letA hai, unake vacanoMko pratAraNArUpa (ThagAIrUpa) nahIM kintu sacce hitakArI samajhakara sunatA hai, dharmakI nindA karanevAle vacana kahatA hai, dharma guruoMke marmasthAnoMko (guhya bAtoMko) ughAr3atA hai, jhUThA vivAda karake pratikUla banA rahatA hai aura isaliye guruoMko dvArA padapadapara apamAnita hotA hai / usa samaya ( apamAnita hone para ) cintavana karatA hai ki, uttama paddhatise race hue bahutase grantha jinake pAsa haiM, aise ye guru mere jaise purupase vAdameM nahIM haTAye jA sakate haiM, isaliye ye mujhe jhUTe vikalpoMse Thagakara kapaTakalAse apanA bhakSya banA leMge arthAt apane paMjemeM pha~sA leNge| ataeva mujhe dUrahIse inheM chor3a denA cAhiye, ghara Anese roka denA cAhiye, dikha par3e to bhI inase bAtacIta nahIM karanA cAhiye aura inake nAmakA bhI sahana nahIM karanA cAhiye, arthAta koI inakA nAma leve, to use daza gAliyAM
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 sunAnA cAhiye / isa prakAra kubhojanake sadRza dhana viSaya strI AdimeM mohita aura unakI rakhavAlI karanemeM tatpara rahanevAlA yaha jIva mahAmohake vazavartI hokara sadupadeza denevAle guruoMko Thaga samajhakara raudradhyAna karane lagatA hai| usa samaya dharmAcArya mahArAja ise jJAnacetanArahita kAThake gar3he hue khar3e khaMbheke samAna dekhate haiN| aura isaliye unakI dayA sundara paramAnnarUpa saddharmAcaraNa karanekA upadeza detI hai parantu yaha becArA jIva use nahIM jAnatA hai| jJAniyoMke liye isase adhika AzcaryakAraka viSaya aura kyA hogA ki, yaha jIva mahAnarakameM DAlanevAle dhana vipayAdikoMmeM to lubdha hotA hai, aura sadgurUkI dayAse pAye hue aura ananta sukhamaya mokSake denevAle sadanuSThAnoMkI arthAt acche AcaraNoMkI avahelanA karatA hai| __ Age kahA hai ki:-"dharmabodhakarane aisA asaMbhava vRttAnta pratyakSa dekhakara socA ki, yaha bhikhArI isa paramAnako jo ki Adarase diyA jAtA hai, kyoM nahIM letA hai ? isakA AtmA pApase hatA gayA hai, isaliye nizcayapUrvaka jAna par3atA hai ki, yaha bhojana isake yogya hI nahIM hai|" jIvake viSayameM bhI yaha saba isa prakArase barAvara ghaTita hotA hai kiH-Upara kahe anusAra vistArayukta dharmopadezase athavA dUsare kisI kAraNase bhI jaba sudharmaguruM isa jIvako bhadrabhAvoMse bhraSTa tathA viparIta AcaraNa karanevAlA dekhate haiM, taba unake hRdayameM isa prakArake bhAva hote haiM ki, yaha jinendradevake dharmako dhAraNa karanekA pAtra nahIM hai, kyoMki isakA kalyANa honevAlA nahIM hai| acchA honahAra nahIM haiM-acchI gatimeM jAneke yogya nahIM hai, kyoMki ise kugatimeM jAnA hai| dharmAtmAoMke dvArA saMskArita honeke yogya nahIM hai, kyoMki ise bar3e bure 2 vikalpa uThA karate haiN| ataeva isa mohI jIvake viSayameM merA parizrama karanA vyartha hai|
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 phira vahuta vicAra karake dharmabodhakarane nizcaya kiyA ki, "isa vecArekA yaha dopa nahIM hai| yaha bAhara aura bhItara sarvatra nAnA rogoMse ghira rahA hai, isaliye unakI vedanAse vihala hokara kucha bhI nahIM soca samajha sakatA hai| yadi yaha nIroga hotA, to jaba jarAse bhIkhake bure bhojanake mila jAnese santuSTa ho jAtA hai, taba isa amRtake samAna mITe paramAnnako kyoM nahIM grahaNa karatA?" dharmAcArya mahArAjakA bhI paryAlocanA karanese aisA hI vicAra hotA hai ki, yadyapi yaha jIva viSayAdikoMmeM gIdhatA hai, cure mArgase calatA hai, aura diyA huA upadeza nahIM mAnatA hai, parantu isameM isa vecArekA dopa nahIM hai-mithyAtvAdi bhAvarogoMkA dopa hai / unake kAraNa isakI cetanA naSTa hogaI hai, isase yaha kucha bhI nahIM jAna sakatA hai| yadi yaha ukta mithyAtvAdirogoMse rahita hotA, to apane hitako chor3akara apanA ahita karanemeM kyoM pravRtta hotA ! ___ Age vaha dharmabodhakara phira vicAra karane lagA ki:--"yaha mikhArI nAroga kaise ho ! isakA vicAra karate hue use smaraNa ho AyA ki, aho ! isake rogoMke dUra karanekA upAya bhI to hai ! mere pAsa tIna bahuta acchI auSadhiyAM haiN| unameM eka vimalAloka nAmakA utkRSTa aMjana hai, jo vidhipUrvaka A~janese netrake sAre rogoMko nAza karatA hai aura unheM sUkSma, dUravartI, bhUtakAlavI aura bhaviSyatakAlavartI padAthAke bhI dekhanemeM catura banA detA hai| dUsarA tattvamItikara nAmakA tIrthajala hai, jo vidhipUrvaka pInese zarIrake sAre hI rogoMko halakA kara detA hai, dRSTiko padArthake yathArtha svarUpake grahaNa karanemeM catura banAtA hai, aura unmAdako to avazya hI naSTa kara detA hai| aura tIsarA isI kanyAkA lAyA huA mahAkalyANaka nAmakA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 paramAnna hai| isakA yadi bhalI bhA~ti sevana kiyA jAya, to yaha sabake saba rogoMko jar3ase ukhAr3a detA hai, puSTi karatA hai, dhIraja bar3hAtA hai, balako prakAzita karatA hai,varNakA utkarSa karatA hai, arthAt rUpako sundara banAtA hai, manako prasanna karatA hai, avasthAko sthira karatA hai arthAt Ayu bar3hAtA hai, parAkramI karatA hai, aura aujityako (tejako ?) bar3hAtA hai| adhika kahanese kyA yaha ajara amarapaneko bhI samIpa karA detA hai, isameM sandeha nahIM hai| to aba ina tInoM aupadhiyoMkI bhalIbhA~ti yojanA karake maiM isa vecAreko vyAdhiyoMse mukta kara dUM-nirogI banA dUM, yaha siddhAnta usane apane manameM sthApita kiyA / " ___ dharmAcArya mahArAja bhI isa jIvake viSayameM aisA hI vicAra karate haiM / jaba ve isa jIvakI pahalekI satra pravRttiyAM dekhakara nizcaya karate haiM ki yaha jIva bhavya hai-kevala prabala karmokI kalAse vyAkula hokara sanmArgase bhraSTa ho gayA hai; tatra unake aise pariNAma hote haiM ki, yaha ina rogoMke samAna karmoMse kaise chUTegA? aura isa taraha yathArtha bAtake zodhanemeM cittako vyAkula karate 2 aura dUra taka socate 2 ve jJAnadarzanacAritrarUpa ratnatrayako hI jo ki vimalAloka Adi tIna auSadhiyoM ke samAna hai bhikhArIko kaSTase chur3AnekA upAya samajhate haiM, anya kisIko nhiiN| yahAMpara jJAnako aMjana samajhanA caahiye| kyoMki yaha jJAna hI pratyeka padArthako spaSTa rItise dikhalAneke kAraNa vimalAloka kahalAtA hai, jJAna hI netrarogoMke samAna ajJAnako naSTa karatA hai,aura jJAna hI 'vIte hue' 'vartate hue' tathA 'honevAle' padArthoM ke svarUpako pragaTa karanevAle vivekacakSuoMkA sampAdana karatA hai / darzanako tIrthakA jala samajhanA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 1 cAhiye | jIva ajIva Adi tattvoMmeM zraddhAna karAnekA kAraNa honese yaha tattvaprItikara (tattvoMmeM prIti arthAt vizvAsa karAnevAlA ) kahalAtA hai / yaha (samyagdarzana) utpanna honeke samaya satra karmokI sthiti kevala antaHkoDAkor3I sAgarakI ( eka kor3Akor3I sAgarase kucha kamakI) kara detA hai aura utpanna ho cukanepara usa sthitiko pratyeka kSaNameM aura aura kama karatA jAtA hai / isase ise samasta rogoMkA kSINa karanevAlA samajhanA cAhiye / kyoMki yahAM kamoko rogoM kI upamA dI gaI hai / aura yahI samyagdarzana dRSTike samAna jJAnako jyoMke tyoM padArthoMke grahaNa karanemeM catura kara detA hai arthAt samyagdarzanake kAraNa jJAna samyagjJAna ho jAtA hai / aura yahI mahA unmAdake samAna mithyAtvakA nAza karatA hai | cAritrako paramAnna samajhanA cAhiye | sadanuSThAna, dharma, sAmAyika aura vrata Adi saba isIke paryAyavAcI nAma haiM / yaha cAritra hI mokSarUpa mahAkalyANako prApta karAnevAlA hai, isaliye mahAkalyANaka kahalAtA hai| yahI rAgAdi baDI 2 bhArI vyAdhiyoM ko jar3a se miTA detA hai / yahI rUpa, puSTi, dhIraja, vala, manakI prasannatA, aurjitya, AyukI sthiratA, aura parAkrama inake samAna AtmAke sAre guNoM ko pragaTa ka - ratA hai| kyoMki isa jIvameM rahanevAlA cAritra dhairyakA utpAdaka, udAratAkA kAraNa, gaMbhIratAkI khAni, zAntitAkI mUrti, vairAgyakA svarUpa, parAkramakI bar3hatIkA mukhya kAraNa, nirdvandvatAkA (nizcintatAkA ) sahArA, cittakI nirvRttikA mukhyasthAna aura dayA kSamAdi ratnoM ke upajane kI mUmi hai aura yahI anantajJAna, anantadarzana, anantavIrya aura ananta - mukhase paripUrNa sthAnako jo ki kabhI nAza nahIM hotA hai, jisameMse kabhI kucha kama nahIM hotA hai, aura jo bAdhArahita hai, prApta karAtA hai, ataeva ajara amarapanA bhI isase prApta hotA hai, aisA kahA hai /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 isaliye isa dukhI jIvako aise aneka guNoMvAle darzana-jJAna-caritrakA prayoga karake maiM azubha karmoMke jAlase chur3A dUM, isa prakAra dharmAcArya mahArAna bhI apane cittameM nizcaya karate haiN| Age kahA hai ki "dharmavodhakarane salAIkI naukapara aMjanako lagAkara usa bhikhArIkI A~khoMmeM usake idhara udhara bahuta gardana hilAnepara bhI A~ja diyA, jisase ki use usI samaya aMjanakI sukhadAyakatAse zItalatAse, aura acintanIya guNoMke saMyogase cetanA A gaI / isase usakI A~kheM khula gaI aura unameM jo pIr3A ho rahI thI, vaha kucha zAnta ho gaI / taba vismita hokara vaha vicAra karane, lagA ki, yaha kyA ho gayA ?" isakI yahAMpara isa prakAra yojanA karanA cAhiye kiHpahale to yaha jIva bhadraka pariNAma dhAraNa karatA hai, jinendra bhagavAnake dharmameM ruci karatA hai, jinendra ke vimvoMko namaskAra karatA hai, . sAdhuoMkI upAsanA karatA hai, dharma-padArthake jAnanekI icchA karatA hai, dAnAdi karanemeM pravRtta hotA hai, aura dharmaguruoMke hRdayameM apane viSayameM aisI buddhi utpanna karatA hai ki, yaha pAtra hai / parantu pIche azubha karmoMke udayase dharmake lambe caur3e upadezAdikA nimitta mila jAnese pUrvokta bhadrapariNAmoMse bhraSTa ho jAtA hai / isase caityAlayameM nahIM jAtA hai, sAdhuoMkI vastikAoMmeM praveza hI nahIM karatA hai, sAdhuoMko dekhakara bhI unakI vandanA nahIM karatA hai, zrAvakoMko AdarapUrvaka nahIM bulAtA hai, gharameM jo dAnAdika hotA hai, use banda kara detA hai, dharmaguruoMko dUrahIse dekhakara khisakatA hai| aura unake pIche unakI nindA bhI karatA hai| ise isa prakAra jJAnacetanAse hIna samajhakara dharmaguru apanI buddhirUpI salAIpara usake pratibodhita karanekA upAyarUpa jo aMjana hai, usako lagAte haiM arthAt
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 apanI buddhise usake sulaTAnekA upAya karate haiN| vaha isa tarahase ki:-kabhI mandira vA vastikAse vAhira kisI sthAnameM vinA samayake jAte Ate mila jAnese usake sAtha priyasaMbhASaNa karate haiM, hama tumhAre hitacAhanevAle haiM, aisI buddhi pradarzita karate haiM, saralabhAvoMko pragaTa karate haiM, isa prakArakA vizvAsa utpanna karAte haiM ki hama Thaga nahIM haiM aura phira usake bhAvoMko lakSya karake kisI dUsare puruSa se ( anyoktirUpase) kahate haiM ki, he bhadra | tU sAdhuoMkI vastikAmeM kyoM nahIM AtA hai ? apanA hita kyoM nahIM karatA hai ? isa manuSya janmako kyoM vyartha khoye detA hai? kyA tU zubha aura azubhameM arthAt puNya aura pApameM kyA antara hai, yaha nahIM jAnatA hai ? pazu bhAvakA anubhava kyoM kara rahA hai-arthAt isa taraha pazuoMke samAna vinA vivekake apanA jIvana kyoM vyatIta karatA hai? hama vAraMvAra samajhAte haiM ki, tere liye yahI (upadeza) pathya ( hitakArI) hai| yaha saba salAIpara aMjana lagAneke samAna samajhanA caahiye| yahAM upadezarUpa kAraNameM samyagjJAnarUpa kAryakA upacAra kiyA gayA hai| abhiprAya yaha hai ki, yathArthameM samyagjJAnarUpa aMjana pathya hai, parantu upadeza usakA kAraNa hai, isaliye usako bhI pathya kaha diyA hai| gurumahArAjakA Upara kahA upadeza sunakara yaha saMsArIjIva AThaprakArake uttara (javAba) socakara volA:-"he zramaNa ! 1 mujhe avakAza bilakula nahIM milatA hai, 2 bhagavAnke samIpa mujhase nahIM AyA jAtA hai, 3 jinheM kisI prakArakA vyApAra nahIM hai arthAt jo niThalle rahate haiM, unheM dharmakI cintA hotI hai, 4 mere jaise yadi gharase kahIM anyatra AyA jAyA kareM, to merA kuTumba hI bhUkhe mara jAyagharake jo hajAroM kAma haiM, unameMse eka bhI nahIM cale, 6 vyApAra usakA kAraNa hai, kahA upadeza sunakara zramaNa ! 1 mujhe avakA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 nahIM ho sake, 7 rAjasevA nahIM bana sake aura 8 khetI AdikArya bAkI rahakara bar3ha jaaveN|" jIvake ina TAlaTUlake uttaroMko aMjana lagAte samaya bhikhArIke idhara udhara sira hilAneke samAna samajhanA cAhiye / jIvake ye vacana sunakara dayAla dharmaguru yaha socakara ki, yaha becArA puNyahIna jIva durgatiko calA jAyagA, isaliye isakI upekSA nahIM karanA cAhiye-arthAt udAsa hokara ise chor3a nahIM denA cAhiye; bole ki:-"he vatsa ! yadyapi aisA hI hogA arthAt tujhe avakAza vagairaha nahIM milatA hogA, to bhI bhere anurodhase jo maiM eka bAta kahatA hUM, use kara / vaha yaha ki, tujhe rAta dinameM kevala eka bAra upAzraya vA vasatikAmeM Akara sAdhuoMkA darzana kara jAnA cAhiye / basa yahI eka pratijJA grahaNa kara le, aba hama aura kucha bhI tujhase grahaNa karaneke liye nahIM kheNge|" taba usane 'aba aise vikaTa mArgameM A par3anepara kyA karanA cAhiye, aisA socakara icchA na rahate bhI ukta pratijJA grahaNa kara lI, arthAt pratidina upAzrayameM jAkara sAdhuoMkA darzana karanA svIkAra kara liyaa| jIvane yaha jo gurumahArAjake vacanakA gaurava kiyA, arthAt use mAna liyA, so bhikhArIkA apanI A~khoM meM aMjana a~jAneke samAna hai| tadanantara pratijJA grahaNa kara lenepara vaha pratidina sAdhuoMke upAzrayameM jAne lagatA hai| vahAM acche 2 sAdhuoMkA samAgama rahanemeM, unakI vinAvanAvaTakI saccI kriyAoMke dekhanese, unake niSpRhatA (icchArahitapanA) Adi guNoMkA nirIkSaNa karanese aura svayaM bA~dhe hue pApa paramANuoMkI nirjarA honase usako vivekakI prApti hotI hai / ise gaI huI cetanAke phira Aneke samAna samajhanA caahiye| isake pazcAt isa jIvako jo vAraMvAra dharmakA svarUpa jAnanekI icchA hotI hai, use A~kheM kholaneke samAna, jo kSaNakSaNameM ajJAnakA nAza hotA hai,
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' 129 use netrarogoMkI pIr3Ake dhIre2 upazama vA kama hone ke samAna aura jJAnake honepara jo cittameM thor3AsA saMtoSa hotA hai, use vismita hone ke samAna samajhanA cAhiye / aura bhikhArIkI kathAmeM jo yaha kathana kiyA hai ki, "itanA saba honepara bhI usa bhikhArIkA apanI bhIkhakI rakhavAlI karanekA abhiprAya jo use bahuta kAlase abhyasta ho rahA thA, sarvathA naSTa nahIM huaa| usake vazIbhUta hokara vaha usa puruSapara phira 2 kara zaMkA karane lagA ki, kahIM yaha mere bhIkhakA bhojana chIna na leve, aura vahAMse bhAga jAnekI icchA karane lagA / " so mere isa jIvake viSayameM bhI isa tarahase ghaTita hotA hai ki : - jabataka yaha jIva prazama (zAMti ), saMvega ( saMsArase bhayabhItatA ), nirveda (vairAgya), anukampA (dayA) aura Astikya lakSaNoMse yukta adhigamana' samyagdarzanako prApta nahIM karatA hai, tatra taka vyavahArase zrutamAtrakI prApti honepara bhI bahuta thor3AsA viveka honeke kAraNa bhikhArIke bhIkhake bhojana samAna dhana, viSaya, strI AdimeM jo paramArthabuddhi hai, arthAt aisA zraddhAna hai ki, ye vAstavameM sukhake denevAle haiM, vaha dUra nahIM hotI haiN| aura isa buddhise grasita huA jIva jaisA ki, svayaM usakA malIna citta haiM, usIke anusAra, jinake hRdayameM kisI prakArakI abhilASA nahIM hai. aise munirAjoMke viSayameM vAravAra aisI zaMkA karatA hai ki, yadi maiM inake samIpa rahUMgA, to ye mujhase kucha na kucha mAMgeMge / aura isase unake sAtha gaharA paricaya chor3a denekI icchAse unake pAsa bhI bahuta samaya taka nahIM baiThatA hai / 1 jo samyaktva dUsareke upadezAdise hotA hai, use adhigamaja kahate haiM /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 aura jo kahA hai kiH -- " veha dharmavodhakara usa bhikhArIko apane aMjanake mAhAtmyase saceta huA dekhakara bolA ki, he bhadra | isa jalako pI le, jisase terA zarIra svastha ho jaay| parantu usane na jAne isake pIne se merA kyA hogA, isa prakArakI zaMkA karake usa 'tattvaprItikara' jalako nahIM piyA, jo ki sAre tApakA zamana karanevAlA thaa| nidAna usa dayAlu dharmabodhakarane 'dUsarekI bhalAI yadi valAtkAra karanese bhI ho sake, to karanI cAhiye' aisA soca kara apane sAmarthyakA prayoga kiyA aura usase usakA muMha phAr3akara vaha jala pilA diyA / usakA AsvAdana karate hI niSpuNyakakA mahA unmAda naSTa sarIkhA ho gayA, zaSa roga halakese par3a gaye, aura dAhakI pIr3A zAnta ho gaI / isase vaha svasthAcattasarIkhA ho gayA aura phira vicArane lagA / " yaha saba vRttAnta jIvake viSaya meM isa prakArase yojita karanA cAhiye ki : yaha jIva thor3AsA avakAza pAkara acche sAdhuoMke upAzrayoMmeM jAtA hai / vahAM unakI saMgatise pAye hue kevala zAstroM ke par3hanese thor3AsA jJAna prApta karatA hai / parantu samyagdarzana ke pAye vinA dhana strI viSaya AdimeM paramArthadRSTi rakhatA hai arthAt unheM vAstavameM hitakArI samajhatA hai / isaliye unameM jo usake mamatArUpa pariNAma hote haiM, unase acche sAdhuoM ko bhI ve kucha mAMga na leveM, aisI zaMkAkI dRSTi se dekhatA hai aura isaliye unase dharmakathAke vyAkhyAna sunanA chor3a detA hai jaba dharmAcArya mahArAja isa jIvako aisI avasthAmeM dekhate haiM, taba apanI dayAlutAse unakA yaha vicAra hotA hai ki, yaha acchese acche guNoM kA pAtra ho jAya, aura isaliye. ve jaba kabhI use apane pAsa dekhate haiM, taba kisI dUsare puruSako 1 isakA sambandhaM 26 veM pRSThake pahale pArigrAphase hai /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 uddezya pharake use sunAte hue samyagdarzanake guNoMkA varNana karate haiN| vaha jitanA durlabha hai arthAt kitanI kaThinAIse prApta hotA hai, yaha pragaTa karate haiM, usake pAnevAleko svargamokSakI prApti hotI hai, aisA dikhalAte haiM aura isa lokameM bhI vaha cittako atizaya vizrAntikA karanevAlA hai, aisA jUnita karate haiM / yaha saba usa saceta hue daridIko pAnI pAne ke liye bulAneke samAna samajhanA caahiye| dharmaguruke ukta vacana sunakara isa jIvakI buddhi DA~vA~Dola ho jAtI hai / yaha socatA hai ki, yaha sAdhu apane isa samyagdarzanake bahuna 2 guNa varNana karatA hai, so to ThIka hai / parantu yadi maiM samyagdarzanako grahaNa kara laMgA, to yaha mujhe apane vazameM AyA huA samajhAkara bhojana tathA dhanAdi mAMgane lgegaa| taba maiM aisI ThagAImeM kyoM paI, jisameM paralokameM sukhAdi milanekI AzAse, pAye hue dhanAdi padArya chor3anA par3ate haiM ? isa AtmapravaMcanAse mujhe kyA prayonana hai? aisA socakara vaha sunI anasunI karake usa samyadarzanako aMgIkAra nahIM karatA hai| ise nippuNyakake viSaya jala pIneke liye bulAnepara bhI usake pInekI icchA na karaneke samAna samaanA naahiye| tadanantara dharmaguru cinAra karate haiM ki, "phira isako bodha karanekA arthAta, sulaTAnekA aura kauna upAya hogA?" Age polocanA karate 2 arthAt socate 2 ve apane hRdayameM upAyakA nizcaya kara late haiM aura phira jaba kisI avasarapara vaha sAdhuoMke upAzrayameM AnevAlA hotA hai, taba dUsare logoMko uddezya karake usake Aneke pahalehIse dharmopadezakA prAraMbha kara dete haiM:--"he prANiyo / dUsare satra vikarasoMko chor3akara suno / saMsArameM artha, kAma, dharma aura mokSa ye
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 * cAra puruSArtha haiN| koI 2 loga mAnate haiM ki, inameMse artha (dhana) hI sabase mukhya puruSArtha hai|" isI samaya vaha jIva bhI A pahuMcatA hai aura vyAkhyAna sunane lagatA hai| dharmaguru Age kahate haiM ki :--- "jo puruSa dhanake bhaMDAraMse zobhita hotA hai arthAt jisake pAsa bahutasAdhana hotA hai, vaha cAhe vRddhAvasthAke kAraNa atizaya jIrNazarIra ho gayA ho, parantu Azrita puruSoMko paccIsa varSake unmatta jabAna sarIkhA pratIta hotA hai / atizaya kAyara Darapoka ho, to bhI usakI prazaMsA kI jAtI hai ki, inhoMne bar3e 2 yuddhoM meM sAhasako nahIM chor3A hai aura inake bala tathA parAkramakI kisIse tulanA nahIM ho sakatI hai / 'siddhamAtRkA' arthAt a A i I u U Adi varNamAlAkA uccAraNamAtra karanekI bhI zakti na ho, to bhI bandIjana ( bhATa ) virada par3hate haiM ki, ApakI buddhi samasta zAstroMke arthakA avagAhana karanemeM catura hai / arthAt Apa sAre zAstroMkA 1 rahasya jAnate haiM / aisA burA rUpa ho ki, zeThajI kisIse dekhe bhI nahIM jAte hoM, to bhI cATukAra ( khuzAmada) karanevAle sevaka aneka hetu dekara siddha karate haiM ki, Apa kAma - devake bhI rUpako jItanevAle haiN| prabhAvakI ( rautrakI) gaMdha bhI na ho to bhI dhanake lAlacI loga kahate haiM ki, ApakA prabhAva samasta saMsArake padArthoM ko prApta karoM denevAlA hai / nIca ghaTadAsI arthAt pAnI bharanevAlI kahArinake putra hoM, to bhI dhanake premI loga stuti karate haiM ki, Apa atizaya prasiddha aura bar3e bhArI UMce vaMza meM utpanna hue haiM / bandhutAkA sAta pIr3I taka kisIse koI sambandha na ho, to bhI saba loga apanA paramabandhu ( kuTumbI ) samajhakara satkAra karate haiM / yaha saba bhagavAna dhana - devakI lIlA hai / aura 1
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekasA puruSatva honepara aura eka barAbara hAtha pA~va nAka kAna Adi avayava honepara bhI hama dekhate haiM ki, eka puruSa dAtA hai aura dUsarA yAcaka-bhikhArI hai, eka rAjA hai aura dUsarA payAdA hai, eka upamArahita zabdAdi vipayoMko bhoganevAlA hai aura dUsarA apane kaThinAIse bhare jAnanevAle peTarUpI gar3eko bhI nahIM bhara sakatA hai, eka pAlanevAlA hai aura dUsarA palatA hai; ityAdi jitane antara dikhalAI dete haiM, ve saba dhana mahArAja hI apane rahane aura na rahanese karate haiN| ataeva satra puruSArthomeM dhana hI pradhAna puruSArtha hai / aura isI liye kahA hai: arthAsyaH puruSArtho'yaM pradhAnaH prtibhaaste|| tRNAdapi laghu loke dhigartharahitaM naram // arthAt-yaha artha (dhana) nAmakA puruSArtha hI sabase pradhAna jAna par3atA hai / isa saMsArameM jisake pAsa dhana nahIM hai, vaha eka tinaphese mI halakA hai / usako dhikAra hai|" ___ AcArya mahArAjake mukhase nikalI huI yaha artha puruSArthakI prazaMsA sunakara yaha jIva cintavana karane lagA ki, 'vAha ! bahuta acche prastAvakA kathana karanA prAraMbha kiyA hai| aura phira dhyAna lagAkara sunane lagA, sunakara samajhane lagA, aura samajha karake yaha sUcita karaneke liye ki 'maiM samajha gayA hUM' gardana hilAne lagA, AMkheM phAr3ane lagA, mukhako vikasita karane lagA arthAt musakarAne lagA, aura 'acchA kahA !' 'acchA kahA !' isa prakAra dhIre 2 kahane lagA / ina cinhoMse jJAnavAn guru mahArAjane yaha jAna liyA ki, ise vyAkhyAna sunanekA kautUhala utpanna ho gayA hai aura isaliye unhoMne atizaya Adara vA premake sAtha apanA vyAkhyAna prAraMbha
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 kiyA ki :- "he prANiyoM ! aura koI 2 loga aisA mAnate haiM ki, kAma ( pAMcoM indriyoMke viSayoM kA sevana ) hI sabase pradhAna puruSArtha hai / unake vicAra isa prakAra ke hote haiM ki, jabataka puruSa sundara striyoMke mukhakamaloMke parAgakA svAda leneke liye bhramarasarIkhI krIr3A nahIM karatA hai, taba taka vaha vAstavameM puruSa nahIM ho sakatA hai / kyoMki dhana jor3anekA, nAnA prakArakI kalAeM sIkhanekA, puNya kamAnekA, aura isa manuSya janmake pAnekA, vAstavameM kAma hI zreSTha phala hai / kyoMki yadi ye saba bAteM acchI bhI huI, arthAt dhanAdi bahutasA bhI huA, parantu kAmakI prApti nahIM huI, to unakA honA kisa kAmakA ? balki jina logoMkA citta kAmasevana karanemeM tayAra rahatA hai, unheM usa kAmake sAdhanabhUta dhana, sonA, striyA~ Adi . padArtha unake yogya honese apane Apa hI Akara prApta ho jAte haiN| . isa bAtako bAla gopAla satra hI jAnate haiM ki, 'saMpadyante bhogInAM bhogAH' arthAt jo bhogI haiM, unheM bhoga mila hI jAte haiM / aura bhI kahA hai ki:-- smitaM na lakSaNa vaco na koTibhi rna koTilakSaiH savilAsamIkSitam / avApyate'nyairayopagUhanaM na koTikoTyApi tadasti kAminAm // arthAt -- dUsare puruSoMko jo manda musakyAna lAkha rupaye kharca karanese prApta nahIM ho sakatI hai, jo mIThA bola karor3oM rupayoMse bhI zravaNagocara nahIM ho sakatA hai, aura jo vilAsa ( nakharA ) yukta kaTAkSa lAkhoM karor3oM rupayoMse bhI nikSipta nahIM ho sakatA hai, aura jo niSThura-tAkA AliMgana koTikoTI (kor3Akor3I) rupayoMse bhI labhya nahIM ho : sakatA hai, kAmI puruSoMko vaha saba sahaja hI prApta ho sakatA hai /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ taba kAmiyoMko kisa vAtakI kamI hai ? ataeva kAma puruSArtha hI sabase mukhya hai| aura isI liye kahA hai ki: phAmAkhyaH puruSArtho'yaM prAdhAnyenaiva giiyte| nIrasaM kApTakalpaM hi dhikAma vikalaM naram // arthAta-yaha kAma puruSArtha hI sabase pradhAna kahA jAtA hai / jo loga kAmapuruSArthase rahita haiM, ve sUkhe hue kATake samAna haiN| unheM dhikkAra hai| ___ yaha nunakara yaha jIva harSakI adhikatAke kAraNa apane hRdayase bhI bAhara hogayA arthAt khuzIke mAre apane ApameM na samAyA aura prakAzarUpase bola uThA:- "bhaTTAraka mahArAjane bahuta acchA kahA ! bahuta acchA kahA ! bahuta samayake pIche Aja yaha sundara vyAkhyAna AraMbha huA hai| yadi Apa aisA vyAkhyAna pratidina deMge, to meM avakAzarahita honepara bhI arthAt mujhe phurasata nahIM milegI to bhI mana lagAkara sunA kruuNgaa|" isa satra kathanako dharmAcArya mahArAnake dvArA jIvake zaktipUrvaka muMha khole jAneke samAna samajhanA caahiye| (aura ise sunakara jIvane jo muMhase prazaMsA pragaTa kI hai, so bhikhArIkA muMha kholanA hai|) isa jIvane vyAkhyAnase prasanna hokara jaba isa prakAra kahA, taba dharmAcArya mahArAjake manameM yaha bAta AI ki, mahAmohakI ceSTA dekho, jo usake mAre hue prANI kevala prasaMgavaza kahIM huI artha aura kAmakI kathAoMmeM to lavalIna ho jAte haiM parantu yatnase (usIke uddezyase) kahI jAnevAlI dharmakathAmeM nahIM hote| hamane to apanI dharmakathAke varNanameM prasaMga pAkara pahale artha (dhana) aura kAmameM prIti karanevAle kSudra prANiyoMke abhiprAya varNana kiye haiM,
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 parantu isa vecArene unhIM abhiprAyoMko sundara samajha liyA hai| astu / to bhI yaha jo kisI tarahase sunaneke liye tatpara ho gayA hai, so sAmAnya vAta nahIM hai| hamArA parizrama saphala ho gayA hai| aura jo isako pratibodhita karanekA upAyarUpa vIje socA gayA thA, usameM aMkura nikala Aye haiN| aba yaha mArgapara A jaavegaa| gurumahArAja aisA manameM vicAra kara kahate haiM ki:--"he bhadra! jo padArtha jisa rUpameM hotA hai, hama use usI rUpameM vaisAkA vaisA prakAzita karate haiN| hama kuchakA kucha mithyA kahanA nahIM jAnate haiN| taba yaha jIva cittameM kucha vizvAsa ho jAnese kahatA hai ki, "he bhagavan Apa jaisA kahate haiM, vaisA hI hai, isameM kisI prakArakA sandeha nahIM hai|" gurumahArAjane kahA, "bhadra ! yadi aisA hai, to kaho, artha aura kAmakA mAhAtmya tumhArI samajhameM A gayA ?" isane kahA, "hAM ! bahuta acchI tarahase !" gurumahArAjane kahA, "he saumya ! hamane cAroM puruSArthoMke kahanekA upakrama kiyA thA, jinameMse dokA svarUpa kahA jA cukA hai| aba tIsarekA svarUpa kahA jAtA hai, so bhI tumheM ekacitta hokara sunanA caahiye|" isane kahA, "bhagavan ! maiM sAvadhAna hUM, Apa kahanekA prAraMbha kiiniye|" taba AcArya mahArAja kahane lageH- "he logo ! koI 2 loga aisA mAnate haiM ki, dharma hI sabase pradhAna puruSArtha hai| ve kahate haiM ki, yadi dharma pradhAna nahIM hotA to jIvapanese samAna honepara bhI kyA kAraNa hai ki, koI puruSa to aise kuloMmeM janma lete haiM, jinameM kulakramase-aneka pIr3hiyoMse dhanakA saMgraha calA AtA hai, jo cittako atizaya Anandita karaneke sthAna hote haiM, aura sArA saMsAra jinakA sanmAna karatA. hai, aura koI puruSa aise kuloMmeM.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ upajate haiM, jinameM kabhI dhanakI gandhakA bhI sabandha nahIM huA hai, jo sAre duHkhoMke bhAjana haiM aura jinakI satra loga nindA karate haiN| tathA eka mAtA pitAse eka sAtha utpanna hue do sahodara bhAIyoMmeM yaha vizeSatA kyoM disalAI detI hai ki, unameMse eka to rUpameM kAmadeva sarIkhA hotA hai, zAntitAmeM muniyoM ke samAna hotA hai, buddhivaibhavameM abhayakumArake tulya hotA hai, gaMbhIratAmeM kSIra samudrake jaisA hotA hai, sthiratAmeM numeruke zikharatulya hotA hai, zUratAmeM arjunake sadRza hotA hai, dhanameM dhanada arthAt kuberake samakakSa hotA hai, dAnameM rAjA karNake samAna hotA hai, nirogatAmeM vanasarIkhe zarIravAlA hotA hai, aura sadA prasanna rahane meM bar3I 2 RddhiyoMke dhArI devoMke tulya hotA hai| isa taraha sAre guNoM aura kalAoMse zobhita hokara vaha saba logoMke netroM aura nittoMko Anandita karatA hai| aura dUsarA bhAI apanI ghinaunI sUratase saMsArabharake vittako vyAkula karatA hai, apanI burI 2 ceSTAose apane mAtApitAko bhI dukhI karatA hai, mUrkhaziromaNipanese pRthvImarako jItatA hai, tucchatAmeM-halakepanameM semara aura Akake cuoMse bhI bar3ha jAtA hai, capalatAse vandaroMkI lIlAkI bhI ha~sI karatA hai, DarapokapanameM cUhoMko bhI nIcA dikhalAtA hai, nirdhanatAmeM bhikhArI jaisA rUpa dhAraNa karatA hai, kaMjUsImeM Dhaka jAtike logoMse bhI Age bar3ha jAtA hai, bar3e 2 rogoMse ghirA honeke kAraNa jaba vaha 1Nika mahArAjake putra abhayakumArakI buddhimattAkA varNana zreNikacarimameM dekhanA caahiye| 2isa pustakake gujarAtI anuvAdaka mahAzayane dakka jAtikA artha cAMTAla jAti kiyA hai| Thakka (DhAka) eka prakArake yAjekA nAma hai, ise akasara nIcajAtike loga yajAte haiN| isa liye DhakkA yajAnevAloMko Thakka jAti kaha sakate haiN| parantu hama yaha nahIM kaha sakate haiM ki, kaMjUsI meM cAMDAla prasiddha hai yA nhiiN|
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 vyAkulatAse rotA hai, taba usapara sAre jagatako karuNA A jAtI hai, aura dInatA vyAkulatA aura zoka Adise mArA huA honeke kAraNa ghora narakoMke samAna duHkhoMko sahA karatA hai / isa taraha sAre durguNoMkA pAtra honeke kAraNa 'pApI hai,' 'adarzanIya hai' aisA kahakara loga usakI nindA karate haiN|" __ "aura yaha bhI socanA cAhiye ki, aise do puruSa jo ajeya vala, jJAna, pauruSa aura parAkrama Adi sAre guNoM meM eka varAbara haiM-kisI vAtameM eka dUsarese kama nahIM haiM, jaba eka hI sAtha dhana kamAneke liye pravRtta hote haiM, taba kyA kAraNa hai ki unameMse eka to khetI, pazupAlana, vyApAra, rAjasevA athavA aura bhI jo koI kAma karatA hai, usImeM saphalatA prApta karatA hai, parantu dUsarA unhIM kAmoMko karake na kevala viphala hI hotA hai, valki ulaTA apane vApadAdAoMkA kamAyA huA jo thor3A bahuta dhana hotA hai, use bhI pUrA kara detA hai|" __ "isake sivAya yaha bhI vicAranA cAhiye ki, koI do puruSoMko pAMcoM indriyoMke upamArahita sparza, rasa, zabda Adi pAMcoM viSaya jaba eka sAtha prApta hote haiM, taba kyA kAraNa hai ki, unameM se eka to prabala zakti aura bar3hatI huI prItivAlA hokara unheM nirantara bhogatA hai aura dUsarA akAlameM hI kRpaNatA athavA anya kisI rogAdi kAraNake utpanna ho jAnese, cAhatA hai to bhI unheM nahIM bhoga sakatA hai / saMsArI jIvoMmeM jo aisI aisI vizeSatAeM hotI haiM, unakA koI pratyakSa kAraNa nahIM dikhalAI detA hai, aura vinAkAraNake kucha ho nahIM sakatA hai| kyoMki yadi vinAkAraNake hI aisI vizeSatAeM ho, to ve AkAzake samAna yA to sarvadA hI rahanA cAhiye, yA zazAke (kharagozake ) sIMgoMke samAna kabhI nahIM rahanA cAhiye /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhiprAya yaha hai ki, AkAzake utpanna honekA koI kAraNa nahIM hai, isaliye vaha sadA hI rahatA hai arthAt nitya hai aura zazAke sIMga utpanna honekA koI kAraNa nahIM hai, isaliye usake sIMga kabhI hote hI nahIM haiN| isI tarahase vizeSatAe~ yadi vinA kAraNake hoM, to unheM hamezA ekasI rahanA cAhiye, athavA honI hI nahIM caahiye| parantu ye vizeSatAe~ kahIM hotI haiM aura kahIM nahIM hotI haiN| isase jAna par3atA hai ki, ye saba bheda vA antara niSkAraNa nahIM haiN| inakA koI na koI kAraNa avazya hai|" isa bIcameM abhiprAya samajhakara jIva bolA:--"to bhagavan ! ukta vizeSatAoMke honekA kyA kAraNa hai ?"dharmagurune kahAH "he bhadra! suno, jIvoM meM jo saba prakArakI sundara vizeSatAeM hotI haiM una satrakA kevala dharma hI eka antaraMga kAraNa hai / yaha pUjya dharma hI isa jIvako acche kuloMmeM utpanna karatA hai, sAre guNoMkA sthAna banAtA hai, isakI sArI kriyAoMko saphala karatA hai, prApta hue bhogoMko nirantara bhogane detA hai aura dUsare satra zubha vizepoMko arthAt sukhasAmagriyA~ko prApta karA detA hai / aura jIvoM meM jo saba prakArakI asundara vizeSatAeM hotI haiM-unakA kevala adharma hI eka kAraNa hai| yaha duranta vA duppariNAmI adharma hI isa jIvako bure kuloM meM utpanna karatA hai, sAre durguNoMkA pAtra banAtA hai, isake saba vyavasAyoMko niSphala kara detA hai, pAye hue bhogoMke bhoganemeM vighna karanevAlI azaktatA vA durvalatA utpanna karatA hai, aura ananta prakArakI burI vizeSatAoMkA saMyoga karA detA hai / ataeva jisake balase ye samasta sampadAeM prApta hotI haiM, vahI dharma purupArtha sabase pradhAna hai| dharmake vinA artha aura 1 jisakA natIjA sarAva ho|. . . - -
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 kAma unake cAhanevAle purupoMko bhI nahIM mila sakate haiM, parantu dharma jinake pAsa hotA hai, unheM ye artha aura kAma ve nahIM cAhate haiM, to bhI Apa hI Apa Akara mila jAte haiM / ataeva jina puruSoMko artha aura kAmake sampAdana karanekI icchA ho, unheM yathArthameM dharma hI karanA cAhiye / isa taraha dharma hI pradhAna puruSArtha hai / yadyapi ananta jJAna, anantadarzana, anantavIrya aura anantasukhasvarUpa jIvakA apane svarUpameM sthira karanevAlA jo cauthA mokSapuruSArtha hai, vaha hI sAre klezoMkA nAza karAnevAlA tathA svAbhAvika aura svAdhIna Anandamaya hotA hai, isaliye pradhAna puruSArtha hai; parantu vaha dharmakA kArya hai arthAt dharmakAraNa hai aura mokSa kArya hai; isaliye usakA pradhAnatAse varNana karanepara bhI vAstavameM jo usakA prApta karAnevAlA hai, vaha dharma hI pradhAna puruSArtha hai, aisA siddha hotA hai / bhagavAn sarvajJadevane bhI kahA hai kiH-jo loga dhana cAhate haiM, dharma unake liye dhanakA denevAlA hai, jo kAma cAhate haiM, unake liye saba prakArake kAmakA (indriyoMke viSayoMkA ) denevAlA hai aura jo mokSa cAhate haiM, unheM krama kramase mokSakA bhI prApta karA, denevAlA hai / ataeva hama kahate haiM ki dharmakI apekSA anya koI bhI puruSArtha mukhya nahIM hai| dharmAkhyaH puruSArtho'yaM pradhAna iti gamyate / pApagrastaM pazostulyaM dhigdharmarahitaM naram // arthAt-yaha dharma nAmakA puruSArtha hI sabase pradhAna jAna par3atA hai| jo loga pApoMse grasita haiM, aura pazuoMke samAna dharmarahita haiM, unheM dhikkAra hai|" gurumahArAjakA yaha upadeza sunakara isa jIvane kahAH- "he bhagavan ! ye artha aura kAma puruSArtha to jinakA ki Apa pahale.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 varNana kara cuke haiM; sAkSAt dikhalAI dete haiM, parantu Apake pIchese kahe hue dharmapuruSArthako to hamane kahIM bhI nahIM dekhA hai / isaliye isakA jo svarUpa ho, use vatalAIye / " dharmAcArya bole:he bhadra ! jo prANI mohake mAre andhe ho rahe haiM, ve isa dharmako nahIM dekha sakate haiN| parantu vivekiyoMke liye to yaha bilakula pratyakSa hai / sAmAnyatAse dharmake tIna rUpa dikhalAI dete haiM, kAraNa, svabhAva aura kaary| acche kAryoMkA karanA (sadanuSThAna) kAraNa hai, so to sabahIko dikhatA hai aura svabhAva hai, so do prakArakA hai, eka sAdhava aura dUsarA anAzrava / jIvameM zubha karmaparamANuoMke saMgraha honeko sAzrava kahate haiM aura pUrvake kamAye hue karmaparamANuoMke jhar3a jAneko anAva kahate haiM / karmake ina donoM svabhAvoMko yogInana to pratyakSarUpase dekhate haiM aura hama jaise purupa anumAnase dekhate haiM / aura sampUrNa prANiyoMmeM jo sundara vizepatAeM ( acche sukhasAdhanoMkI prApti ) dikhalAI detI hai, so dharmakA kArya haiN| ye vizeSatAeM pratyeka prANImeM hotI haiM, isaliye dharmakA kArya vahuta acchI tarahase dikhalAI detA hai / isa tarahase dharmake ye kAraNa, svabhAva aura kAryarUpa tIna dharma dikhalAI dete haiM, so kyA tumane nahIM dekhe haiM, jo kahate ho ki, maiMne dharmapuruSArthako kahIM nahIM dekhA hai| yaha kAraNa svabhAva aura kAryarUpa tIsarA purupArtha hI dharma kahalAtA hai / kevala itanI vizeSatA hai ki, dharmake jo tIna rUpa haiM, unameM pahalA jo kAraNarUpa sadanuSThAna hai, use hI kAraNameM kAryakA upacAra karake dharma kahate haiN| jaise ki samayapara pAnI varasate dekhakara loga kahate haiM ki, 'varSA cAvala varasA rahI hai / abhiprAya yaha ki, yathArthameM varSA pAnI barasAtI hai, parantu vaha pAnI
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 cAvaloMkI utpattikA kAraNaM hai, isaliye kAraNameM kAryakA upacAra karake pAnI varasaneko cAvala varasanA kahate haiN| aura svabhAvake bhedoMmeM jo sAzrava svabhAva kahA hai, use 'puNyAnubaMdhIpuNyarUpa' samajhanA cAhiye, aura jo anAzrava kahA hai, use nirjarArUpa samajhanA caahiye| donoM hI prakArake svabhAva kisI bhI prakArake upacArake vinA sAkSAt dharma hI kahalAte haiM / isI prakArase jIvoM meM jo samasta suMdara vizeSatAeM hotI haiM, arthAt nirogatA, vidvattA aizvaryatA Adi antara hote haiM, unheM kAryameM kAraNake upacArase dharma kahate haiN| jaise yaha merA zarIra purAnA karma hai / isa udAharaNameM yadyapi purAne karma zarIrarUpa kAryake kAraNa haiM / parantu zarIrameM karmarUpa kAraNakA Aropa karake use karma hI kahate haiN| __ yaha sunakara jIva bolA:-he bhagavan ! dharmake ina tIna bherdomeMse puruSako kaunasA bheda grahaNa karanA cAhiye? dharmaguru-sadanuSThAna (zubha AcAra) hI upAdeya vA grahaNa karaneke yogya hai / kyoMki vaha dUsare dokA bhI arthAt svabhAva aura kAryakA bhI sampAdana karanevAlA hai| jIva-sadanuSThAnake kitane bheda haiM? dharmaguru--he saumya! sadanuSThAnake do bheda haiM, eka sAdhudharma ( yatidharma vA anagAradharma) aura dUsarA gRhIdharma (sAgAra vA zrA vakadharma ) aura ina donoMkA mUla samyagdarzana hai| jIva-he bhagavan ! Apa samyagdarzanakA upadeza pahale de cuke haiM, parantu usa samaya maiMne dhyAna nahIM diyA thaa| isaliye aba kahiye ki, usakA kyA svarUpa hai ? 1 isakA svarUpa pRSTha 98 meM kahA jA cukA hai| -
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha sunakara dharmAcArya mahArAjane jIvakI prathamAvasyAke yogya jo samyagdarzanakA svarUpa hai, usako saMkSepameM kahanA prAraMbha kiyAHhe bhadra ! jo rAgadveSamohaAdi dopoMse rahita, anantajJAna anantadarzana anantavIrya aura anantasukhasvarUpa, aura sAre saMsArake jIvopara dayA karanemeM tatpara rahanevAle sakala-niSkala rUpa paramAtmA haiM, ve hI sadhe deva haiM; aisI buddhise unakI jo bhakti karanA hai, tathA unake hI kahe hue jo jIva-ajIva-puNya-pApa-Azrava-baMdha-saMvara-nirjarA aura mokSa ye nava padArtha haiM, so hI sacce haiM, aisA jo vizvAsa honA hai, aura unhoMne jisa samyagdarzanajJAnacAritrarUpa mokSamArgakA pratipAdana kiyA hai, usake anusAra calanevAle muni hI vandanIya haiM, aisI jo buddhi hai, so hI samyagdarzana hai| bhAvArtha yaha hai ki, vItarAgadeva, unake kahe hue tattva aura unake cAritrake pAlane vAle muni, ina tInoMkI zraddhA bhakti karaneko sAmAnya samyagdarzana kahate haiN| yaha samyagdarzana prazama, saMvega, nirveda, anukampA aura Astikya' ina pAMca bAhirI cinhoMse jAnA jAtA hai ki, amuka jIvameM hai yA nhiiN| aura ise jo jIva aMgIkAra karatA hai, vaha (samyagdRSTI jIva ) jIva mAtrase mitratA rakhatA hai, apanese jo guNoMmeM adhika hote haiM, unheM dekhakara harpita hotA hai, dukhiyoMpara karuNA karatA hai, aura jo apanA avinaya vA anAdara karate haiM, unase 1 pariNAmoMkI malinatA aura ujjvalatAkI apekSA jIvakI aneka avasthAeM hotI hai, isaliye una avasthAoMmeM dhAraNa karanekI yogyatAke anusAra samya-" gdarzana bhI nizcaya vyavahAra tathA sAmAnya vizeSakI apekSA aneka prakArakA hotA hai / 2 sa-kala arthAt zarIrasahita paramAtmA tIrthaMkaradeva aura niSkala arthAt zarIrarahita paramAtmA siddha bhagavAn / 3 deva guru aura dharmakI zraddhAko Astikya kahate haiN|
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 madhyastha rahatA hai / isa taraha maitrI, pramoda, kAruNya aura mAdhyastha ina cAra bhAvanAoMko bhAtA hai| sthiratA, bhagavAnake AyatanoMkI sevA, AgamakuzalatA (zAstrakI caturAI), bhakti, aura jinavANIkI prabhAvanA ye pAMca bhAva samyagdarzanako prakAzita karate haiM aura zaMkA,' AkAMkSA, vicikitsA, pAkhaMDiyoMkI prazaMsoM aura stuti ye pAMca bhAva (atIcAra) dUpita karate haiM arthAt inase samyagdarzana malina hotA hai / yaha vyavahAra samyagdarzanakA svarUpa hai aura vizuddha samyagdarzana AtmAkA kevala eka pariNAma hai, jo darzanamohanIya karmake kSaya upazama tathA kSayopazamase utpanna hotA hai aura samasta kalyANoMko karatA hai| bhagavAn dharmAcAryake isa prakAra kahanepara isa jIvake hRdayameM bhale prakAra vizvAsa ho gayA aura usa vizvAsake anubhavase hI usake kliSTa karmoMkA mala naSTa hokara samyagdarzanakI prApti ho gii| dharmagurune jo isa prakAra tattvoMmeM prIti arthAt zraddhAna utpanna karAyA,so valapUrvaka pilAye hue uttama tIrthajalake samAna samajhanA caahiye| kyoMki jisa taraha tIrthajalake pIte hI usa bhikhArIkA mahAunmAda kSINa tathA upazAnta ho gayA, usI prakArase tattvArtha zraddhAna ke hote hI isa jIvakA jo mithyAtvakarma udaya avasthAmeM thA, vaha kSINa ho gayA aura jo udayameM nahIM AyA thA anudIrNa thA, usakA upazama ho gyaa| parantu to bhI pradezAnubhavase usakA anubhavana hotA 1 bhagavAnake kahe hue tattvoMmeM sandeha krnaa.| 2 isa loka aura paralokasambandhI bhogoMkI vAMchA karanA / 3 AniSTa padArthoMko dekhakara glAni krnaa| 4 mithyASTiyoMke jJAnacAritrAdi guNoMko manase pragaTa karanA / 5 vacanoMse pragaTa karanA / -
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahA / arthAt mithyAtvakarmakI kitanI hI prakRti aisI haiM, ki unakA vipAka to nahIM bhoganA par3atA, parantu pradezAnubhava hotA hai, so jIvakI ukta avasthAmeM mithyAtvakA kSaya aura upazama hokara usakA pradezAnubhava hotA rahA / yaha mithyAtvarUpI . mahA. unmAda abhItaka sarvathA naSTa nahIM huA hai-naSTaprAya huA hai| kyoMki samyagdarzanake prApta honepara zeSa sAre hI karma jo ki rogarUpa haiM, sUkSma ho jAte haiN| aura isase jIvako samyaktvakI prApti honese anya roga bhI halake ho gaye, aisA kahA hai / aura jisa taraha vaha tIrthajala zItala thA, tathA usase vaha bhikhArI svasthacitta ho gayA thA, usI prakArase yaha samyagdarzanapariNAma carAcara jIvoMkI duHkharUpa dAhako miTA detA hai| isa kAraNa atyanta zItala hai, aura usako prApta karake yaha jIva duHkhadAhase rahita hokara svasthacitta jAna par3atA hai / . . . . . . . . tIrthanalaM pIkara jaba niSpuNyaka svasthacitta huA tavaM socane lagA ki, "yaha puruSa mujhapara atizayaM sneha rakhatA hai aura mahAnubhAva hai arthAt bahuta UMce vicAroMvAlA hai, parantu mujha mUrkhane pahale samajhA thA ki, yaha Thaga hai aura isa loma dikhalAneke prapaMcase. merA bhojana chIna legA / isaliye mujha. duSTacittako dhikkAra hai| yadi yaha merI bhalAI karanemeM tatpara . na hotA, to aMjana AMjakara. merI dRSTiko kyoM acchI karatA ? aura zItala jala : pilAkara kyoM mujhe svastha vA zAnta karatA ? yaha mujhase badalemeM apanI kucha bhalAI nahIM cAhatA hai ! isakI to- mahAnubhAMvatA, hI aisI hai. ki, vaha ise merI malAI karanemeM tatpara karatI hai / " aisA jo: pahale daridrIke varNanameM kahA gayA hai, so jIvake viSayameM bhI ghaTita hotA hai| kyoMki. samyagda
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 rzanake honepara yaha jIva bhI dharmAcArya mahArAnake viSayameM aisA hI cintavana karatA hai| usa samaya padArthoM kA vAstavika svarUpa z2Ana jAnese yaha jIva raudratAko (bhISaNatAko) chor3a detA hai, madAndhatAse rahita ho jAtA hai, atizaya kuTilatAko dUra kara detA hai, gAr3he lobhakA tyAga kara detA hai, rAgakI utkaTatAko zithila kara detA hai, kisIse vizeSa dveSa nahIM karatA hai, aura mahAmohake dopoMko dUra pheMka detA hai| aisI avasthAmeM isakA mana prasanna hotA hai, antarAtmA nirmala hotA hai, buddhikI caturAI bar3hatI hai, sonA cAMdI dhana strI Adi padArthoM meM paramArtha buddhi nahIM rahatI hai, jIva ajIva Adi sAta tattvoMmeM Agraha hotA hai ki, 'ye aise hI haiM, aura sampUrNa doSa kSINa ho jAte haiN| usa samaya yaha dUsaroMke guNoMko jAnatA hai, apane dopoMko dekhatA hai, apanI prAcIna avasthAkA smaraNa karatA hai, gurumahArAja jo usa samaya isake hitake liye prayatna karate haiM, use jAnatA hai aura isa prayatnake mAhAtmyase jo apanI yogyatA huI hai, use samajhatA hai / phala yaha hotA hai ki, yaha jo mujha sarIkhA jIva pahale atizaya kliSTa pariNAmoMke kAraNa dharmaguru Adike viSayameM bhI nAnA prakArake bure 2 vikalpa karanemeM tatpara rahatA thA, vivekako pAkara socatA hai ki "aho ! merI pApiSThatAkA, mahA mohAndhatAkA, abhAgyatAkA, kRpaNatAkA, aura avicAratAkA kyA ThikAnA hai, jisase maiMne atizaya tuccha dhanake premameM cittako ulajhAkara jo nirantara dUsaroMkA upakAra karanemeM lavalIna rahate haiM, jinake zarIrakA doSarahita santoSase hI poSaNa hotA hai, jinakA antaHkaraNa mokSasukharUpa avinAzI :dhanakA upArjana karanemeM tatpara rahatA hai, jo saMsArake vistArako tuSoMkI muTThIke samAna sarvathA
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 mArahIna samajhate haiM aura apane zarIrapaMjarameM bhI jinheM kucha namala nahIM hotA hai, una jJAnavAn dharmaguru Adi mAdhuoMke viSayameM pahale aise anekavAra saMkalpa vikalpa kiye ki, 'kyA ye Tana dharmakayAdikAMsA doga phailAkara Thaga leMge aura merA sonA nAMdI dhana Adi sanamuna chIna leMge hiH! una mere nIcase nIca yaM viphallAko vikAra hai / yadi ye bhagavAn merA paramopakAra karane tatpara na hote, no mumatirUpa nagarameM pahuMcaneke sundara aura nidAra mArgako banAte hue sanyajJAnakA dAna deneke bahAne merI ghora narakoM ne jAnevAlI cittavRttiko nyoM rokate ? aura viparyAsa bhAvase mivyAdarzanase) mArI huI merI nittavRttiko apanI buddhise sanyadarzana prApta karAke usake dvArA satra prakArake dopoMse mukta kyoM karate ? ye apanI atizaya nigRhanAne miTTIke deleko aura muvarNako agara samajhanevAle aura parAI bhanlAI karane meM isa taraha pravRtta rahanevAle haiM jaise ki inheM isakA vyasana ho gayA hai aura jisakA upakAra karane haiM. usase kabhI pratyupakArakI AzA nahIM rakhate haiN| hama marakhe logoM se ina paropakArI mahAtmAoMkA apanA jIvana dekara bhI pratyupakAra nahIM kiyA jA sakatA hai, phira dhanadhAnyAdikI to bAta hI kyA hai ?" isa prakArase nava isa jIvako samyagdarzana hotA hai, taba yaha pahale kiye hue apane durAnAroMke smaraNase pazcAttApa karatA hai, sanmArgake banalAnevAle guruoMpara jo ulaTI zaMkAe~ hotI thI, unheM chor3a detA hai aura usa samaya upara kahe anusAra kahatA hai| jIvake ye vikalpa do prakArake hote haiM / jinameMse eka prakArake vikAra kuzAgboMke munanekI vAsanAse hote haiN| jaise yaha tribhuvana aMDese
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 utpanna huA hai, brahmAdi devoMkA banAyA huA hai, prakRtikA vikAra hai, kSaNakSaNameM naSTa honevAlA hai, vijJAna mAtra hai, aura zUnyarUpa hai, ityaadi| aise vikalpoMko AbhisAMskArika kahate haiM / aura dUsare prakArake vikalpa jinheM ki, sahaja kahate haiM una jIvoMke utpanna hote haiM, jo sukhakI cAha karate haiM, duHkhoMko nahIM cAhate haiM, dhana daulatameM paramArthabuddhi rakhate haiM, aura isaliye unakI rakSAne tatpara rahate haiM, tathA yathArtha mArgako nahIM jAnate haiN| ina kuvikalpoMke kAraNa yaha jIva jinake viSayameM zaMkA nahIM karanA cAhiye, unake viSayameM zaMkAM karatA hai, jo nahIM socanA cAhiye, vaha socatA hai, joM nahIM kahanA cAhiye, vaha kahatA hai aura jo nahIM karanA cAhiye. vaha AcaraNa karatA hai| inameM jo AbhisAMskArika vikalpa haiM, ve to aise haiM ki, suguruoMke saMgamase kabhI 2 dUra ho jAte haiM, parantu jo sahaja vikalpa haiM, ve jabataka isa jIvakI buddhi mithyAtvase yukta. rahatI hai, tabataka kisI bhI tarahase dUra nahIM ho sakate haiM-utkaSTa adhigamaja samyaktvake utpanna honepara hI inase chuTakArA milatA hai| aura jo kahA hai ki, "yadyapi isa aMjana aura jala denevAle purupameM nippuNyakako vizvAsa ho gayA, aura usakI mahopakAritAkA vaha cintavana karane lagA, to bhI use jo apane kubhojanase atizaya prema thA, vaha usakI gAr3ha bhAvanAkai kAraNa jarA bhI dUra nahIM huaa|" mo isa jIvake viSayameM isa taraha yojita karanA cAhiye:... . . . yadyapi jJAnAvaraNIya aura darzanamohanIya karmake kSayopazamase tathA samyagjJAna samyagdarzanake utpanna honese jIvakI saMsArake prapaMcoMko hI paramArtha ( vAstavika ) samajhanevAlI vuddhi naSTa ho jAtI hai, jIvAdi sapta tattvoMmeM AsthA ho jAtI hai aura paramoMpakArI honeke
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 kAraNaM samyagdarzana samyagjJAnake dAtA jJAnavAnH dharmaguruoMko vaha svIkAra karatA hai, to bhI jaba taka bAraha kapAya udraya avasthAmeM rahate haiM, aura jabataka nau nokapAya pravala rahate haiM, tabataka yaha jIva anAdi saMsArake abhyAsakI. vAsanAke vazameM rahaneke kAraNa kubhojanake samAna strIdhanaviSayAdi sambandhI mUrchAko nivAraNa nahIM kara sakatA hai aura isase ise 'yaha saMsAra eka bar3e bhArI aMDese utpanna huA hai, ityAdi mUrkhatAke vikalpa uThA karate haiN| aura jo ise dhanAdi padArthoM meM paramArthabuddhi honeke kAraNa mithyAdarzanake udayase sahana kuvikalpa hote haiM jinase ki yaha una dhanadhAnyAdikI rakSA karaneke liye nahIM zaMkA karane yogya guru Adike viSayameM zaMkA-karatA hai, ve saba maradezakI vAlUkA mukhacumbana karaneke samAna tathA jala kalloloMke pratibhAsake samAna haiN| ye vikalpa inake viruddha arthake pratipAdana karanevAle pramANoMse vAdhita hokara samyagdarzanake utpanna honeke samaya naSTa hote haiN| parantu jo dhanavipayAdimeM mUrchA lakSaNavAlA moha hai, vaha kucha apUrva hI hai| kyoMki vaha dizA bhUle hue puruSake samAna tattvavuddhike rahanepara bhI varAvara banA rahatA hai| isI mohase mohita hokara yaha jIva satrako dAbhakI anIpara aTake hue caMcala jalavinduke samAna jAnatA huA bhI nahIM jAnatA hai, dhanakA corA jAnA, svajanoMkA maraNa honA Adi dekhatA huA bhI nahIM dekhatA hai, caturavuddhi hokara bhI jaDavuddhike samAna ceSTA karatA hai aura samasta zAstroMkA jJAtA hokara bhI mahAmUrkhacUDAmaNike samAna vartatA hai| isase ise svataMtratA bhAtI hai, svecchAcAritA rucatI hai, vrataniyamAdike kaSToMse Dara lagatA hai, adhika kyA usa samaya yaha kaueke mAMsakA bhI tyAga nahIM kara sakatA hai !.. .
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 Age kathAmeM kahA hai ki, " usa bhikhArIko atizaya rAga bhAvake kAraNa apane bure bhojanake ThIkarepara vAravAra dRSTi DAlate hue dekhakara aura usase usakA abhiprAya samajhakara bhojanAlayake svAmI dharmabodhakarane kucheka kaThoratAse vA niSTuratAse kahA ki, "are durbuddhi, bhikhArI ! tU yaha kaisA ulaTA AcaraNa kara rahA hai? yaha kanyA tujhe prayatnapUrvaka khIrakA bhojana de rahI hai, so kyA tU nahIM jAnatA hai ? maiM samajhatA hUM ki aura bahutase pApI bhikhArI hoMge, parantu tere samAna abhAgiyoMkA ziromANi eka bhI nahIM hogA, jo ki apane tuccha bhojanameM manako lagAye hue isa amRtake samAna mIThe paramAnnako maiM dilavAtA hUM, to bhI nahIM letA hai| jaba tUne isa rAjamandirameM praveza kiyA thA, taba tujhe ise dekhakara kucheka Ananda huA thA, aura usa samaya paramezvarakI dRSTi bhI tujhapara par3a gaI thI / isIliye hama terA Adara karate haiM, nahIM to jo jIva isa rAjamandirase bAhira rahate haiM, aura isa rAjabhavanako dekhakara prasanna nahIM hote haiM tathA jinapara rAjarAjezvara susthitakI dRSTi nahIM par3atI hai, unakI hama bAta bhI nahIM pUMchate haiN| hama to apane sevakadharmakI pAlanA karaneke liye jo koI mahArAjakA pyArA hotA hai, usIpara pyAra karate haiN| hamako yaha vizvAsa hai ki, susthitamahArAja amUDhalakSya haiM-arthAt unakI jAMcameM kabhI antara nahIM par3atA hai| ve apAtra puruSakI ora kabhI dRSTi nahIM DAlate haiM / parantu hamAre isa vizvAsako tU isa samaya apane viparIta AcaraNase jhUThA siddha kara rahA hai arthAt tU apAtra jAna par3atA hai / so he bhAI ! ava tU viparItatAko chor3a de, aura apane kubhojanako pheMkakara isa paramAnnako (khIrako ) grahaNa kara ki jisake prabhAvase isa rAjamahalameM rahanevAle samasta
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 prANI amRtase saMtuSTa hue jIvoMke samAna Anandamagna ho rahe haiN|" dharmaguru bhI isa jIvake vipayameM isI prakAra kahate aura samajhAte haiN| yathAH jaba yaha jIva samyagdarzana aura samyagjJAnake AvirbhAva honepara bhI karmokI parataMtratAke kAraNa thoDIsI bhI viratiko prApta nahIM hotA hai arthAt kiMcit bhI tyAga nahIM kara sakatA hai, taba ise isa prakAra viSayoMmeM gaharI mUrchAke kAraNa lavalIna huA dekhakara dharmAcArya vicAra karate haiM ki, AtmAke sAtha isakI kaisI zatrutA hai ? ratnadvIpameM pahuMce hue atizaya abhAgI purupake samAna yaha anamola ratnoMke sahaza vrata niyamAdi AcaraNoMkA tiraskAra karake unheM kucha bhI na samajhakara kAcake Tukar3oMke samAna viSayoMmeM kyoM apane cittako ulajhAtA hai ? usa samaya guru mahArAna isa pramAdameM tatpara hue jIvapara praNayakopa ( snehayukta krodha ) karate hue kahate haiM;"he jJAnadarzanako doSa lagAnevAle ! terI yaha kaisI anAtmajJatA hai jo hama vAraMvAra cillAte haiM-samajhAte haiM, parantu tU usapara dhyAna nahIM detA hai| hamane bahutase akalyANake bhAjanarUpa abhAgI prANI dekhe haiM, parantu tU una sabakA ziromaNi hai| kyoMki tU bhagavAnake vacanoMko jAnatA hai, jIvAdi nava padArthoMpara terI zraddhA hai, hama sarIkhe utsAhita karanevAle tere pAsa haiM, tU yaha jAnatA hai ki, isa prakArakI saba sAmagrI milanA atizaya kaThina hai, saMsArakI durantatAkI tU bhAvanA bhAyA karatA hai, karmoMkI dAruNatAko acchI tarahase jAnatA hai, aura rAgAdi kaise bhayaMkara haiM yaha samajhatA hai to bhI tU samasta anarthoM kI pravRtti karanevAle, thor3e dina rahanevAle, aura tupoMkI (dhAnyake chilakoMkI) muTThIke samAna sArahIna vipayoMmeM nirantara
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 lavalIna rahatA hai| tujhe anoMke gaDDhe par3ate hue dekhakara hama jo samanta klezoMkI nAza karanevAlI * bhagavatI samastapApaviratitA ( mahAvatoMkA ) upadeza karate haiM, mo usakI ora tu bhUla karake bhI nahIM dekhatA hai| aura terA isapara bhI dhyAna nahIM hai ki, hama terA kisa liye itanA adhika Adara karate haiN| suna. isakA kAraNa yaha hai ki tU sanyagdarzana sanyajJAnayukta honeke kAraNa sarvajJazAsanake bhItara A gayA hai aura pahile hI pahila bhagavAnakA zAsana dekhakara bhI tujhe Ananda huA thaa| isase jaba hanane dekhA ki. paramAtmAne tujhapara dRSTi DAlI hai, taba manajhA ki, paramAlAkA tujhapara anugraha hai aura isa liye tujhapara hamArA AdarabhAva huA / kyoMki bhagavAnke sevakoMko bhagavAnke pyArekA pakSapAta karanA yogya hI hai| aura jo abataka sarvajJazAsana mandirake bhItara nahIM Aye haiM. athavA kisI taraha Aye haiM parantu usake darzanase prasanna nahIM hue haiM, una ananta jIvoMne paramAtmAkI dRSTise vAdya samajhakara hama dekhate hue bhI udAsInatA dhAraNa kara lete haiM. kyoMki ve Adara karaneke yogya nahIM haiN| isa viSayama (pAtrApAtrakI parIkSA karanekI upara kahI huI yuktimeM) hamArA abhItaka vizvAsa thA aura sanmArgana Ane yogya kona 2 jIva haiM, isakA hama isI upAyase nizcaya karate the| isake sivAya nina 2 jIvoMkI isa upAyase parIkSA kI gaI hai, ve kabhI viruddha siddha nahIM hue haiN| parantu tere isa viparIta AcaraNase hamArA acchI tarahase nizcita kiyA huA bhI upAya vyabhicArI (jhUTha) huA jAtA hai / isase he dumate ! aisA mata kara / hana jo kahate haiM. use aba bhI mAna le| isa duHzIlatAko chor3a de, durgatirUpI nagaroke jAne ke mArga samAna aviratiko (hiMsAdi pApoMko) tyAga de aura
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirdvandva AnandakI denevAlI sarvajJakI kahI huI, samyagdarzana samyagjJAnakI phalasvarUpA viratiko (tyAgako) dhAraNa kara, nahIM to paramArthadRSTise ye jJAnadarzana bhI niSphala ho jaayeNge| kyoMki cAritrake vinA akele darzana aura jJAna mokSake sAdhaka nahIM haiN| yaha . bhAgapatI virati yadi grahaNa kI jAya aura bhale prakArase pAlana kI jAya, to sAre hI kalyANoMkA sampAdana kara detI hai| aura pAralaukika kalyANoMko to rahane do-unakI to bAta hI dUsarI hai, isa lokameM hI ina sAdhuoMko kyA tuma nahIM dekhate ho, jo bhagavAnakI kahI huI viratimeM ( mahAvratoMmeM) lavalIna rahate haiM aura usake kAraNa ananta amRtarasakA pAna karane vAleke samAna svastha rahate haiN| ve nirantara manase anubhava karate haiM (1) unakI kAmavAsanA naSTa ho jAtI hai, isaliye. viSayoMkI abhilApAse utpanna honevAlI utsukatA aura priyavirahakI vedanAko jAnate bhI nahIM haiM, kapAyahInatAke kAraNa lobhase utpanna honevAle dhanake kamAne, rasAne aura naSTa ho jAneke duHkhoMse anabhijJa haiM. tInoM bhuvanake jIva unakI bandanA karate haiM aura apane AtmAko ve saMsArake pAra pahuMcA huA mAnate haiM / abhiprAya yaha ki, ve saba prakArase Anandita rahate haiN| phira aise 2 guNoMvAlI viratiko AtmazatrutAke kAraNa tU kyoM grahaNa nahIM karatA hai?" __ Age kayAmeM kahA gayA hai ki, dharmabodhakarake isa prakAra vacana sunakara yadyapi daridrIko usapara (dharmabodhakarapara ) vizvAsa huA aura yaha nizcaya ho gayA ki yaha puruSa merA atyanta hitakArI hai parantu apane kubhojanako chur3Aneke vacana sunakara vaha vihala sarIkhA ho gayA aura dInatAse bolA ki, "he nAtha! Apa jo kahate haiM, use maiM satya samajhatA hUM, parantu kevala eka bAta kahatA hUM, use
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 suna liijiye| nApa jo nare ina bhojanako chajAnA cAhate haiM, so yaha mujhe prANoM me bhI pyArA lagatA hai| maiM ise chor3akara kSaNabhara bhI nahIM jA sakatA huuN| maiMne bar3e bhArI kaTase ise upArjana kiyA hai| kAlantarameM bhI megA isase nirvAha hogaa| parantu jApa jo bhojana mujhe dete haiM, usakA maiMnvarUpa nahIM jAnatA huuN| maiM socatA hUM ki isa eka dinake nile hue bhojanase nerA kaise nirvAha hogA? isa viSayameM aura avika kahanele kyA? neza yaha nizcaya hai ki, isa bhojanako nahIM choDUMgA / yadi nere isa bhojanake rahate hue nApa apanA bhojana denA ucita sanajhate haiM, to de bIjiye, nahIM to maiM use binA liye hI yahAMle calA jaauuNgaa| isa kayanakI yojanA jIvake viSayane isa prakArase karanA cAhiye:___ yaha jIva bhI kamAtI parataMtratA kAraNa cAritrapariNAmake nahIM honese dharmagulke Age isI prakAra kahatA hai| isa samaya ise yadyapi gulmAkne viSayameM vivAsa ho jAtA hai jora jJAnadazanake honese bhalI bhAMti pratIti ho jAtI hai| parantu dhanAdina jo gaharI nULa hotI hai, vaha naSTa nahIM hotI hai| jaba dhanaguru cAritra grahaNa karAne hue usanA (nAtA ) tyAga karAte haiM, tatra yaha jIva dIna hokara kahatA hai ki, "he bhagavan ! Apa jo kucha kahate haiM vaha saba satra hai, parantu Apako merI eka prArthanA muna lenA caahiye| nerA jAnA ghanaviSayAdinAma atizaya gAyA hunA hai, isaliye ne unheM kisI prakArase bhI nahIM chor3a sakatA huuN| yaha nizcaya sanajhiye ki naiM inheM maranepara chor3a sluuNgaa| jinheM (ghanAdikAko) maiMne bar3e nArIzase ekatra kiye haiM, unheM ekAeka samayameM kese chor3a dUM? . hana sarIkhe pranAr3I jApatI bAlAI huI viratikA svarUpa hI nahIM
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 samajha sakate haiN| aura ye dhanAdi padArtha to hama sarIkhoMko kAlAntarameM bhI prasanna karate haiM, parantu ApakI batalAI huI virati to rAdhAvedhake ' samAna dupprApya aura kaThina hai-kvacit hI usakI ' prApti ho sakatI hai / isaliye ApakA yaha Agraha hama sarIkhoMke liye to ayukta hI hai-hama isake pAtra nahIM haiN| kahA bhI hai: mahatApi prayatnena tattve ziSTepi paNDitaiH / prakRti yAnti bhUtAni prayAsastaSu niSphalaH // arthAt paMDitoMke dvArA bar3e bhArI prayatnase samajhAye hue bhI tatva sunakara jo jIva prakRtiko hI prApta hote haiM arthAt apanI prakRtiko nahIM chor3ate haiM-jaiseke taise bane rahate haiM, unake viSayameM parizrama karanA niSphala hai| aisI dazAmeM bhI yadi ApakA Agraha ho aura apanA cAritra denA hI ho, to mere jo ye dhanaviSayAdi haiM inheM rahate hue hI de dIjiye, anyathA jAne dIjiye mujhe AvazyakatA nahIM hai|" jIvake isa prakAra kahanepara jaise usa dharmavodhakarane bhikhArIko khIrakA bhojana grahaNa karanese vimukha dekhakara vicAra kiyA thA ki, "aho ! dekho isa mohakI sAmarthyako jo yaha bhikhArI apane sAre rogoMke karanevAle bure bhojanapara to laTTa ho rahA hai, aura mere utkRSTa khArake bhojanakA anAdara karatA hai / parantu maiMne to pahale hI nizcaya kara liyA hai ki, isameM isa vecArekA nahIM kintu isake cittako vyAkula karanevAle rogAdikoMkA hI dopa hai / isaliye aba isa becAreko phirase samajhAnA cAhiye jisase yaha cittako ThikAne lAkara paramAnnako grahaNa kara leve / kyoMki isake khAnese isakA mahAn upakAra hogaa| " isI prakArase dharmaguru bhI socate haiM ki,
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 " aho ! isa jIvakA mahAmoha eka apUrva hI prakArakA hai ki jisake kAraNa yaha rAgAdi bhAva rogoMkI vRddhi karanevAle aura ananta duHkhoMke kAraNarUpa dhanAdi viSayoMmeM buddhiko ulajhAkara bhagavAnake vacanoMko jAnatA.huA bhI ajAnake samAna, jIvAdi tatvoMkA zraddhAna karatA huA bhI azraddhAnIke samAna merI upadeza kI huI virAtiko jo ki sAre klezoMkA nAza karanevAlI hai, nahIM aMgIkAra karatA hai| parantu isameM isa dInakA doSa nahIM hai-saba karmoMkI lIlA hai| ye karma hI isake zubha pariNAmoMko vigAr3a dete haiM / ataeva hameM jo ki isako pratibodhita karaneke liye-samajhAneke liye pravRta hue haiM 'yaha cAritra grahaNa nahIM karegA', aisA samajhakara. virakta nahIM ho jAnA cAhiye-prayatna varAvara karate rahanA cAhiye / kahA bhI hai;: anekazaH kRtA kuryAddezanA jIvayogyatAm / yathA svasthAnamAdhatte zilAyAmapi mRdghttH||1 yaHsaMsAragataM jantuM vodhyjindeshite| .. ' . dharme hitakarastasmAnnAnyo jagati vidyate // 2 * 'arthAt aneka bAra diyA huA upadeza jIvameM yogyatA utpanna kara detA hai| jaise miTTIkA ghar3A vAraMvAra rakkhe jAnepara zilAke Upara bhI apane ThaharanekA sthAna banA letA hai| jo saMsArI prANiyoMko jinapraNIta dharmakA pratibodha karatA hai, jagatmeM usake samAna hitakArI anya koI nahIM hai| virati sabase utkRSTa dharma hai| yadi vaha hamAre dvArA isa jIvako prApta ho jAya arthAt yaha cAritra dhAraNa kara leve, to isa prayatnakI saphalatAse hameM aura kyA prApta karanA bAkI rahegA? hama samajheMge ki, hamane saba kucha pA liyaa| aura bhI kahA hai:
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157. mahAntamarthamAzritya yo vidhatte parizramam / tatsiddhau tasya topaH syAdasiddhau vIraceSTitam // 3 arthAt jo puruSa kisI bar3e kAryake liye parizrama karatA hai, use donoM hI prakArase lAbha hotA hai / kArya siddha ho jAnepara to use saMtoSa hotA hai, aura siddha nahIM honepara usakI bahAdurI samajhI jAtI hai / isaliye ise phira jaise bane taise sundara manohara vacanoMke dvArA vizvAsa dilAkara samajhAUM / " aisA gurumahArAjane apane manameM nizcaya kiyA / ! Age rasoIghara ke svAmI dharmavodhakarane usa bhikhArIko phira bhI samajhAyA, kubhojanake sAre doSa dikhalAye, yuktipUrvaka pratipAdana kiyA ki, vaha tyAgane yogya hai, tathA vaha jo samajhatA thA ki, Age bhI isase merA nirvAha hogA, usako galata vratalAyA, aura apane khIrake bhojanakI prazaMsA karake kahA ki, "vaha nirantara diyA jAyagA,' aura pahale mahAprabhAvazAlI aMjana aura jalake dAnase jo use lAbha huA thA, use pragaTa karake apanepara atizaya vizvAsa utpanna karAyA / antameM kahA ki "he bhAI! aba adhika kahane se kyA ? apane kutsita bhojanako pheMka de aura hamAre isa amRtake samAnaM paramAnnako grahaNa kara / " 1 * dharmAcArya bhI isI prakAra saba kucha karate haiM / ve jIvako samaAte haiM ki, dhana viSaya strI Adi rAgadveSAdike kAraNa haiM, batalAte haiM ki ve karma saMcaya karaneke hetu haiM, pragaTa karate haiM ki duranta " ( duHkhase: jisakA anta hoM) aura ananta saMsArake nimittabhUta haiM, aura kahate haiM ki, "he bhadra ina dhanaviSayAdikoM kA klezase upArjana hotA, hai, klezase hI anubhavana hotA hai aura AgAmI kAlameM bhI 28
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 inakA paripAka klezarUpa hotA hai / ataeva ye sarvathA chor3a deneke yogya haiM / isake sivAya he bhadra ! terA citta mohake kAraNa viparyAsa bhAvako prApta ho rahA hai, isaliye tujhe ye dhanAdi viSaya sundara mAlUma hote haiM, parantu jaba tU cAritrarasakA AsvAdana karegA, tatra hamAre vinA kahe hI inheM kiMcit bhI nahIM caahegaa| " ko hi sakarNako'mRtaM vihAya vipamabhilapati" arthAt aisA kauna buddhimAn hai jo amRtako chor3akara vipakI abhilApA karegA ? aura hamAre upadezase pAye hue cAritra pariNAmako jo tU kabhI 2 prApta honeke kAraNa anirvAhaka mAnatA hai aura dhana viSaya strI Adiko prakRti bhAvameM rahanese tathA sadA honese nirvAhaka mAnatA hai, so bhI mata maan| kyoMki jo dharmahIna puruSa haiM, unake dhanAdi bhI sadA nahIM rahate haiN| aura yadi kahIM rahate hoM, to bhI buddhimAn puruSoMko unakA nirvAha-. kapanA aMgIkAra nahIM karanA cAhiye / kyoMki apathya annako cAhe vaha sadAkAla rahanevAlA ho, sAre rogoMko prakupita karanevAlA honeke kAraNa nirvAhaka nahIM kaha sakate haiN| ataeva sampUrNa anarthoke pravartaka dhana viSaya strI AdimeM nirvAhakatAkA jJAna acchA nahIM hai| aura yaha jIvakA svabhAva bhI nahIM hai| kyoMki jIva anantajJAna anantadarzana anantavIrya aura anantasukhasvarUpa hai| jo tattvavedI arthAt yathArthajJAnI haiM, ve samajhate haiM ki jIvakA jo ina dhanaviSayAdikoMmeM sneha hotA hai, vaha karmarUpI malase utpanna huA eka prakArakA vibhrama vA vibhAva hai-jIvakA svabhAva nahIM hai| cAritrapariNAma tabataka kAdAcitka arthAt kabhI 2 honevAlA hai,3 jabataka jIvakA vIrya (parAkrama) ullasita nahIM hotA hai| parantu jaba vIrya pragaTa ho jAtA hai, taba vaha hI nirvAhaka ho sakatA.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 hai / isaliye vidvAnoMko cAritra prAptike liye hI prayatna karanA caahiye| isa cAritrake valase hI mahAtmAgaNa parIpahoM aura upamagoMkA sahana karate haiM. dhanAdikoMkA tiraskAra karate haiM, rAgAdi doSoMkA dalana karate haiM, karmoko jar3ase ukhAr3ate hai. saMsAra sAgarako tirate haiM aura nirantara Anandamaya mokSadhAmameM anantakAla taka nivAsa karate haiN| aura hamane jo tujhe nAna diyA hai, usase kyA terA ajJAna aMdhakAra naSTa nahIM huA haiM! nayA jo darzanakI prApti karAI hai, usase kyA tere viparyAsa(mithyAtva) rUpI daityakA nAza nahIM huA hai ! jisase atra bhI tU hamAre vacanAMkA vizvAsa nahIM karake vikalpa kara rahA hai / he bhadra ! aba ina maMsArake bahAnevAle dhanAdi viSayoMko chor3akara hamArI dayAke diye hue isa cAritrako aMgIkAra kara, nimase nere sAre klezoMkA nAza ho jAya aura zAzvana mokSakI prApti ho jAya / " dharmabodhakarake isa prakAra bar3e prayatnapUrvaka samajhAnepara bhI bhigvArInaM kahA ki, "maiM apane isa bhojanako nahIM chor3a sakatA huuN| yadi Apa isake rahate hue apanA bhojana denA cAhate haiM, to dIniye " nippuNyaka bhikhArIke samAna yaha jIva bhI dharmaguruoMka vAraMvAra kahanepara bhI gali (gariyAla, kAyara) bailake sadRza paira phailAkara kahatA hai ki, "he bhagavan ! maiM dhana vipayAdiko kisI bhI prakArase nahIM chor3a sakatA hUM / isaliye yadi inake (dhanAdike) rahate hue hI koI cAritra bana sakatA ho, to diijiye|" / bhikhArIkA aisA Agraha dekhakara dharmabodhakarane vicAra kiyA, ki, "aba isako samajhAnekA aura koI dUsarA upAya nahIM hai / isaliye yaha bhale hI apanA kubhojana apane pAsa rakte, parantu hamako
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 apanA paramAnna ise de denA caahiye| pIche jaba yaha isake guNa jAna legA, taba svayaM apanA kubhojana pheMka degA / " aisA nizcaya karake usane vaha khIrakA bhojana de diyA aura bhikhArI use khA gayA / usake khAnese niSpuNyakakI bhUkha zAnta ho gaI, roga kSINa ho gaye, aura pahale aMjana tathA jalase jo sukha huA thA, usase bahuta adhika sukhaM huA, mana prasanna huA aura bhojana denevAle puruSameM bhakti ho gaI jisase vaha bolA- "mujhe bhAgyahInapara bhI Apane aisI dayA kI hai, isaliye Apa mere nAtha haiM / " dharmaguru bhI isI prakArase jaba dekhate haiM ki, yaha jIva haTake kAraNa dhanaviSayAdi nahIM chor3a sakatA hai, taba vicArate haiM ki, yaha sarvavirati ( mahAvrata ) nahIM grahaNa kara sakatA hai, isaliye abhI ise dezavirati ( aNuvrata ) hI grahaNa karA do| jaba yaha dezaviratikI pAlanA karegA, tatra usase vizeSa guNoMko pAkara svayaM hI sarvasaMga (parigraha ) kA tyAga kara degaa| aisA vicAra kara ve use dezavirati (aNuvrata ) grahaNa karA dete haiM / yahAM upadeza deneke kramakA nirUpaNa karate haiM: - pahale prayatnapUrvaka sarvaviratikA (mahAvrataM ) upadeza denA cAhiye / pazcAt yadi jIva usake dhAraNa karanemeM sarvathA parAGmukhaM ho, arthAt sarvaviraMti nahIM dhAraNa karanA cAhatA ho, to dezaviratikA nirUpaNa karanA cAhiye 'vA denA cAhiye / yadi sabase pahale dezaviratikA upadeza diyA jAvegA, to yaha jIva usImeM raktaM ho jAyagA aura upadezaka sAdhukI sUkSmaprANAtipAtAMdi pApoMmeM anumodana samajhI jAvegI / ( isakA abhiprAya yaha hai kiM, munijanaM pApoMke sarvathA tyAga karanekA upadeza dete haiM, parantu jaba loga sarvathA tyAga nahIM kara 4 + . *
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakate haiM, taba ve kahate haiM ki, acchA, yadi sarvathA nahIM ho sakatA hai. tumhArI zakti nahIM hai, to ekadeza karo* / strI mAtrakA sarvathA tyAga nahIM kara makate ho, to pahale parastrIkA tyAga karo aura mvatrIkA sevana kro| aba yahAM jo svantrIke sevanakA upadeza hai, mo vidhirUpa nahIM, kintu sarvathA tyAgake sammukha karanekI sIr3hIrUpa hai| parantu yadi yahI upadeza sarvaviratiko pahale vatalAke nahIM kiyA jAve. pahale svastrIke sevanakA hI upadeza diyA jAya, to upadeza denevAleko usakI anumodanAke pApakA bhAgI honA par3egA) ima prakArake dezaviratike pAlanako thor3ese paramAnnabhakSaNake mamAna jAnanA cAhiye / ima dezaviratike pAlanase jIvakI viSayoMkI AkAMkSArapa bhUkha kucha zAnta hotI hai, rAgAdi bhAvaroga kSINa ho jAte haiM. nAnadarzanake prApta honese argalake samAna svAbhAvika 4AcAryayayaM amRtacandrane isI viSayameM kahA hai, yAhuH samastaviratiM pradarzitAM yo na jAnu prahAti / tasyaikadezaviratiH kayanIyAnena yojena // 17 yo yatidharmamakathayannupadizati gRhasthadharmamalpamatiH / tasya bhagavatpravacane pradarzitaM nigrahasthAnam // 18 akramakayanena yataH protsAhamAno'ti dUramapi ziSyaH / apade'pi sampratRptaH pratArito bhavati tena durmatinA // 19 bhAva yaha hai ki, pAraMvAra sarvapiratikA upadeza denepara bhI yadi koI use grahaNa na kare, to phira use dezaviratikA upadeza denA cAhiye / jo mUrkha yatidha. maMkA (sarvapiratikA ) upadeza nahIM dekara gRhasthadharmakA (dezaviratikA) upadeza ditAI use bhagavAnake zAsanameM daMTha deneke yogya batalAyA hai| kyoMki usake usa kramarahita upadezase yahuta dUrataka utsAhita huA bhI ziSya thor3ehImeM arthAta. gRhastha dharmameM hI tRpta ho jAtA hai| isa taraha vaha ziSya usa mUrkha upadeza. ko ThagAyA jAtA hai| [ puruSArthasiddhapAya ]
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ svasthatArUpa prazamasukhakI vRddhi hotI hai, acchI bhAvanAoMse mana prasanna hotA hai aura usake denevAle guruoMpara isa bhAvanAse ki "ye mere bar3e upakArI hai " bhakti utpanna hotI hai| usa samaya yaha jIva kahatA hai ki, "he bhagavan ! Apa hI mere nAtha haiN| kyoMki Apane apanI sAmarthase mujhe jo ki burI sArahIna lar3akIke samAna Atizaya akarmaNya (nikammA) thA, karmaNyatAko prApta karake guNoMkA pAtra banA diyA hai|" * Age dharmabodhakarane bhikhArIko viThAkara madhura vacanoMse usake cittako AlhAdita karate hue rAjarAjezvarake guNoMkA varNana kiyA, 'hama unake sevaka haiN| yaha pragaTa kiyA aura use bhI rAjAkA sevakapanA svIkAra karA diyaa| phira usake hRdayameM rAjAke vizepa guNoMke jAnanekA kutUhala utpanna kiyA, unake jAnaneke liye vyAdhiyoMkA kSINa honA kAraNa batalAyA, vyAdhiyoMke kSINa honeke liye pUrvokta tIrthajalAdi tInoM auSadhiyAM kAraNa vatalAI, kSaNa kSaNameM una auSadhiyoMke sevana karanekA upadeza diyA, unake vAravAra sevana karanese rAjarAjezvarakI ArAdhanA hotI hai aura unakI ArAdhanAse unake hI samAna mahArAjya prApta hotA hai aisA pratipAdana kiyA / dharmaguru vA dharmAcArya bhI jJAnadarzanasampanna aura dezaviratike dhAraNa karanevAle jIvako bahuta hI utkRSTa sthiratA prApta karAneke liye isI prakArake saba AcaraNa karate haiN| ve jIvase kahate haiM ki, " he bhadra ! tU ne jo yaha kahA ki, 'tuma hI mere nAtha ho, ' so tujha sarIkheke liye to yaha yukta hI hai / parantu sAdhAraNa rItise aisA nahIM kahanA cAhiye / kyoMki tere aura hamAre sabahIke paramAtmA sarvajJabhagavAn paramanAtha haiM aura
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 1 tIna lokake carAcara jIvoMke pAlaka honeke kAraNa ve hI vAstavika nAtha ho sakate haiM / aura jo unake kahe hue jJAna darzana aura cAtripradhAna matake anuyAyI haiM, unake to sarvajJabhagavAn nAtha haiM hI / inhIM bhagavAnakI sevakAI aMgIkAra karake mahAtmAgaNa kevala jJAnarUpI rAjyako pAkara sAre saMsArako apanA sevaka banA lete haiM / jo pApI jIva haiM, ve becAre ina bhagavAnkA nAma bhI nahIM jAnate haiM / bhaviSya meM jinakA kalyANa honevAlA hai, aise bhavya vA bhAvibhadra jIva hI svakarmavivarase ( karmoke viccheda honese ) bhagavAnakA darzana pAte haiM / tU itanI sIr3hiyoMpara ArohaNa kara cukA hai, isase tU ne bhAvase to bhagavAnako pA liyA hai parantu unakI prAptike jo taratamatA liye hue asaMkhya guNasthAna haiM unapara tUne ArohaNa nahIM kiyA haiM / so unake dvArA tU bhagavAnako vizeSatAse prApta kara leve, isake liye hamArA yaha saba prayatna hai / kyoMki bhagavAnako sAmAnyatAse jAnanepara bhI saMsArI jIva suguruoMkI sampradAyake vinA vizeSatAse nahIM jAna sakate haiM / " isa prakArase guru mahArAja jIvake Age bhagavAnake guNoMkA varNana karate haiM, Apako unake sevaka vatalAte haiM, jIvako samajhAte haiM ki, tU vizeSatAse bhagavAnko hI apanA nAtha samajha, bhagavAnke vizeSa 2 guNa pragaTa karake usake cittameM kautuka utpanna karate haiM, una guNoMke jAnaneke liye yaha upAya batalAte haiM ki, tU rAgAdi bhAvarogoMko kama kara aura ukta rogoMke kama karaneke liye jJAnadarzanacAritrarUpa aupadhiyAM batalAte haiM tathA unakA kSaNakSaNapara sevana karanekA upadeza dete haiM "yaha bhI kahate haiM ki, ratnatrayake sevana se bhagavAnakI ArAdhanA hogA aura unakI ArAdhanAse mahArAjya ke samAna mokSapadakI prApti hogI / - I
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi grahaNa kiye hue guNoMmeM sthiratA karanevAle aura parama hitakArI bhagavAn dharmAcArya isa prakArakA upadeza dete haiMtyAga Adike viSayameM kucha bhI nahIM kahate haiM, tathApi jaise vaha bhikhArI rasoIgharake svAmIke vacana sunakara apane abhiprAyake vazame isa prakAra bolA thA ki. " he nAtha ! adhika kahanese kyA prayojana hai ? maiM apane isa bhIkhake bhojanako kisI prakArase bhI nahIM chor3a sakatA huuN|" usI prakArase yaha jIva bhI cAritramohanIya karmase vihala hokara isa prakAra cintavana karatA hai ki, " aho ! ye bhagavAn mujhe bar3e bhArI ADambarase dharmakA upadeza dete haiM, so avazya hI ye mujhase dhana strI vipaya AdikA tyAga karAnA cAhate haiN| parantu maiM dhanAdiko kisI prakArase chor3a nahIM sakatA huuN| ataeva inase samakSameM hI spaSTa kaha dUM ki, Apa isa viSayameM vAraMvAra upadeza dekara apanA kaMTha aura tAlu vyartha hI sukhAte haiN|" yaha socakara jIva apanA abhiprAya guruke sammukha sApha 2 kaha detA hai| ___ Age rasoIgharake svAmI dharmabodhakarane isa prakAra cintavana kiyA ki, " maiMne to isa bhikhArIse apanA bhojana tyAga karaneke liye kahA bhI nahIM hai| kevala tInoM auSadhiyoMkA sevana karaneke liye kahA hai / phira yaha vinA sambandhakI bAta kyoM kahatA hai ? zAyada yaha apane abhiprAyakI viDambanAse yahI jAnatA hai ki inakA yaha saba vacanADambara mere bhojanakA tyAga karAneke liye hI hai|" phira dharmabodhakarane musakurAke kahA, "he bhadra ! AkulatA mata kara, isa samaya maiM tujhase kucha bhI tyAga nahIM karAtA hUM / isa kubhojanakA chor3anA tere liye hI hitakArI thA, isaliye maiM pahale chor3a deneke liye kahatA thaa| parantu yadi aba yaha tujhe nahIM rucatA hai, to
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 Age isa viSaya meM maiM cupa hI rahUMgA / parantu yaha to kaha ki maiMne jo pIchese rAjarAjezvarake guNa Adi varNana kiye the aura tujhe kyA karanA cAhiye, yaha samajhAyA thA, so tUne usameM thor3A bahuta kucha dhAraNa kiyA yA nahIM ? - smaraNa rakkhA hai yA nahIM ? " dharmagurU dharmAcArya bhI dharmaatakarake samAna aisI hI saba bAteM vicArate haiM aura kahate haiM / yaha satra spaSTa hI hai / ataH par3hanevAloMko apanI buddhise hI isakI yojanA kara lenI cAhiye / 1 pazcAt usa nippuNyakane kahA, " he nAtha | maiMne Apake kahe hue vacanoMpara kucha bhI dhyAna nahIM diyA hai / mujhe nahIM mAlUma hai ki Apane kyA kahA thA; tau bhI Apake komala vacanAlApase mere cittameM thor3AmA Ananda ulhasita huA hai / " isake pIche bhikhArIne jaba ki vaha dharmavodhakarake yaha vacana sunakara ki 'maiM tumhAre bhojanakA tyAga nahIM karAnA cAhatA hUM' bhayarahita ho gayA thA apane cittakI vyAkulatAkA kAraNabhUta sArA vRttAnta Adise anta taka kaha sunAyA / aura pUchA ki, "aisI avasthAmeM aba mujhe kyA karanA cAhiye, so AjJA diijiye| maiM use dhAraNa karUMgA / " isI prakAra zrIguru mahArAja bhI jIvake cittakI dazA jAnakara kahate haiM ki " hama tujhase sampUrNa parigrahakA tyAga karaneke liye jise ki tU nahIM chor3a sakatA hai, nahIM kahate haiM / kevala tujhe sthira karaneke liye bhagavAnake guNoMkA aneka prakArase varNana karate haiM aura aMgIkAra kiye hue samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAri'trake nirantara pAlana karaneke liye upadeza dete haiM / so tU isakI kucha dhAraNA karatA hai yA nahIM, arthAt hamAre upadezakA tere hRdaya - para kucha asara hotA haiM yA nahIM ?" tatra yaha jIva kahatA hai ki 1
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 "he bhagavan ! samyakprakArase maiM kucha bhI nahIM samajhatA hUM, mere cittapara kucha bhI asara nahIM hotA hai, parantu Apake mIThe aura mundara vacanoMse Anandita hokara jyoM hI Apa kucha kathana karate haiM, tyoM hI zUnyahRdaya hUM, to bhI TakaTakI lagAye hue isa taraha munatA rahatA hUM, jaise saba kucha samajhatA houuN| bhalA mere jaise mUrkhake hRdayameM utkRSTa tatvoMkA praveza kaise ho sakatA hai ! kyoMki jaba Apa tattvamArgakA vyAkhyAna karate haiM, taba maiM bahuta kucha prayatna karatA hUM, to bhI sote hueke samAna, nazevAnake samAna, pAgalake samAna, aura mUrchitake samAna sarvathA zUnyahRdaya hokara kucha bhI nahIM samajha sakatA huuN| mere cittakI isa asthiratAkA jo kAraNa haiM, use bhI suna liijiye|" isa prakAra kahakara misake cittameM pazcAttApa utpanna huA hai aisA yaha jIva guruke sAmhane apane duzcaritroMkI tathA bure vacanoMke kahanekI nindA karatA hai, pUrvameM use jo 2 bure vikalpa uThe the, unheM pragaTa karatA hai, aura Adise antataka apanA sampUrNa vRttAnta nivedana karatA hai| phira kahatA hai ki, "he bhagavan ! maiM jAnatA hUM ki, Apa merI bhalAI karanekI icchAse viSayAdikoMkI bahuta 2 nindA karate haiM, parigraha chor3aneko kahate haiM, jo parigraha tyAga kara detA hai, usake prazama sukhakI prazaMsA karate haiM, aura usa tyAgake kAraNa jo paramapada arthAt mokSarUpa kArya siddha hotA hai, usakI zlAghA karate haiM, to bhI maiM karmoMkI parataMtratAke kAraNa jo dhanaviSayAdikoMmeM pUrvake abhyAsase mUrchA ho rahI hai, use usI prakArase nivAraNa nahIM kara sakatA hUM, jisa tarahase vahutase bhaisake dahI aura baiMganako khAnevAlA nidrAko nahIM roka sakatA hai aura bahuta tIna viSako khAnevAlA vihalatAko nahIM
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ roka sakatA hai| isa karmaparataMtratAse vihala honeke kAraNa mujhako ApakA dharmopadeza usI prakArase udvegayukta karatA thA-bahuta hI burA mAlUma hotA thA, jisa tarahase mahAnidrAke kAraNa vesudha hue purupako jagAnevAle purupake zabda bure mAlUma hote haiM / parantu kabhI 2 bIca 2 meM Apake upadezakI madhuratA, gaMbhIratA, udAratA (vistAra) aura pariNAmakI sundaratAkA vicAra karanese AlhAda bhI hotA thaa| natra Apane yaha kahA hai ki, tU asamartha hai isaliye hama tujhase parigrahakA tyAga nahIM karAte haiM, taba merI vyAkulatA aura bhaya naSTa huA hai aura maiM Apake sAmhane yaha satra vRtAnta kaha sakA hUM / anyathA jaba jaba Apa upadeza karate the, taba taba mere cittameM aneka vikalpa uThate the| usa samaya maiM aisA cintavana karatA thA ki, ye svayaM to niSpaha haiM-inheM kisI prakArakI icchA nahIM hai mujhase kevala dhana vipayAdi chur3Ate haiN| parantu jaba maiM chor3a nahIM sakatA hUM, taba inakA yaha parizrama vyartha hI hai / usa samaya yadyapi maiM aisA cintavana karatA thA-to bhI bhayakI adhikatAse apane jIkA abhiprAya pragaTa nahIM kara sakatA thA / jaba merI aisI hInazakti hai, taba mujhe kyA karanA cAhiye, isa viSayameM Apa hI pramANa haiM arthAt Apa jo kaheMge mujhe vahI mAnya hogaa|" isake pazcAta rasoIpati dharmabodhakarane usa bhikhArIse pahale kahI huI saba bAteM jinapara ki usane cittakI asthiratAke kAraNa kucha bhI dhyAna nahIM diyA thA, phirase khiiN| aura apanI 'tInoM aupadhiyoMkA yogyAyogya vibhAga ( amuka yogya vA pAtra hai, aura amuka ayogya vA apAtra hai, yogyako denese lAbha hogA, ayogyako denese kucha nahIM hogA; isa prakArakA vi
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAra ) jisakA ki rAjarAjezvarane pahale upadeza kiyA thA, samajhAyA / usase yaha bhI kahA ki, "he bhadra ! tU kaSTasAdhya ( kaThinAIse acchA hone yogya ) rogI hai / isaliye vinA bar3e bhArI prayatnake tere roga upazAnta ho jAyeMge-ArAma ho jAyeMge, aisA nahIM dikhatA hai / isaliye aba tU isa rAjamandirameM yatnapUrvaka Thahara aura jo samasta rogoMko nAza karane yogya atula parAkramako dhAraNa karate haiM, una rAjarAjezvarakA nirantara dhyAna karate hue tInoM auSadhiyoMkA rAtadina sevana kara / yaha tadayA nAmakI dAsI terI paricArikA hokara rahegI ! " bhikhArIne saba kucha svIkAra kara liyA aura tadanusAra vaha apane bhikSAke ThIkareko kisI eka sthAnameM rakhakara usakI rakSA karatA huA kucha samaya taka usa rAjamandirameM hI rahA / ina saba bAtoMkI yojanA jIvake viSayameM isa prakArase karanA cAhiye:. jaba yaha pahile kahe anusAra apanA abhiprAya gulmahArAjale kaha detA hai aura unase pUchatA hai ki, aba maiM kyA kalaM, taba ve dayA karake pahilI kahI huI saba bAteM phirase kahate haiM aura tatpazcAt usako aisA pakkA banAneke liye ki jisase kAlAntarameM bhI vaha AcArabhraSTa na ho jAya dharmasAmagrIkI atizaya durlabhatA dikhalAte hue, rAgAdi bhAvarogoMkI atizaya prabalatA varNana karate hue aura apanI parataMtratA pragaTa karate hue ki hama isa viSayameM svataMtra nahIM haiM AjJAse kAma karate haiM; kahate haiM ki-" he bhadra ! jaisI sAmagrI tujhe prApta huI hai, vaisI kisI abhAgI vA adhanya prANIko kabhI nahIM mila sakatI hai / aura hana apAtrake viSayameM kabhI parizrama bhI nahIM karate haiN| kyoMki bhagavAnakI yaha AjJA hai ki, jo jIva
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAtajanako pAyo mahAna yogya hoM, unhIMko jJAna darzana aura cAritra denA cAhiye, ayogyoMko nhiiN| kyoMki ayogyako diyA huA ratnatraya svArthakA sAdhaka nahIM hotA hai arthAt usase kucha lAbha nahIM hotA hai, balki viparIta hokara ulaTA anayoMkA bar3hAnevAlA hotA hai| kahA bhI hai, dharmAnuSTAna_tathyAtpratyapAyo mahAn bhavet / rodduHkhaughajanako duHprayuktAdivIpadhAt / / arthAt dharmAcaraNakI vitayatAse arthAt viruddharUpa pAlanAse usI prakAra bhayAnaka duHkha hote haiM, jaisekI burI tarahase vA ayogya rItise prayukta kI huI auSadhike sevanase hote haiN| he bhadra ! bhagavAnakA upadeza uttama guruoMkI paramparAse jJAta huA hai aura bhagavAnke prasAdase hI hamane yogya ayogya (pAtra apAtra) jIvoMke lakSaNa jAne haiN| ye jJAna darzana aura cAritra hI una jIvoMke bheda karanevAle haiM arthAt inhIMse jIvoMke yogya ayogya sAdhya asAdhya Adi bheda hote haiM, aisA bhagavAnane kahA hai| jinheM pahilI hI avasthAmeM (praveza hote hI ) Upara kahe hue jJAna darzana aura cAritrapara prIti ho jAtI hai, aura jinheM jJAna darzanAdike sevana karanevAle apane hI jaise jAna par3ate haiM tathA jo jJAnAdiko sukhase hI-sahana hI grahaNa kara lete haiM aura jinapara sevana kiye hue jJAnadarzanAdi tatkAla hI apanI vizeSatA dikhalAte haiM-asara karate haiM, ve laghukarmI tathA AsannamokSa haiM, arthAt samajhanA cAhiye ki, unheM zIghra hI mokSa ho jAyagA aura jaise acchI lakar3I citra ukIraneke yogya hotI hai, usI prakArase unheM tInoM aupadhiyoMke yogya samajhanA cAhiye / aise jIva bhAvarogoMkA nAza karaneke liye susAdhya haiN|"
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 jina jIvoMko ye ratnatrayarUpa aupadhiyAM zurUmeM hI acchI nahIM lagatI haiM, inake sevana karanevAle dUsare jIvoMkA jo tiraskAra karate haiM, sadguruoMke bar3e bhArI prayatnase jo vodhako prApta hote haiM-vAsulaTate haiM, jJAnadarzanAdikA sevana karanese jinapara bahuta samayake bItanepara asara hotA hai aura dRr3ha nizcaya nahIM honeke kAraNa jo apane ratnatrayameM vAraMvAra atIcAra dopa lagAte haiM, ve gurukarmI, tathA vyavahitamokSa haiM, arthAt unheM zIghra mokSa nahIM milatA hai| jaise madhyama prakArakI lakar3I acche kArIgarake prayatnase citra ukIraneke yogya hotI hai, usI prakArase ye acche guruke prayatnase yogyatAko prApta hote haiN| bhAva rogoMko naSTa karaneke liye inheM kaSTasAdhya samajhanA cAhiye / inake rAgadveSAdi bhAvaroga bar3I kaThinAIse naSTa hote haiN| jina jIvoMko ye samyagdarzanAdi vilakula acche nahIM lagate haiM, hajAroM upAyoMse yoga milA denepara bhI jo inheM dhAraNa nahIM karate haiM aura upadeza denevAloMke sAtha bhI jo vaira karate haiM, ve mahApApI, abhavya aura sarvathA hI ratnatrayarUpa auSadhike ayogya hote haiN| bhAvarogoMko nAza karaneke liye unheM asAdhya samajhanA cAhiye / he saumya ! bhagavAnke caraNoMke prasAdase hama jo lakSaNa samajhe haiM unase, tathA jaisA tU apanA svarUpa kahatA hai usase, aura hamAre dhyAnameM terA jo svarUpa AyA hai usase, jAna par3atA hai ki tU kaSTasAdhya jIvoMkI zreNImeM hai / aisI dazAmeM jabataka khUba hI prayatna na kiyA jAya, tabataka tere rAgAdi doSoMkA upazama nahIM ho sakatA hai / ataeva he vatsa ! yadi aba bhI tujhameM sarva parigrahake tyAga karanekI zakti nahIM hai, to bhagavAnke isa vistRta zAsanameM bhAvapUrvaka sthira rahake sArI AzAoMko chor3ake aura hRdayameM gAr3hI bha
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 . ktise una bhagavAnako nirantara sthApita karake jo ki acintanIya parAkramake kAraNa sAre dopoMkA zoSaNa kara sakate haiM dezaviratiko (zrAvakadharmako) hI dhAraNa kara aura sadA hI jJAna darzana aura cAritrako jo ki uttarottara kramase viziSTa, viziSTatara aura viziSTa tama haiM, yatnapUrvaka sevana kara / aisA karanese tere rAgAdi rogoMkA upazama ho jAyagA-anya prakArase nhiiN|" isa prakArakA upadeza denemeM tatpara rahanevAlI jo jJAnavAn dharmaguruoMkI isa jIvapara dayA hai, vAstavameM usIko isakA pAlana karanevAlI-paricArikA dayA samajhanA caahiye| isake pazcAt yaha jIva gurumahArAnake vacanoMko mAnatA hai, maiM yAvajIva aisA hI karUMgA isa prakAra nizcaya karatA hai, deza. viratoMkI pAlana karatA huA kucha samayataka ukta zAsanamandirameM rahatA hai aura usa samaya bhikSAke AzrayabhUta ThIkarake samAna apane viSaya kuTumbAdikake AdhArabhUta jIvitanyakI ( jIvanakI) rakSA karatA hai| isa taraha jIvake vahAM rahate samaya Age jo vRtAnta huA use kahate haiM___ kathAnakameM kahA hai ki, " vaha taddayA nAmakI paricArikA nippuNyakako ve tInoM auSadhiyAM rAta dina detI hai, parantu use to kevala vaha kubhojana hI acchA lagatA hai| usImeM usakI mUrchA hai isaliye una auSadhirUpa padArthoMkA vaha kucha bhI Adara nahIM karatA hai|" so isa jIvake viSayameM aisA hI samajhanA cAhiye / kyoMki yadyapi guru mahArAjakI dayA ise nirantara hI jJAnadarzanAdi pradAna karatI hai, parantu karmoMkI parataMtratAse dhanAdi vipayoMmeM mohita rahakara. yaha unheM bahuta nahIM mAnatA hai arthAt jJAna darzanAdimeM isakI Adaravuddhi nahIM rahatI hai|
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 aura kathAmeM kahA hai ki, "vaha nippuNyaka mohake vazIbhUta hokara apane ThIkarake bhojanako to bahuta khAtA hai / parantu taddayAke diye hue paramAnnako (khIrako) upadaMzake' samAna thor3A 2 cakhatA hai|" usI prakArase yaha jIva bhI mahA mohase grasita hokara dhanakamAnekI aura viSaya bhogAdikoMkI bahuta cAhanA karatA hai, parantu . gurukI dayAse pAye hue vrata niyamAdikoMkI kabhI 2 vIca 2 meM anAdarake sAtha pAlanA karatA hai athavA karatA hI nahIM hai / aura jaise vaha bhikhArI taddayAkI preraNAse usa aMjanako kabhI 2 AMkhoMmeM AMjatA hai, usI prakArase yaha jIva bhI sadguruoMkI dayAse prerita hokara unake anurodhase hI calatA hai aura jJAnakA abhyAsa karatA hai-so bhI kabhI 2, sarvadA nahIM / jaise vaha nippuNyaka tIrthajalaMko pIneke liye dharmabodhakarake kahanese hI pravRtta hotA hai, usI prakArase * yaha jIva bhI pramAdake vazavartI hokara dayAlu guruoMkI preraNAse hI samyagdarzanako uttarottara vizeSoMse prakAzita karatA hai, apane utsAhase nhiiN| __ Age kahA hai ki, " taddayA jo bahutasA paramAnna detI thI, usameMse vaha bhikhArI zIghratAse thor3AsA to khA letA thA aura vAkIko anAdarase apane bhIkhake ThIkaremeM par3A rahane detA thaa| aura usake sambandhase vaha bhojana itanA bar3hatA jAtA thA ki, bhikhArIke rAtadina khAnepara bhI samApta nahIM hotA thaa| isase use saMtopa hotA thA, prasannatA hotI thI, parantu vaha yaha nahIM jAnatA thA ki, kisake mAhAtmyase isakI vRddhi hotI jAtI hai| kevala usameM atizaya lavalIna rahakara una tInoM auSadhiyoMke sevanameM 1 zarAba pIneke pazcAt jo cATa khAI jAtI hai, use upadaMza kahate haiN| thAhAtA thA, prasannatA bhI samApta nahIM
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 zithila hokara kAla vyatIta karatA thA / aura isaliye usa apathyabhonIke roga jar3ame naSTa nahIM hote the| kevala bIca 2 meM taddayAkI preraNAse jo vaha paramAnnAdikA thor3A bahuta sevana kara letA thA, usIse ve roga kucha jIrNaavasthAko prApta ho jAte the-halake par3a jAte the| parantu jaba kabhI Apeko bhUla kara vaha apathyakA atizaya sevana kara DAlatA thA, taba ve roga apane vikAroMko pragaTa karate hue zula dAha mUrchA aruci utpanna karake use pIr3ita karate the|" . __yahAM jIvake viSayameM bhI uparyukta mArA kayana ThIka 2 ghaTita hotA hai / cAturmAsAdike (caumAseke) kisI avasarapara dayAlu guru mahArAja isa jIvake Age atizaya utkRSTa vratoMke dhAraNa karaneke liye aNuvratoMkI vidhikA savistara varNana karate haiN| parantu usa samaya tIna cAritramohinIya karmake kAraNa jisakA parAkrama manda ho gayA hai, aisA yaha jIvaM vairAgyakI tIvratAse koI 2 vrata grahaNa karatA hai / so yaha saba bahuta sI dI huI khIrameM se thoDIsI bhakSaNa karaneke samAna samajhanA cAhiye / aura phira kaI eka vratoMko dayAlu gurumahArAjake anurodhase cittase na cAhanepara bhI le letA hai, so ime bace hue paramAnnako apane ThIkareke bhojanameM DAla leneke samAna samajhanA cAhiye / manda vairAgyase aMgIkAra kiye hue bhI vrata apane sambandhase isa bhava aura parabhavameM viSaya dhanAdikoMko bar3hAte haiM, so yaha paramAnnake sambandhase Thokareke bhojanake bar3haneke tulya hai / ve dhana vipayAdi padArtha jo ki una vrata niyamAdikoMke prabhAvase prApta hote haiM, jaba nirantara bhoge jAnepara bhI kabhI niHzepa nahIM hote haiN| (kyoMki unake utpanna honeke vrataniyamAdi dRr3ha kAraNa haiM) tatra
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 yaha deva aura manuSyabhavameM utpanna huA jIva apanI isa dhana vipayAdikI vibhUtiko pAkara harpita hotA hai| vecArA yaha nahIM socatA hai ki, yaha dhana viSayAdikI vibhUti mujhe dharmake mahAtmyase prApta huI hai, taba isameM harpita honekI kyA bAta hai ? mujhe to isake kAraNabhUta prabhAvazAlI dharmakA hI sevana karanA cAhiye / isa prakAra yaha vAstavika svarUpako na jAnanevAlA aura isaliye dhanaviSayAdimeM manako ulajhAnevAlA jIva jJAna darzana aura cAritrako zithila karatA hai| aura jAnatA huA bhI mohake kAraNa nahIM jAnanevAleke samAna vyartha hI samayako khotA hai / isa prakAra dhanAdi padArthoma ulajhe hue aura dharma kriyAoMmeM manda rucivAle jIvake rAgAdi bhAvaroga bahuta kAla bIta jAnepara bhI naSTa nahIM hote haiN| kevala gurumahArAjakI preraNAse manda vairAgyase bhI jo uttama AcaraNa (vratapAlana) karatA hai, usase itanA guNa hotA haiM arthAt usake bhAvaroga kucha kSINa ho jAte haiN| yaha jIva apane AtmasvarUpakA jJAna na honese viSayadhanAdimeM bahuta hI gIdhatA hai, jisase ki vahuta 2 parigraha saMgraha karatA hai, bar3I 2 ulajhanoMkA vyApAra prAraMbha karatA hai, khetI Adi karatA hai, aura inake samAna aura bhI aneka AraMbha karatA hai| taba ve rAgAdi bhAvaroga apane pravala sahakArI kAraNoMke milanese nAnA prakArake vikAra pragaTa karate haiN| usa samaya anAdarapUrvaka kiye hue AcaraNa rakSaka nahIM hote haiN| una vikAroMse yaha kabhI ekAeka zUla uThaneke samAna dhana kharca karanekI cintAse pIr3ita hotA hai, kabhI dUsaroMkI IrSArUpa dAhase jalatA hai, kabhI apanA sArA dhana harA jAnese mumUrpake samAna mUrchAkA * anubhava karatA hai, kabhI kAmajvarake
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 saMtApase tar3aphar3AtA hai, kabhI lenevAle sAhUkAroMke dvArA balapUrvaka chIne gaye dhanakI yAtanAse vamana karanevAle puruSake samAna ceSTA karatA hai, kabhI " jAnate hue bhI dekho yaha aisI pravRti karatA hai" isa prakArakI lokanindAse jar3atAke (zItarogake ) samAna mUrkha kahalAne kA kaSTa bhogatA hai, kabhI hRdaya aura pasalIkI vedanAke samAna iSTaviyoga aura aniSTa saMyogakI pIr3Ase 'hAya' 'hAya' karatA hai, kabhI usa pramAdIko mithyAtvarUpI unmAdakA santApa phira bhI ho jAtA hai / aura kabhI uttama anuSThAnarUpI pathyabhojanapara use atizaya aruci ho jAtI hai / isa taraha yaha apathyasevanameM Asakta rahanevAlA jIva ukta dezaviratikI koTipara ArUDha ho jAnepara bhI aise 2 vikArabhAvoMse vyathita rahatA hai / I . Age kahA hai ki, " tayAne bhikhArIko aneka vikAroMse adhamuA dekhakara jAna liyA ki, apathya bhojanakI Asaktike kAraNa isakI yaha dazA huI hai / parantu isako AkulatA ho jAyagI, isa khyAla se kucha kahA nahIM / bhikhArIne hI svayaM kahA ki, mujhe itanI adhika lAlasA hai ki, usake kAraNa maiM apane Apa isa bhojanako nahIM chor3a sakatA hU~ / isaliye avase mujhe Apa hI isa apathyasevanase nirantara roka diyA kareM / tadayAne yaha bAta mAna lI arthAt vaha use apathyabhojana karanese rokane lagI aura isa kAraNa usakI dazAmeM thor3AsA antara par3a gayA arthAt usake roga kucha zAntase ho gaye / parantu jatra tayA samIpa rahatI thI, taba hI vaha bhikhArI apathyako chor3atA thA, usake nahIM rahanepara nahIM / aura tayA aneka jIvoMko jagAneke kArya meM Akulita rahatI thI, use jagaha 2 dUsare jIvoMko pratibodhita karaneke liye jAnA par3atA thA, 1
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 . isa liye vaha isahIke pAsa sadA raha nahIM sakatI thii| isase usakI anupasthitimeM bhikhArI bhI svacchandatAse apathyasevana karatA thA aura phira vikAroMse pIr3ita hotA thA / " isa jIvake sambandhameM bhI ye saba bAteM ghaTita hotI haiM / gurumahArAjakI jo jIvaviSayaka dayA hai, vaha bahuta hI pradhAna kAryakI karanevAlI hai, isa liye use pRthakarUpameM kartrI kahA hai| abhiprAya yaha hai ki, yadyapi isa prakaraNa meM karttA gurumahArAja haiM, unakI dayA unase koI pRthak vyakti nahIM hai, to bhI sarvatra gurumahArAjakI dayAkI hI pradhAnatA rakkhI gaI hai, isa liye usakI eka pRthak pAtrake rUpameM kalpanA kara lI hai / ve gurumahArAja jinakA ki citta dayAse vyApta rahatA hai, jaba isa pramAdI jIvako aneka prakArakI pIr3AoMkI vyAkulatAse rotA huA dekhate haiM, taba isa prakAra ulAhatA dete haiM ki, "he bhadra / hamane to tujhase pahile hI kaha diyA hai ki, jinakA citta viSayavAsanAoM meM Asakta rahatA hai unheM mAnasika saMtApoMkI kamI nahIM rahatI hai aura jo dhanake kamAne aura rakhavAlI karanemeM tatpara rahate haiM, nAnA prakArakI vipattiyAM unase kucha dUra nahIM rahatI haiM - ve hamezA sirapara khar3I rahatI haiM / parantu terI to ina hI viSayoMmeM bahuta gaharI prIti hai - tU inahImeM magna rahatA hai aura isa jJAna darzana cAritrarUpa ratnatrayako jo ki sampUrNa klezarUpa mahA ajIrNakA nAza karanevAlA aura utkRSTa svAsthyakA karanevAlA hai, tU anAdara dRSTise dekhatA hai, taba batalA ki, hama kyA kareM ? yadi tujhase kucha kahate haiM, to tU dukhI hotA hai / isaliye satra vRtAntako jAnate hue aura tujhe aneka upadravoMse ghirA dekhate hue bhI hama cupa haiM / isake sivAya
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 tujhe kumArgapara jAte hue dekhakara bhI hama isa bhayase nahIM rokate haiM ki, kahIM ise AkulatA na ho jAya / yadi ratnatrayakI ora AdaradRSTise dekhanevAle, viruddha kAmoMko chor3anevAle aura jJAna darzana tathA dezacAritrameM sthira rahanevAle puruSoM ke vikAroMkA hamase nivAraNa ho gayA, to vasa hai, Adararahita puruSoMke vikAra nivAraNa karanese hama bAja Aye / jaba hamAre dekhate hue bhI tU rAgAdi rogoMse dukhI rahatA haiM, taba loga hameM bhI upAlaMbha deMge-hamArI bhI nindA kareMge ki, ye isake guru haiN|" ise taddayAne usa bhikhArIko jo ulahanA diyA thA, usake samAna samajhanA caahiye| __ pazcAta yaha jIva gurumahArAjase kahatA hai ki, "bhagavan ! anAdi kAlase mujhe inakA abhyAsa ho rahA hai, isaliye ye tRpNA, : lolupatA Adike bhAva mujhe mUcchita rakhate haiN| inake vazavartI honese AraMbha parigrahake bure vipAkako arthAt kaDue phalako maiM acchI tarahase jAnatA hUM, to bhI use nahIM chor3a sakatA huuN| isaliye Apako mujhase upekSA nahIM karanI cAhiye / kintu mujhe burI pravRtti karate dekhakara rokanA cAhiye / zAyada Apake mAhAtmyase hI thor3e thor3e dopoMko tyAga karate 2 merI aisI koI paraNati ho jAya ki, usase maiM kabhI sAre dopoMkA tyAga (mahAvratadhAraNa) karanemeM bhI samartha ho jaauuN|" __gurumahArAja usakI yaha bAta mAna lete haiM aura yadi vaha kabhI pramAda karatA hai arthAt apanI pravRtimeM kucha dopa lagAtA hai, to ve roka dete haiN| unake vacana mAnanese pahilekI pravRtipIr3A zAnta ho jAtI hai aura unake prasAdase jJAnAdi guNa bar3hane lagate haiN| jIvakI isa dazAko. taddayAke vacanAnusAra calanese. usa bhikhArIko 12
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 jo thor3AsA Arogya ho gayA thA, usake samAna samajhanA caahiye| Age yaha jIva utkRSTa jJAnake na honese apanA hita karanekI ceSTA taba hI karatA hai, jaba gurumahArAja preraNA karate haiM / jaba unakI preraNA nahIM hotI hai, taba yaha satkartavya karanemeM zithila ho jAtA hai, aura AraMbha parigraha karanemeM vAraMvAra atizaya pravRtti karane lagatA hai| usa samaya rAgAdi bhAvoMkA ullAsa vA bar3hAva hotA hai aura nAnA prakArakI mAnasika tathA zArIrika vAdhAe~utpanna hotI . haiM / usakI isa avasthAko bhikhArIkI vihalatA samajhanI caahiye| bhagavAn gurumahArAjake liye jisa taraha yaha jIva acchI preraNAke dvArA pAlana karane yogya vA sumArgapara calAne yogya hai, usI prakArase aura bahutase jIva bhI haiM / isaliye samasta jIvoMpara anugraha karanemeM tatpara rahanevAle ve gurumahArAja isa jIvako kabhI 2 hI preraNA kara sakate haiM, zeSa samayameM yaha svataMtra vA svacchanda rahatA hai; isaliye usa samaya yaha apanA cAhe jo ahita karatA hai koI rokanevAlA nahIM rahatA hai / isase use pahile kahe hue vikAra ho jAte haiM / jIvakI isa avasthAko taddayAke pAsa na rahaneke kAraNa bhikhArIke apathya sevana kara leneke aura usake rogoMke phira ubhar3a Aneke samAna samajhanA caahiye| isake pazcAt bhikhArIne dharmavodhakarase apanA sArA vRttAnta nivedana karake kahA ki, " he nAtha ! koI aisA yatna kIjiye, jisase mujhe svapnameM bhI kabhI pIr3A na ho / " rasoIpatine kahA ki, " yaha tayA vyagratAke kAraNa arthAt dUsaroMke upakArameM bhI ulajhI . rahaneke kAraNa tujhe apathyasevana karanese acchI taraha nahIM roka sakatI hai / isaliye tere liye eka dUsarI vyagratArahita paricArikA kiye
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 detA huuN| parantu tujhe jo vaha kahegI, vahI karanA pdd'egaa|" bhikhArIne jaba yaha bAta svIkAra kI, tatra dharmabodhakarane use eka sadabuddhi nAmakI asAdhAraNa paricArikA vA dAsI soMpa dii| isase usakI jo apathyasevanameM laMpaTatA rahatI thI, vaha naSTa ho gaI, roga halake ho gaye aura unake vikAra prAyaH miTa gaye / usake zarIrameM kucha mukhakI jhalaka AI aura AnandakI vRddhi huI / yaha viSaya jIvake sambandhameM bhI samAnarUpase ghaTita hotA hai / yathA jaise andhA puruSa daur3ate samaya bhIta stambha Adise Thokara khAkara vedanAse vihala ho jAtA haiM aura phira kisI dUsare puruSako apanI coTakA kara batalAtA hai, usI prakArase yaha jIva bhI guru jinheM roka dete hai, una AcaraNoMko karake jaba kaSTa pAtA hai, tatra gulmahArAnakA umake hRdayameM vizvAsa jama jAtA hai aura vaha apane aneka prakArake kaSTa unheM sunAtA hai| he bhagavan ! jaba maiM Apake roka denese corIkA dhana nahIM letA hUM, viruddharAjyAtikrama nahIM karatA hai, vezyAAdi durAcAriNI striyoMke yahAM nahIM jAtA hUM. aura bhI jo aneka prakArake dharmaviruddha tathA lokaviruddha kArya haiM, unheM nahIM karatA hUM aura mahAn AraMbha aura parigrahameM raMjAyamAna nahIM hotA hUM, taba loga mujhe sAdhu ( bhalA manupya) kahakara satkAra karate haiM, vizvAsa karate haiM, aura merI prazaMsA karate haiN| usa samaya zarIrake parizramase jo duHkha hotA hai vaha mujhe jAna hI nahIM par3atA hai, citta svastha hotA hai aura isa vicArase bahuta Ananda hotA hai ki dharma isa prakArakA AcaraNa karanevAle prANiyoMko acchI gatimeM pahuMcA detA hai| parantu jaba Apa mujhe rokate nahIM haiM athavA rokate haiM, to maiM usakI paravAha na karake dhana vipayAdimeM atizaya Asakti
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ honeke kAraNa 'gurumahArAja ise thor3e hI jAneMge ' isa abhiprAyase corIse lAye hue padArtha le letA hUM, viSayakI lolupatAse vezyAdi striyoMke sAtha sahavAsa karatA hUM, tathA Apake roke hue aura bhI aneka AcaraNa karatA hUM, taba loga nindA karane lagate haiM, rAjakulake loga sArA dhana jabta kara lete haiM, zarIrako kaSTa hotA hai, mAnasika duHkha hote haiM, isake sivAya aura bhI samasta anartha isa lokameM hI prApta ho jAte haiM, tathA pApa aisA AcaraNa karanevAle purupoMko durgatirUpI gaDhemeM paTaka detA hai, isa cintAse hRdaya jalane lagatA hai aura kSaNabharako bhI mujhe sukha nahIM milatA hai| isaliye he nAtha! aba Apa aisA yatna kara dIjiye, jisase maiM Apake vacanoMke anusAra AcaraNa karanerUpa kavacako nirantara pahine rahakara ina anartharUpI vANoMse bacA rhuuN| - yaha sunakara gurumahArAjane kahA ki, "he bhadra ! yadyapi dUsaroMke rokanese bure kArya bahuta hI kama rukate haiM, to bhI rokanese aura nahIM rokanese kyA vizepatA hotI hai-kyA hAni lAbha hotA hai yaha tU acchI tarahase dekha cukA hai| hama aneka prANiyoMkA upakAra karanemeM lage rahate haiM-vyagra rahate haiM, isaliye tujhe sadA pAsa rahakara nahIM roka sakate haiN| aisI dazAmeM jaba taka tere hRdayameM svayaM savuddhi nahIM hogI, taba taka ina hamAre niSedha kiye hue AcaraNoMse jo anarthapara anartha hote hai, huA hI kareMge-rukeMge nhiiN| kyoMki savuddhirevaparapratyayamanapekSya svamatyayenaiva jIvamakAryAnnivArayati / arthAt sadbuddhi hI eka aisI hai, jo dUsaroMke sahArekI apekSAke vinA apanI hI sahAyatAse jIvako burA kArya karanese roka sakatI hai aura taba hI jIva anarthoMse baca sakatA hai|"
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 yaha sunakara jIvane kahA-"kintu he nAtha ! vaha sadbuddhi bhI to mujhe Apake hI prasAdake milegii| Apake prasAdake sivAya usake pAnekA aura koI upAya nahIM hai|" taba gurumahArAja bole, "acchA to he bhadra ! hama tujhe sadbuddhi dete haiN| parantu vaha hama sarIkhe puruSoMke hI vacanAdhIna rahatI hai| hama use dUsaroMko de bhI deveM, to bhI vaha kevala unhIM jIvoMpara apanA acchA asara karatI hai, jo puNyavAn haiN| dUsare puNyahInoMpara usakA acchA pariNAma nahIM hotA hai| kyoMki puNyavAn jIva hI usakA Adara karate haiM, apuNyavAn nahIM / zarIradhAriyoMko jitane kaSTa hote haiM-jitane anartha hote haiM, ve saba usa sadbuddhike nahIM honese hI hote haiN| aura saMsArameM jitane kalyANa haiM-nitane sukha haiM, ve saba sadbuddhike hI adhikArameM haiN| jo mahAtmA sadbuddhike prApta karaneke liye prayatna karate haiM, ve hI vAstavameM sarvajJa bhagavAnkI ArAdhanA karate haiM, dUsare nhiiN| hama sarIkhoMkA yaha saba vacanaprapaMca bhI tuma nizcaya samajha lo ki, usa sadbuddhike prApta karaneke liye hI hai| jo puruSa sadabuddhirahita haiM, unheM vyavahArase jJAnAdi bhale hI prApta ho jAveM, parantu ve jJAnahIna purupoMse kisI prakAra acche nahIM kahalA sakate / kyoMki ajJAniyoMke samAna ve bhI svakArya arthAt AtmakalyANa nahIM kara sakate haiN| adhika kahanese kyA, jo purupa savuddhirahita haiM, unameM aura pazuoMmeM kucha bhI antara nahIM hai| isaliye yadi tU sukha cAhatA hai aura duHkhoMse DaratA hai, to hama jo tujhako sadbuddhi dete haiM, usako prayatnapUrvaka rakha-usakA Adara kr| sadbuddhikA Adara karanese samajhA jAvegA ki, tUne hamAre vacanoMkI pAlanA kI, tIna bhuvanake svAmI sarvajJabhagavAnako acchI tarahase mAnA, hamako saMtuSTa
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiyA, mokSako pahuMcAnevAle vimAnapara ArohaNa kiyA, lokasaMjJAkA (laukika nAma athavA buddhikA) tyAga kiyA, dharmakA AcaraNa kiyA, aura apane AtmAko bhavasamudrase tirA kara pAra kara diyaa|" gurumahArAjake isa prakArake vacanarUpI amRtake pravAhase jIvakA hRdaya AlhAdita ho jAtA hai, aura vaha guruke vacanoMko mAna letA hai| pazcAt gurumahArAja use upadeza dete haiM ki, "he saumya ! tujhase eka atizaya guhya vAta kahate haiM, use tujhe acchI tarahase dhAraNa karanA cAhiye-hRdayapaTalapara likha rakhanA cAhiye ki jaba taka yaha jIva viparIta jJAnake vazase duHkharUpa dhanaviSayAdikoMmeM sukha mAnatA hai, aura sukharUpa vairAgya tapa saMyamAdimeM duHkha mAnatA hai, taba taka hI isakA duHkhase sambandha hai; parantu jaba ise vidita ho jAtA hai ki, viSayoMmeM pravRtti karanA-vipayoMko bhoganA hI duHkha hai aura dhana viSayAdikI abhilApAse nivRtta honA hI sukha hai, taba yaha sampUrNa AzAoMkA nAza ho jAnese aura nirAkula ho jAneke kAraNa svAbhAvika sukhoMke pragaTa ho jAnese nirantara AnandarUpa ho jAtA hai| aura bhI tujhe eka paramArthakI bAta sunAtA hUMjaise jaise yaha puruSa nippRha arthAt abhilApArahita hotA hai, taise taise -pAtratA Aneke kAraNa ise sArI sampadAe~ prApta hotI haiM aura jaise jaise yaha sampadAoMkA abhilASI hotA hai, taise 2 ve sampadAe~ mAno isako apAtra vA ayogya samajhakara isase bahuta dUra bhAgatI haiM / isaliye tujhe isa vAtako acchI tarahase nizcaya karake kisI bhI sAMsArika padArthake pAnekI vA bhoganekI abhilASA nahIM rakhanA caahiye| yadi tU isa vAtako mAna legA, to tujhe kabhI kisI zArIrika aura * 1 chupAne yogya lAbhakI bAta / /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 mAnasika pIDAko gandha taka nahIM aavegii|" gurumahArAjakA yaha upadeza jIvane amRtake samAna grahaNa kiyaa| pazcAt 'ise sadbuddhi, ho gaI hai, isaliye aba yaha kabhI anyathA pravRtti nahIM karegA' aisA samajhakara gurumahArAja isakI orase nizcinta ho gye| sadbuddhike prApta ho jAnepara yaha zrAvakaavasthAmeM varttatA huA . jIva yadyapi viSayabhoga karatA hai, aura dhanAdi padArtha grahaNa karatA hai-upArjana karatA hai, tathApi atRptikI karanevAlI abhilApAke nahIM honeke kAraNa isa ko jisakA ki mana jJAna darzana aura dezacAritrameM laga gayA hai, dhana bhogAdi jitane padArtha prApta hote haiM, utane hI saMtopita kara dete haiN| sahaddhike prabhAvase usa samaya yaha jitanA prayatna jJAnAdike liye karatA hai, utanA dhanAdike liye nahIM karatA hai, isase naye rAgAdi vikAroMkI vRddhi nahIM hotI hai aura prAcInoMkI kSINatA hone lagatI hai| isake sivAya pUrvake saMcita kiye hue karmokA paripAka honese yadyapi ise kabhI 2 zArIrika aura mAnasika kaSTa hote haiM, tathApi ve anuvandharahita honeke kAraNa bahuta samaya taka nahIM Thaharate haiN| isase yaha jIva saMtopa aura asaMtopake guNa dopa jAnane lagatA hai aura uttaraguNoMkI prAptise isakA citta Anandita rahane lagatA hai| ___ Age kathA'-prasaMgameM kahA hai ki, eka dina usa daridrIne apanI sadbuddhi nAmakI paricArikAse pUchA ki, "he bhadre ! merA zarIra aura citta aba prasanna rahane lagA hai, so isakA kyA kAraNa hai ?" taba usane isake do kAraNa batalAye, eka to ThIkareke bure bhojanameM jo tIvra lAlasA rahatI thI, usakA abhAva aura dUsarA tIrthanA 1 isakA sambandha pRSTha 43 kI pahilI paMktise hai| .
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 Adi tInoM auSadhiyoMkA sevana / ina donoM kAraNoMko usane yuktipUrvaka samajhA bhI diye / isa jIvake sambandhameM bhI yaha kathana barAvara ghaTita hotA hai;-apanI sadbuddhike sAtha paryAlocanA karanese vA usase pUchanese hI jIva samajhatA hai ki, mujhe jo yaha zarIra aura manakI nivRttirUpa svAbhAvika mukhakI prApti huI haiM, so viSayAdikoMkI abhilASAkA tyAga karanese aura samyagdarzanAdikA sevana karanese huI hai| aura pUrvake abhyAsake kAraNa yadyapi yaha jIva viSayAdi sevana karanemeM pravRtta rahatA hai, to bhI sadbuddhisahita honeke kAraNa isa prakAra vicAra karatA hai ki, mujha sarIkhe puruSako aisA karanA ThIka nahIM hai / isase gRddhatA nahIM hotI hai, gRddhatAke nahIM honese cittakI lAlasAkI nivRtti hotI hai aura usase prazamasukhakI prApti hotI hai| ise sadbuddhikA yuktipUrvaka samajhAnA samajhanA caahiye| * Age usa sukharUpI rasakA pAna karanevAle daridrIne apanI paricArikAke samakSa kahA ki, "he bhadre! kyA aba maiM isa kubhojanako sarvathA pheMka dUM, jisase mujhe vaha Atyantika sukha prApta ho jAya jisameM duHkhakA leza bhI nahIM hai ?" usane kahA, "chor3a do to acchA hI hai, parantu acchI tarahase vicAra karake chodd'naa| kyoMki yaha ApakI atyanta pyArI vastu hai ! yadi chor3a denepara bhI isase ApakA sneha nahIM chUTA, to usase isakA nahIM chor3anA hI acchA hai| kyoMki sneha chor3e vinA kubhojanake chor3a denese isa samaya kumojanakA sevana karate hue bhI tIna lolupatAke abhAvame aura tIrthanalAdi auSadhiyoMke sevanase jo Apake rogoMkI kSINatA dikhalAI detI hai, vaha bhI bahuta durlabha ho jaaygii| aura sarvathA tyAga karake phira Apa yadi isakA smaraNa mAtra bhI kareMge,
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 to jo roga kSINa tathA zAnta ho gaye haiM, ve phira kupita ho jaaveNge|" sadbuddhikI ye bAteM sunakara bhikhArIkI buddhi hiMDolesarIkhI jhUlane lgii| vaha nizcaya nahIM kara sakA ki, 'aba maiM kyA karUM / ' isa jIvake sambandhameM isakI yojanA isa prakArase hotI hai: jaba isa jIvakA sneha sAMsArika padArthoMse TUTa jAtA hai aura jJAnAdike sevanameM atizaya anurakta ho jAtA hai, taba gRhasthAvasthAmeM rahanepara bhI yaha saMtopasukhake svarUpakA jJAtA ho jAtA hai| usa samaya avinAzI prazamasukhakI vAMchAse ise sarva saMgakA (parigrahakA) parityAga karanekI buddhi utpanna hotI hai aura taba yaha apanI sadbuddhike sAtha acchI tarahase AlocanA karatA hai-vicAra karatA hai ki, maiM parigrahakA sarvathA tyAga kara sakU~gA yA nahIM ? tava sadU: vuddhike prasAdase yaha jAnatA hai ki, anAdikAlake abhyAsake kAraNa merA jIva viSayAdikoMmeM lavalIna ho rahA hai, isaliye yadi isane usa bhAgavatI dIkSAko dhAraNa kara lI jo ki sAre dopoMse rahita hotI hai aura phira apanI anAdirUDha karmoMse utpanna huI prakRtikA anusaraNakarake (purAnI Adatase) vipayAdikoMko cAhakara AtmAkI kevala viDambanA hI kI, to isase to yahI acchA hai ki, vaha (nirgranthadIkSA) pahilese hI aMgIkAra na kI jaay| kyoMki vinA tIvra abhilApAke viSayAdikoMkA sevana karanevAlA gRhastha bhI jJAnAdi AcaraNa jisameM pradhAna haiM, aisA dravyastava karake karmarUpI ajIrNako naSTa kara sakatA hai aura usase rAgAdi bhAvarogoMko kSINa karake karmoMko halakA kara sakatA hai| isa jIvane apane anAdikAlake saMsAraparibhramaNameM . pahile kisI bhI samaya nirgranthadIkSA nahIM prApta kI hai, isaliye yaha atyanta durlabha hai| so yadi isa
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 durlabhadIkSAko pAkara yaha phira bhI viSayAdikoMkI abhilApA karegA, to pratijJA kiye hue kAryako nahIM karanese aura atizaya cittasaMklezake kAraNa rAgAdidoSoMkI bahuta hI vRddhi honese yaha dezaviratimeM (gRhasthAvasthAmeM ) honevAlI karmokI laghutAko bhI nahIM kara skegaa| jisa samaya yaha jIva uparyukta prakArase vicAra karatA hai, usI samaya cAritramohanIya karmoMke vartamAna aMzoMse usakI sarva parigrahake tyAga karanekI buddhi astavyasta hokara phira bhI Dolane lagatI hai| tatra vIryakI ( parAkramakI ) hAni hotI hai aura usase yaha isa prakArake jhUThe avalambanakA Azraya letA hai, arthAt bahAne banAtA hai ki yadi maiM dIkSA le lUMgA, to yaha merA mukha dekhakara jInevAlA kuTumba dukhI hogA - mere virahameM yaha nahIM raha sakegA / besamayameM ise kaise chor3a dUM ? yaha merA beTA abhI taka balahIna hai (nAbAliga hai ), lar3akI vinA vyAhI hai, vahinakA pati paradezako gayA hai athavA mara gayA hai, isaliye isakA mujhe pAlana karanA cAhiye / yaha bhAI hai, so abhItaka gharakA bhAra uThAne yogya nahIM huA hai, mAtA pitA haiM so inakA zarIra vRddhAvasthAke kAraNa bahuta hI jarjarA ho gayA hai aura mujhapara inakA atizaya sneha hai, aura merI strI hai, so garbhavatI hai / isakA mujhapara bahuta hI dRr3ha anurAga hai, isaliye yaha mere vinA kabhI nahIM jIvegI / phira maiM aise nirAdhAra kuTumbako kaise chor3a dUM? mere pAsa bahutasAdhana hai aura bahuta loga mere RNI ( karjadAra ) haiM / jisakI bhaktikI acchI tarahase parIkSA kara lI hai aisA merA yaha parivAra aura bandhujanoMkA samUha hai| isakA pAlana karanA merA kartavya hai /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 isaliye maiM AsAmiyoMse rupayA ugAkarake ( vasUla karake ), usako parivArake logoMko saupa karake, dharmamArgase dhanakI vyavasthA karake, aura mAtA pitAse prasannatApUrvaka AjJA lekarake; isa taraha gRhasthake sAre kAma karake dIkSA luuNgaa| abhI isa besamayakI bakabakase kyA lAbha hai ? aura yaha nirgranyadIkSA lenA sAkSAt svayaMbhUramaNa samudrakA bhujAoMse taranA hai, gaMgAke pUrake sammukha calanA hai, lohe ke jau cabAnA hai, lohe ke golakA nigalanA hai, kambalakA sUkSma pavanase bharanA hai, sumeruparvatakA mastakase phor3anA hai, samudrakA kuzAke agrabhAgase mApanA haiM, telase labAlaba bhare hue kaTorekA eka bUMda bhI girAye vinA sau yojana taka daur3ate hue le jAnA hai, ATha cakroMke bhItara dAhine vA~ye nirantara bhramaNaM karatI huI putalIke vA~yeM netrako vANase cheda deneke samAna haiM, aura tejakI huI talavArakI dhArapara 'paira kahAM par3atA hai' isakA vicAra kiye vinA calaneke samAna hai / kyoMki isameM parIpoMkA sahana karanA cAhiye, devAdikoMke kiye hue upasake sammukha honA cAhiye, sAre pApoMko chor3anA cAhiye, sumeru parvatake samAna bhArI zIlakA (saptazIlakA ) bhAra vahana karanA cAhiye, AtmAko sadA 'mAdhukarI vRttise vartAnA cAhiye, dehako kaThora tapase tapAnA cAhiye, saMyamako AtmIyasvabhAva banAnA cAhiye, rAgAdikoMko jar3ase ukhAr3ake pheMka denA cAhiye, hRdayake aMdhakAra ke phailAvako naSTa kara denA caahiye| adhika kahane se kyA apramatta cittase mahAmoharUpa vetAlako bhI hanana karanA cAhiye / I 1 jisa tarahaM madhukara (bhauMrA) saba phUloMmeMse rasa le letA hai parantu kisI phUla - ko kaSTa nahIM pahuMcAtA hai, usI prakArase jainamuni zrAvakoMke yahAM unheM jarA bhI kaSTa nahIM pahuMcAkara AhAra lete haiM / isa bhikSAvRttiko mAdhukarIvRtti kahate haiN|
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 parantu merA zarIra komala zayyA (seja) aura sundara AhArAdise lAlana pAlana kiyA huA hai aura citta bhI isI prakArake saMskAroMse saMskRta hai, isa liye merI sAmarthya nahIM hai ki, maiM isa var3e bhArI bhArako uThAM skN| aura yaha avazya hai ki, jaba taka saba prakArake parigrahoMkA tyAga karake-sAre daMdaphandoMse alaga hokara jainezvarI dIkSA nahIM dhAraNa kI jAyagI, taba taka sampUrNa prazama sukhakI athavA sAre klezoMke abhAvasvarUpa mokSakI prApti nahIM ho sakegI / isase maiM aba kyA karUM? yaha kucha bhI samajhameM nahIM AtA hai| isa prakArase yaha jIva apane kartavyakA nizcaya na kara sakaneke kAraNa apane hadayako sandeharUpI hiMDolemeM jhulAtA huA kitanA hI samaya vicAra hI vicArameM pUrA kara detA hai| Age kathAmeM kahA gayA hai ki, eka dina usa bhikhArIne mahAkalyANaka bhojanase peTa bhara leneke pazcAt lIlAke vaza thor3AsAThIkarekA kubhojana cakha liyaa| usa dina tRpti ho cukaneke bAda kubhojana karaneke kAraNa usake kuthitatva ( sar3akara jIva par3a jAnA) virasatva (calitarasa ho jAnA vA svAda bigar3a jAnA) aura nindyatva Adi jaiseke taise guNa bhikSukake cittameM bhAsa gaye aura isase usa kubhojanase usako ghRNA ho gii| ataeva aba cAhe jo ho, isa kubhojanakA. mujhe tyAga kara hI denA cAhiye, aisA apane manameM nizcaya karake usane sadbuddhise kahA / sadabuddhine kahA ki, " ise dharmavodhakarake sAtha bhalIbhAMti salAha karake vA paryAlocanA karake chor3anA cAhiye / " .tadanusAra bhikhArIne dharmavodhakarake nikaTa jAkara ; apanA abhiprAya pragaTa kiyA aura usane bhI vicAra karake usa 1 isakA sambandha 44 pRSTake tIsare pArigrAphake sAtha hai|
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 kadannakA tyAga karA diyaa| phira usake ThIkareko nirmala jalase sApha karake paramAnnase bhara diyA / usa dina var3A bhArI utsava kiyA gayA aura logoMke kahanese usa bhikhArIkA 'sapuNyaka' nAma par3a gyaa| yaha saba vRttAnta isa jIvake sambandhameM jo ki gRhasthAvasthAmeM vartta rahA haiM aura jimakI buddhi dIkSA leneke liye dolAyamAna hai, isa prakArase yojita hotA hai:__ jaba yaha prazamasukhake AsvAdakA jAnanevAlA jIva saMsArake prapaMcoMse virakta ho jAtA hai parantu kisI eka avalambanake kAraNa gharameM banA rahatA hai, taba utkRSTa prakArake tapa aura niyamoMkA abhyAsa karatA hai / so isako bhikhArIke paramAnnabhakSaNake samAna samajhanA cAhiye aura usa avasthAmeM jo yaha anAdarapUrvaka kabhI 2 dhanakA : upArjana karatA hai tathA kAmasevana karatA hai, so use lIlAkza kubhojanake cakhaneke samAna samajhanA caahiye| ___ gRhasthAvasthAmeM jaba strI vurA kAma karatI hai, putra avinaya karatA hai, lar3akI vinayakA ullaMghana karatI hai, bahina viparIta AcaraNa karatI hai, * dharmamArgameM dhananyaya karanese bhAI prasanna nahI hotA hai, mAtApitA logoMke sAmhane rote haiM ki 'yaha gRhasthake kAma kAnoMkI ora dhyAna nahIM detA hai| vandhuvarga vurA AcaraNa karate haiM, parivArake loga vA nokara cAkara AjJAse ulaTe calate haiM, bahuta kucha lAlana pAlana karanepara bhI deha duSTa manupyake samAna rogAdi vikAra utpanna karatI haiM, aura dhana viz2alIke vilAsake samAna vinA 'samayake hI vilayamAna ho jAtA hai, taba prazamasukharUpa paramAnnase saMtRta hue jIvake manameM yaha sampUrNa saMsAra kubhojanake samAna jaisAkA taisA bhAsa jAtA hai| usa samaya ise saMsArase
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA dhana vinA sotra avidyAkA aura meM dIkSA 190 atizaya saMvega ho jAtA hai, isaliye yaha ekAntameM baiThakara apane manameM vicAra karatA hai ki,-"aho ! jinake liye maiM paramArthako jAnakara arthAt vastutattvako samajhakara bhI apane kAryakI ( Atmonnati ) avahelanA karake gharameM rahatA hUM,una kuTumbI janoMkA bhI tathA dhana zarIrAdikA bhI hAya ! yaha pariNAma hai yaMha dazA hai ! to bhI mujha vinA soce samajhe karanevAlese inakA sneha tathA moha nahIM chUTatA hai| sacamuca yaha avidyAkI hI lIlA haiM, jo aise kuTumba dhanAdimeM bhI merA citta ulajhA huA hai aura maiM dIkSA nahIM le sakatA huuN| bhalA aba maiM apane prayojanase viruddha kArya karanemeM tatpara hokara apane AtmAko kyoM ThagU ? arthAt isa gRhasthAzramameM kyoM phaMsA rahUM ina sAre antaraMga aura bahiraMga parigrahoMko jo ki kIcar3ake samAna pha~sAe rahanevAle haiM aura jinakA rezamake kIr3eke samAna Apako kaida kara rakhane mAtra phala hai, aba maiM chor3a detA huuN| yadyapi jaba jaba maiM vicAra karatA hUM, taba taba mere isa * vipayoMke snehI cittameM aisA hI bhAsa hotA hai ki, yaha samasta parigrahakA tyAga dupkara (kaThina ) hai, to bhI aba mujhe isakA tyAga kara hI denA cAhiye, pIche "yadbhAvyaM tadbhaviSyati' arthAt jo honevAlA hogA, so hogA / athavA isameM honA hI kyA hai ? kucha bhI nahIM / yadi kucha honA hotA, to jaba isa asundara parigrahako kiMcit chor3A thA, taba hI hotaa| parantu isake chor3anese to cittameM upamArahita pramoda hI utpanna hotA hai| isaliye jaba taka jIva isa parigraharUpI kIcar3ameM hAthIke samAna pha~sA rahatA hai, taba hI taka , ise yaha dustyaja ( kaThinAIsa bhI jo na chUTa sake) jAna par3atA hai, parantu jaba isa kIcar3ase nikala jAtA hai, taba viveka honeke kAraNa
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 yaha dhanaviSayAdike sammukha bhI nahIM dekhatA hai| " ko hi nAma sakarNako loke mahArAjyAbhiSekamAsAdya punazcANDAlabhAvamAtmano'bhilapet" arthAt aisA kauna buddhimAna hai, jo eka bar3e bhArI rAjyako pAkara phira apane pUrvake cANDAlapaneko pAnekI icchA karatA hai|" isa prakAra vicAra karake yaha jIva "aba mujhe yaha sArA parigraha chor3a hI denA cAhiye-isake chor3anese merA kucha bhI apAya nahIM hogA-arthAt mujhe kucha bhI duHkha nahIM hogA, " aisA sthira nizcaya kara letA hai| phira sahAddhike sAtha vicAra karake yaha aisA nizcaya karatA hai ki mujhe isa prayojanake viSayameM dharmaguruse pUcha lenA caahey| tadanusAra unake samIpa jAkara vinayapUrvaka apanA abhiprAya pragaTa karatA hai, taba ve usakI prazaMsA karate haiM aura kahate haiM ki, " he bhadra! tumhArA abhiprAya bahuta sundara hai parantu isa mArgapara calanekA mahApuruSoMko hI abhyAsa rahatA hai- mahApurupa hI isa kaThina mArgaparase cala sakate haiM, kAtara ( Darapoka, kAyara) puruSoMko isa mArgameM duHkha hotA hai; isa liye yadi tuma isapara calanA cAhate ho, to dhairyakA dRDha AliMgana karo / kyoMki jinake cittameM utkRSTa dhairya nahIM hotA hai, ve purupa isa mArgake anta taka nahIM pahuMca sakate haiM-. vIcahImeM gira jAte haiN| " ise dharmavodhakarake bhikhArIko samajhAneke tulya samajhanA cAhiye / isake pazcAt yaha jIva gurumahArAjake vacanoMko svIkAra karatA hai aura gurumahArAja ise isakI bhalIbhAMti parIkSA karake tathA samIpake rahanevAle gItArtha muniyoMke sAthabhI isakI yogyatAkA vicAra karake dIkSA de dete haiM / yahAM sampUrNa parigrahake tyAgako kubhojana chor3aneke samAna samajhanA caahiye|
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 pazcAt isa jIvanameM jIvane jo 2 pApa kiye haiM, unakI gurumahArAja AlocanA karAke usake jIvitavyakI zuddhi karate haiM / so ise bhikSAke ThIkareko nirmala jalase sApha karaneke samAna samajhanA cAhiye aura phira samyakUcAritrakA AropaNa karate haiM, so ise sApha kiye hue ThIkareko paramAnnake bhojanase bharaneke tulya jAnanA caahiye| jIvake dIkSA leneke samaya guru mahArAjake prasAdase bimbapUjA maMghapUjA Adi bhavyajIvoMke Anandita karanevAle kArya tathA sanmArgakI pravRtti karAnevAle aura bahutase utsava hote haiN| tathA " isa becAreko hamane saMsArarUpI bIhar3a vanake pAra lagA diyA " isa prakArakI bhAvanAse gurumahArAjake cittako saMtopa hotA hai| isase jIvapara unakI bar3I bhArI dayA hotI hai aura usake (dayAke) prasAdase hI isakI sadbuddhi atizaya nirmala hotI hai| usa samaya jIvake aise uttama AcaraNa dekhakara logoMmeM bhI jinazAsanakI prabhAvanA karanevAle acche 2 vicAra utpanna hote haiN| ina saba bAtoMko pUrva kathAmeM kahe hue nIceke zlokake tulya samajhanA cAhiye,: dharmavodhakaro hRSTastadayA prmdoddhraa| savuddhirvaddhitAnandA muditaM rAjamandiram // arthAt yaha dekhakara dharmabodhakara harpita huA, taddayA unmatta ho gaI, sadbuddhikA Ananda bar3ha gayA aura sArA rAjamandira pramudita ho gyaa| ___ isa jIvane jisa samaya sumeru parvatake samAna mahAvratoMkA mahA bhAra dhAraNa kiyA, usa samaya bhanya jIva bhaktise gadgada aura romAMcita hokara prazaMsA karane lage,:-yaha dhanya hai! yaha kRtArtha hai| isa mahAtmAkA janma lenA sArthaka hai| isakI isa satpravRttike
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 dekhanese bhalI bhAMti nizcaya hotA hai ki, paramAtmAkI isapara mudRSTi huI hai aura dharmAcArya mahArAjake caraNoMkA prasAda ise prApta huA hai / isIse isake cittameM aisI sundara buddhikA AvirbhAva huA hai jisase ki isane sampUrNa antaraMga aura vahiraMga parigrahoMkA tyAga kara diyA, samyagdarzanAdi ratnatrayakA grahaNa kiyA aura rAgAdi vikAroMkA prAyaH nAza kara ddaalaa| bar3e puNyazAliyoMke hI aisI ghaTanAeM hotI haiM, isaliye usa samaya logoMne isakA 'sapuNyaka' aisA sayuktika vA sArthaka nAma pracalita kara diyaa| ___ Age kathAmeM kahA hai ki, aba apathyakA sevana nahIM karanese usa daridrIke zarIrameM rogapIr3A nahIM hotI thI aura yadi kabhI pUrvake vikAroMse hotI thI, to bahuta thor3I hotI thI aura so bhI zIghra hI miTa jAtI thii| pUrvokta tIrthajalAdi tIna auSadhiyoMke nirantara sevana karanese usake dhairya bala Adi guNa bar3hate the / yadyapi rogoMkI santati bahuta honeke kAraNa abhI taka vaha sarvathA niroga nahIM huA thA, to bhI usake svAsthameM pahilekI apekSA bahuta bar3A antara par3a gayA thA aura isI liye kahA thA ki: yaH pretabhUtaH praagaasiidaaddhviibhtsdrshnH| ___ na tAvadeza sampanno mAnupAkAradhArakaH // arthAt " pahile jo pizAcake samAna atizaya ghinaunA dikhatA thA, vaha .atra manuSyake samAna AkArakA dhAraNa karanevAlA ho gyaa|" ye saba bAteM jIvake viSayameM samAnarUpase ghaTita hotI haiM / yathA;. isa jIvako gRhAdi jhaMjhaToMkA bhAvapUrvaka tyAga karanese rAgAdi rogoMkI pIr3A nahIM hotI hai / kyoMki kAraNake abhAvase kAryakA bhI abhAva hotA hai / gRhaAdi parigraha kAraNa haiM aura rAgAdi
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 vikAra kArya haiN| aura yadi kabhI pUrvopArjita karmoMke udayase hotI . hai, to vaha thor3I hotI hai aura bahuta samaya taka nahIM rahatI hai| taba yaha saMsArake vyApArAdi kAryoMkI apekSA nahIM rakhanevAlA jIva vAMcanA, pRcchanA ( pUMchanA ), parAvarttanA ( pahilekA yAda karanA), anuprekSA ( manana karanA ), aura dharmakathArUpa pAMca prakArakA svAdhyAya karake apane jJAnako bar3hAtA hai, jinazAsanakI unnati karanevAle zAstroMke abhyAsAdise samyagdarzanako dRr3ha karatA hai, aura utkRSTa prakArake tapa niyamAdikoMkA pAlana karake cAritrako AtmasvarUpa banAtA hai| isa saba kathanako tInoM auSadhiyoMke bhAvapUrvaka sevana karaneke tulya samajhanA caahiye| isa prakArakI darzanajJAnacAritrarUpa pariNatise jIvake vuddhi, dhIraja, smRti, vala Adi guNa pragaTa hote haiN| yadyapi bahutase rAgAdi bhAvaroga jo ki aneka janmoMmeM kamAye hue karmoM ke paripAkase utpanna hote haiM; sattAmeM bane rahate haiM jisase ki abhItaka yaha sarvathA rogarahita nahIM hotA hai, to bhI isake roga bahuta hI kSINa vA halake ho jAte haiM / yahI kAraNa hai, jo yaha jIva pahile bahuta hI bure kAyau~ke karanemeM ruci rakhatA thA aura unhe AtmarUpa anubhava karatA thA, so aba dharmake kArya karanemeM ruci rakhatA huA usa dharmako nijarUpa anubhava karatA hai| __ Age jaise tIrthajalAdi auSadhiyoMke sevana karanese usa bhikhArIkA cirakAlake abhyasta kiye hue tucchatA (ochAI ) klIvatA ( napuMsakatA ), lAlaca, zoka, moha, bhrama Adi bhAvoMko chor3akara kucha udAracitta honA batalAyA hai, usI prakArase yaha jIva bhI.jJAna darzana aura cAritrake sevanake prabhAvase . apane tucchatAdi
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 bhAvoMko jo ki anAdikAlase paricita ho rahe haiM chor3akara kucheka udArahRdaya hotA hai| . __ aura Age kahA hai ki, usa prasannacitta bhikhArIne sadbuddhise pUchA . ki, "he bhadre ! mujhe ye tIna auSadhiyAM kisa karmake phalase prApta huI haiM ? " taba usane kahA ki, "svayaM dattamevAtra loke labhyate arthAt isa saMsArameM loga apanA diyA huA hI pAte haiM so jAna par3atA hai ki tumane kisI janmameM dUsaroMko ye auSadhiyAM dI hoMgI" yaha sunakara sapuNyakane socA ki, "yadi diyA huA phira milatA hai, to maiM phira bhI bar3e bhArI prayatnase satpAtroMko dAna karUM; jisase ki ye sampUrNa kalyANoMkI kAraNabhUta aupadhiyAM mujhe janmajanmAntarameM bhI akSayyarUpase prApta hoveN|" jIvake viSayameM bhI ye bAteM samAna rUpase ghaTita hotI haiN| dekhiye: yaha jJAnadarzana aura cAritrajanita prazamasukhakA anubhava karanevAlA jIva sadabuddhike prasAdase jAnatA hai ki, "ye sampUrNa kalyANoMke prApta karAnevAle jJAna darzana aura cAritra yadyapi atizaya durlabha haiM, to bhI mujhe kisI prakArase prApta ho gaye haiN| inakA pAnA pUrvake kisI zubhAcaraNarUpa karmake vinA saMbhava nhiiN| isaliye jAna par3atA hai ki maiMne pUrvajanmameM inhIMke samAna koI nirmala (zubha) karma avazya kiyA hogA jisase mujhe inakI prApti huI hai| " isake pazcAt use yaha cintA hotI hai ki, "ye jJAnadarzana caritra mujhe avicchinnarUpase sadA hI kaise prApta hote raheMge ?" phira ina tInoM ratnoMko dAna karanA hI inake nirantara prApta hote rahanekA kAraNa hai, aisA vaha apane manameM nizcaya kara letA hai aura sthira kara letA hai ki, aba maiM inheM apanI zaktike anusAra satpAtroMko dAna karUMgA, jisase mere manorathakI siddhi ho| . ..
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 vaha sapuNyaka daridrI yadyapi yaha nizcaya kara cukA thA ki, maiM tIrthajalAdi auSadhiyoMkA dAna karUM, parantu use yaha abhimAna thA ki, ma susthita mahArAjAdikA pyArA hUM, isaliye vaha yaha socatA thA ki, "yadi mujhase koI Akara prArthanA karegA, to maiM aupadhiyAM dUMgA, nahIM to nhiiN|" aura isa abhiprAyase denekI icchA honepara bhI vaha yAcanA karanevAloMkI rAha dekhA karatA thaa| bahuta kAlataka usane pratIkSA kI, parantu koI bhI nahIM AyA / kyoMki usa. rAjamaMdirameM jo loga pahilese the, unake pAsa to isase bhI acchI auSadhiyAM thIM aura jo manuSya usI samaya mandirameM praveza karaneke kAraNa una auSadhiyoMse rahita the, unheM bhI auSadhiyoMkI kamI nahIM thI-ve bhI vahuta sI pA lete the| isase vaha daridrI cAroM dizAoMkI ora dekhatA huA baiThA rahatA thA, parantu auSadhiyoMko leneke liye usake samIpa koI bhI nahIM AtA thA / isa jIvake viSayameM bhI aisA hI samajhanA cAhiye; dUsaroMko jJAna darzana cAritrakA dAna karanekI icchA honepara bhI jIva vicAra karatA hai ki, "mujhapara bhagavAnakI dRSTi par3I hai, dharmAcArya mahArAja mujhe bahuta mAnate haiM, mujhapara unakI zreSTha anugraha karanemeM tatpara rahanevAlI dayA sadA hI rahatI hai, sadabuddhikA mere hRdayameM kucha 2 vikAsa ho gayA hai, aura saba loga merI prazaMsA karate haiM, isase saMcamuca hI maiM puNyavAn honeke kAraNa lokaziromANi ho gayA huuN|" isa prakArake vicArase jIvako mithyAbhimAna utpanna hotA hai / yaha isa vAtakA bahuta acchA udAharaNa hai ki, "sarvathA nirguNI puruSakA bhI yadi mahApuruSa gaurava karate haiM, to usake hRdayameM var3A bhArI abhimAna ho jAtA hai / " yadi aisA
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 nahIM hotA, to yaha jIva apanI pUrvakI sArI nIcatAoMko bhUlakara aisA abhimAna kyoM karatA ? usa samaya yaha vicAratA hai ki, "jaba koI mujhase vinayapUrvaka prArthI hokara jJAnAdikA svarUpa pUchegA, taba hI meM unakA nirUpaNa karUMgA-vinA pUMche upatakara nhiiN|" isa prakArake abhiprAyakI viDambanAmeM par3akara jIva isa muniyoMke zAsanameM bahuta samaya taka rahatA hai, parantu isake pAsa koI bhI pUchanevAlA nahIM AtA hai| kyoMki jinazAsanameM jo jIva bhAvapUrvaka rahate haiM, ve to svayaM hI jJAnadarzanacAritrako acchI tarahase dhAraNa karanevAle hote haiM-isa prakArake upadezakI apekSA nahIM rakhate haiM aura jo jIva tatkAla hI karmavivarako pAkarake (karmoMke vicchedase) sanmArgapara paira rakhaneke sanmukha hue haiM, arthAt jinhoMne jainazAsanameM hAla hI praveza kiyA hai, aura aba taka jo samyagjJAnadarzanAdise rahita haiM, ve isa (yAcakoMkI rAha dekhanevAle ) jIvake sanmukha bhI nahIM dekhate haiM-yAcanA karanekI to bAta hI judI hai| kyoMki unheM jainazAsanameM dUsare bahutase mahAnvuddhike dhAraNa karanevAle mahAtmA milate haiM ki jo samyagjJAnAdikA nirUpaNa karanemeM bahuta catura hote haiM aura jinake pAsase ve samyagjJAnadarzana aura cAritrako vinA kisI prakArake kapTake icchAnusAra prApta kara sakate haiN| ataeva yaha abhimAnI jIva kisI bhI prArthIke na Anese vyartha hI apaneko var3A mAnatA huA cirakAla taka baiThA rahatA hai aura apanA kucha bhI svArtha nahIM sAdha sakatA hai| __ Age kathAmeM kahA hai ki, phira usa sapuNyakane sadbuddhise pUchA ki, " mujhe ina auSadhiyoMkA dAna kisa prakArase karanA caahiye|" taba usane kahA ki, "he bhadra ! vAhara nikAlakara ghoSaNApUrvaka
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 (AvAja lagA lagA kara.) aupadhiyAM vitaraNa karanA caahiye|" tadanusAra sapuNyaka usa rAjakulameM khUba UMce svarase ghopaNA karatA huA bhramaNa karane lagA ki "he logo| merI ina tIna aupadhiyoMko lo, grahaNa kro|" usakI yaha ghoSaNA sunakara jo usIke samAna tucchaprakRtike loga the, unhoMne to ve auSadhiyAM grahaNa kI, parantu jo mahatpuruSa the-ucca prakRtike the, unheM vaha prAyaH hAsyake hI yogya pratibhAsita huA aura unhoMne usakI aneka prakArase ha~sI ur3AI vA nindA kii| nidAna usane yaha saba vRttAnta sadbuddhise kahA / vaha bolI ki, "he bhadra ! ye loga tumheM tumhAre pahileke bhikhArIpanekA smaraNa karake anAdarakI dRSTise dekhate haiM aura isaliye tumhArI dI huI auSadhiyoMko nahIM lete haiM / ataeva yadi tumhArI yaha icchA ho ki, ina auSadhiyoMko saba hI loga leveM, to mere manameM isakA yaha upAya jhalakA hai ki, tuma eka bar3e bhArI lakar3Ike pAtrameM ( kaThautImeM ) ina tInoM auSadhiyoMko rakhakara use rAjabhavanake AMganameM aisI jagaha rakha do jahAM saba loga acchI tarahase dekha sake aura tuma svayaM eka ora zAntitAse baiTha jaao| phira tumheM aupadhidAna karanekI cintA nahIM rhegii| kyoMki loga yaha to jAneMge nahIM ki, ye kisakI auSadhiyAM hai-ye to sabake liye sAdhAraNa haiM arthAt inheM saba koI grahaNakara sakatA hai-ye sabake liye rakkhI gaI haiM, aisA samajhakara saba hI loga unheM lene lgeNge| aura aisA karanese yadi eka hI sadguNI supAtra puruSa unheM le jAyagA, to usase tumhArA manoratha pUrNa ho jaaygaa|" yaha sunakara sapuNyakane saba vaisA hI kiyA / isa jIvake sambandhameM bhI aisA hI samajhanA cAhiye / yathA, jaba isa jIvako mahAvratIkI avasthAmeM jJAnAdikA grahaNa karane
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 vAlA koI pAtra nahIM milatA hai, taba sadbuddhipUrvaka vicAra karanese ise mAlUma hotA hai ki, " maunakA avalambana karake baiThe rahanese dUsaroMko jJAnAdikA dAna nahIM kiyA jA sakatA hai aura vAstavameM . vicAra kiyA jAya to jJAnAdikI prApti karA deneke sivAya saMsArameM aura koI upakArakA kArya nahIM hai / jisa puruSako sanmArgakI prApti huI ho aura yadi vaha yaha cAhatA ho ki, janmajanmAntarameM bhI mujhe sanmArga milatA jAya, to use cAhiye ki nirantara paropakAra karanemeM tatpara rhe| kyoMki paropakAra karanehIse purupake guNoMkA utkarSa hotA hai| yadi paropakAra samyak prakArase (bhalIbhAMti) kiyA jAya, to vaha dhIratAko bar3hAtA hai, dInatAko kama karatA hai, cittako udAra banAtA hai, peTA panako chur3AtA hai, manameM nirmalatA lAtA hai aura prabhutAko pragaTa karatA hai| isake pazcAt paropakAra karanemeM tatpara rahanevAle purupakA parAkrama (vIrya) pragaTa hotA hai, mohakarma naSTa hotA hai, aura dUsare janmoMmeM bhI vaha uttarottara kramase adhikAdhika sundara sanmArgoMko pAtA hai| tathA Upara car3hakara phira kabhI nIce nahIM giratA hai| isaliye jJAnadarzanacAritrakA svarUpa prakAzita karaneke liye jitanA apanese bana sake, utanA svayaM upata karake yatna karanA cAhiye / kisIkI prArthanAkI apekSA nahIM karanA cAhiye arthAt yaha nahIM socanA cAhiye ki, jaba koI hamase Akara pUchegA, taba hama btlaaveNge|" __ paropakAra karaneke isa sundara siddhAntako samajhakara yaha bhagavAnake matameM mahAvratIke rUpase rahanevAlA jIva dezakAlakA vicAra karake jude 2 nAnA sthAnoMmeM bhramaNa karatA hai aura bar3e bhArI vistArase bhavya jIvoMke liye jJAnadarzanacAritrarUpa mArgakA pratipAdana karatA hai ise sapuNyakakI aupadhidAna karanekI ghoSaNAke samAna samajhanA cAhiye
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 usa samaya jaba ki yaha upadeza detA hai, jo loga atizaya mandabuddhi hote haiM, ve to isake upadeza kiye hue jJAnadarzana cAritrako kadAcit grahaNa kara lete haiM, parantu jo mahAnvuddhike dhAraka hote haiM, ve isake purAne doSoMkA smaraNa karake ise prAyaH hAsyake hI yogya samajhate haiM / yadyapi yaha una mahApuruSoMke dvArA tiraskAra pAne yogya hai, parantu ve isakA tiraskAra nahIM karate haiM / yaha una mahApuruSoMkA guNa hai, isakA nahIM / phira yaha socatA hai ki, aisA kyA upAya kiyA jAya jisase mere isa jJAnadarzanacAritrako saba loga grahaNa karane lge| aura sadbuddhike balase nizcaya karatA hai ki, "yadi maiM sAkSAtrUpase upadeza dUMgA, to ye saba loga use kadApi grahaNa nahIM kareMge, isaliye jinendra bhagavAnake matake sArabhUta tathA nirUpaNa karaneke yogya jo jJAnadarzanacAritra haiM, unheM eka grantharUpameM jJeya', zraddheya aura anuSTheya' arthaka vibhAgapUrvaka aura viSaya viSayIke bhedake vinA sthApita karanA cAhiye aura usa granthako isa jinendrazAsanameM bhavyajanoMke sAmhane khola kara rakha denA caahiye| aisA karanese usameM pratipAdana kiye hue jJAnadarzanacAritra saba logoMke grahaNa karane yogya ho jaaveNge| yadi yaha merA racA huA grantha bahuta jIvoMke upayogameM Avai, aura unheM jJAnAdikI prApti karAvai, taba to bahuta hI acchaa| parantu antato gatvA yadi isase eka bhI prANIko ukta jJAnadarzanacAritra bhAvapUrvaka prApta ho gaye, to maiM samajhaMgA ki, maiMne saba kucha pA liyA-merA prayatna saphala ho gyaa|" isa prakAra vicAra karake isa jIvane (maiMne ) yaha 1 jAnane yogya (jnyaan)| 2 zraddhA karane yogya (drshn)| 3 AcaraNa karane yogya (caaritr)|
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 'yathA nAma tathA guNavAlI' upamitibhavaprapaMcA nAmakI kathA racI hai, jo uttama zabdoM aura arthoke na honeke kAraNa suvarNapAtrI vA ratnapAtrI nahIM kintu jJAnadarzanacAritrarUpa aupadhiyoMse bharI huI honeke kAraNa bhikhArIkI kASThapAtrI arthAt kaThautIke samAna hai| aisI sthitimeM he bhavyajano! Apa loga merI eka prArthanA suneM:-" jaise usa bhikSukakI rAjaprAMgaNameM (rAjamahalake AMganameM) rakkhI huI tInoM auSadhiyAM grahaNa karake unheM bhalI bhAMti sevana karanevAle rogI nirogI ho jAte haiM aura una auSadhiyoMke grahaNa karanese bhikhArIkA upakAra hotA hai arthAt usakI dAna denerUpa icchAkI pUrti hotI hai, isaliye una rogiyoMko ucita hai ki ukta aupadhiyoMko grahaNa kareM; usI prakArase bhagavAnakI dRSTijanita gurumahArAjakI kRpAse mere hRdayameM jisa sadbuddhikA AvirbhAva huA hai, usase maiM isa kathAmeM jisa samyagjJAnadarzanacAritrarUpa ratnatrayakA varNana karUMgA, usakA bhalI bhAMti sevana karanese sevana karanevAle prANiyoMke rAgAdi bhAvaroga avazya naSTa ho jaaveNge| kyoMki " na khalu vaktarguNadoSAnupekSya vAcyAH padArthAH svArthasAdhane pravartante" arthAt varNana kiye hue padArtha varNana karanevAleke guNadopoMkI apekSA karake svArthasAdhanameM pravarta nahIM hote haiN| tAtparya yaha ki, jo vipaya kahA ho, usa vipayake zabda hI lAbhadAyaka hote haiM, kahanevAleke guNadopoMse lAbhakA koI sambandha nahIM rahatA hai| yadi koI puruSa svayaM bhUkhase durvala ho rahA ho, parantu vaha apane svAmIke laDDuoMko usakI AjJAse usake parivArake logoMko batalA deve aura unake sAmhane parosa deve, to kyA unase parivArake logoMkI tRpti nahIM hogI ? batalAnevAleke bhUkhe honeke kAraNa kyA
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 ve laDDU kSudhAkI nivRtti nahIM kareMge ? avazya kareMge-apanA santuSTa karanetA guNa kabhI nahIM chodd'eNge| isI prakArase vatAke dopale vatanya viSayake valapatI hAni nahIM hotI hai| abhiprAya yaha hai ki, yadyapi maiM svayaM jJAnadarzanacAritrase paripUrNa nahIM hUM, to bhI bhagavAnake Agamake anusAra jo maiMne jJAnAdikA svarUpa kahA hai, use jo bhanyaprANI grahaNa kareMge ve rAgAdirUpa bhUsakI zAntile avazya hI svastha ho jaayeNge| kyoMki unakA svalpa hI aisA hai-mere kAraNa ve apanA svarUpa nahIM chor3a devege|" "yadyapi bhagavAnake siddhAntoMkA eka eka pada hI aisA hai ki , yadi use koI bhAvapUrvaka zravaNa kara letA hai to usake sAre rAgAdi roga jar3ase ukhar3a jAte haiM aura unakA zravaNa Apake svAdhIna hai arthAt Apa cAheM to una par3oMko jaba cAhe taba suna sakate haiM aura isI prakArase pUrva kAlake mahApuruSoMkI racI huI kyAoMke bhAvapUrvaka zravaNa karanese bhI rAgAdi doSa sahaja hI naSTa ho sakate haiN| parantu nerI icchA huI haiM ki maiM isa (granyaracanArUpa) upAyase saMsAra sAgarake pAra ho jAUM, isaliye Apa saba logoMcne nujhapara atizaya karuNAmaya hokara isa kayAkA bhI zravaNa karanA caahiye|" (granthakarttAne yahAM apanI nantratA nirabhimAnatA aura konalatAkI parAkASThA batalA dI hai| dekhiye ve apane granyakI prazaMsA karake usake par3ane sunanekA Agraha nahIM karate haiM, kintu apane para dayA karAke apanA lAma batalAkara nivedana karate haiM ki, se suno!) __ upsNhaar| pahile kahI huI nippuNyakavI kayAke prAyaH pratyeka par3akA dAntika artha ( upanaya ) isameM kaha diyA gayA hai| yadi bItra 2
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 meM kahIM thor3A bahuta na batAyA ho, to use isI prakAra apanI buddhise yojita kara lenA cAhiye |jo loga saMketako samajha jAte haiM, unheM upamAnake dekhate hI upameyakA jJAna ho jAtA hai-unheM upameyake samajhanemeM kaThinAI nahIM par3atI hai| isIliye isa granyakI AdimeM upamAnarUpa kayAkI racanA kI gaI hai| isa kayAmeM prAyaH eka bhI aisA pada nahIM hai, jisakA upanaya na ho arthAt jo dArTAntameM na ghaTAyA jA ske| isa liye jo isa viSayameM zikSita ho gaye haiM unheM usakA (bIca 2 meM nahIM batalAye hue upanayakA) sahana hI sukhapUrvaka jJAna ho jAyagA / isa viSayameM aura adhika kahanekI AvazyakatA nahIM hai| yaha hi jIvamapekSya mayA nijaM yadidamuktamadaH sakaMle jane / lagati saMbhavamAnatayA tvaho gaditamAtmani cAru vicAryatAm // arthAta-maiMne apane jIvakI apekSAse yahAM jo kucha kahA hai, vaha saba saMbhava honeke kAraNa prAyaH saba hI logoMpara ghaTita hotA hai| isaliye he bhanyo ! mere kahe hueko apane AtmAmeM bhale prakAra ghaTAkara vicAra kro| nindAtmanaH pravacane paramo prabhAvo rAgAMdidopagaNadauSTyamaniSTatA ca / prAkkarmaNAmati bahuzca bhavaprapaJcaH prakhyApitaM sakalametadihAdyapIThe // arthAt--granyakI isa AdipIThikAmeM apanI nindA, jinasAsanakI atizaya prabhAvanA, rAgAdi dopoMkI duSTatA tathA aniSTatA
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 aura pUrvopArjita karmoMkA bahuta bar3A bhavaprapaMca ( saMsArakA vistAra ) ye saba bAteM batalAI gaI haiN| saMsAre'tra nirAdike vicaratA jIvena duHkhAkare, jainendramatamApya durlabhataraM jJAnAdiratnatrayam / labdhe tatra vivekinAdaravatA bhAvyaM sadA caIte, tasyaivAdyakathAnakena bhavatAmityetadAveditam // arthAt-isa duHkhakI khAnirUpa anAdisaMsArameM bhramaNa karate hue jIvako jinendrabhagavAnake dharmakI prApti honepara bhI samyagjJAna samyagdarzana samyakcAritrarUpa ratnatrayadharmakA pAnA atyanta durlabha haiM / jo loga vivekI haiM aura vinayI haiM, ve ukta durlabha ratnatrayako pAkara apane bhavyattvabhAvako nirantara bar3hAte rahate haiM / granthakartA / kahate haiM ki, isa granthakI prathamakathAmeM Apase isI viSayakA vistArake sAtha nivedana kiyA gayA hai| isa prakAra upamitibhavaprapaMcAkathAke hindIbhApAnuvAdameM pIThavandha nAmakA pahilA prastAva pUrA huaa|
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainahitaiSI / zuddha hindI bhASAkA mAsika patra / isameM sAmAjika dhArmika tathA aitihAsika lekha vA kavitAeM, manoraMjaka upanyAsa aura jIvanacaritra Adi viSaya rahate haiM / vArSika mUlya ? ||) Exces f }
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
_