Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir RamBedroomsadoomaeato@DROImageat@amsancoam.anata zrIvItarAgAya namaH namaH samantabhadrAya mahate kavivedhase / yadvacovajrapAtena nirminnA kumtaadryH| (bhagavajinasena) 50000 saMzayatimirapradIpa. (nirNayacandrikA.) sampAdaka:zrI udayalAla jaina, kAzalIvAla. comaagyearwayraw pppeseryopoarejapaanyooooo For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrIvItarAgAya namaH saMzayatimirapradIpa. ( nirNayacandrikA.) jisako jaina jAti ke hitArtha zrIudayalAla jaina kAzalIvAla bar3anagara nivAsI ne nirmANa kI. auraHzrIyuta seTha javAharalAla jI godhA kI sahAyatA se "svataMtrodaya " kAryAlaya ke mAlika ne prakAzita kI. kAzI candraprabhA yantrAlaya meM senejara gaurIzaGkara lAla ke prabandha se chapA, udayalAla jaina kAzalIvAla ne chpvaayaa| dvitIyAvRtti san 1909 I0 mUlya ||) va 1000 ) vIra nirvANa 2435 / For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSaya suucii| pRSTha saMkhyA. viSaya. 1 maMgalA caraNa ... 2 maharSiyoM kA uddeza 3 paJcAmRtAbhiSeka ... 4 gandhalepana 5 puSpa pUjana 6 naivedya pUjana 7 dIpa pUjana ... 8 phalapUjana 9 puSpa kalpanA ... 10 kalaza kAriNI caturdazI 11 sanmukha pUjana ... 12 baiThIpUjana ... ... 13 zrAddhanirNaya ... ... 14 Acamana aura tarpaNa 15 gomaya zuddhi ... 16 dAnaviSaya (dazadAna) 17 siddhAntAdhyayana ... 18 muNDanaviSaya (caulakarma) 19 rAtripUjana ... 20 zAsana devatA ... ... // iti // ... For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // zrIparamAtmane namaH || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prastAvanA | digambara jaina sampradAya meM terApaMtha aura vIsapatha kI kalpanA karanA yogya nahIM hai| kAla ke parivartana se athavA yAM kaho ki jJAna kI mandatA se aura ajJAna kI dinoM dina vRddhi hone se ye kalpanAyeM cala par3I haiN| inakA kisI zAstra meM nAma nizAna taka dekhane meM nahIM aataa| digambara sampradAya meM ye kalpanAyeM kaise aura kaba calI isakA maiM ThIka 2 nirNaya nahIM kara sakatA | parantu vartamAna kAlika pravRtti aura paraspara kI IrSA buddhi se itanA kaha bhI sakatA hU~ ki ye kalpanAyeM abhimAna aura durAgraha ke adhika jora hone se calI haiN| astu / Aja isI viSaya kI ThIka 2 parIkSA karanA hai ki satya bAta kyA hai ? parantu isake pahale usa sAmagrI kI bhI AvazyaktA par3egI jisase yathArtha bAta kI parIkSA kI jA ske| yaha mAmalA dharma kA hai aura dharma tIrthakaroM tathA unakI bANI ke pracAraka maharSiyoM ke AdhAra hai| isaliye isa viSama viSaya kI parIkSA karane meM hama bhI unhIM kA Azraya svIkAra kreNge| yadyapi donoM kalpanAoM ko maiM mithyA samajhatA hU~ parantu isa kA artha yaha nahIM samajhanA cAhiye ki jo sampradAya kisI prakAra zAstra ke mArga para calatI ho use bhI maiM ThIka nasamajhaM kintu vaha sampradAya usase avazya acchI hai jo zAstroM se sarvathA pratikUla hai / For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / yaha pustaka niSpakSa buddhi vAlo ke liye sumArga ke batAne ko Adarza hogii| isaliye yadi koI bAta terApaMtha maMDalI ke anukUla na ho to ve mahAzaya yaha na samajheM ki yaha viSaya hamAre viruddha aura vIsapaMtha ke santoSa karAne ke liye hai| athavA isI prakAra koI bAta vIsapaMtha sampradAya ke viruddha ho to ve bhI usakA ulTA artha na kreN| kintu niSpakSa buddhi se ubhaya sampradAya ke mahAzaya usa para vicAra kreN| yahI merI savinaya prArthanA hai| merA abhiprAya kisI se dveSa vA prema kara ne kA nahIM hai jo eka ko prasanna aura eka ko nAkhuza karane kA prayatna karU~, kintu donoM para samabuddhi hai| isakA matalaba yaha nahIM kahA jA sakegA ki isase maiM prAcIna maharSiyo ke viruddha likhane kA sAhasa karU~gA? unake bacano para tI merA dRr3ha vizvAsa hai ve kisI hAlata meM alIka nahIM ho skte| kyoMki vinathe munivAkye'pi prAmANyaM vacane kutaH pAThaka mahAzaya ! isa grantha ke likhate samaya pakSapAta buddhi ko kosoM dUra rakkhI hai aura isI siddhAnta para hamArA pUrNa bharosA hai| isaliye yadi koI bAta kisI sajana mahAzaya kI samajha meM na Ave aura yadi ve use zAstra tathA yuktiyoM ke dvArA asiddha ThaharAne kA prayatna kareMge aura vaha merI samajha mai ThIka 2 A jAvegI to maiM use phaurana chor3a dUMgA jisa para pahale merA vizvAsa thaa| yaha bAta meM apane niSpakSa hRdaya se kahatA huuN| anyathA merA kahanA hai ki jisa sumArga para bar3e 2 vidvAnoM kA siddhAnta hai usI kA anukaraNa karanA cAhiye / yadi koI yaha kaI ki jo yaha bAta kahI gaI hai ki isa pustaka ke likhate samaya For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - saMzayatimirapradIpa / pakSapAta nahIM kiyA gayA hai yaha asaMgata hai ki bahunA yadi niSpakSa buddhi hotI to isake banAne ke liye itanA zrama nahIM uThAnA par3atA isAlaye isa viSaya meM pakSapAta hai yA nahIM isake liye pustaka hI nidarzana hai ? yaha bAta vicArAdhIna hai ki pakSapAta kise kahate haiM merI samajha ke anusAra yaha pakSapAta nahIM kahA jA sktaa| pakSapAta use kahate haiM ki jo bAta sarAsara jhUThI hai aura usake hI puSTa karane kA prayatna kiyA jAya to bezaka use pakSapAta kahanA caahiye| so to hamane nahIM kiyA hai| yahI kAraNa hai ki isa grantha meM jitane viSaya likhe haiM una saba ko prAcIna maharSiyoM ke anusAra likhane kA prayatna kiyA hai| apane mano'nukUla eka akSara bhI nahIM likhA hai phira bhI ise pakSapAta batAnA yaha pakSapAta nahIM to kyA hai? phira to yo kahanA cAhiye ki granthakAroM ne jo jagaha 2 anyamatAdikoM kA nirAsa kiyA hai una saba kA kathana pakSapAta se bharA huA hai| isa taraha ke zraddhAna ko sivAya bhrama ke aura kyA kahA jA sakatA hai / aura na aise zraddhAna ko bar3e loga acchA kaheMge / vAstava meM pakSapAta use kahanA cAhiye jo zAstroM ke viruddha, prAcIna pravRtti ke viruddha ho aura use hI heyopAdeya ke vicAra rahita puSTa karane kA prayatna kiyA jAya / zAstroM ke kathanAnusAra viSayoM ke mAnane se pakSapAta nahIM kahA jA sakatA isI se kahate haiM ki yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH / isakI prathamA vRtti meM dUsare bhAga ke prakAzita karane kA vicAra kiyA thA parantu kitane vizeSa kAraNoM se usake lAyaka sAmAna tayAra nahIM kara sake isaliye usa vicAra ko sthira For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| meM rakha kara kitane aura bhI viSaya isI meM milA diye haiN| pAThaka ise hI dvitIya bhAga smjhe| yadi ho sakA to phira kabhI unhIM viSayoM ko likhakara pRthaka rUpa se prakAzita kareMge jinako dUsare bhAga meM prakAzita karane kA vicAra kiyA thaa| pahale saMskaraNa meM jinakA yaha kahanA thA ki isa meM kaTAkSa vizeSa kiye gaye haiM yadyapi ise hama svIkAra karate haiM parantu sAtha hI yaha bhI kahe dete haiM ki ye AkSepa una AkSepo kI zatAMza kalA ko bhI sparza nahIM kara sakate haiM jo AkSepa bar3e 2 prAcIna maharSiyoM ke Upara kiye jAte haiM / astu, ___ candramA ke Upara dhUla pheMkane se candramA kI kucha hAni nahIM hai kintu vahI dhUla apane Upara par3akara apanI hI hAni kI kAraNa bnegii| jo ho una ke dUra karane kA bhI aba kI bAra jahAM taka ho sakA bahuta kucha prayatna kiyA gayA hai AzA hai ki pAThaka mahodaya pustaka ko par3hakara isakA vicAra kreNge| isI prastAvanA ke Age "merA vaktavya" zIrSaka lekha likhA gayA hai vaha svataMtra lekha hai usase pustaka kA kucha bhI sambandha nahIM hai zAyada usameM kahIM para lekhanI meM kaThoratA AgaI ho to pAThaka use merA hI doSa kaheM grantha ko lAMchana na lagAve / usa lekha meM yaha kyoM kiyA gayA hai isakA kAraNa lekha meM apane Apa samudbhUta ho jaaygaa| sthiti ko dekhakara vaha bhI burA nahIM kahA jA sakatA / to bhI hama kSamA kI prArthanA karate haiN| jAti kA sevaka, udayalAla jaina kaashliivaal| For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| merA vaktavya. pAThaka ! pustaka ke likhane se pahale kucha apanI kathA bhI kaha DAlUM jisase Apa logoM ko pustaka ke banAne kA kAraNa mAlUma ho jaave| bAta yaha hai ki pakSapAta meM par3a rahe je nara mati ke hIna / jJAnavanta niSpakSa gahi kare karma ko chIna / yaha prAcIna nIti hai| isI kA anukaraNa jinhoMne kiyA hai ve loka meM pUjya dRSTi se dekhe jAne lage haiN| parantu Aja vaha samaya nahIM rahA / isa samaya meM to jisane isa nIti kA jarA sA bhI bhAga pakar3A ki vaha rasAtala meM DhakelA gyaa| kucha purAne itihAsa ke Upara dRSTi ke lagAne se isa viSaya ke sambandha ma mahArAja vibhISaNa, vidyAnanda svAmI Adi mahAtmAoM ke aneka udAharaNa aise mileMge ki jinhoMne khoTe kAma ke karane se apane sahodara taka ko chor3a diyaa| jinhoMne apane hita ke liye apane kula taka ko tilAJjalI de dii| Aja unheM koI burA batAve to unakI atyanta mUrkhatA kahanI caahiye| Upara kI nIti kAbhI yahI Azaya hai ki cAhe hamArA janma kahIM bhI huA ho, hamArA dharma kucha bhI kyoM na ho yadi vaha prAcIna logoM ke anusAra Atmahita kA sAdhaka na ho to use chor3a denA cAhiye / burI bAta ke chor3ane meM koI harja nahIM kahA jA sktaa| For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sNshytimirprdiip| yahI dazA merI bhI huI hai maiM pahale usI mArga kA anuyAyI thA jisa meM gandha lepanAdi viSayoM kA niSedha hai| aura isI para vizvAsa bhI thaa| parantu samAja meM do sampradAyoM ko dekhakara choTI avasthA se hI yaha buddhi rahatI thI ki yathArtha bAta kyA hai ? isI ke anusAra satyabAta ke nirNaya ke liye yathAsAmarthya prayatna bhI karatA rahA / isI avasara meM jainamitra meM paJcAmRtAbhiSeka viSaya para zAstrArtha cala pdd'aa| usI meM yaha bAta bhI kisI vidvAna ke lekha meM dekhane meM AI ki "bhagavatsomadeva mahArAja ne yazastilaka meM isa viSaya ko acchI taraha likhA hai jo vikrama sammata (821) ke samaya meM isa Arata bhArata ke tilaka huve haiN| isa bAta ke dekhane se usI samaya dila meM yaha bAta samAgaI ki ukta grantha ko dekhanA cAhiye kyoMki isake kartA prAcIna haiM aura yaha usa samaya meM banA huA hai jisa samaya bhaTTArakAdiko kI carcA kA zeSa bhI nahIM thaa| yadi isa grantha meM yaha bAta mila jAvegI to avazya usI ke anusAra apane zraddhAna ko kAma meM lAnA caahiye| isa taraha kA nizcaya kara liyA thaa| parantu usa samaya yaha kaMTaka Akara upasthita huA ki isa grantha ko kaise prApta karanA cAhiye / na usa vakta ukta grantha mudrita hI ho cukA thA jo jhaTiti maMgAkara citta kI zAnti kara lI jaatii| isI se saba upAyoM ko chor3a kara santoSAcala kI kandarA kA Azraya lenA par3A thaa| kisI samaya maiM apane makAna para kisI kAma ko kara rahA thA unhIM dinoM meM mere makAna ke pAsa ke jinAlaya meM kitane mitravarga prAcIna pustakAlaya kI samhAla kara rahe the| isI avasara meM apane jananAntara ke zubha karma ke udaya se For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| kaho athavA AgAmI bhalA hone kA cinha kaho jo usI jina bhAratI bhavana meM "zrI yazaslika" ke bhI darzana dikhAI pdd'e| mitra mahodaya ne mujhe bhI bulAkara grandharAja ke darzana karAye / bahuta dinoM kI murajhAI huI AzAlatAoM ke siJcana karane kA maukA bhI mila gyaa| usI samaya grandharAja ke usI prakaraNa ko nikAla kara nayana patha meM lAyA lAte hI murajhAI huI AzA vallariye hRdayAnanda jala ke sambandha ko pAte hI harI bharI hogii| usI samaya antarAtmA ne bhI kaha diyA ki yadi tumheM apane bhAvI kalyANa ke karane kI icchA hai AtmA ko narakoM ke duHkhoM se achUtA rakhatA cAhate ho to isI graMtha ziromANa kI sevA svIkAra kro| vasa! usI dina se prAcIna viSayoM para dinoM dina zraddhAna bar3hane lgaa| pazcAt aura bhI aneka maharSiyoM ke granthoM meM bhI ye viSaya dekhane meM Aye / isI kAraNa eka dina yaha icchA huI ki kisI taraha ina prAcIna viSayoM ko prakAzita karanA cAhiye jisase logoM ko yaha mAlUma ho jAya ki jainamata meM jitanI bAte haiM ve nirdoSa haiN| isI abhiprAya se isa pustaka ko likhI hai| vasa yahI merI kathA aura pustaka ke avataraNa kA kAraNa hai| pAThakavRnda ! aba Apa hI apanI niSpakSa chuddhi se yaha bAta mujhe samajhA de ki maiMne prAcIna muniyoM ke kathanAnusAra apane zraddhAna ko palaTA usameM kyA burA kAma kiyA ? aura yadi satya bAta ke svIkAra karane ko bhI burA samajha liyA jAya tokyo logoM ko bure kAmoM ke chor3ane kA upadeza diyA jAtA hai ? zAstroM meM mahArAja vibhISaNa ko kyoM zlAghanIya batAye? eka taraha se to inheM kula ko rasAtala meM pahucAne ke pradhAna kAraNa For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 8 saMzayatimirapradIpa / kahanA cAhiye / kheda ! kyA koI isa bAta ko ucita kaha sakegA ki mahArAja vibhISaNa ne yaha acchA kAma nahIM kiyA ? mujhe kheda ke sAtha kahanA par3atA hai ki logoM meM itanI samajha ke hone para bhI mere viSaya meM unake "payaHpAnaM bhujaMgAnAM kevalaM viSavarddhanam " ityAdi asahya udAra nikalate haiN| ye udgAra una logoM ke haiM jinhe merA bhrama iSTajana kI taraha samajhatA thA parantu Aja vaha AzA nirAzA hokara asahya kaSTa dene lagI hai / isaliye mujhe bhI eka nIti kA zloka likhanApar3atA hai ki durjanaH pariharttavyo guNonAlaMkRto'pi san / maNinA bhUSitaH sarpaH kimasau na bhayaMkaraH // ve iSTa hone para bhI asatkalpanAoM ke sambandha se Upara kI taraha dUra karane ke yogya haiN| logoM ko cAhiye ki jisameM apanI AtmA kA hita hotA ho usI ko grahaNa kreN| kisI ke kahane meM apane AtmA ko na phasAvai kyoMki Aja kala acchI bAta ke kahane vAle bahuta thor3e haiM "durlabhAH sadupadeSTAraH" parantu baha viSaya zAstrAnusAra honA cAhiye / koI kucha kyoM na kahe usakA kucha bhI Dara nahIM hai aura na una logoM ke kahane se apane AtmA ko Thaga sakatA hUM / una ke kahane se merA to kucha nahIM viMgar3ane kA kintu ve apanI AtmA kA avazya burA kara leNge| pAThaka ! manuSyoM ko hara samaya meM niSpakSa honA cAhiye yahI kAraNa hai ki "vidyAnanda svAmI ne apanI niSpakSatA ke paricaya me kevala jainagrantha ke zravaNa mAtra se apane jainI hone kA nizcaya kara liyA thaa| usI ke anusAra hameM bhI satpatha ke liye kAryakSetra meM utaranA cAhiye / yahI to satkula aura sarddhama For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayati mirprdiip| ke pAne kA phala hai| itaH para bhI buddhi ko pakSapAta kardama se bAhira na kI jAya to usake samAna aura kyA daumArya kahA jA sakegA? yaha Apa hI vicAreM / isI abhiprAya se eka nIti vettA ne apanA Azaya likhA hai kiH pakSapAto ne bIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH // isaliye hama una logoM se bhI savinaya prArthanA karate haiM ki Apa bhI kucha dera ke liye pakSapAta kA sahArAchor3akara eka vakta prAcIna muniyoM ke kathana para tathA unake itihAsoM para dhyAna ko daur3AIye jisase ThIka 2 bAtoM kA patA laga jAve / aba vaha samaya nahIM hai ki loga usI ajJAnAndhakAra meM apanI jIvana yAtrA kA nirvAha karate rheNge| kintu saMskRta devI ke athavA yo kaho ki prAcIna vidyA ke prasAra kA samaya hai / isaliye loga zIghra hI apane satyArtha mArga ke prApta karane meM sAdhaka hoNge| yahI prArthanA jina bhagavAna ke pAdamUla meM bhI karate haiM kikarUNAnidhe ! isa nirAzraya jAti kA uddhAra karo ! jisa se phira bhI apanI alaukika vRtti ko yaha saMsAra bhara meM batAne lge| For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 10 www.kobatirth.org saMzayatimirapradIpa | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eka mitra mahodaya ke prazna isa grantha kI prathamAvRtti ke prakAzita hone para kitane mahAnubhAvoM ne ise dhyAna se dekhA hai aura yAthAtathya lAbha bhI uThAyA hai| isa se hama apane puruSArtha ko kisI aMza meM acchA hI samajhate haiM aura sAtha hI una logoM ke atyanta AbhArI haiM jinhoM ne isa choTI sI pustaka se lAbha uThAkara hamAre parizrama ko sArthaka banAne kI ceSTA kI hai| hameM yaha AzA nahIM thI ki isa navIna pustaka ko samAja itanI Adara kI dRSTi se dekhegA parantu paramAtmA kI dayAdRSTi se eka taraha hamArA manoratha pUrNa huA hii| yahI kAraNa hai ki Aja hamArA roma 2 vikasita ho rahA hai aura utsAha kI mAtrA dviguNita hotI jAtI hai| isa grantha ke avalokana karane kA hamAre eka mitra mahodaya ko bhI maukA milA hai| unhoMne isa pustaka ke lekha para santoSa pragaTa karate huve sAtha hI kucha aura bhI praznoM ko likha kara hamAre Upara dayAdRSTi kI hai| ve prazna prAyaH isI grantha se sambandha rakhate haiN| unheM sarvopayogI hone se pRthaka uttara na dekara isI pustaka meM prakAzita kiye dete haiM / mitra mahodaya uttara ko dekha kara apane sandeha ke dUra karane kA prayatna kareMge aisI merI prArthanA hai| isI jagaha yaha bhI pragaTa kara denA anufar na hogA ki yadi kisI sajjana mahAzaya ko isa pustaka ke dekhane para jo kucha sandaha ho to ve use mere pAsa bhejane kI anugraha buddhi kareMge / aise puruSoM kA atyanta AbhAra For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| mAnUMgA aura jahAMtaka ho sakegA apanI manda buddhi ke mAphika unake citta ko zAnta karane kA bhI zakti bhara prayatna karatA rhuuNgaa| prazna ye haiM(1) naivedya meM kaccI sAmagrI kA car3hAnA merI samajha meM ThIka nahIM hai / gRhasthoM ke liye hI jaba ghara vAhara kI rasoI ayogya ho jAtI hai taba use pUjana meM car3hAnA kaise ThIka hogA? (2) dIpaka pUjana meM kitane logoM kA mata nAriyala kI girI ko kezara ke raMga meM raMgakara car3hAne kA hai vaha kisI taraha ThIka bhI kahA jAya to kucha hAni nahIM diikhtii| kyoMki jaba sAkSAtparamAtmA kA bhI hameM pASANAdiko meM saMkalpa karanA par3atA hai taba isa choTI sI bAta meM hAni kyA hai? (3) harita phalo kA car3hAnA ThIka nahIM hai ? (4) dIpaka kI taraha cAvaloM ko raMga kara puSpoM kI kalpanA karane meM bhI merI samajha meM hAni mAlUma nahIM detI ? (5) baiTha kara pUjana karane se khar3e hokara pUjana karanA bahuta kucha yogya aura vinaya kA sUcaka hai / jaba sAdhAraNa rAjA mahArAjAoM kI bhI sevA karane ke liye khar3A rahanA par3atA hai taba trailokya nAtha ke barAbara baiTha kara pUjana karanA kitanA anucita hai ? (6) jo pariNAmoM kI vizuddhatA sanmukha pUjana karane se ho For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sNshytimirprdop| sakegI vaha vidizAoM meM pUjana karane se nahIM ho sktii| isI liye samavasaraNa meM indrAdideva bhagavAna ke sanmukha rahakara pUjanAdika karate hai phira yadi hama loga bhI unhIM kA anukaraNa kareM to kyA hAni hai ? (7) rAtri ke samaya bhagavAna kI pUjana karane ko ThIka kahate ho kyA? yaha to jina dharma meM pratyakSa doSAspada hai| jina dharma kA siddhAnta "ahiMsA paramo dharmaH" hai aura rAtri meM pUjana karane vAlo ko isakA vicAra raha sakegA kyA? (8) jainazAstra jina bhagavAna ko chor3a kara anya devI deva tAoM ko mithyAtvI batalAte haiM aura sAtha hI unake pUjana vidhAnAdikoM kA niSedha karate haiN| phira anyatra to dUra rahA kintu khAsa jina mandira meM jina bhagavAna ke samIpa padmAvatI, cakrezvarI, kSetrapAla aura mAnabhadra Adi kI sthApanA aura pUjanAdika honA kitanA ayogya hai / aba tumhIM isa bAta ko kaho ki yaha midhyAtva hai yA nahIM ? yadi hai to usake dUra karane kA prayatna karanA caahiye| yadi ise bhI mithyAtva nahIM samajhate ho to kaho isase bhinna dUsarA mithyAtva hI kyA hai ? (9) jina dharma meM zrAddha karanA yogya mAnA hai kyA? (10) Acamana aura tarpaNa kA vidhAna tA brAhmaNa logoM meM sunA hai aura unheM hI karate dekhA hai| parantu kahate haiM ki jaina dharma meM bhI ye bAteM pAI jAtI haiM phira yaha dhyAna For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 13 meM nahIM AtA ki jainadharma kA pRthaka panA kaise jAnA jA sakegA? (11) gomaya se zuddhi mAnanA ThIka nahIM hai| maiM yaha nahIM samajhatA ki paJcendriyoM ke purISa meM bhI pavitratA aura apavitratA hotI hai ? (12) muMDana karavAnA brAhmaNa logoM kA karma hai use jinamata se aviruddha batalAnA sarAsara anyAya hai ? (13) bhAdo zukla caturdazI ke dina kitane loga to jala ke kalaza ko dravya ke dvArA nyochAvara karate haiM aura kitane bhagavAna ke caraNoM para car3hI huI puSpamAlA ko karate haiM merI samajha ke anusAra pahale vAloM kI kalpanA ThIka hai kyoMki puSpamAlA to eka taraha nirmAlya ho jAtI hai aura nirmAlya ke grahaNa kA kitanA pApa hotA hai ise tuma jAnate hI ho| (14) gRhasthoM ke liye siddhAnta pustakoM kA adhyayana manA hai isa meM Apa kI kyA sammati hai ? yaha bAta samajha meM nahIM aatii| aura phira yadi aisA hIthA toisa viSaya ke grantha hI kyoM race gaye ve kinake kAma meM AvaMge ? (15) kanyA, hAthI, ghor3A aura suvarNa Adi padArtho ke dAna dene kA jaina grathoM meM sthala 2 para niSedha hai| parantu maiMne kitane acche 2 vidvAnoM ke mukha se yaha kahate sunA hai ki ina padArthoM ke dAna dene meM koI hAni kI bAta nahIM hai| yaha Azcarya kaisA? For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 14 saMsayati mirapradIpa | isa prakAra ye pandraha prazna kiye haiN| pAThaka ! hama apanI manda buddhi ke anusAra jitanA kucha ho sakegA utanA uttara to zAstrAnukUla likhe hI dete haiN| ata: para bhI yadi kucha truTi raha jAya athavA Apake samajha meM na Ave to vizeSa buddhimAnoM se nirNaya karanA caahiye| kyoMki - "sarvaH sarvaM nahi jAnAti " yahI prArthanA mitra mahodaya se bhI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only wwwwwww granthakAra - udayalAla jaina kAzalIvAla.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * zrIvItarAgAya namaH * - saMzayatimirapradIpa // maGgalAcaraNa // zarada nizAkara kAnti sama vizada kAnti jina deh| candraprabhu jinadeva ke pada namu dhara mana neha // indra sAdhu janavRnda kara bandita caraNa trikAla / jagajana cira saJcita kalila zamana karahu munipAla // tumaguNa jaladhi gaMbhIra ati munipati bhI tihiM paar| lagai na to para kA kathA je jana vigata vicAra // azaraNa zaraNa dayAla cita he jina tuma mukha canda / jagamithyAsantApa ko zItala karahu amanda // For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| vvvv (5) tuva yazalatA suhAvanI bhavijana mana abhirAma / kumatitApasantapta para karahu chAya sukha dhAma // kalighanapaGkanimagrajana tinahiM nikAzana zUra / prabhu tuva caraNa saroja vina nahiM samaratha balapUra // cira upacita aghavidhi vivaza AvahiM vighana pracaNDa / hai kRpAlu zizu "udaya" para Iza karahu zatakhaMDa / tuma prabhAva iha alpa ati pustaka likhu jana hetu / so dulaMgha bhavajaladhi mahiM bano sudRr3ha sukha setu // maharSiyoM kA uddeza / yadi kahA jAya ki gRhasthoM ke liye prAcAryoM kA jitanA uddeza hai vaha prAyaH azubhakAryoM kI ora se pariNAmoM ko haTA kara jahAM taka hosake zubha kAryoM kI ora lagAne kA hai| aisA kahanA kisI prakAra anucita na hogaa| isa bAta ko saba koI jAnate haiM ki gRhasthoM ko dina rAta apane saMsA. roka kAmoM meM phaMsA rahanA par3atA hai| unheM apane kiye huye pApa For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzaya timirapradIpa | 3 karmoM kI nirjarA karane ke liye dina bhara meM acchI taraha se zAyada eka ghaMTA bhI milanA kaThina ho aisI avasthA meM unheM saMsAra ke chor3ane kA upadeza denA eka taraha se kAryakArI nahIM kahA jA sktaa| isa kahane kA yaha matalaba nahIM samajhanA cAhiye ki una logoM kI saMsAra ke chor3ane kI utkaTa icchA rahate huye bhI niSedha ho ? nahIM, kintu jo loga sarvatayA saMsAra meM pha~se huye haiM jinheM usakI ora se eka minaTa ke liye bhI camakanA duzvAra hai unhIM logoM ke bAbata yaha kahanA hai| hAM yaha mAnA jA sakatA hai ki una logoM ke liye saMsAra kA nirAsa karanA vezaka kaThina hai parantu isa kA yaha artha nahIM kahA jA sakatA ki aise loga dina bhara meM eka ghaMTA bhI dharmakArya meM nahIM lagA sakate hoN| aura jina logoM kA dila maMsAra sambandhI viSayAdikoM se bilakula virakta ho gayA hai una logoM ke liye kisI taraha kA pratibandha bhI nahIM hai ki ve itanI avasthA ke sudharane para hI saMsAra ke chor3ane kA prayatna kreN| kintu unakI icchA ke anusAra aise logoM ke liye sadA ho bana kA rAstA khulA rahatA hai / parantu maharSiyoM kI to ina logoM kA bhI bhalA karanA iSTa hai jinheM saMsAra se chuTTI pAne kA maukA milanA kaThina hai / yahI kAraNa hai ki zrAcAryoM ne sthoM ke liye saba se pahale kalyANa kA mArga jina bhagavAna ko pUjana karanA batAyA hai| bhagavAna kI pUjana karane vAloM kA citta jaba taka pUjana kI ora lagA rahatA hai taba taka ve saMsAra samvandhI bAtoM se avazya pRthaka rahate haiN| isakA anubhava una logoM ko acchI taraha se hai jinheM jina deva kI sevA ke karane kA samaya milA hai / For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| pUjana ke bhI dravyapUjana aura bhAvapUjana aise do vikalpa haiN| usameM Aja yahAM para bhAvapUjana ke viSaya ko gauNa karake dravyapUjana ke viSaya para maumAMsA kreNge| vaise to pUjana bhaneka taraha aura bhaneka dravyoM se ho sakatI hai parantu mukhyataH jalAdi pATha dravyoM se karane kA upadeza hai| kAla ke parivartana se aniyoM meM prAcIna saMskRta vidyA kI kamI ho gaI isI kAraNa kitanI kriyAoM meM pheraphAra ho gayA hai| isIliye pAja isa viSaya ke likhane ko jarUrata par3I hai| hama isa lekha meM krama se isa viSaya kA paricaya karAveMge ki vartamAna meM kina 2 kriyAoM meM antara ho gayA hai jina kA punaruddhAra hone se jina mata ke yathArtha upadeza kA pAlana ho skegaa| paJcAmRtAbhiSeka / paJcAmRtAbhiSeka ko sazAstra hone para bhI kitane logoM kA mata eka nahIM miltaa| kitanoM kA kahanA hai ki paJcAmRtAbhiSeka ke karane se jalAbhiSeka ko apekSA kucha adhika lAma saMbhava hotA to Thoka bhI thA parantu yaha na dekha kara ulTo hAni ko saMbhAvanA dekho jAtI hai| isaliye paJcAmatA bhiSeka yogya nahIM hai| paJcAmRtAbhiSeka meM ikSurasAdi madhura vastueM bhI milI rahatI haiM aura jaba unhI madhura vastuoM se jina pratimAoM kA abhiSeka kiyA jAyagA phira yaha kaise nahIM kahA jA sakatA ki madhura padArthoM ke saMsarga se jIvoM kI utyatti na hogI ! For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzaya timirapradIpa | kadAcit kaho ki anta meM jalAbhiSeka ke hone se ukta doSa ko nivRtti ho sakegI ? parantu to bhI yaha saMbhava nahIM hotA ki ghRtAdikoM ko sacikkaNatA tatkAla jala se dUra ho jAya gii| ityAdi kevala isI yukti ke AdhAra para paJcAmRtAbhiSeka ke niSedha karane ko koI Thauka nahIM kaha sktaa| yaha yukti to tabho Thoka kahI jAtI jaba paJcAmRtAbhiSeka karane vAle ikSurasAdikoM se abhiSeka karake hI abhiSeka karma kI samApti kara dete / so to kahIM para bhI dekhA nahIM jAtA / zrava raddI sacikkaNatA kI, so isakA samAdhAna bhIho sakatA hai| pratyakAroM ne jahAM ikSurasAdikoM se abhiSeka karanA likhA hai vahIM para nAnA prakAra ke vRkSAdikoM ke rasI tathA dadhi Adi prAmla padArthoM se bho karanA likha diyA hai aura jahAM taka maiM khayAla karatA uparyukta vastuoM se abhiSeka karane kA yahI Azaya hai ki pratimAtra para sacikkaNatA athavA madhura padArthoM kA saMsarga na rahane pAve / isa viSaya kA vizeSa khulAsA indranandi pUjAsAra meM dekha sakate haiM / paJcAmRtAbhiSeka kA nato pahalI yukti ke AdhAra para niSedha ho sakatA hai aura na dUsarI yukti ke dvArA karanA siddha hotA hai / kyoMki ye donoM hI yuktiyeM nirAdhAra haiN| ye to jisa taraha niSedha kI kalpanA hai usI taraha usakA samAdhAna hai / kisI bAta ke niSedha athavA vidhAna meM kevala yuktiyoM kI prabalatA ThIka nahIM kahI jA sktii| yukti ke sAtha kucha zAstra pramANa bhI hone cAhiye / yadi kevala yuktiyoM ko AdhAra para vizvAsa karake zAstroM ke pracAra kA vilkula niSedha kara diyA For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / hotA to, Aja sampUrNa mata matAntara kamI ke rasAtala meM pahuMca gaye hote / parantu yaha kaba saMbhava ho sakatA thA ? isI se hamArA kahanA hai ki pahale zAstroM kA pAzraya lenA caahiye| aura zakti bhara vividha yuktiyoM ke dvArA unhIM ke puSTa karane kA upAya karate rahanA cAhiye / kyoMki prAcIna tattva jJAniyoM kA anubhava satya aura yathArtha kalyANa kA kAraNa hai| hama bhI Aja prakRta viSaya ko pahale zAstroM ke dvArA khulAsA karate haiN| phira yathAnurUpa yuktiyoM ke dvArA bhI siddha karane kA prayatna kreNge| bhagavAn umAkhAmi zrAvakAcAra meM zuddhatoyakSusapibhirdugdhadadhyAmmajai rasaiH / savauSadhibhiruJchUgarbhAvAtmanApaye jinAn // arthAt-zuddhajala, ikSurasa, ghI, dUdha, dahI, pAmarasa aura sarvoSadhi ityAdikoM se jina bhagavAn kA abhiSeka karatA huuN| zrIvasunandi zrAvakAcAra meM gAthA-- gambhAvayArajammAhiseyaNi kvavaNaNANaNivvANaM / jamhi diNe saMjAdayaM jiNaevahaNaM tahiNe kunnA // irasa sppidhikhorgNdhjlpuennvivihklsehi| hisi jAgaraM ca saMgIyaNAyAihiM kAyabbaM // NandIsaramadivasesa tahA aeNesu uciypvves| jaMkIraI jiNamahimA vaeNeyA kAlapUjA saa|| For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / 7 prarthAt-jisa dina bhagavAn ke garbhAvatAra, janmAbhiSeka, dIkSAkalyApa, jJAna kalyANa aura mokSakalyANa huve ho usa dina ikSurasa, gho, dahI, dUdha aura gandhajala ityAdikoM se bhare huve kalamoM se abhiSeka karane ko, rAtri meM jAgaraNa tathA saMgIta nATakAdi karane kI, tathA isI taraha dasalAkSaNa, zoDaSakAraNa paura rakhatyAdi yogya parvo meM abhiSekAdi karane ko kAla pUjA kahate haiN| zrIvAmadeva bhAvasaMgraha meM kahate haiM ki tataH kumbhaM samuhAye toyacocekSusahazaiH / sataizca tato dugdhairdadhibhiH sApaye jinam // parthAt-pazcAt kalazoddAra pUrvaka jina bhagavAn kA ikSurasa, pAmarasa, ghI, dUdha aura daho se abhiSeka karatA huuN| zrIyogIndradeva zrAvakAcAra meM likhate haiM kijojithuehAvai ghayapayahiM surahiM ehAvijai soi / so pAvara jokarai ehupasihau loe / arthAt-jo jina bhagavAn kA ghI aura dUdha se khAna arthAt abhiSeka karate haiM ve devatAoM ke hAganAna karAye jAte haiN| ise saba koI svIkAra kareMge ki jo jaisA karma karate hai ve vaisAhI usakA phala bho pati haiN| zrIyazastilaka mahAkAvya ke aSTamochAsa meM likhA hai kidraakssaakhrjrciicecpraaciinaamlkodbhvH| For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sNshytimirprdiip| rAjAdanApUgotyaH sApayAmi jinaM rsH| parthAt-dAkha, khujara, aura dakSurasAdikoM ke rasa se jina bhagavAna kA abhiSeka karatA hai| zrIcandraprabhu caritra meM vihavara dAmodara upadeza dete hai ki pabhiSika jineshaanaamiikssuHslildhaaryaa| yaH karoti surestena labhyate sa suraalye| jinAbhiSiJcanaM kRtvA bhaktyA ghRtaghaTainaraH / prabhAyuktA vimAnasya jAyate nAyakaH suraH / saMmrApayejinAnyastu sudugdhakalaukhidhA / vIrazubhravimAne sa prApnoti bhogasampadam // yemAInto'bhiSicyante pInadadhighaTaiH zubhaiH / dadhitulyavimAne sa kroDayati nirantaram // sarvoSadhyA jinendrAGgaM vilepayati yo naraH / sarvarogavinirmataM prApnotyaGgaM bhava bhave / arthAt-jo jina bhagavAna kA curasa kI dhArA se abhiSeka karatA hai vaha abhiSeka ke phala se svarga ko prApta hotA hai| ghRta ke kalazoM se jina bhagavAn kA abhiSeka karane vAlA kharga meM devatAoM kA svAmI hotA hai| jo dUdha ke bhare huve kalazoM se jina bhagavAna ko mAna karAtA hai vaha dUdha ke samAna zubhra vimAna meM vividha prakAra ko bhogopabhoga sAmagrI ko bhogane vAlA hotA hai| jisa ne jina devakA bahuta gAr3he dahI ke bhare huve kalazoM se abhiSeka kiyA hai use dadhi ke samAna nirmasa vimAna meM kIr3A karane kA sukha upalabdha hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayati mirprdiip| jo puruSa sarvauSadhi se jina bhagavAna ke zarIra meM lepana karatA hai usake liye granthakAra kahate haiM ki vaha janmajanma meM sampUrNa rogoM se rahita zarIra ko dhAraNa karatA hai| bhagavAnkundakundAcArya kRta SaTpAhUr3a graMtha kI zrutasAgarI vRtti meM likhA hai ki tathAca kArAtyASANaghaTitasyApi jinabimbasya paJcAmRtaH, sapanaM, aSTavidhaiH pUjATravyazva pUjanaM kuruta yUyaM, vandanAbhaktiya kuruta / yadi tathA bhUtaM jinabimbaM na mAnayiSyatha gRhasthA api santastadA kumbhopAkAdinarakAdau patiSyatha yUyamiti / parthAt yahAM para vaiyAhatya kA prakaraNa hai| isameM cakAra se pASANa ko jina pratimA kA paJcAmRta karake abhiSeka aura aSTaprakAra pUjana dravyoM se yUjana karo / tathA vandanA bhatri bhau kro| jo isa prakAra kI jina pratimAoM ko svIkAra nahIM karoge to rahastha hote huye bhI kumbhIpAkAdi narakoM meM pdd'oge| zrI dharma saMgraha meM: garbhAdipaJcakalyANamahatA yaddine'bhavat tathA nandizvare ratnatrayaparvaNi cArcatAm / sapanaM kriyate nAnA rasairikSuvRtAdibhiH tatra gItAdimAMgalyaM kAlapUjA bhavediyam / arthAt - jisa dina ahanta bhagavAn ke garbhAdi paJcakakhyANa huye haiM usa dina nandIzvara parva ke dina tathA rakhatrayAdi parvI meM pracurasa aura ghRtAdikoM se abhiSeka tathA saMgIta jAgaraNAdi zubha kAryoM ke karane ko kAla pUjana karate haiN| For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| zrIpAla caritra meM likhA hai kiH kRtvA paJcAmatainityamabhiSeka jinezinAmU ye bhavyAH pUjayanyuccai ste pUjyante surAdibhiH / arthAt paJcAmRta se jina bhagavAn kA abhiSeka karake no bhavyapuruSa pUjana karate haiM unheM devatA loga nirantara upAsanA ko dRSTi se dekhate rahate haiN| zrI mUlasaMdhAnAyo harivaMza purANa meM:--- paJcAmRtabhRtaiH kumbhegandhoda kavaraiH zanaiH / saMsnApya jinasanmUrti vidhinaa''ncuruttmaaH|| arthAt-ikSurasAdi paJcAmRtoM se bhare huye kalayoM meM jina bhagavAna kA abhiSeka karake pUjana karate huve / SaTakarmopadeza ratnamAlA meM: paJcAmRtaiH sumaMtraNa maMtritaitrinirbharaH abhiSicya jinendrANAM pratibimbAni puNyavAn / arthAt - pavitra maMtra pUrvaka, itramAdi paJcAmRtoM se jina bhagavAna kA abhiSeka karanA cAhiye / ityAdi aneka prAcIna zAkhoM meM paJcAmRtAbhiSeka ke sambandha meM likhA huA milatA hai isaliye zAstrAnusAra bAdhita nahIM kahA jA sktaa| pratra-yadyapi zAstroM meM paJcAmRtAbhiSeka karanA likhA hai parantu sAtha hI jarA buddhi para bhI jora denA cAhiye / isa bAta For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| ko koI asvIkAra nahIM kara sakatA ki jinadharma vItarAgatA kA abhivaIka hai| aura jaba jina pratimAnoM para ikSurasAdikoM se abhiSeka kiyA jAyagA phira usa samaya vItarAgatA Thoka banI rahegI kyA? utara-jinadharma vItarAgatA kA abhivaIka hai ise hama bhI khokAra karate haiM parantu isa se paJcAmRtAbhiSeka kA niSe. dha kaise ho sakegA? isa bAta ko khulAsA karanA cAhi. ye| paJcAmRtAbhiSeka votagagatA kA kyoM pratirodhaka hai ? merI samajha meM yaha bAta nahIM pAtI ki paJcAmRtA bhiSeka meM aisA kauna sA kAraNa hai jisase jina dharma kA uddeza ho naSTa hughA jotA hai / phira to yoM kahanA cAhiye ki yaha eka taraha bAla kIr3A huI ki paJcAmRtAbhiSeka ke nahoM karane se to jina dharma kA uddeza banA rahatA hai aura karane se naSTa ho jAtA hai| to phira jalAbhiSeka mAnane vAloM ko yaha doSa bAdhA nahIM degA kyA ? paJcAmRtAbhiSeka ke niSedha ke liye do kAraNa kahe jA sakate haiM(1) tIrthaMkaroM kA samavazaraNa meM abhiSeka nahIM hotA isa liye pratimApoM kA bhI nahIM honA caahiye| (1) paJcAmRtAbhiSeka marAgatA kA dyotaka hai isaliye yogya nahIM hai| parantu ye donoM ho kAraNa bAdhita haiM / samavazaraNa meM abhiSeka ke na hone se pratimAnoM para abhiSeka karanA prasiddha For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| nahIM Thahara sakatA / kyoMki samavazaraNa meM to jalAbhiSeka bhI nahIM hotA phira pratimAoM para bhI niSedha svIkAra karanA par3egA / paJcAmRtAbhiSeka ko sarAgatA kA kAraNa bhI nahIM mAna sakate / kyoMki jaba jina maMdira baMdhavAnA, rathayAtrA nikalavAnA, pratiSThAdi karavAnI cAdi kArya sarAgatA ke kAraNa nahIM hai phira paJcAmRtAbhiSeka hI kyoM ! jisa taraha ye sarAgatA ke pUrNatayA kAraNa hone para bhI prabhAvanA ke kAraNa mAne jAte haiM uso taraha paJcAmRtAbhiSeka ko mAnane meM jina mata ke uddeza ko kisI taraha bAdhA nahIM pahuMca sktii| pabhiSeka sambandha meM zrI somadeva khomo ke vAkya ko dekhiye zrI ketanaMvAgvanitAnivAsa pupayArjanakSetramupAsakAnAm / vargApavarge gamanaikahetuM jimAbhiSekaM zrayamAzrayAmi // prazna- mUlAcAra prabhRti granthoM meM sAdhupuruSoM ke liye gandhajala se zarIra saMskArAdikoM kA bhI niSedha hai to pratimAoM para paJcAmRtAbhiSeka kaise siddha ho sakegA ? kyoMki pratimA bhI to paJcaparameSThI kI hai| uttara-pratimAoM aura muniyoM ke kathana ko samAnatA nahIM hotii| itane para bhI yadi paJcAmRtAbhiSeka anucita samajhA jAya to, muniyoM ke snAna kA tyAga hai phira pratimAoM para abhiSeka kyokara siddha ho sakegA ? yadi karo ki muniyoM ko prasparza zUdrAdikI kA sparza hone para maMtramAna likhA hai to kyA pratimA ko bhI prAyacitta kI AvazyatA par3atI hai jo tumhAre For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 13 kathanAnusAra abhiSeka karAnA mAnAjAya / muniyoM ke kathana ko pratimAnoM ke kathana se milAkara eka zuddha aura nirdoSa viSaya ko bAdhita kahanA ThIka nahIM hai| prazna- paJcAmRta kise kahate haiM yaha bhI samajha meM nahIM pAtA? kitane to paJcAmRta meM madhu ko bhI milAte haiN| uttara-paJcAmRta ke viSaya meM bhaTAkalaMkadeva pratiSThA tilaba meM yoM likhate haiMnoraM tarasazcaiva gorasaTatoyaM tthaa| paJcAmRtamiti proktaM jinasnapanakarmaNi // arthAta -jala, vRkSoM kA rasa aura tIna gorasa arthAta dUdha, dahI aura gho inhI pAMca vastuoM ko jinAbhiSeka vidhi meM paJcAmRta kahate haiN| jina zAstroM meM paJcAmata meM madhu kA grahaNa nahIM hai kintu vaiSNavamata meM madhu kA paJcAmRta meM grahaNa kiyA hai| jainazAstroM meM madhu ko atyanta apavitra mAnA hai phira pApa hI kaheM ki maharSi loga ise pavitra kaise kaheMge? prazna- paJcAmRtAbhiSeka kI sAmagrI kA yoga milAne se bahuta prAraMbha hotA hai aura jina dharma kA uddeza pAraMbha ke karma karane kA hai| uttara--pahale to rahasyoM ko prAraMbha kA tyAga hI nahIM ho mktaa| yadi thor3I dera ke liye mAna bhI liyA jAya to, kyAmandira vavadhAnA, pratiSThA karavAnA, rathayAtrA nilakavAnI ityAdi kAryoM meM AraMbhanahIM hotA aura For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| vaha paJcAmRtAbhiSeka kI apekSA kitanA hai| prAraMbha ke tyAgakA upadeza to muniyoM ke liye hai| ehasthoM ko prAraMbha kama karanA cAhiye, nahIM kaha sakate yaha kahanA kisa zAstra ke AdhAra para hai| abhiSekAdi sambandha meM AraMbha ghaTAne kA upadeza karane vAloM ke prati zroyogIndra deva kRta zAvakAcAra meM likhA haiprAraMbha jiNaehAviyae sAvajja bhaNaMti daMsaNaM teNa / jimaDaliyo icchaNa kAMio bhNti|| aura bhI sArasaMgraha meM:jilaami lilsnissttaajinaai naanaa sAvadyalezo vadate sa pApo sa nindako darzanaghAtakazca / tAtparya yaha hai ki abhiSekAdi sambandha meM jo loga AraMbhAdi batAkara niSedha karane vAle haiM unheM granthakAroM ne sarva doSoM kA pAtra banAyA hai| aura hai bhI ThIka kyoMki jisake karane se prAtmakalyANa hotA hai usakA niSedha kahAM taka Thoka kahA jA sakegA ? kintu AraMbha kisa viSaya kA kama karanA cAhiye usake liye dharma saMgraha meM isa taraha likhA hai: jimArcAnekajanmotyaM kilviSaM hanti yA kRtaa| mA kina yajanAcArabhavaM sAvadA maGginAm / prerayante yatra vatina dantinaH parvatopamAH / tatrAlpazaktitejassu daMzakAdiSu kA kathA / bhuktaM syAtprANanAzAya viSaM kevalamaGginAm / jIvanAya marIcAAdisadoSavimizratam // For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| tathA kuTumbabhogyArthamArambhaH paapkdbhvet| dharmakahAnapUjAdau hiMsAlezo mataH sadA // arthAta--jo jina bhagavAna ko kI huI pUjA aneka janmoM ke pApoM ko nAza karatI hai kyA vaha pUjana ke sambandha se utpanna huye sAvadha pApoM ko nAza nahIM karegau ! para jahAM pracaNDa vAyu ke vega se parvatoM ke samAna hAtho taka ur3a jAte haiM vahAM alpazakti ke dhAraka daMza maMzakAdi kSudra jIvoM ko to kathA ho kyA hai ? dekho| jisa prakAra khAyA huA kevala viSa prANoM ke nAza kA kAraNa hotA hai, parantu marocAdi uttama auSadhiyoM ke sAtha khAyA huaA vahI viSa jIvana ke liye hotA hai| isI prakAra jo pAraMma kuTumba aura bhoga ke liye arthAt mAMsArika prayojana ke liye kiyA jAtA hai, vaha pApa ke liye hI hotA hai| parantu dharma ke kAraNabhUta dAna, pUjana, pratiSThA, abhiSakAdi ke liye jo AraMbha hotA hai vaha nirantara hiMsA kA leza mAnA jAtA hai aura vahI AraMbha rahasthoM ke liye svargAdi saMhatiyA~ kA kAraNa hotA hai| isI taraha bhagavAn samantabhadra svAmI bhI hatvayaMbhUstotra meM likhate hai:pUjya jinaM tvAyato jinasya sAvadyalezo bahupuNyarAzau / doSAya nAlaM kaNikA viSasya na dUSikA zItazivAmburAzI / / arthAt-jisa taraha samudra meM par3I huI viSaya ko kaNikA samudra ke jala ko vikAra rUpa nahIM kara skto| usI taraha jina bhagavAn ko pUjana karane vAle puruSA~ ke bar3e bhArI puNya For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - saMzayatimirapradIpa / samUha meM pUjana ke sambandha se utpanna huSA kiMcita pApa kA lava doSa kA kAraNa nahIM ho sktaa| prazna-paJcAmRtAbhiSeka sambandha ke loka zAstroM meM kisI ne milA diye haiN| aura paJcAmatAbhiSekAdi sambandha ke pranyoM ko bhaTTArakoM ne prAcIna maharSiyoM ke nAma se banAdiye haiN| vAstava meM prAcAryoM ke nahIM haiN| uttara-yaha bAta kaise ThIka mAnI jAya ki isa viSaya ke zlokoM ko kisI ne milA diye haiM? kyoMki parIkSA pradhA. niyoM ke matAnusAra aisA satya bhI mAna liyA jAya to kisI kiso sthAnoM ke zAstroM meM sAdhya bhI ho sakatA hai| parantu bhAratavarSa mAtra ke sthAnoM meM yaha bAta saMbhava nahIM hotI aura na koI buddhimAna ise svIkAra hI kregaa| paJcAmRtAbhiSeka kA varNana eka zAstra meM nahIM, do meM nahIM, daza meM nahIM, pacAsa meM nahIM sau meM nahIM kintu pratyeka pUjApATha, zrAvakAcAra, pratiSThA pATha, saMhitA zAstra, traivarNikAcAra, kathAkopAdi jitane grantha haiM una saba meM hai| phira paJcAmRtA bhiSeka kaise anucita hai yaha mAlama nahIM pdd'taa| hAM eka kAraNa isake niSedha kA kahA bho jAsakatA hai| vaha yaha hai| arthAt jo bAta jo viSaya apane anukUla huA use vinaya ko dRSTi se dekhA aura jo dhyAna meM nahIM jacA use prAcIna hone para bho anupayogI samajhA / isako chor3a kara dUsarA kAraNa anubhava meM nahIM aataa| yadi yaha ThIka na hotA to jisa For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| padma purANa ke aDA pUrvaka paThana pAThana kA dinarAta pravamara milatA hai uso ke usa prakaraNa kI upekSA kyoM ! jisa jagaha paJcAmRtAbhiSeka tathAgandha lepanAdi ko kA varNana hai| tumhAre kathanAnusAra kadAcit mAna bhI liyAjAya ki yaha kAma bhaTTArakoM kA hI kiyA hupA hai to phira paMDita pAzAdharAdi vidvAnoM ke ravehuve zAstroM meM isasambandha ke lekha nahIM hone cAhiye / kyoMki bhaTTArakoM ko utpati ke pahale jaina mata meM kisI prakAra kA pASaMDa nahIM thaa| ise umaya sampadAya ke sajjanoM ko nirvivAda svIkAra karanA pdd'egaa| bhaTTArakoM kI utpatti vikramAbda 1316 meM huI hai aura prAzAdhara 1200 ke anumAna meM ve haiM / isa likhane meM hameM yaha bAta siddha karanA hai ki bhadhArakoM se pahale ke maharSiyoM tathA vidvAnoM ke pranyoM meM paJcAmRtA bhiSekAdi kA varNana hai| isaliye paJcAmRtAbhiSeka anucita nahIM kahA jaasktaa| prazna--paJcAmRtAbhiSeka kASTAsaMgha se calA hai| mUla saMgha meM to kevala jalAbhiSeka hai| kyoMki-Adi purANa meM likhA hai: devandrAH pUjayantyuccaiH corodAbhobhiSecanaiH / parthAt -devatA loga bora samudra ke jala se jina bhagavAna kA pabhiSeka karate haiN| uttara-yadi paJcAmRtAbhiSeka kAzasaMgha hI pracalita hamA hotA to usakA vidhAna mUla saMdha ke granyoM meM dekhane meM nahIM pAtA / parantu ise tI umAsvAmi, vAmadeva, For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| wwwmmmmmmmmmmmm vasunandi, pUjyapAda, kundakunda, yogIndradeva, prakalaMka deva, somadeva, indranandi aura zrutasAgara muni zrAdi sampUrNa mUla saMghAnAyo maharSiyoM ne zrAvakAcAra, bhAvasaMgraha, jainAbhiSeka, SaTpAhuDahatti, prAyazcitta, yazastilaka, pUjAsAra kathAkoSAdi zAstroM meM likhA hai| ye maharSi mUla saMghI nahIM haiM kyA ? isa viSaya ke siddha karane kA jo prayava kareMge unakA bar3A bhArI upakAra hogaa| Adi purANa ke zloka meM devatAoM ne jalAbhiSeka kiyA huprA likhA hai hamabho use svIkAra karate haiN| parantu kevala jalA bhiSeka ke karane mAtra se to paJcAmRtAbhiSeka anucita nahIM kahA jA sktaa| niSedha to usI samaya svIkAra kiyA jA sakegA jabaki jisa taraha usakA karanA siddha hotA hai usI taraha niSedha bhI ho| aura yadi aimAhI mAna liyA jAya to "devatA logo ne paJcAmRtAbhiSeka kiyA" likhA huSA hai phira usase jalAbhiSeka kA bhI niSedha ho sakegA ? kSarasAdipaJcAmRtairabhiSekaM kRtavantaH yaha pATha zubhacandra muni ke zitha padmanandi muni ne nandI zvara hopa kI kathA meM likhA hai| phira kahI isa viSaya ke nirNaya ke liye kyA upAya kahA jA sakegA ? hamArI sama. jhake anusAra to "sarveSAM locanaM zAstramiti" isa kiMvadantI ke anusAra zAstroM ke dvArA nirNaya karake usI ke anusAra calanA caahiye|khne kA tAtparya yaha hai ki paJcAmatAbhiSeka sazAstra hai / use svIkAra karanA anucita nahIM hai / kintu svargAdi sukhoM kA kAraNa hai| For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzaya timirapradIpa | prazna- paJcAmRtAbhiSeka ke karane se lAbha kyA hai ? uttara- jo lAbha jalAbhiSeka ke karane se hotA hai vahI lAbha paJcAmRtAbhiSeka ke karane se bhI mAnane meM koI hAni nahIM hai| yaha to bhaktimArga hai| isase jitanI pariNAmoM kI adhika zuddhatA hogI utanAhI vizeSa puNya bandha hogaa| kyoMki gRhasthoM kA dharma hI dAna pUjAdimaya / ina ke vinA gRhasthoM ko pariNAmoM ke nirmalA karane ke liye dUsarA avalambana nahIM hai| hb gandhalepana hunA jisa taraha paJcAmRtAbhiSeka karanA zAstroM meM likhA hai| usI taraha gandhalepana arthAt jina bhagavAn ke caraNoM para kezara kA lagAnA bhI frekhA huA hai| likhA huA hI nahIM hai kintu pratiSThAdi kriyAoM meM gandhalepanAdikoM ke binA pratimAoM meM pUjyatA ho nahIM AtI / uso gandhalepana ke viSaya meM logoM kA yoM kahanA hai ki : For Private And Personal Use Only deva deva sabahI kaheM deva na jAne koya / lepapuSpa aru kevar3A kAmojana ke hoya // meTI mudrA avadhi soM kumati kiyo kudeva / vighana aMga jinabimba ko tajai samakitau seva // sArAMza yaha hai ki yadyapi devatva kI kalpanA sabahI
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 20 saMzayatimirapradIpa / karate haiN| parantu deva ke yathArtha svarUpa meM prAyaH vepanabhita hai| isaliye jina logoM kA mata jina pratimAoM para gandhapuSyAdikoM ke car3hAne kA hai vaha ThIka nahIM hai| jinapratimAoM kI vAstavika chaviko vigAr3a kara durmatiyoM ne unheM kudeva kI taraha banA do haiM / isaliye samyagdRSTi puruSoM se hama anurodha karate haiM ki jinapratimAnoM ke Upara gandhapuSpAdi car3he ho unheM namaskArAdi nahIM karanA caahiye| iso saraha aura bhI prasatkalpanAoM kA myUha racA jAtA hai| usameM praveza kiye huve manuthoM kA nikalanA eka taraha kaThina ho jAtA hai kaThina ho nahIM kintu nitAnta hI asaMbhava ho jAtA hai| yahI kAraNa hai ki pAja viparota pravRttiyoM ke dUra karane ke liye prAcIna maharSiyoM ke granthoM ke hajAroM pramANI ke dikhAye jAne para bhI kiso kI una para zraddhA athavA mati utpatra nahIM hotI / astu / una anyoM ko cAhe koI na mAne to, na mAno ve kisI ke na mAnane se apramANa nahIM ho skte| parantu yaha bAta una logoM ko cAhiye ki kisI viSaya kI samAlocanA yadi karanI hI hoto, jagasarala aura sIdhe zabdoM meM karanI cAhiye / kaTaka zabdoM meM kI huI samAlocanAkA mamAja para kaisA asara par3egA, yaha bAta vicArane ke yogya hai / lekhaka mahAzaya ne jitanI kar3I likhAvaTa jina pratimAnoM ke mambandha meM likhI hai usase mo kahIM adhika usa mampradAya ke logoM para likhI hotI to hameM itanA duHkha aura kheda nahIM hotA jitanA jinapratimAoM ke sambandha ko likhAvaTa ke dekhane meM hotA hai| ye dohe cAhe kisI vidvAna ke banAye huve ho athavA choTI For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 21 buddhivAle ke / parantu ye prAcIna nahIM hai aisA kahane meM kisI kI hAni bhI nahIM hai| khaira ! prAcIna na hokara bhI yadi zAstra vihita hote to, hameM kisI taraha kA vivAda nahIM thaa| parantu kevala prAcInazAkhoM ko apanI kI huI pasattako se sadoSa batAnA yaha bhI anucita hai| ina dohoM kA matalaba arthAt yoM kaho ki apane dilo vicAra buddhimAnoM kI dRSTi meM kahAM taka pramANa bhUta ho skeNge| ise maiM nahIM kaha sakatA / lekhaka mahAzaya ne jinabhagavAna ke Upara gandhapuSpAdikoM ke car3hane se unheM kAmoM puruSa ko upamAdI hai yaha unake zAnta bhAva kA paricaya samajhanA cAhiye / jarA pAThaka vicAra ki mahArAja marata cakravarti ke viSaya meM " bharatajI gharaho meM vai. rAgI" yaha kimbadanto Aja taka calau pAto hai / parantu yadi sAtha hI unake dhyAnaka hajAra aGganAoM Adi aizvarya ke Upara bhI dhyAna diyA jAya to, koI isa taraha kA uhAra nahIM nikAla sktaa| aura unake prAnsaraGgika pavitra pariNAmoM kI pora lakSya dene se yaha lokokti anucita bhI nahIM kahI jA sktii| itane prabhUta aizvaryAdikoM ke hone para bhI mahArAja bharata cakravarti ke sambandha meM kisI andhakAra ne unheM yaha upamA nahIM dI ki ve itane pADambara ke saMgraha ke sambandha se kAmuka haiN| usI prakAra ehastha avasthA meM rahate huvaM tIrthaMkara bhagavAna ko bhI kisI ne kAmo nahIM likhaa| phira zAstrAnusAra kiMcit gandha puSpAdikoM ke sambandha se tribhuvana pUjanIya jinadeva ke viSaya meM isataraha praznola zabda ke prayoga ko kona abhibhava ko dRSTi se na dekhegA? kadAcit kaho ki yaha kahanA to Thoka hai parantu jo For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sNshytimirprdiip| pahile kahA gayA thA ki gandhapuSpAdikoM ke binA pratimAoM meM yUjyatva hI nahIM AtA / isI taraha hama bhI to yaha kaha sakate haiM ki pratiSThAdikoM ke samaya meM to alaMkArAdikoM kA bhI saMsarma rahatA hai to phira isa vA bhI jina pratimAoM ko bhUSaNAdi paharAnA caahiye| kisI viSaya kA niSedha athavA vidhAna hamArI kiye nahIM hotaa| yahI kAraNa hai ki Aja hama haz2Aro prAcIna zAstroM ke pramANoM ko prAcIna viSayoM ke sambandha meM dete haiM to bhI unheM koI svIkAra nahIM karate / phira jisa bAta kA khAsa hamAre hArA vidhAna hoyA use to kaba svIkAra karane ke / isaliye gandhayuSyAdikoM ke car3hAne kA vidhAna naba jainazAstroM meM likhA huA milatA hai taba ho hameM usake pracAra ko AvazyatA par3I hai| aura alaMkArAdikoM ke viSaya meM prAcAryoM kA mata narI hai isaliye unakA nividha kiyA jAtA hai| lekhaka kA dUsarA kathana jina pratimAoM para yadi gandha paSpAdi car3he ho to, una pratimAnoM ko namaskAra pUjanAdi ke niSedha meM hai| parantu yaha kahanA bhI nirAbAdha nahIM hai| yaha to pratiThita jinapratimAyeM kisI samaya meM apUjya nahIM ho sktii| yadi thor3I dera ke liye yahI bAta mAnalo jAya to, unalogoM ke mata me apUjya pratimAyeM phira pUjya nahIM honI cAhiye / aura yaha kahate huve to hamane bahutoM ko dekhe haiM ki jaba taka gandha puSyAdika pratimAnoM para car3he rahate haiM taba taka to de prapUjya rahatI hai aura jaba unakA gandha puSpAdi dUra karadiyA jAyagA usI samaya ve pUjya ho jaayNgii| isakA to yaha matalaba kahA For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| jA sakatA hai ki pUjya tathA apUjyatva ko zakti gandhapuSyAdikoM meM hai svataH svabhAva pratimAtroM meM pUjyatva nahIM hai| isaliye jaba gandhapuSpAdika car3he huve rahate haiM taba to pratimAoM kA prabhutva calA jAtA hai aura jyoMho use jala se dho DAlA usI samaya prabhutva, daur3a kara A baiThatA hai / isa para hamArI yahI samIkSA hai ki jina pratimAnoM ke trailokya pUjyatva guNa ko atizaya alpa gandha haraNa kara letA hai una pratimAnoM ke darzanoM se hamAre jIvana jIvana ke pApa kaise dUra ho sakeMge? jina pratimAoM meM apane bar3e bhAge pUjyatva guNa ko rakSA jarA se gandha se karane kI sAmarthya nahIM hai una pratimAoM ke pUjana vidhAnAdikoM se karma samUha kA parAjaya honA eka taraha se duSkaraho kahanA cAhiye // yadi kevala gandhapuSyoM ke car3hane mAtra se jina pratimAoM meM apUjyatva ko kalpanA karalo jAya to, bhAmaMDala, chatra, ratha, aura cAmarAdika padArthoM kA nirantara sambandha rahane se kyoM kara pUjyatA banI rahaigo ? bhAmaMDalAdi to gandhapuSpoM se aura bhI adhika hAni ke kAraNa hai| prazna-mAmaMDalAdikoM kA pratimAoM se sambandha nahIM rhtaahai| aura gandhapuSyAdikoM ko to unake caraNoM para ho car3hAne par3ate haiM / isa liye bhAmaMDalAdi aura gandhapuSpAdikoM ko samAnatA nahIM ho sakatI / aura yadi yahI bAta mAnalI jAya to, akalaMka svAmi ke pratimA para tantumAtra ke DAlane se vaha apUjya kyomAnI gaI tho? jisa taraha tantu pratimAoM ke nirgranthatA kA bAdhaka hai usI For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| taraha gandhalepanAdikoM ko bhI kahanA kisI prakAra anucita nahIM kahA jA sktaa| uttara-isa bAta ko koma nahIM kahegA ki mAmaMDalAdikoM kA pratimAoM se sparza nahIM hotA hai / parantu hAM kevala isanA pharka avazya dekhA jAtA hai ki gandhapuSpAdikoM kA sambandha caraNoM se hotA hai aura bhAmaMDalAdikI kA pIThAdikoM se / kevala itane pharka se sparza hI nahIM hotA yaha koI nahIM kaha sktaa| itane para bhI prakalaMkakhAmi ke viSaya ko uThAkara doSa denA ayogya nahIM hai kyA ? astu / yadi akalaMkadeva ke vizeSa kArya ko udAharaNa banA kara niSedha kiyA jAya to bho to nirAbAdha nahIM Thahara sktaa| isa bAta ko saba koDa jAnate haiM ki jina bhagavAn ke abhiSeka ke bAda unakA mArjana karane ke liye hAthara do do hAtha kapar3e kI jarUrata par3atI hai| z2arUrata hI nahIM par3ato, kintu usake binA kAma hI nahIM cltaa| phira usa samaya pratimAeM pUjya ra go? athavA apUjya ? yadi kahoge pUjya hI banI raheMgI no jisa taraha vastra kA sambandha rahane se pratimAyeM pUjya banI rahatI haiM usI taraha zAstrAnusAra gandhapuSpAdikoM ke car3hane se bhI kisI taraha pUjyatva meM bAdhA nahIM pA sktii| kadAcit kisI kAraNa vizeSa ke pratibandha meM yaha bAta dhyAna meM na Ave to maiM nahIM kaha sakatA ki usako ulTo yukti ko koI svIkAra karegA? prazna-mAnA hamane ki kapar3e kA lagAnA eka tara pratimA. For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / wwwAMM noM ke nigranyatA kA bAdhaka hai| parantu isake binA kAma nahIM cltaa| isa liye mArjana kriyAko zAstrAnusAra hone se lagAnA hI par3atA hai / parantu gandhapuSyAdikoM ke to prabhAva meM bhI kAma nikala sakatA hai| dUsare vastra kA usI samaya taka sambandha rahane se pratimA. SoM ko zAnta mudrA meM kisI taraha kA vikAra bhI nahIM pAtA / aura gandha puSyAdikoM ke sambandha se to pratyakSa zAntamudrA meM vikAra dikhAI detA hai| isaliye bhI kaha sakate haiM ki gandhapuSyAdiko kA car3hAnA anu. cita hai| uttara-kisI viSaya ko bAdhA denA usI samaya ThIka kahAjA sakatA hai ki jaba bAdhA dene vAloM kA kahanA nirdoSa siddha ho jaay| aura yadi apanA kahA huA apane para hI savAra ho jAya to, kona buddhimAna use yogya kahegA? to jaba tuma kapar3e ko ninya svarUpa kA bAdhaka mAna cuke ho parantu anurodha vaza tathA zAstrAnusAra hone se usa kA upayoga karanA hI par3atA hai| phira usI taraha gandha lepana ko zAstrAnusAra svIkAra karane meM kona sI hAni kahI jA sakegI ? yadi zAstroM meM gandha lepana kA vidhAna na hotA aura loga manamAnI pravRti se use svIkAra karane laga jAte to, tumhArAkahanA bezaka Thoka kahA jA sakatA thaa| parantu aisA na hokara jaba vaha zAstrAnusAra hai phira use sAdara svIkAra karanA cAhi. ye / gandha lepana se zAntamudrA kA bhaGga batAnA bhI ThIka nahIM hai| jaba thor3e se gandha lepana se zAntamudrA For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| kA bhaGga kahoge to, kyA usI taraha hAtha 2 do do hAtha vastra ke sambandha se zAntamudrA kA bhaGga hama nahIM kara sakate hai ! yadi vAstava meM tatvadRSTi meM vicArA jAya to isa prakAra kahanA kisI taraha anucita nahIM kahA jA sktaa| jina logoM ke mata se gandha lepanAdikoM ke saMsarga se jina pratimApoM kI zAntamudrA kA bhaGga honA mAnA jAtA hai una logoM ke sUkSmatara abhiprAyoM ke anusAra pratimAnoM ko karor3oM rupayoM ke lAgata ke jinAlayoM meM virAjamAna karanA, amaulya ratnAdikoM ke siMhAsanAdikoM para virAjamAna karanA, cAMdo sone ke raNAdikoM meM baiThAkara bAjAroM meM savAge nikAlanA, tathA unake Upara lAkhoM rupayoM ke chatra, cAmara, paura bhAmaMDalAdi lagAnA ye saba kAraNa zAntamudrA ke bAdhaka haiM / isI kAraNa muniyoM ko ina ke sambandha kA niSedha kiyA gayA hai| kyA zAntamudrA ke dhAraNa karane vAlI ke liye choTe makAna meM kAma nahIM calatA ? siMhAsana, bhAmaMDala, chatra, cAmarAdikoM ke na rahane se saumya chavi meM bAdhA bhAvegI kyA ? athavA botarAgiyoM ko ratha meM baiThe binA kAma nahIM calegA ? maiM to ina bAtoM ko svIkAra nahIM kara sktaa| prazna-vItarAgiyoM ke liye na to mandiroM kI AvazyaktA hai| na siMhAsana, bhAmaMDala, chatra, aura cAmarAdikI ko jarUrata hai / aura ratha meM baiThe vinA kAma nahIM calatA so bhI nahIM hai| kintu yaha eka bhavya puruSoM kI gAr3ha bhakti kA paricaya hai| tathApahale bhI samavazaraNAdikoM For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 21 kI racanA hotI thI, isaliye prAcIna aura zAstrokna bhI hai| isI kAraNa itanA vistAra bar3hAyA jAtA hai| uttara-isI taraha pratipakSa meM hama bhI yaha kaha sakate hai ki botarAga bhagavAn ko gandha lepanAdikoM kI koI jarUrata nahIM, parantu yaha pUjaka puruSa kI akhaMDa bhakti kA paricaya hai| isaliye gandha lepanAdi kriyAyeM kI jAtI haiN| anyathA gandhalepana to dUra rahe, kintu bhagavatko pUjana karane kI bhI koI AvazyaktA nahIM hai| prazna-phira to yaha bAta bhakti ke upara nirbhara rahI ? yadi yahI bAta hai to, tumhAre kathanAnusAra alaMkArAdika bhI bhakti ke aMga ho sakate haiN| tara pahale to yaha prazna ho baiDhaMga hai| arthAt yoM kahanA cA hiye ki zAstra viruddha hone se yaha prazna hI nahIM ho sakatA / yadi mAnabho liyA jAya to, isakA uttara pahile bhI hama likha pAye haiM / phira bhI yaha kahanA hai ki yaha vidhAna zAstrAnusAra nahIM hai / isaliye pramANa nahIM mAnA jA sktaa| ise bhI yadi koI svIkAra na kareM to, yaha doSa kevala hamAre Upara hI kyoM ? una logoM para bhI to lAgU ho sakatA hai jo ganma lepanAdikoM kA niSedha karanevAle haiN| kyoMki jisa taraha ve mandirAdi kAryoM ke karane ko bhakti kA paricaya batAte haiN| usI taraha alaMkArAdika bhI bhakti ke aMga bhUta kahe jAsakate haiN| gandha lepana ko yuktiyoM ke dvArA bahuta kucha likha cuke haiM prava dekhanA cAhiye ki isa viSaya kA zAstroM meM kisa taraha varNana hai| For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| AR bhagavAn umAsvAmI kRta zrAvakAcAra meM : prabhAte ghanasArasya pUjA koryA jinezinAm / tathA :candena vinA naiva pUjAM kuryAtkadAcana / arthAt-prAtaHkAla meM jina bhagavAn ko ghanasAra se pUjana karanI cAhiye / tathA pUjaka puruSa ko yogya hai ki pUjana candana ke vinA kabhI nahIM kare / khulAsA yoM hai ki jina bhagavAna kI pUjana prAta:kAla meM dhanasAra se, karane kA upadeza hai| madhyAha kAla meM puSyoM se, aura saMdhyA samaya meM dIpaka se / parantu vizeSa itanA hai ki ina tInoM samaya meM candana pUrvaka pUjana karanI caahiye| bhAva saMgraha meM zrI vAmadeva mahArAja likhate haiM :caMdaNasugaMdhaleo jiNavaracalaNesu kuNadU jo bhvibho| lahadU taNu vikiriyaM sahAvasa suaMdhayaM vimalaM // arthAt-lo bhavya puruSa jina bhagavAna ke caraNoM para sugaMdha candana kA lepa karate haiM ve svAbhAvika sugaMdha maya, nirmala pora vaikriyaka zarIra ko dhAraNa karate haiN| zrI vasunandi zrAvakAcAra meM :kapyUrakaMkumAyarutamakkamismeNa cNdnnrsenn| varabahulaparimalAmoyavAsiyAsAsamUhaNa // For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 29 vAsANumaggasaMpattAmayamattAlirAvamuhaleNa / suramauDaghaDiyacaraNaM bhattie samalahijja jiNaM // bhAvArtha- devatAoM ke mukuTa me gharSita jima bhagavAna ke caraNa kamaloM para kappara, kezara, aguru, aura malayAgiri candana pAdi atizaya sugandhita vyoM se milA huA, atyanta sugandha se dazoM dizAoM ke samUha ko sugandhita karane vAlA, aura apano svAbhAvika sugandha se pAI huI bhramaroM kI zroNi ke zabdoM se zahAyamAna pavitra candana ke rasa se bhakti pUrvaka lepa karanA caahiye| zrI padmanandi paccIsI meM :yaddaddaco jinapaterbhavatApahAri __nAhaM muzItalamapauha bhavAmi tahat / ka'racandanamitIva mayArpittaM sat tvatpAdapaMkajasamAzraNaM karoti // arthAt-isa saMsAra meM jisa taraha jina bhagavAn ke vacana saMmAra ke saMtApa ko nAza karane vAle haiM, aura zItala mo haiM usI taraha meM zItala nahIM hai / iso kAraNa mere dvArA car3hA hupA candana zrApa ke caraNoM kA Azraya karatA hai| iso zloka ko TIkA meM likhA huA hai ki :-"anena vratena candanaM pratipyate TippakA tra doyate" iti // zrI abhayanandi siddhAnta cakravarti zreyovidhAna meM yoM likhate haiM: For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3. saMzayatimirapradIpa / kAzmIra paMkaharicandanasArasAndra niSyandanAdiracitena vilepanena / avyAjasaurabhavanaM pratimAM jinasya / saMcarcayAmi bhavaduHkhavinAzanAya // bhAvArtha -svabhAva se sugandhita zarIra ko dhAraNa karanevAlI jina bhagavAna kI pratimAoM ko kesara aura haricandanAdi su. gandhita dravyoM se banAye hue vilepana se saMsAra ke duHkhoM ko nAza karane ke liye pUjatA huuN| zrI vasunandi jina saMhitA meM likhA hai :anarcitaM padabaMI kaMkumAdivilepanaiH / bimba pazyati jainendraM jJAnahInaH sa ucyate // arthAt- kezarAdikoM ke vilepana se rahita jina bhagavAna ke caraNa kamaloM ke darzana karanevAlA jJAna karake hauna samajhanA caahiye| zrI eka sandhi saMhitA meM likhA hai :yasya no jinavimbasya carcitaM kuMkumAdibhiH / pAdapadmadayaM bhavyasta hanyaM naiva dhArmikaiH // parthAt-jina jinapratimAoM ke caraNoM para kezarAdi sugandha dravyoM kA vilepana nahIM lagA huA ho unheM dharmAtmA puruSa namaskArAdi nahIM kre| indranandi pUjA sAra meM : For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 31 OM candanena kaparamizragona sugndhinaa| vyAlimpAmo jinasyADo nilimpAdhI vraarcitau|| arthAt -ndrAdikoM se pUjanIya jina bhagavAn ke caraNa kamaloM para kappara se mile huve aura sugandhita, candana se lepana karate haiN| zrI dharmakIrti kRta nandIzvara pUjana meM :karparakaMkumarasena sucandanena ye jainapAdayugalaM parilepayanti / tiSThanti te bhavijanAH susugandhagandhA divyAGganAparivRtAH satataM vasanti // arthAt - jo jina bhagavAn ke caraNa kamaloM para kapara, kedhArAdikoM ke rasa se mile huve sugandhita candana kA lepakara. te haiM ve bhavya puruSa nirantara devAGganAoM se veSTita hote huye svarga meM nivAsa karate haiN| pUjA sAra meM kahA hai :-- brahmano'thavA gono vA taskaraH sarvapApakRt / jinAGgindhasarpakAnmukto bhavati ttkssnnm|| arthAt-brahma hatyA ko kiye huve ho, gAya kA ghAta kiyA ho, athavA caura ho, ye bhI dUra rahe, kintu sampUrNa pApoM kAkarane vAlA bhI kyoM na ho, jina bhagavAna ke caraNoM ke gandha For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| kA sparza karane se sampUrNa pApoM se uso samaya rahita ho skegaa| vasunandi zrAvakAcAra meM: caMdaNaleveNa garo jAyaDU sohggsNpenno| arthAt-jina bhagavAna ke caraNoM para lepa karane vAlA saubhAgya karake yukta hotA hai| zrI brahma nemidatta neminAtha purANa meM yo likhate hai: candanAgurukAzmIrasambhavaiH suvilepanaiH / jinendracaraNAmonaM carcayanti sma zarmadam // arthAt-candana, aguru, aura kezara se banAye huve vile. pana meM jina bhagavAn ke caraNa kamaloM ko pUjate huve / zrI SaTkarmopadezaratnamAlA meM:dUtomaM nizcayaM kRtvA dinAnAM saptakaM satI / zrIjinapratibimbAnAM snapanaM samakArayat // candanAgurukarpUrasugandhaizca vilepanam / sA rAnau vidadhe protyA jinendrANAM trisandhyakam arthAt-isa prakAra nizcaya karake jina bhagavAna kI pratimAbhI kA sAta dina taka abhiSeka karAto huI / tathA candana, agA, aura kapparAdi sugandhita vastuoM meM jina bhagavAna ke Upara anurAga pUrvaka vilepana karatI huI / ityAdi bahuta se prAcIna 2 anyoM meM gaMdhra lepana karanA likhA huA hai| isa For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 33 liye gandha lepana nato sarAgatA kA dyotaka hai aura na usake lagane se pratimAyeM apajya hotI haiM / jo loga isa viSaya ke sambandha meM doSa dete haiM vaha zAstrAnusAra nahIM hai isaliye pramANa bhI nahIM mAnA jA sktaa| prazna-padmanandi paccIso meM lepana ke sthAna meM Azraya pada kA prayoga kiyA gayA hai| parantu Azraya pada ke pra. yoga se lepana artha nahIM ho sktaa| uttara-yadi Azraya pada kAlepana artha hama apane manonukUla karate to tumhArA kahanA Thoka bhI thaa| parantu jaba koSAdikoM meM bhI yahI artha milatA hai to, vaha apramANa nahIM ho sktaa| dUsare usa zloka kI rIkA meM spaSTa likhA huA hai ki isa pada se lepana lagAnA caahiye| phira use hama apramANa kaise kaha sakate haiM ? zrI paMDita zubhazola, anekArtha saMgraha koSa meM vilepana zabda kI jagaha aura bhI kitane prayoga likhate hai:vilepane carcanacarcite ca samAzrayA''laMbhanasaMzrayAzca / samApanaM prApaNamAptirIsA labdhiH samAlabdhirathopalabdhiH // arthAt -carcana, cacita, samAzraya, pAlaMbhana, saMzcaya, samApana, prApaNA, prApti, IpsA, labdhi, samAladhi aura upalabdhi ina prayAgoM ko vilepana artha ko jagaha likhanA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 34 saMzayatimirapradIpa | prazna - carca dhAtu ke prayoga pUjana artha meM Ate haiM isa liye kitanI jagahu~ carca dhAtu ke prayoga se lepana artha kiyA gayA hai vaha ThIka nahIM hai / kitanIM jagaha~ "carce taM salilAdikaiH" isI taraha pATha bhI prAtA hai / yadi carca dhAtu kA lepana artha hI kiyA jAya to sAtha hI jala, candana, akSata, puSpa, naivedya, dIpa, dhUpa, aura phala ye aSTa dravya bhI jina bhagavAn ke Upara car3hAnA par3eMge ! Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uttara - jainAcAryoM ke matAnusAra ekAnta se artha karanA bhanekAntakA bAdhaka hai / yadi carca dhAtu ke prayoga kevala pUjana artha meM hI Ate hote to, yaha bAta Thoka mAnalI jaatii| parantu saikar3oM jagaha~ carca dhAtu ke prayogoM kA lepana artha bhI to kiyA gayA hai| phira lepana artha kA niSedha kaise mAnA jA sakegA ? dUsare carca dhAtu kA lepana artha karane meM pramANa bho milate haiM / Upara paMDita zubhazIla kA mata to dikhA hI pAye haiN| aura isI taraha zramara koSa meM bhI likhA huA milatA hai / amara koSa ke viSaya meM to yahAM taka kimbadantI sunane meM bhAtI hai ki isake karttA mahAkavi zrI dhanaMjaya the | amarasiMha tathA ina meM ghaniSTa sambandha thaa| amarasiMha ne amarakoSa ko kisI taraha haraNa karake use apanA banA liyA / astu / jo kucha ho usase hameM kucha prayojana nahIM / parantu amarakoSa abhI amarasiMha ke nAma se prasiddha Do rahA hai| For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / 35 snAnaM carcA tu cArcikyaM sthAsakogya prabodhanam / arthAt-carcA, cArcikya aura sthAsaka ye tona nAma candanAdi sugandha vastuoM se lepa karane ke haiN| "lepe ca sevane cAdI carcayAmi" iti / arthAt - lepana tathA pUjana artha meM "carcayAmi" aisA prayoga karanA cAhiye / kahane kA matalaba yaha hai ki carca dhAtu ke prayoga bahudhA karake lepana artha meM pAte haiM aura kahIM kahIM pUjana artha meM bhI bhAjAte haiN| isa liye jahAM gandha athavA puSya pUjana kA sambandha ho vahAM para Upara lagAne athavA car3hAne kA artha karanA cAhiye / aura jahAM aSTadravyAdikoM kA sambandha ho vahAM pUjana artha karanA cAhiye / isa artha ke karane meM kisI taraha kI bAdhA nahIM pAto / bAdhA usa samaya meM A sakato thI jaba aura pArSa granthoM meM lepana kA niSedha hotA itane para bhI yadi pUjana artha hI karanA yogya mAnA jAya to, bhAvasaMgraha, vasunandi saMhitA, zrAvakAcAra, pUjAsArAdi granthoM meM khAsa lepana zabda kA prayoga pAyA hai, vahAM para kisa taraha nirvAha kiyA jAyagA? prazna-vasunandi saMhitA, tathA ekasandhi saMhitA ke zlokoM se virodha kA AvirbhAva hotA hai? uttara-vadha kisa taraha? prazna--yadi yahI bAta ThIka mAnalo jAya to, kyA kevalaubhagavAn ke darzana pUjanAdi karane vAle ajJAnI athavA adharmAmA kahe jA sakeMge? For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| uttara-kyA ise hI virodha karate hai ? astu / parantu yaha kahanA ThIka nahIM hai| kyoMki kevalI bhagavAna aura pratimAoM kI pUjanAdi bidhiyoM meM prAyaH antara dekhA jAtA hai| isaliye jisa abhiprAya se vasunandi khAmi ko kahanA hai vaha bahuta ThIka hai / usa meM kisI taraha kA virodha nahIM kahA jA sakatA / itane para bhI yadi yaha bAta na mAnI jAya to, kevalI bhagavAna kA abhiSeka nahIM hotA phira pratimAoM kA bhI nahIM honA caahiye| kevalI bhagavAn antarIkSa rahate haiM pratimAoM ko bhI vaise ho rahanA cAhiye / kevalojina paraspara meM kabhI nahIM milate haiM pratimAoM ko bhI eka jinAlaya meM ekahI ko rahanA cAhiye / ityAdi / prazna-khaira! mAnaliyA jAya ki kevalI bhagavAn kI aura prati mAoM ko pUjanAdi vidhiyoM meM antara hai| parantu aka trima pratimAoM meM to bheda nahIM rahatA? phira inake darzana pUjanAdi karane vAloM ko jAna hIna kahanA paDegA? uttara-akRtrima tathA kRtrima pratimAoM meM bhI pratiSThAdi kriyA oM kA bheda rahatA hai / eka kI pratiSThAdi hoto hai eka kI nahIM hotI yaha bho sAmAnya bheda nahIM hai| yaha bhI dUra rahe, parantu yaha kahanA bhI ThIka nahIM hai ki akRtrima pratimAoM para gandha nahIM lagatA hai| zAstroM meM to gandha lagAne kA pramANa milatA hai phira ise apramANa nahIM kaha skte| For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 37 muni kanakakIrti nandozvara hopa pUjana vidhAna meM yoM likhate haiM :"vilepanaM divyasugandhadravyai ryeSAM prakurvantyamarAzca teSAm / kurve:hamaGge varacandanAye nandIzvarahIpajinAdhipAnAm // arthAt - nandIzvara hIpa meM jAkara jinake zarIra meM devatA loga sugandhita candanAdi TrayoM se lepa karate haiM unhIM jina bhagavAn ke pAvana deha meM uttama candanAdi vastuoM se Aja maiM bhI vilepana karatA huuN| candraprabhu caritra meM paNDita dAmodara bho yoMhI likhate haiM:akRtrimaM manohAri khaparivAramaNDitaH / tataH so'gAjinAgAraM nijasadmani saMsthitam // triH parautya vimamrAGgo jinendrapratimAH shubhaaH| natvA punaH stutiJcakre phaladaistadguNavajaiH // jalaiH surabhibhiHzItaiH saJcandanavilepanaiH / muktAkSataiH zubhaiH puSpaizcabhizca sudhAmayaiH // ratnadIpaiH kRtodyAtaiH saGghapairghANatarpaNaiH / suradramodbhavaiH sAraiH phalogheH satphalapradaiH // bhavyanikaracitteSu harSotkarSavidhAyinIm / pUjAM bhagavatI kAhihubhavAghanAzinIm // For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 38 saMzaya timira pradIpa | bhAvArtha:- phira vaha acyutendra apane mahala meM sthita manohara akRtrima jina mandira meM gyaa| vahAM tIna pradakSiNA dekara jina bhagavAn kI sundara pratimAoM kI stuti karane lagA / phira sugandhita aura atyanta zotala jala se, uttama 2 candanAdi dravyoM ke vilepana se, motiyoM ke avatoM se, nAnA prakAra ke manohara phUloM se, amRta mayo naivedyoM se, prakAzita ratnoM ke dIpakoM se, nAsikA ke santuSTa karane vAloM dhUpa se, aura uttama phaloM ke denevAle acche 2 nAraGgI anAra, ghAma Adi phaloM se, bhavya puruSoM ke citta meM harSa ko baDhAne vAlI caura jovana jovana ke pApoM kI nAza karane vAlI jina bhagavAn kI pUjana karatA huaa| isase jAnA jAtA hai ki akRtrima pratimAoM para bhI candranAdi sugandhita dravyoM kA lepana kiyA jAtA hai| prazna- vasunandi saMhitA tathA ekasandhi saMhitA meM gandhalepana Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rahita pratimAoM ke pUjanAdikoM kA sarvathA niSedha kiyA gayA hai / kevala niSedhahI nahIM kintu unake pujanAdi karane vAloM ko ajJAnI tathA pradharmAtmA batAyA gayA hai / yaha bAta samajha meM nahIM zrato ki ina zlokoM se granthakarttAoM kA kyA matalaba hai? dUsare ina zlokoM ke artha para vicAra karane se yaha bhI pratIti hotI hai ki grantha karttAoM ke samaya meM una logoM ke matakA pracAra thA jo gandha lepanAdikoM kA niSedha karane vAle haiM / adhika vicAra karane se aura bhI prAcIna siddha ho sakate haiM ? phira yoM kahanA cAhiye ki gandha lepanAdikoM ke niSedha karane ko prathA bhAvanika nahIM hai kintu prAcIna hai| For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzaya timirapradIpa | uttara - vasunandi saMhitA tathA ekasandhi saMhitA meM maharSiyoM yA ne jo kucha likhA hai vaha ThIka hai / kyoMki zAkhoM ke viruddha calanevAloM ko kevala vasunandi svAmI ho burA nahIM likhate haiM kintu sampUrNa maharSi loga, sampUrNa loka samAja burA batAte haiM / yahI kAraNa hai ki bhAja satyArtha mata ke pratikUla calane se zvetAmbara, bauddha, panIya Adi matoM ko hamAre zAstroM meM mithyAtva ke kAraNa batAye haiM / kyA isa bAta ko koI asvIkAra karegA ki uktamata jaina muniyoM ke dvArA nahIM calAye gaye haiN| mAna liyA jAya, ki jo loga apane padastha se bhraSTa have haiM unhoMne ina matoM ko calAye haiM / aba unheM jaina maha ke anuyAyI nahIM kahanA cAhiye / astu hama bhI isa bAta ko svIkAra karate haiM / parantu pIche se ve kucha bhI ho jAMgha usa se hamArA kucha matalaba nahIM / prayojana kevala isI bAta se hai ki ve loga pahale jaina mata ke sacce anuyAyI the / parantu phira viruddha hone se unheM maharSi loga burA kahane lge| usI taraha jaba gandha lepana ko zAstroM meM AjJA milatI hai phira usake niSedha karanevAloM ko yadi jinAjA ke bhaGga karanevAle kaheM to kaunasI hAni hai / yaha merA likhanA basunanda svAmi Adi ke zlokoM ko lekara nahIM hai kyoMki usa samaya meM to, aise mata kA aMza bhI nahIM thA / kintu soka pravRtti ko dekha kara likhA hai / kadAcit kaho ki phira basunandi svAmI ke isa taraha niSedha karane kA kyA abhiprAya hai ? kyoMki kisI viSaya kA niSedha so For Private And Personal Use Only 3la
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimira prdiip| mwwm usI samaya ho sakatA hai jisa samaya usakA pracAra bhI ho| maiM jahAM taka isa viSaya para apane dhyAna ko detA hai to, merI samajha ke anusAra basunandi svAmI ke nilepa pratimAoM ke sambandha meM likhane kA yaha kAraNa pratIta hotA hai / gandha lepana pUjanAdi meM to lagAyA ho jAtA hai / parantu yadi eka taraha ise pratiSThita pratimAoM kA bhI cinha kahA jAya to. kucha hAni nahIM hai aura isoliye basunandi svAmI kA bhI kahanA hai ki pratimAoM ke nirlepa rahane se yaha nahIM kahA jA sakatA ki ye pratimAyeM pratiSThita haiM / isI dhokhe se pratiThita pratimAoM ko bhI loga pUjane laga jAya to Azcarya nahIM / isa ke sivAya aura bAta dhyAna meM nahIM pAtI / yaha koI niyama nahIM hai ki jisakA pracAra ho uso kA niSedha hotA hai kitanI bAteM aisI dekhane meM AtI haiM jinakA pracAra to nahIM hai aura niSedha hai ho| yahI kAraNa hai ki jainiyoM meM mAMsa, madirA aura zikArAdikoM kA pracAra na hone para bhI unheM sanI ke sAtha meM inake tyAga kA upadeza diyA jAtA hai gandha lepanAdikoM ko niSedha karane vAloM kA mata prAcIna ho, so bhI nahIM hai| isa viSaya meM paM0 vakhatAvara mala apane banAye huve "mithyAtva khaNDana grantha meM yoM likhate haiM :Adi puruSa yaha jina mata bhASyo, bhavi jIvana nauke abhilaassyo| pahale eka digambara jAno, tAteM zvetAmbara niksaanii|| For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .................... . ............ .. - - sNshytimirprdiip| 41 tina meM pakasi bhaI ati bhArI, __so to saba jAnata nara naarii| tAhI mAMjhi vahasi aba karika, terahapaMtha calAyo arikai| taba kiteka bole budhivanta, kiMha nagarI upajyo yaha paMtha / kiMha sambata kAraNa kahu kauna, so samajhAya kaho taji mauna / prathama calyo mata Agare zrAvaka mile kirtaka / solaha se tauyAsiye gahI kituka mili Teka // kAha paNDita paiM suneM kite adhyAtama grantha / zrAvaka kiriyA chor3i ke calana lage muni pantha // phira kAmA meM cali pasyau tAhI ke anusaari| roti sanAtana chAMr3i ke naI gahI aghkaari|| kesara jinapada caracivau guru namivo jagasAra / prathama tajI e doya vidhi mana maha ThAni asAra // tAhI ke anusAra teM phailyo mata vipriit| so sAMcI kari mAMniyo jhaTha na mAnahu mauta // isa kathA ke anusAra yaha Thoka 2 mAlama par3atA hai ki jina logoM kA mata gandha lepanAdika viSayoM ke niSedha karane For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / kA hai vaha samocIna nahIM hai / isaliye antima kahanA yaha ki:sUkSma jinoditaM tatvaM hetubhi va hanyate / AjJAsiddhacca tadgrAhyaM nAnyathA vAdino jinaaH|| arthAt-buddhi ke manda hone se koI bAta hamAro samajha meM na pAve to use apramANa nahIM kahanI caahiye| kintu jina bhagavAn anyathA karanevAle nahIM haiN| isaliye use pAnA ke bhanusAra grahaNa karanI caahiye| puSpa pUjana puSyapUjana tathA gandhalepana kA prAyaH ekahI viSaya hai| jisa taraha jina bhagavAna ke caraNoM para gandhalepana kiyA jAtA hai uso taraha puSpoM ko bhI caraNoM para car3hAne par3ate haiN| kitanauzaMkApoM kA samAdhAna gandha lepana ke lekha meM ho skegaa| isaliye isa lekha meM viSeza vAtoM ko na likha kara pAvazyakoya bAta likhe dete haiN| puSpa pUjana se hamArA asalo abhiprAya caraNoM para car3hAne kA hai| parantu isake pahale saMcita puSpoM ko car3hAne cAhiye yA nahIM ? isa prazna kA samAdhAna karanA z2arUrI hai / yahI kAraNa hai ki kitane loga to isa samaya bhI prAyaH macitta puSyoM se pUjana karate haiM aura kitane cAvaloM ko kaizara ke raMga meM raMga kara unheM puSya pUjana kI jagaha kAma meM lAte haiN| yaha sampradAya yogya hai yA ayogya, isa viSaya kA samAdhAna isI anya ke " puSpa kalpanA" nAmaka For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / 43 lekha se ho sakegA / yahAM prakata viSaya sAmAnya puSpa pUjana kA hone se likhA nahIM gayA hai| puSya pUjana ke viSaya meM zAstroM kI pAjJA ko pahaleho khulAsA kiye dete haiN| bhagavAn umAsvAmI zrAvakAcAra meM yoM likhate hai :padmacampaka jAtyAdisagbhiH sampUjayejjinAn / arthAt - kamala, campaka aura jAti puSpAdiko se jina bhagavAna kI pUjana karanI caahiye| zrI basunandi zrAvakAcAra meM likhA hai ki :mAliyakayaMbakaNayArivaM pyaasoybultilehiN| mandAraNAyacampayapaumuppala sinduvArahiM // kaNavIramalliyA kacaNAramayakundakiGkarAehiM / sukhaNajajuhiyApArijAsaragADhagarehiM // sovaeNarUvamehiM ya subAdAmehiM bahupyayArahiM / jiNapayasaMkayajuyalaM pUjijja surinda sayamahiyaM // ___ arthAt- mAlatI, kadamba, sUryamukhI, azoka, bakula, tilaka vRkSa ke puSpa, mandAra, nAgacamyA, kamala, niguMDo, kaNavIra, mallikA, kacanAra, macakunda, kiMkara, kalpavRkSa ke puSpa, pArijAta aura savarNa cAMdI ke puSpAdikoM se pUjanIya jina bhagavAn ke caraNa kamaloM kI pUjana karanA caahiye| . indranandi pUjAsAra meM kahA hai :OM sinduvArairmandAraiH kundairindIvaraiH zubhaiH / nandyAvartAdibhiH puSpaiH prArcayAmi jagadgurum // For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - saMzayatimirapradIpa / arNat-sinduvAra, mandAra puSpa, kunda, kamala aura nandyAvartAdi uttama 2 phalI se jagadguru jina bhagavAna ko pUjana karatA huuN| dharmasAra meM likhA hai ki :itapuSpadhanurvANasarvajJAnAM mahAtmanAm / puSpaiH sugandhibhirbhaktyA padayugmaM samarcaye / arthAt - kAmadeva ke dhanuSa ko nAza karanevAle jina bhaga. dhAna ke caraNa kamaloM ko bhakti pUrvaka kamala, ketakI, camelo, kunda, gulAba, kevar3A, mandAra, malli, bakula Adi nAnA taraha ke sugandhita puSpoM se pUjatA hai / paNDita AzAdhara kahate haiM ki :mujAtijAtIkumudAnakundai mandAramallIbakulAdipuSpaiH / mattAlimAlAmukharairjinendra pAdAravindaM yamarcayAmi // arthAt - unmatta bhramaroM ko zreNi se zabdAyamAna, jAtI, kumuda, kamala, kunda, mandAra, malikA puSpa, bakula kevar3A, kacanAra Adi aneka prakAra ke phUloM se jina bhagavAn ke ca. raNa kamaloM ko pUjana karatA huuN| padma purANa meM :sAmAdai jalodbhUtaiH puSpairyo jinamarcati / vimAnaM puSpakaM prApya sa krIDati nirantaram // For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| ityAdi aneka zAstroM meM macitta puSyoM ke car3hAne kI prAjJA hai| parantu aba to kitane loga sacitta puSpoM ke car3hAne meM pAnA kAnI karate haiN| unakA kahanA hai ki, mAna liyA jAya ki macitta puSpoM ke car3hAne kI AjJA hai, parantu dravya, kSetra, kAla, bhAvAdikoM ke anusAra yaha ThIka nahIM hai| kitane kAraNoM se kisI ra jagaha zAstroM ko prAjJA bho gauNa mAnanI par3atI hai| zAstroM meM to motiyoM ke akSata, tathA ratnoM ke dopaka bhI likhe huve hai parantu abhI unakA car3hAne vAlA to dekhane meM nahIM pAtA / isI taraha puSpoM ke viSaya ko bhI sacittAdi doSoM ke kAraNa hone se gauNa kara diyA jAya to hAni kyA hai ? dravya, kSetra, kAla, bhAvAdikoM kA Azraya lekara sabhI prAja -kala apanI 2 bAtoM ko dRr3ha karate haiN| parantu maiM nahIM samajhatA ki dravya, kSetra, kAla, bhAvAdikoM kA kyA Azaya hai ? merI samajha ke anusAra to inakA yaha Azaya kahA jAya to kucha anucita nahIM hai| dravya, kSetra, kAlAdikoM kA yaha tA. sparya samajhanA cAhiye ki kisI kAma ko zakti ke anusAra karanA caahiye| mAna lo ki dharma kArya meM hamArI zakti hajAra rupayoM ke lagAne kI hai to utanAhI lagAnA caahiye| zakti ke bAhara kAma karane vAloM ko avazyA kisI samaya meM vicAraNIya ho jAtI hai ise saba koI svIkAra kreNge| isI taraha samajha lo ki isa vikarAla kalikAla meM sAdhu vrata Thoka taraha rakSita nahIM raha sktaa| isaliye rahastha avasthA meM ho rahakara apanA Atma kalyANa karanA cAhiye / yahI Travya, kSetra, kAla, bhAvAdikoM kA matalaba kahA jA sakatA hai / isake viparIta dharma kAryoM meM kisI taraha hAni batAnA ThIka nahIM hai| For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 46 sNshytimirprdiip| prazna-Travya, kSetra, kAla, bhAvAdikoM kA yaha matalaba nahIM hai| kintu puSpAdikI ke car3hAne meM hiMsAdi doSa dekhe jAte haiM aura hamArA dharma hai pahimA mayo / phira tumhI kaho ki isa viSageta prahati ko dekhakara aura loga kitanA upahAma kareMge ! uttara--dravya, kSetra, kAla, bhAvAdikoM kA yaha artha ThIka nahIM hai| puSpATikoM ke car3hAne meM pahale to hiMsA hotI hI nahIM koki :bhAvo hi puNyAya mataH zubhaH pAyAya cAzubhaH / arthAta- zubha pariNAmoM me puNya kA baMdha hotA hai aura khoTe pariNAmoM se pApa kA bandha hotA hai / imaliye bhAvoM ko pApa kAryoM kI ora se bacAye rakhanA cAhiye / kahane kA tAtparya yaha hai ki jina mandirAdikoM ke banavAne meM tathA pratiThAdi kAryoM ke karAne meM prAyaH hiMsA kA prAcurya dekhA jAtA hai parantu unheM atyanta puNya ke kAraNa hone meM hiMsA ke hetu nahIM mAna sakate / muni loga bahuta sAvadhAnatA se IryA samiti pUrvaka gamana karate haiM unake pAvoM ke nIce yadi kahIM se jantu pAkara hata jIvita hojAya to bhI ve doSa ke bhAgI nahIM kahe jA skte| uso saraha puSpoM ke car3hAne meM yanAcAra karate save bhI yadi deva gati se kisI prANi kA ghAna ho jAya to bho vaha doSa kA kAraNa nahIM kahA jA sktaa| jaina mata meM pariNAmoM kI sabase pahale daraje meM gaNanA hai| isakA bhI yahI tAtparya hai ki koI kAma ho vaha pariNAmoM ke anusAra phala kA dene vAlA hotA hai| jo jina bhagavAn ko pUjana pavitra For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / pariNAmoM se kI huI atizaya phala kI dene vAlI hotI hai vahI pariNAmoM ko vikalatA se kI huI pratyuta hAni kI kAramA ho jAtI hai| jina pratimAoM kI pUjana karane se pusya bandha hotA hai parantu vaho pUjana vidizApoM meM karane se kula dhanAdikoM ke nAzako kAraNa ho jAtI hai isa viSaya meM : umAsvAmi mahArAna yoM likhate haiM :pazcimAbhimukhaH kuryaatyuujaaNcecchaujineshinH| tadA syAtsaMtaticchedo dakSiNasyAM samaMtatiH // agneyAM ca kRtA pUjA dhanahAnirdine dine / vAyavyAM saMtatinaiva naiRtyAM tu kulakSayA // IzAnyA naiva kartavyA pUjA saubhaagyhaarinnii| arthAt - yadi pUjaka puruSa pazcima dizAko pora mukha karake jina bhagavAna kI pUjana kare to, santati kA nAza hotA hai| dakSiNa dizA meM karane se mRtyu hotI hai| agni dizA meM ko huI pUjA dinoM dina dhanAdikoM kI hAni kI kAraNa hotI hai| vAyavya dizA meM karane se santati nahIM hotI hai| naiRtya dizA meM karane se vaMza kA nAza hotA hai| aura IzAna kI aura ko huI pUjA sobhAgya kI haraNa karane vAlI hotI hai| sArAMza yaha hai ki puNya karmoM se pApoM ke hone kI bhI saMbhAvanA hai| isI udAharaNa ko puSyoM ke sambandha meM bhI ThIka kara sakate haiM / bhakti pUrvaka jina bhagavAna kI pUjana meM kAma lAye jAyaM to, atyanta abhyu iya ko kAraNa hote haiN| isa viSaya kA udAharaNa samantabhadra svAsi rakha karaeDa meM likhate haiM :-- For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 48 saMzayatimirapradIpa / arhaccaraNasaparyAmahAnubhAvaM mhaatmnaamvdt| bhekaH pramodamattaH kusumenaikena rAjagRhe // tathA sUktimuktAvali meM :yaH puSpairjinamarcati smitasura khaulocanaiH so'rcyte| arthAt -jo jina bhagavAn kI phUloM se pUjA karate haiM ve devAGgAnAoM ke netroM se pUjana kiye jAte haiM / arthAt puSya pUjana ke phala se svarga meM deva hote haiN| unhIM puSpoM ke sambandha meM ye sacitta hote haiN| inake car3hAne se hiMsA hotI hai| ityAdi asaMbhAvita doSoM ke batAne se logoM ke dila ko vikala karanA kahAM taka Thoka kahA jA makaMgA yaha maiM nahIM kaha sktaa| puSyoM ke car3hAne meM hiMsA nahIM hotI yaha Thoka 2 batA cuke haiN| itane para bhI jinheM apane ahiMsA dharma meM bAdhA mA. lama par3atI hai una se hamArA yaha kahanA hai ki jina mata meM saMkalpI tathA prAraMbhI isa taraha hiMsA ke do vikalpa haiN| karanA cAhiye ki puSyoM ke car3hAne meM kauna sI hiMsA kahI jA sakegI ? yadi kahoge saMkalpo hiMsA hai to, use siddha karake batAnI cAhiye / maiM jahAM taka khyAla karatA hUM to, puSyoM ke car3hAne meM saMkalpI hiMsA kabhI nahIM ho sakatI / aura na ise koI svIkAra kregaa| yadi puSyoM ke car3hAne meM saMkalpo hiMsA mAnalI jAya to, aAjaho jainiyoM ko apane ahiMsA dharma kA abhimAna chor3a denA pdd'egaa| asaMbaddha pralApa karane vAloM ko jarA bhagavAna kI For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa | 4 zrAjJA kA bhaya rahanA cAhiye / kadAcit AraMbho hiMsA kahoge to, puSpoM kA car3hAnA tumhAre kathana se hI siddha ho jAyagA / kyoMki gRhasthoM ko saMkalpo hiMsA ke chor3ane kA upadeza hai / AraMbhI hiMsA kA nhiiN| ise hama svIkAra karate haiM ki yadyapi dharma kAryoM meM kisI aMza meM hiMsA hoto hai parantu inheM pracura puNya ke kAraNa hone se vaha hiMsA nahIM mAnI jA sakatI / isI taraha dharmasaMgraha ke karttA kA bho abhimata hai :jinAlayakRtau taurthayAtrAyAM vimbapUjane / hiMsA cettatra doSAMzaH puNyarAzau na pApabhAk // arthAt - jina mandira ke banAne meM, tIrthoM ko yAtrA karane meM, jina bhagavAn kI pUjana karane meM, hiMsA hotI hai parantu ina kAryoM ke karane vAloM ko puNya bahuta hotA hai isaliye vaha hiMsA kA aMza pApoM kA kAraNa nahIM ho sakatA / kintu : jinadharmodyatasyaiva sAvadyaM puNyakAraNam / arthAt - jo dharmakAryoM ke karane meM sadaiva prayanta zola rahate haiM unheM sAvadha, puNya kA kAraNa hotA hai / bhagavAn ko pUjana karanA dharma kArya hai usa meM aura loga seMge ? hama yadi kisI taraha kA anyAya karate to, bezaka yaha Thoka ho sakatA thaa| khaira itane para bho ve isI bAta ko pakar3e raheM to kyA unake kahane se hameM apanA dharma chor3a denA cAhiye ? nahIM / DhUMDhiye loga mUrtti pUjana kA niSedha karate haiM / vaiSNava dharma ko nindA karate haiM / durjana sajjanoM ko | For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| burI dRSTi se dekhate haiM to, kyA hameM mUrtipUjanAdi kAryoM ko parityAga kara denA cAhiye ? yaha samajha ThIka nahIM hai| jo bAMta prAcIna kAla se calI AI haiM unheM mAnanA caahiye| ___ puSya pUjana ko sAmAnyatA se siddha kara cuke, macitta puSyoM kA car3hAnA zAstrAnusAra nirdoSa batA cuke / aba prakRta viSaya ko bhora jhukate haiN| prakRta viSaya hamArA jina bhagavAna ke caraNoM para puSpa car3hAnA, siddha karanA hai / vaise to jisa taraha gandha lepana ke viSaya kI zaMkAoM kA samAdhAna hai usI taraha isa viSaya kA bhI samAdhAna kara lenA caahiye| vizeSa zAstrAnusAra kucha aura likhe dete haiM use dekha kara pAThaka apanI hRdaya gata vizeSa zaMkAoM kA aura bhI nirNaya kara leveM / yaha prArthanA hai| zro vivarNAcAra meM likhA hai ki :jinAGisparzitAM mAlAM nirmale kaMThadezake / arthAt -jina bhagazana ke caraNoM para car3hI huI puSpa mAlA ko apane pavitra kaMTha meM dhAraNa karanI cAhiye / tAtparya yaha hai ki pUjaka puruSa ko jina bhagavAn kI pUjana karate samaya isa taraha kA saMkalpa karanA likhA hai : "indrohamiti" arthAt -maiM indra haM isa taraha saMkalpa karake jina bhagavAna kI pUjana karanI cAhiye / pUjana karane vAle ko pUjana ke samaya sampUrNa alaMkArAdi pahare rahanA cAhiye / isI viSaya meM yoM likhA hai : For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzaya timira pradIpa | vastrayugmaM yajJasUtraM kuMDale mukuTaM tathA / mudrikAM kaGkaNaM ceti kuryAJcandanabhUSaNam // brahmagranthisamAyuktaM darbhekhipaMcabhiH smRtam / muSTyagraM valayaM ramyaM pavicamiti dhAryate // evaM jinAGgi gandhaizca sarvAGgaM khasya bhUSayet / indrohamiti matvAtra jinapUjA vidhIyate // 51 arthAt-do vastra, yajJopavIta, donoM kAnoM meM do kuNDala, mastaka ke Upara mukuTa, mudrikA, kaGgaNa, candana kA tilaka, aura brahmagranthi karake yukta tona athavA pAMca darbha se banA huA manohara valaya jise pavitra bho kahate haiM, ina saMpUrNa alaGkAroM ko dhAraNa kare / tathA isI taraha jinabhagavAn ke caraNoM para car3he hue candana se apane sarva zarIra ko zobhita karake maiM indra ha aisA samajha ke jina bhagavAn kI pUjana karanI caahiye| isI avasara meM ukta puSpa mAlA ke kaNTha meM dhAraNa karane kI AjJA hai / paM0 zrAzAvara pratiSThA pATha meM likhate haiM jinAGgisparzamAtreNa cailokyAnugRhakSamAm For Private And Personal Use Only imAM khargaramAdUta dhArayAmi varasrajam // arthAt - jina bhagavAn ke caraNoM ke sparza hone mAtra se tribhuvana ke jIvoM para anugraha karane meM samartha aura svarga kI lakSmau ke prApta karAne meM pradhAna dAso, pavitra puSpa mAlA ko kaMTha meM dhAraNa karatA hUM /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| iso pratiSThA pATha meM aura bhI zraujinezvaracaraNasparzAdanA pUjA jAtA sA mAlA mahAbhiSekAvasAne bahudhanena grAhyA bhvyshraavkeneti| arthAt-jinabhagavAn ke caraNa kamaloM ke sparza se amolya pUjana huI hai| isaliye vaha puSpamAlA mahAbhiSeka kI samApti hone para anta meM bar3e bhAro dhana ke sAtha bhavya puruSoM ko grahaNa karanI caahiye| tathA vRttakathAkoSa meM zrIzrutasAgaramuni likhate haiM:tatpazAcchreSThiputrauti prAha bhane zrugA buve / vrataM te durlabhaM yenehAmutra prApyate mukham // zuklathAvaNamAsasya saptamIdivasaI tAm / snApana pUjanaM kRtvA bhaktyASTavidhamUrjitam // dhIyate mukuTaM mUbhiM racitaM kusumotkaraiH / karAThe zrIvRSabhezasya puSpamAlA ca dhrauyate // arthAt - seTha kI putrI ke prazna ko sunakara aryikA kahatI huI / he putri ! maiM tumhAra kalyANa ke liye vrata kA upadeza karatI huuN| usa vrata ke prabhAva se isaloka meM tathA paraloka meM durlabha, sukha prApta hotA hai / use tuma suno / zrAvaNa sudi saptamI ke dina jinabhagavAn kA abhiSeka tathA ATha prakAra ke dravyoM se pUjana karake vRSabhajinenda ke mastaka para nAnA prakAra ke phaloM se banAyA huA mukuTa tathA kaMTha meM puSpoM kI mAlA paharAnI For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / caahiye| vizeSa vidhi ko isa jagaha upayogI na hone se nahIM likho hai| bhagavAn inTranandi pUjAsAra meM likhate haiM:jainakramAjayugayogavizuddhagandha sambandhabandhuravilepapavitragAtraH / tenaiva muktivaza kRttilakaM vidhAya zrIpAdapuSSadharaNaM zirasA vahAmi // arthAt-jinabhagavAn ke caraNa kamaloM para car3hane se pavi. vagandha ke sambandha se manohara vilepana karake pavitra zarIra vAlA maiM, uso candana se mukti ke kAraNa bhUta tilaka ko karake caraNoM para car3he huve puSyoM ko mastaka para dhAraNa karatA huuN| yo yastilaka meM bhagavatsomadeva mahArAja likhate haiM:puSpaM tvadIyacaraNArcanapauThasaGgA___ cUNAmaNI bhavati deva jagatrayasya / aspRzyamanyazirasi sthitamapyataste ko nAma sAmyamanuzAstu ravIzvarAdyaiH // arthAt-he bhagavan ! tumhAre caraNoM ko pUjana ke sambandha se puSpa bho tIna jagata kA caDAmaNI hotA hai| aura dUsaroM ke mastaka para bhI car3hA huA apavitra ho jAtA hai / isaliye isa saMsAra meM aisA kauna puruSa hai jo sUryAdi devoM ko Apake samAna kaha sake / arthAt jagata meM Apako samAnatA koI nahIM kara sktaa| For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 54 saMzayatimirapradIpa | zrI ArAdhanA kathA koSa meM - tadAgopAlakaH so'pi sthitvA zrImajjinAgrataH / bhoH sarvotkRSTa ! me padmaM grahANedamiti sphuTaM // uktA jinapAdAbjo parikSiptvAzu paGkajam / gato mugdhajanAnAM ca bhavetsatkarma zarmadam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir arthAt - kisI samaya koI gopAlaka jinabhagavAn ke Age khar3A hokara he sarvottama ! mere isa kamala ko khokAra kro| aisA kaha kara usa kamala ko jina bhagavAn ke caraNoM para car3hA karake zIghra calA gyaa| granthakAra kahate haiM ki uttama karma mUrkhapuruSoM ko bhI acche phala kA dene vAlA hotA hai| zrI indranandi pUjAsAra meM likhA hai : enobandhAndhakUpaprapatitabhuvanodaJcanaprauDha rajjuH zreyaH zrIrAjahaMsau hariNa vizruhaprollasatkandavalliH / sphArotphullabhAsaM nayanaSaDayanazreNipeyA vidheyAt puSpasragmaJjarI naH phalamaladyu jinendrAGgi divyAGgi pasthA || isI taraha kathAkoSa, vratakathAkoSa, saMhitA, pratiSThA pAThAdi aneka zAstroM meM puSpAdikoM ko caraNoM para car3hAnA likhA huA hai / use na mAna kara ulTA doSa batAnA anucita hai / ' prazna- civarNAcAra kinakA banAyA huA hai ? uttara - soma senAcArya kA / For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 55 prazna-ye to mahAraka haiM ? uttara-astu / kyA hAni hai ? prazna-hAni kyoM nahiM ? bhaTTArako ke granthoM ko pramANa nahIM mAna sakate / kyoMki jisa taraha ve nAnA taraha ke prADambara ke rakhane para bhI apane ko guru kahate haiM parantu zAstroM meM to guru kA yaha lakSaNa haiviSayAzAvazAtIto nigarambhojparigrahaH / jJAnadhyAnataporaktaH tapasvI saH prazasyate // arthAt - guru ko viSaya sambandhI abhilASA, prAraMbha aura parigraha nahIM hone caahiye| ye lakSaNa bhaTTArakoM meM nahIM ghaTate haiN| isI taraha unhIM ne apanI pakSa ko dRr3ha karane ke liye zAstrAdi bhI anyathA banAdiye ho to kyA Azcarya hai ? uttara-ise bhI eka taraha kA asaMbaddha pralApa kahanA caahiye| maiM nahIM kaha sakatA mahArako ne aisA kauna sA burA kAma kiyA hai| jisa se unake kiye huve asoma upakAra para bhI pAnI mA phirA jAtA hai| yadi Aja bhahArakoM kI sRSTi kI racanA na hotI to dahalo meM bAdazAha ke " yA to tuma apane guruoM ko batAo anyathA tumheM musalamAna honA par3egA" isa durAgraha ko koI dUra kara sakatA thA ? athavA kitanI jagahU~ Apadagrasta jaina dharma ko bhaTTArakoM ke na hone se bekhaTake koI kiye detA thA ? jo Aja unake upakAra ke badale ve svayaM eka taraha ko burI dRSTi se dekhe jAne lage haiM / prastu, aura kucha nahIM to itanA to For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / avazya kaheMge ki una logoM kA yaha kathana candramA ke Upara dhUla phekane ke samAna hai jo loga bhahArakoM ke vyartha apavAda karane meM dattacitta haiN| mAnaliyA jAya ki ve nigranya guru ke tulya nahIM hai parantu itanA na hone se ve itane binaya ke bho ke yogya na rahe jo vinaya sAdhAraNa athavA mAMsabhakSo Adi dharmavAhya manuSyoM kA kiyA jAtA hai ? kevala vartamAna pravRti ko dekha kara paramparA taka ko kalaMkita banA denA buddhimAnI nahIM hai / khera ! bhaTTAraka to dUra rahe parantu zAstroM meM muniyoM taka ke viSaya meM anAcAra dekhAjAtA hai to, kisI eka athavA do muniyoM ke durAcAra se sAre pavitra muni samAja ko doSa denA Thoka kahA jA sakegA? nahiM / uso taraha saba jagaha samajha lenA cAhiye / maiM nahiM kaha sakatA ki logoM ke hRdaya meM yaha kalpanA kaime sthAna pAletI hai ki bhahArakoM ne prAcIna mArga ke viruddha granthoM ko banAdiye haiN| yaha vAta usa samaya ThIka kahI jAto java daza pAMca, athavA do eka, granya jinamata ke middhAnta ke viruddha batAye hote / parantu kiso ne Aja taka isa viSaya ko upasthita karake apane nirdoSa hone kI ceSTA nahIM kI / kyA aba bhI koI aimA isa jagata meM hai jo bhaTTArakoM ke banAye huve granthoM ko prAcIna garga ke viruddha miDa kara sake ? yadi koI isa viSaya meM hAtha DAleMge to unakA hama bar3A bhArI anugraha maaneNge| __khaira ! isa viSaya ko cAhe koI uThAveM abavA na uThAveM hama apane pAThakoM ko eka do viSayoM ko lekara isabAta ko siddha kara batAte haiM ki maTTArakoM ko jitanA kathana hai vaha For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - -- - sNshytimirprdiip| 57 prAcIna pathakA anusaraNa karane vAlA hai| ima samaya vivAdanIya viSaya mukhyatayA gandha lepana, paJcAmRtAbhiSeka, athavA puSpa car3hAnA, ye haiN| aura jitane zeSa vivAda haiM ve saba inhIM para nirbhara haiN| inako middhi hone para ora viSayoM kI siddhi hone meM phira adhika dero nahIM lgegii| ___ maiM AzA karatA hUM ki bhagajinasenAcArya kata prAdipurANa, zrI voranandimahirSi kRta candraprabhukAvya, bhagavad NabhadrA cArya kRta uttarapurANa, zrI nemicandra siddhAnta cakravarti kata trailokyamAra, Adi ya grantha prAyaH pramiddha haiM / ina ke viSaya meM koI yaha nahIM kaha sakatA hai ki ye grantha pramANa nahIM haiN| inhIM meM isa taraha likhA hai : Adi pugaNa meM likhA hai kiyathAhikulaputrANAM mAlyaM guruzirodhRtam / mAnyamiva jinendrADi,sparzAnmAlyAdibhUSitam arthAt-jisa taraha pavitra kula ke bAlakoM ko apane bar3e janoM ke mastaka para ko puSpamAlAsvIkAra karane yogya hai umau taraha jinabhagavAn ke caraNoM para car3he hue puSpamAlya tathA canda nAdi tumheM svIkAra karane yogya haiN| bhagavadguNabhadrAcArya uttarapurANa meM yoM likhate haiMjayamenApi saddhamma tatrAdAyaikadA mudaa| parvopavAsaparimnAnatanurabhyarcya sA'rhataH / tatpAdapaGkajAzleSapavitrAM pApahAM svajam / citrAM pitre ditahAbhyAM hastAbhyAM vinyaantaa|| For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 58 saMzayatimirapradIpa / arthAt-kisI samaya pavitra dharmako svIkAra karake, aSTAnhika parva sambandhI upavAsoM se kheda khidra zarIra ko dhAraNa karane vAlI jayasenA jina bhagavAn ko pUjana karake bhagavAn ke caraNa kamaloM para car3hane se pavitra aura pApoM ke nAza karane vAlo puSpamAlA ko vinaya pUrvaka apane donoM hAthoM se pitA ke liye deto huii| trailokyasAra meM bhagava-micandra siddhAnta cakravarti likhate hai : gAthAcaMdazAhiseyaNacaNasaGgoyavaloyamandirahiM judaa| koDaNa gugA gAgihahiavisAlavarapaTTasAlAhiM / arthAt-candana karake jina bhagavAn kA abhiSeka, nRtya, saGgIta kA avalokana, mandiroM meM yogya krIr3A kA karanA, aura vizAla padRzAlA karake, aura sambandha Age kI gAthA meM hai / yahAM para prayojana mAtra likhA hai| zrIvauranandi candraprabhu kAvya meM likhate haiMvItarAgacaraNo samaya' sadgandhadhUpakusumAnulepanaiH arthAt-cakravarti pahale dhUpa, gandha, puSya aura anulepanAdikoM se jinamagAvAn ke caraNoM ko pUjana karake phira cakarana kI pUjana karatA huaA, isI taraha gandha lepanAdikoM kA vidhAna bhaTTArakoM ke pranyoM meM likhA huA hai| inake sivAya aura adhika koI bAta hamAre dhyAna meM nahIM paatii| ise kitane Azcarya kI bAta kahanI cAhiye ki do varSa ke bacca ko bhI isa taraha sAhama ke karane ko icchA jAgrata nahIM hotI hai| phira tatva ke jAnane vAloM meM prasatkalpanA karanA kahAM taka ThIka kahI jA sakego ? For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayati mirprdiip| kyA unheM pApa kA bhaya nahIM thA ! nahiM nahiM, yaha kahanA sarvathA anucita hai ki bhaTTArakoM ne manamAne zAstroM ko banA. DAle ho / maiMne jAtaka apanI buddhipara jora diyA hai to, muma bhaTTArakoM kA kahanAbhomaharSiyoM ke samAna nirdoSa dIkhA hai| aura satyanusAra use siddha bhI kara sakatA hai| jisa kisI mahodaya ko mere likhe meM aura bhI adhika isa viSaya ko prAzaMkA ho ve kRpayA anugrahIta kareM / maiM avazya usa viSaya ke nirNayArtha prayAsa kruuNgaa| prazna-ina pramANoM meM kitane grantha kathAbhAga kebhI haiN| unakI to AjJA ke samAna pramANatA nahIM hosktii| kyoMki kathA bhAga ke granthoM meM kevala una logoM kA kartavya likhA rahatA hai| kathA bhAga ke granthoM ko AnA ke samAna mAnane se rAjA vacakaNe ko taraha bhI anukaraNa karanA par3egA? uttara-kathA bhAga sambandhI granthoM ke pramANa dene se hamArA kevala itanA ho prayojana hai ki kitane loga aisA bhI kaha dete haiM ki, hAM zAstroM meM to amuka bAta likhI hai parantu use kimI ne kI bhau? isa prazna kA avakAza una logoM ko na rhe| parantu isa se yaha nahIM kaha sakate ki una granthoM ko vilkula pramANatA hI nahIM hai / yadi aisA mAna liyA jAya to prAyaH vRddha loga kahA karate haiM ki apanI purAno cAla para calI, kukarma mata karo tumhAre kula meM saba sadAcArI huye haiM tumheM bhI vaise hI honA cAhiye ityAdi / yaha bhI kula ke guru janoM kA kartavya hai to, ime chor3a kara ulaTe calanA cAhiye kyA ? athavA zAstroM meM bhI bar3e 2 satpuruSa pavitra karmoM For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . sNshytimirprdiip| ke karane vAle ho gaye haiN| unakA katakArya hamArI prakRti meM bho ArahA hai to kyA vaha ThIka nahIM kahA jA sakegA ! kathA bhAga ke anyoM meM athavA pAnA vidhAyaka zAstroM meM arthAt yoM kaho ki prathamAnuyAga aura caraNAnuyoga meM itanA hI bheda hai ki pahale kA to, puNya kartavya, prAjJA ke samAna svIkAra kiyA jAtA haiM aura pApa karmoM kA parityAga kiyA jAtA hai| dUmaga sarvathA mAnanIya ho hotA hai / aura vizeSa kucha nahIM hai| prazna-vrata kathA koSa meM bhagavAn ko mukuTa paharAnA likhA huA hai kyA aba bhI kucha kamara raho ? votarAgabhAva meM kucha parivartana huA yA nahIM ? yaha lekha to, dRr3ha nizcaya karAtA hai ki aba digambaroyoM ko eka taraha khetAbagai hI kahanA caahiye| uttara-nitya aura naimittaka isa taraha kriyAoM ke do bheda haiM / nitya kriyA meM pUjanAdi prAyaH sAmAnya vidhi se hoto haiN| aura naimittaka kiya oM meM kitanI bAteM nitya kriyAoM ko apekSA vizeSa bho hotI haiN| nityakriyA meM jinabhagavAn ko mukuTa nahIM paharAyA jAtA / parantu naimittaka kriyA meM vrata ke anurodha se paharAnA par3atA hai| isaliye doSAspada nahIM kahA jA sktaa| nityakriyA meM aI rAtri kI pUjana karanA kahIM nahIM dekhA jaataa| parantu candanaSaSTI, tathA prAkAzapaJcamI Adi vratoM meM usI samaya karanI par3atI hai| vaise ho muniyoM ko gatri meM bolane Adi kA niSedha hai parantu vizeSa kArya ke A For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| par3ane para saba kAma karane par3ate haiN| isa liye kAryAnurodha se ise anucita nahIM kaha sakate / isa jinAjJA ke mAnane se cAhe zvetAmbage kaho yA anya, hameM kucha vivAda nahIM hai / yaha to apanI 2 samajha hai / kala DhaMDhiye loga yaha kahane lage ki "ye loga mandigada banavAne meM bar3I bhArI hiMsA karate haiN| ina logoM kA ahiMsA viSayaka dharmAbhimAna bilkula araNya pralApa ke samAna samajhanA cAhiye / ityAdi " to kyA una se jhagar3A kareM ? nahiM / buddhimAn puruSa ise acchA nahIM smjhte| maharSiyoM kI prAjJA mAnanA hamArA dharma hai| una nirdoSa bacanoM ko ThIka nahIM batAnA yaha dharma nahIM hai| prazna- aSTamI, caturdazI zrAdi puNyatithiyoM meM jainIloga harita arthAt macitta padArthoM ko nahIM khAte haiM / parantu dAna hotA hai ki vahI sacitta padArtha inhIM puNyatithi tathA paryoM meM jinabhagavAn ke Upara caDhAye jati haiM ? khaira ! sacitta bhI dUra rahe, parantu vaha bhI ananta kAya! uttara-yaha prazna bilkula anucita hai| parantu kyA kareM uttara na diyA jAya to bhI ThIka nahIM hai / isaliye jaisA prazna hai usI taraha uttara diye dete haiM / aSTamI caturdazI, tathA aura parvo meM hama harita padAthoM ko nahIM khAte haiM yaha ThIka hai / parantu khAne kI aura car3hAne kI samAnatA to nahIM hai / yadi isI viSamadRSTAnta se car3hAne kA niSedha mAna liyA jAya to usI ke sAtha aSTamI, caturdazI zrAdi titho meM upavAsa bhI kiyA jAtA hai phira jinabhagavAna ko bhI upoSita rakhanA cAhiye / usa For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 62 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa | dina unakA abhiSeka tathA pUjanAdi nahIM honA cA hiye| kyoMki phira to hara eka bAtoM kI samAnatA ho tumhArI bAtoM ko dRr3ha kregii| hameM isa bAta kA bahuta kheda hotA hai ki kahAM to trailokyanAtha, aura kahAM hama sarIkhe puruSoM kI tarka vitrke| parantu isa bAta ko kahe kona ? yadi kaheM bho to use svIkAra karanA muzkila hai / astu jo kucha ha! itanA kahane meM kamo pIMkA nahIM kareMge ki yaha zaGkAyeM nahIM haiM kintu sIdhe mArga para calate hue puruSoM ko usa se vicalita karane ke upAya haiM / prazna- jinabhagavAn ke caraNoM para puSpoM kA car3hAnA khUba batA cuke aura sAtha hI zrAvakoM ke liye unake grahaNa karane kA siddhAnta bhI kara cuke / parantu yaha kitane Azcarya ko bAta hai ki jisa viSaya ko kundakunda svAmI ne rayaNasAra meM, sakalakIrtti ne sadbhASitAvalI Adi meM niSedha kiyA hai usI nirmAlya viSaya ko eka dama ur3A diyaa| kyA abhI kucha zaGkAsthala hai jisa se jina bhagavAn ke Upara car3he huve gandha mAlya ko nirmAlya na kaheM? uttara- hamane jitano bAteM likhI haiM ve Thoka zAstrAnusAra haiM / isI taraha tuma bhI yadi kisI eka bhI viSaya kA vidhi niSedha karate to, hameM itane kahane kI koI z2arUrata na thI / parantu zAstra kahA~, ve to kevala nAma mAtra ke liye haiM / calanA to apanI icchA ke Adhona hai| yaha to vahI kahAvata huI ki " mAne to deva nahIM to bhIMta kA leva" parantu ise apane zrApa bhale hI acchI samajha lau jAya / buddhivAn loga kabhI nahIM mAneMge | hameM kundakunda svAmI kA lekha mAnya hai| unhoM ne jo For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzaya timirapradIpa | 63 kucha likhA hai vaha bahuta ThIka hai / hameM na to una ke lekha meM kucha sandeha hai aura na kucha vivAda hai / parantu kahanA cAhiye apano, jo pada pada meM sandeha bharA huA mAlUma par3atA hai / jinabhagavAn ke liye car3hAyA gandhamAlya nirmAlya nahIM honA / aura yadi mAna liyA jAya to usI taraha gandhodaka bhI nirmAlya kahA jA sakegA / 1 prazna- gandhodaka nirmAlya nahIM kahA jA sakatA kyoMki zAstroM meM use pavitra mAnA hai ? uttara jaba gandhodaka kA grahaNa karanA zAstrAnusAra hone se use nirmAlya nahIM kahate ho phira gandhamAlyAdikoM kA grahaNa karanA zAstrAnusAra nahIM hai kyA ? dekho ! saMhitA meM likhA hai:-- gandhodakaM ca zuddhArthaM zeSAM santativRddhaye / tilakArthaM ca saugandhyaM gRhNansyAnnahi doSabhAk // arthAta- pavitratA ke liye gandhodaka ko, santAna vRddhi ke artha AzikA ko, aura tilaka ke liye candanAdi sugandhita vastuoM ko, apane upayoga meM lAne vAlA gRhastha doSa kA bhAgI nahIM ho sakatA / kahiye yaha to zAstrAnusAra hai na ? aba nirvivAda saba bAtoM ko svIkAra karanI cAhiye / pAThaka ! Apake dhyAna meM puSpoM kA car3hAnA AyA na ? hamArA likhanA zAstroM ke viruddha to nahIM hai ? jisa taraha zAstroM meM puSpa pUjana ke sambandha meM likhA hai vaha upasthita hai / ise svIkAra karake anugrahota kIjiye / For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / G * naivedya puujn| kitane loga to naivedya kI jagaha~ nAriyala ke khaMDoM ko naivedya kI kalpanA karake unheM kAma meM lAte haiM aura kitanoM kA kahanA hai ki yaha ThIka nahIM hai / jaina zAstroM meM naivedya pUjana ke viSaya kA ullekha hai usa jagaha~ vividha prakAra ke bane huve ghevara, phenI, modaka Adi pakvAnoM kA tathA tAtkAlika pavitra bhojana sAmagrI ke car3hAne ke liye likhA huA hai| kitane loga pakkAnoM ko car3hAnA svIkAra karate huve bhI kaccI sAmagrI kA niSedha karate haiM / unakA kahanA hai ki cauke ke bAhara kA bhojana zrAvakoM ke bhI yogya nahIM rahatA phira paramAtmA kI pUjana meM use kauna ThIka kahegA ? ___ cauke ke bAhara kA bhojana pravRtti ke anusAra zrAvaka ke yogya yadi ThIka nahIM bhI kahA jAya to koI harja kI bAta nahIM hai| parantu jina bhagavAna kI pUjana meM usakA vidhAna hote hue bhI niSedha karanA dhyAna meM nahIM AtA / pahale to isa viSaya ko maharSiyoM ne likhA hai aura saikar3o kathAyeM bhI isa viSaya kI mila sakatI hai jina se kaccI sAmagrI kA car3hAnA nirdoSa Thahara sakatA hai / jarA mImAMsA karane kA viSaya hai ki kaccI bhojana sAmagrI isIliye niSedha kI jAtI hai na ? ki vaha cauke ke bAhara kI zrAvakA ke yogya nahIM rahatI isaliye pUjana meM bhI ayogya hai| parantu yaha kAraNa ThIka mAlUma nahIM pdd'taa| pUjana kI For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayati mirprdiip| 65 aura bhojana kI samAnatA nahIM ho sktii| aura na pUjana meM bhojana kI apekSA se koI vastu car3hAI jAtI hai| pUjana karanA kevala pariNAmoM kI vizuddhatA kA kAraNa hai| naivedya ke car3hAne se na to bhagavAn santoSa ko prApta hote haiM aura na caDhAne se kSudhAta rahate ho sobhI nahIM hai| parantu mahArSiyA ne yaha eka prakAra se sImA bAMdhadI hai ki jina bhagavAn zrudhA tRSAdi aThAraha doSoM se rahita hai isaliye vahI avasthA hamArI ho / yahI naivedya se pUjana karane kA abhiprAya hai| saMsAra meM ise koI asvIkAra nahIM karegA ki sAdhu puruSoM ke saMsarga se puruSoM meM sAdhutA (sajanatA) AtI hai aura durjanoM ke sahabAsa se daujnytaa| isItaraha kSudhA kI sevA se kSudhA nahIM miTa sktii| kintu jo isavikalpa se rahita hai usI kI upAsanA karane se mittaigii| jina bhagavAn meM ye doSa nahIM dekhe jAte haiM isIliye naivedya se hama unakI upAsanA karanI par3atI hai / naivedya sAmAnyatA se khAneyogya padArthoM ko kahate haiM aura usI ke car3hAne kI zAstroM meM AjJA hai| phira usa meM yaha vikalpa nahIM karasakate ki pakkAnAdi caDhAnA yogya hai aura tAtkAlika prAsuka bhojana sAmagrI yogya nahIM hai| pariNAmoM kI pavitratA ke anusAra kaJcI tathA pakkAnAdika sabhI sAmagrI kA car3hAnA anucita nahIM kahA jAsakatA / isI viSaya ko zAstrapramANoM se aura bhI dRDha karane ke liye viSeza likhanA ucita samajhate haiN| zrI vasunandi zrAvakAcAra meM likhA hai kiHdahiduddhasappimissehiM kamalamattaehiM bahuppayArehi tevaTivajaNehiM ya bahuvihapakkaNabheehi // For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org da saMzayatimirapradIpa | rUpya suvaNNakaMsAithAlaNihiehiM viviha bhariehi / pUyaM vitthArijjA bhattie jiNadapayapurao || arthAt dadhi dUdha aura ghI se mile huve cAvaloM ke bhAta se, zAka aura vyaJjanA se, tathA aneka taraha ke pakvAnoM se bhare huve suvarNa, cAMdI, kAMsI Adi ke thAloM se jina bhagavAn ke caraNa kamaloM ke Age pUjana karanI cAhiye / / zrI dharmasaMgraha zrAvakAcAra meM:kevalajJAnapUjAyAM pUjitaM yadanekadhA / cArubhizvarubhirjena pAdapIThaM vibhUSaye // arthAt - kevala jJAna samaya kI pUjana meM aneka prakAra se dhUjana kiye gaye jina bhagavAn ke caraNa sarojoM ko manohara vyaJjanAdi naivedyAM se vibhUSita karatA huuN| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI indranandi pUjAsAra maiM: OM kSIrazarkarAmAyaM dadhiprAjyAjya saMskRtam / sAnAyyaM zuddhapAtrasthaM protkSipAmi jinezinaH // arthAt - dUdha zarkarAdi madhura padArthoM se yukta, dadhi se banAye huve atizaya pavitra naivedya ko jina bhagavAn ke caraNAM ke Age sthApita karatA hUM / zrI vasunandi pratiSThAsAra meM: svarNAdipAtra vinyastaM haramanohAri sadrasam / vistArayApi sAbhAgyamagrato jinapAdayoH || arthAt - suvarNa cAMdI ratnAdikoM ke pAtroM meM rakhe huve, For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / dIkhane meM netroM ko bahuta manohara, aura acche 3 rasoM se bane huve naivedya ko jina bhagavAn ke caraNoM ke Age car3hAtA huuN| isI taraha padmanandi paccIsI, jina saMhitA, navakAra zrAvakA cArAdi saMmpUrNa zAstroM kI AzA hai / isaliye naivedya meM saba taraha kI sAmagrI car3hAnI cAhiye / vasunandi svAmI ne naivedya pUjana ke phala ko kahate huve kahA hai ki:jAyai NivijjadANeNa sattigo kaMtiteyasampaNNo / laavnnnnjlhilaatrNgsNpaaviipsriiro|| arthAt-jina bhagavAna ke Age naivedya ke car3hAne se kAnti mAna. tejasvI, apUrva sAmarthya kA dhAraka tathA lAvaNya samudra kI velA ke taraMgoM ke samAna zarIra kA dhAraka hotA hai / isI viSaya ke vizeSa dekhane kI icchA rakhane vAle SaTkarmopadeza ratnamAlA nAmaka grantha meM dekha sakate haiN| dIpa puujn| dIpa pUjana ke sambandha meM vasunandi svAmI kA kahanA hai kiHdIvahiM NiyapadohAmiyakateehiM dhUmarahiehiM / maMdamaMdANilabaseNa NaJcatahiM acaNaM kujjA / / ghaNapaDalakammaNicayavvadUramavasAriyaMdhayArehiM / jiNacaraNakamala purao vaNija rayaNaM mubhsie| For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6. saMzayatimirapradIpa / arthAt- apanI prabhA samUha se sUrya ke samAna teja ko dhAraNa karane vAle, dhUmarahita zikhAse saMyukta, manda manda vAyu se nRtya ko karate huve, aura meghapaTala ke samAna karma rUpa aMdhakAra ke samUha ko apane prakAza se dUra karane vAle dIpakA se jina bhagavAna ke caraNa kamaloM ke Age racanA karanI caahiye| zrI yogIndra deva zrAvakAcAra meM yA likhate haiM:dIvaMdai diNai jiNavarahaM mohaM hoiNahAi / arthAt-jo jina bhagavAn kI dIpaka se pUjA karate haiM unakA moha ajJAna nAza ko prApta hotA hai| zrI indranadi pUjAsAra meM likhA hai:OM kevalyAvabodhArko dyotayannakhilaM jagat / yasya tatpAdapIThAgre dIpAn pradyotayAmyaham / / arthAt --jinake kevala jJAna rUpa sUrya ne sampUrNa jagatko prakAzita kiyA hai una jina bhagavAna ke caraNoM ke Age dIpako ko prajvalita karatA huuN| zrI dharmasAra saMgraha meM likhA hai kiH-- mutrAmazekharAlIharatnarazmibhiraMcitam / dIpairdIpitAzAsryotaye'Itpadadvayam // arthAt--dazoM dizAoM ko prakAzita karane vAle dIpakoM khi pandra ke mukuTa meM lage huve ratnoM kI kiraNoM se yukta jina bhagavAna ke caraNoM ko, prakAzita karatA huuN| For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir wwwm saMzayatimirapradIpa / zrI padmanandi pazcIsI meM yoM likhA hai:ArArtikaM taralavanhizikhA vibhAti svacche jinasya vapuSi pratibimbitaM sat / dhyAnAnalo mRgayamANa ivAvaziSTaM dagdhuM paribhramati karmacayaM pracaNDam / / arthAt-jina bhagavAn ke nirmala zarIra meM caJcala agni kI zikhA karake yukta, ArArtika arthAt-Arati karane ke samaya kA dIpa samUha prati vimbita hotA huA zobhA ko prApta hotA hai / isa jagaheM bhagavAnpaganandi utprekSA karate haiM ki jo dIpaka jinabhagavAn ke zarIra meM pratibimbita hotA hai vaha vAstava meM dIpaka samUha nahIM hai kintu bAkI ke bace huve pracaNDa karmasamUha ko bhasma karane ke liye DhUMDhane vAlA dhyAna rUpa ami hai kyA ? zrI umAsvAmI zrAvakAcAra meM likhate haiM:madhyAnhe kusumaiH pUjA sandhyAyAM dIpadhRpayuk / vAmAMge dhRpadAhazca dIpapUjA ca sammukhI // arhato dakSiNe bhAge dIpasya ca nivezanam / arthAt-madhyAnha samaya meM jina bhagavAna kI pUjana phUlo se, aura saMndhyA kAla meM dIpa dhUpa se karanI cAhiye / vAma bhAga meM dhUpa dahana karanI cAhiye / dakSiNa bhAga meM dIpaka car3hAne kI AjJA hai| aura dIpa pUjana jina bhagavAna ke sAmane honI caahiye| zrI SaTkarmApadeza ratnamAlA meM:trikAlaM varakarpUraghRtaratnAdisaMbhavaiH / pradIpaiH pUjayan bhavyo bhaved bhAbhArabhAjanam // For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 90 saMzaya timirapradIpa | arthAt - uttama karpUra, ghI, aura ratnAdikoM ke dIpakoM se tInoM kAla jinabhagavAn kI pUjana karane vAlA kAnti kA bhAjana hotA hai| arthAt - dIpaka se pUjana karane vAlA atizaya teja kA dhAraNa karane vAlA hotA hai| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maharSiyoM kI pratyeka granthoM meM isI taraha AzA hai parantu isa samaya kI pravRtti ke dekhane se eka taraha vilakSaNa kalpanA kA prAdurbhAva dikhAI par3atA hai / kyA avidyA ko apane aise viSama viSa kA prayoga calAne ke liye jaina jAtihI milI hai ? kyA AcAryoM kA aharniza parizrama niSprayojana kI gaNanA meM ginA jAvegA ? kyA jainasamAja unake bhArI upakAra kI kadara nahIM karegA ? hanta ! yaha azruta pUrva kalpanA kaisI ? yaha asaMbhAvita pravRti - kaisI ? yaha maharSiyoM ke bacanoM se upekSA kaisI ? nahi nahi ThIka to hai yaha to paJcama kAla hai na ? mahArAja candragupta ke svapnoM kA sAkSAkAra hai| ve loga zAnta bhAvoM kA sevana kareM jinheM apane prAcIna guruoM ke bacanoM para bharosA hai| yaha zAnta bhAva kabhI unheM kalpataru ke samAna kAma degA / parantu zAntabhAva kA yaha artha kabhI bhUla ke bhI karanA yogya nahIM ki apane zAnta hone ke sAthahI maharSiyoM ke bhUtArtha bacanoM ke bar3hate huve pracAra ko roka kara unheM bhI sarvatayA zAnta karadeM / aise artha ko to, anartha ke sthAnApanna kahanA pdd'egaa| isaliye vacanoM ke pracAra meM to dinoMdina prayatna zIla hote rahanA cAhiye / hameM dIpa pUjana kI mImAMsA karanA hai| pAThaka mahAzaya bhI jarA apane upayoga ko sAvadhAna karake eka bakta usapara vicAra karaDAle / For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa | 11 jisa taraha naivedya kI jagaha~ nAriyala ke khaNDa kAma meM lAye jAte haiM vahI prakAra dIpaka kA bhI hai / parantu vizeSa yaha hai ki dIpaka kI jagaha unheM kezara ke manohara raMga se raMga liye jAte / cAhe aura na kucha hoto na sahI parantu pUjaka puruSa kI itanI icchA to avazya pUrNa ho jAtI hai ki dIpaka kI taraha unakA bhI raMga pIlA ho jAtA hai| acchA hotA yadi isI taraha AThoM dravyoM kI jagahU~ bhI kisI eka dravya se hI kAma le liyA jAtA / aura isase bhI kitanA acchA hotA yadi isI pavitra saMkalpita dIpaka se sarvagRha kArya nikAla kara tailAdikoM ke apavitra dIpakoM kA videzI vastuoM ke samAna vahiSkAra kara diyA jaataa| kheda ! bicAra buddhi hamArA Azraya chor3a cukI ? AcAryoM ke parizrama kA vicAra nahIM, zAstroM kI AzA kA vicAra nahIM / jo kucha kiyA vaha saba acchA hai / saca pUchA to isI bhramAtmaka zraddhAna ne hameM rasAtala meM pahuMcAyA / isI ne hamAre pavitra bhAgya para pAnI pherA / astu / jaba kisI mahAzaya se apane bhramAtmaka jJAna kI nivRtti keliye pUchA jAtA hai ki isa taraha dIpaka ke saMkalpa karane kI vidhi kisa zAstra meM milegI to kucha dera taka to unake mu~ha kI ora tarasanA par3atA hai| yadi kisI taraha dayA bhI huI to yaha yukti Akara upasthita hotI hai ki jaba sAkSAjinabhagavAn kA saMkalpa pASANAdikoM meM kiyA jAtA hai to, dIpaka tathA puSpoM ke saMkalpa meM kyA hAni hai ? isa akATya yukti kA bhI jaba " jina bhagavAn kA pratimAoM meM saMkalpa nAnA taraha ke maMtra se hotA hai tathA zAstrAnusAra hai| isa AzA ke na mAnane se dharma karma kA nAza honA sambhava hai / dUsare jIvoM ko For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / sukhoM kA kAraNa bhI hai, isaliye yogya aura prAcIna praNAlI hai| parantu dIpaka ke viSaya meM nato koI maMtravidhAna hai na koI zAstravidhAna hai aura prAcIna ho so bhI nahIM hai|" ityAdi yuktiyoM se pratIkAra kiye jAne kA yadi kisI taraha upAya kiyA bhI to phira vicAre pUchane vAle kI eka taraha bArI AjAtI hai| yadi pUchane vAlA khuzAmadI huA to hAM meM hAM milA kara unake cittakI zAnti karadetA hai / yadi svataMtrAvalambI huA to unakI krodha vanhi se prazAnta honA par3atA hai / yadyapi vanhi se zAntitA nahiM hotI parantu isa viSama viSaya kI AlocanA meM asaMbhAvya ko bhI saMbhAvya mAnanA par3atA hai| joho parantu hamArA AtmA isa viSaya para gavAI nahIM detA ki isa taraha dIpaka kI jagaha~ nAriyala ke khaMDa yukta kahe jA sake ? isaliye sArasaMgraha ke kucha zloko ko yahAM para likhate haiM unakA ThIka 2 zAstrAnusAra samAdhAna karake hamAra cittakI zAnti kareMge unakA atyanta anugraha maange| nAlikerodbhavaH khaNDaH pAtaraktIkRtairaho / pUjanaM zAstrataH kasmAdrotirnissAritA'dhunA // nidrAgAravivAhAdI dIpradIpAlikAlibhiH / prayatnena kRtaM dIpaM pUjane nindyate kutaH // gaNanAthamukhAtpUrvaribhiH kinna nizcitam / puSpadIpAdibhizcAhanpUjyo no vati tadvada / / asatyatyAgibhiH proktaM canmithyA tattvayA katham / bodhatrikaM binA buddhaM matpaznasyottaraM kuru // For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| madApA ANNA ArambhapuSpadIpAdipUjanAtkati mAnuSAH / durgatiM prayayuzceti vistaraM vada shaastrtH|| yato'smAkaM bhavetsatyA pratItistava bhASite / no dRSTaH zAstrasandohazced vRthA kuSathaM tyaja // arthAt-kezarAdikoM ke raMga se raMge huye nAriyala ke Tukar3oM se jinabhagavAna kA pUjana karanA yaha rIti kina zAstroM meM se nikAlI gaI hai? zayana bhavana meM tathA vivAhadikoM meM dIpakoMkI zreNiye aneka taraha ke upAyoM se jalAI jAtI hai phira pUjana meM kyoM nindA kI jAtI hai ? jinadeva ke mukhakamala se pUrvAcAryoM ne "dIpa, puSpa, phalAdikI se jinabhagavAn pUjya hai bA nahIM" isa taraha kA nizcaya kiyA thA yA nahIM ? jhUThe bacanoM ko kisI taraha nahIM bolane vAloM kA kahA huA ThIka nahIM hai yaha bAta mati zruti, aura avadhi jJAna ke vinA kaise jAnI gaI ? mere ina praznoM kA uttara ThIka 2 denA cAhiye / puSpa, dIpa, phalAdiko se jinabhagavAna kI pUjana karane se kitane manuSya durgati ko gaye yaha bAta vistAra pUrvaka kaho ? jisase tumhAre kathana meM hamArI satya pratIti ho yadi kahoge hamana zAstrI ko nahIM dekhe haiM to phira apane kumArga ko tilAJjalI do|| prazna-yaha to ThIka hai parantu ghRta to,isa kAla meM pavitra nahIM milatA hai phira kyA aise vaise ghI ko kAma meM le AnA cAhiye ? uttara-isa samaya ghI pavitra nahIM milatAyaha kahanA zaithalyatA kA sUcaka hai / prayatna karane vAloM ke liye koI bAta For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| duSprApya nahIM hai phira yaha to ghI hai| acchA yaha bhI mAna liyA jAya ki pavitra ghI nahIM milatA phira yaha to kaho ki zrAvaka logoM ke liye jo ghI kAma meM AtA hai vaha apavitra hai kyA ? khaira !zrAvakoM kI bAta jAne dIjiye jo ghI vratI logoM ke kAma meM AtA hai yaha kaisA hai ? use to pavitra hIkahanA pdd'egaa| usa ghI ko dIpakAdi ke liye kAma meM lAyA jAya to kyA hAni hai ? hAM eka bAta to raha hI gaI ! naivedya ke banAne meM bhI to yahI ghI kAma meM lAyAjAtA hai phira usI ghI ko eka jagaha~ pavitra aura eka jagaha~ apavitra kahanA yaha Azcarya nahIM hai kyA? prazna--kitane logoM ke muMha se yaha kahate huve sunA hai ki gAya bhaisa Adi ko carane ke liye jaMgala meM nahIM jAne denA caahiye| unheM gharahI meM rakha kara khilAnA pilAnA cAhiye / jisase ve apavitra padArthoM ko nahIM khAne pAve phira unhIM ke ghI dUdha Adi ko jinabhagavAn kI pUja ma ke kAma meM lAnA caahiye| uttara-yaha varNana kisI mUlagrantha meM nahIM dekhA jaataa| kevala mana kI navIna kalpanA hai / aura na kisI ko isa viSaya meM Age pAMva dharate dekhA / phira yaha nahIM kaha sakate ki isa prazna kA kitanA aMza ThIka haiM / hama to isa bAta ko pahale dekheMge ki yaha bAta zAstrAnusAra hai yA nahIM jo bAta zAstrAnusAra hogI use hI pramANa maanege| praza- yaha kaise kahate ho ki yaha bAta zAstrAnusAra nahIM hai ? For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| uttara yadi hamArA kahanA ThIka nahIM hai to tumhI kaho ki kisa zAstra meM isa vidhi kA nikAla kiyA gayA hai ? prazna-kriyAkoza meM to yaha bAta likhI gaI hai ? uttarakriyA koSa saMskRtabhASA kA pustaka hai kyA ? prazna-nahIM, bhASA kaa| uttara-vaha kisI grantha kA anuvAda hai ? prazna-yaha ThIka mAlUma nahIM parantu sunate haiM ki idhara udhara ke saMgraha se banAyA gayA hai| uttara yadi kisI mUla grantha ke AdhAra para hai to vaha avazya mAnanIya hai| vinA AdhAra ke bhASAgrantha mUla granthoM kI taraha pramANa nahIM ho sakate / yaha bAta vicAraNIya hai ki logoM ko to maharSiyoM ke bacanA para zraddhA nahIM hotI phira nirAdhAra daza daza pAMca pAMca varSa ke bane huve granthoM ko kahAM taka prabhANatA ho sakegI? yaha bAta anubhava ke yogya hai| khaira! hamArA yaha bhI Agraha nahIM hai ki vaha thor3e dinoM kA banA huA hai isaliye apramANa hai| thor3e dinoM kA banA huA hone para bhI yadi vaha prAcIna maharSiyA ke kathanAnusAra hotA to kisI taraha kA vivAda nahIM thaa| prazna-dIpaka pUjana meM Arambha bahuta hotA hai aura dIpaka ke jone meM hiMsA bhI hotI hai / isaliye bhI ThIka nahIM hai ! For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdop| uttara dIpaka pUjana meM ArambhAdi doSoM ko batAne bAloM ke liye likhA hai kibhaNatyevaM kadA ko'pi dIpapuSpaphalAdibhiH / kRlA pUjA'tra sAvadyA kathaM puNyAnubandhinI // taM pratyevaM vadejjainastyAge hiMsAdikarmaNAm / mAtastava vizuddhA cedhRbhogAdikaM tyaja / jinayAtrArathotsAhapratiSThA''yatanAdiSu / kriyamANeSu pAeM syAttarhi kArya na tattvayA / / arthAt-yadi koI kaheM ki dIpa, puSpa, phalAdiko se kI huI jinabhagavAna kI pUjana sAvadha (pApa) karake yukta rahatI, hai phira vaha puNya ke bandha kI kAraNa kaise kahI jA sakegI? usake liye uttara diyA jAtA hai ki yadi hiMsAdi karmA ke tyAga karane meM tumhArI buddhi nirmala hogaI hai to, strI, paJcandriya sambandhI bhogAdikoM ke tyAga karane meM prayatna kro| tIrthayAtrA, rathotsava, pratiSThA, makAnAdikoM kA banavAnA Adi kAryoM ke karane meM yadi pApa hotA hai to, tumheM nahIM karane caahiye| ina bAtoM ke dekhane se spaSTa pratIti hotI hai ki zAstrAnusAra dIpaka kA caDhAnA anucita nahIM hai / kintu acche phala kA kAraNa hai / isI se to kahA jAtA hai kiH tamakhaNDana dIpa jagAya dhArUM tuma Age / saba timira moha kSayajAya jJAna kalA jAge / For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 99 phala puujn| kitane logoM kA vicAra hai ki vAdAma, lavaMga, ilAyacI, chuhAre, pistA Adi nirjIva sUkhe padArtha jaba anAyAsena upalabdha hote haiM phira vizeSa zrama se saMgraha kiye huve harita phaloM ke car3hAne se vizeSa lAbha kyA hai ? yaha bAta samajha meM nahIM aatii| jainiyoM kA mukhyAddeza jisa kArya ke karane se lAbha adhika tathA hAni thor3I ho use karane kA hai / harita phalo ke car3hAne se jitanI hiMsA hotI hai utanA puNya hogA yaha bAta pariNAmo ke AdhIna hai / kadAcit kaho ki hamAre pariNAma harita phaloM ke car3hAne se hI pavitra raheMge ? parantu isake pahale sAmagrI kI bhI zuddhatA honI cAhiye / koI kahe ki hamAre pariNAma khoTe kAmoM ke karane se acche rahate haiM parantu use nItijJa puruSa kaba svIkAra karane ke haiN| tathA dharma zAstrI se bhI yaha bAta viruddha hai / ityaadi| hamArA yaha kahanA nahIM hai ki sUkhe phala na caDhAye jaaNy| parantu isakA yaha tAtparya nahIM kahA jA sakatA ki isake sAtha hI AcAryoM kI AjJA kA ullaGghana kara diyA jAya / harita phaloM ke niSedha ke kevala do kAraNa batAye gaye haiM parantu buddhimAnoM kI najara meM ve upayogI nahIM kahe jA skte| pahalA kAraNa unake sacitta hone ke viSaya meM hai| parantu yaha For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 9 saMzayatimirapradIpa / bAta hama logoM ke liye nibha sakegI? isakA jarA sandeha hai| yadi hama sacitta vastuoM kA sarvathA parityAga kiye hote to, yaha bAta kisI aMza meM saphala ho sakatI thii| parantu dina rAta sacitta vastuoM ke svAda para to hama mugdha ho rahe haiM phira kyoM kara yaha zreNi hamAre liye sukhada kahI jA sakegI? prazna-hama loga sacitta vastuoM kA sevana karate haiM usase pUjana meM bhI car3hAnA yaha samAnatA kaise hosakegI ? isakA to yaha artha hosakatA hai ki hama nAnA taraha viSayopabhogoM kA sevana karate haiM jinabhagavAn kAbhI unase sambandha rahanA cAhiye ? uttara-hamAre kahane kA yaha tAtparya nahIM hai ki tuma apane samAna jina bhagavAn ko bhI bnaalo| ise to eka taraha kI asatkalpanA kahanI cAhiye / parantu yaha vAta mImAMsA ke AdhIna hai ki jo bAta zAstrAnusAra jina bhagavAn ke liye nahIM likhI huI hai usakA to unake liye sarvathA nirAsa hI samajhanA cAhiye / rahA zAstrAnusAra viSaya kA so vaha to usI prakAra anuSTheya hai jisa taraha usakA karanA likhA huA hai| isI liye yaha kahanA hai ki pahale to zAstroM meM harita phaloM ke car3hAne kI paramparA hai dUsare sacitta padArtho se hama virakta ho so bhI nahIM hai phira niSkAraNa zAstroM kI maryAdA tor3anA kyA kara ucita kahA jA skegaa| sacita phaloM ke car3hAne se hiMsA hotI hai yaha kahanA bhI ThIka nahIM hai| ise hama kyA kaheM! sAMsArika kAryoM For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . sNshytimirprdiip| ke karane meM bhI isa kaThora zabda kA uccAraNa karanA hAni kArakamAlUma par3atA hai| saca pUchiyetojozabda jainiyoM ke muha~ para lAne yogya nahIM hai vahI zabda jina bhagavAn kI pUjana meM jagaha~ 2 ucAraNa kiyA jAtA hai| ise hadaya kI saMkIrNatA ko chor3a kara aura kyA kaha sakate haiN| jimalogoM ke niraMtara aise vyagra pariNAma rahate haiM maiM nahIM samajhatA ki veloga jina dharma ke lAbhase kabhI apanI AtmA ko zAnta kareMge / una logoM kA yaha kahanA kevala UparI DhaMga kA hai ki harita phaloM ke car3hAne se pariNAmoM kI zuddhi nahIM rahatI isaliya vAhya sAdhanoM kI zuddhi honI caahiye| velAMga bahuta kucha uttama mArga para calane vAle haiM jo kisI taraha bhaktimArga meM lage huve haiM aura jina bhagavAn kI pUjanAdi AsthA pUrvaka karate haiN| are!mAna liyA jAya ki aise loga kisI taraha asamartha bhI huve to kyA huA parantu ve apane pariNAmoM ko to vikala nahIM karate haiM / ve zubha ke bhoktA hote haiM yaha nizcaya hai| jarA SaTkarmopadezaratnamAlA ko nikAla kara usameM usa kathA kA manana kara jAIye jisa meM tote ke bhakti pUrvaka Amra phala ke car3hAne kA phala likhA huA hai| phalA ke car3hAne se hiMsA hotI hai yA nahIM isa viSaya kA samAdhAna prasaMgAnusAra " dIpa pUjana" ke viSaya meM bhale prakAra kara Aye hai / usI sthala se apane citta kA nikAla karalenA caahiye| phaloM ke car3hAne se vizeSa lAbha nahIM ghatAnA yaha bhI svabuddhi ke anukUla kahanA hai / AcAryoM ne phalapUjana For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa | ke phala ke viSaya meM kahAM taka likhA hai isake kahane kI koI avazyaktA nahIM hai / jisa 2 ne phala pUjana se lAbha uThAyA hai unakA varNana granthoM meM likhA huA hai| use dekho ! zraddhAna meM lAo !! aba dekhanA cAhiye zAstroM meM phaloM ke car3hAne kA kisa taraha ullekha hai ! zrI dharmasaMgraha meM likhA hai ki:suvarNaiH sarasaiH pakaijapUrAdisatphalaiH / phaladAyi jinendrANAmarcayAmi padAmbujam || www arthAt - manobhilaSita phala ke denevAle jina bhagavAn ke caraNa kamaloM ko sundara varNa vAle aura atyanta madhura rasavAle Ama, kelA, bhAraMgI, jambU, kavITa, anAra Adi uttama phaloM pUjatA hUM / se zrI indranandi saMhitA maiH OM mAtuliMganAraMgakapitthakramukAdibhiH / phalaiH puNyaphalAkArairarcya yAmyakhilArcitam / / For Private And Personal Use Only arthAta- trailokya karake pUjanIya jina bhagavAn ko puNya phala svarUpa mAtuliMga, nAraMgI, kavITa, supArI, nAriyala Adi phalo se pUjana karatA hUM / zrI vasunandi pratiSThAsAra meM yoM likhA hai ki:nAlikerAmrapUgAdiphalaiH sagandhasadRzaiH / pUjayAmi jineM bhaktayA mokSasaukhyaphalapradam ||
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| / arthAt-nAriyala, AMvalA, supArI, bIjapUra, sItAphala, amarUda, nimbU, kelA, nAraMgI, Adi pavitragandha aura uttama rasayukta phalA se avinazvara ziva sukha ko dene vAle jina bhagavAn kI atyanta bhakti pUrvaka pUjana karatA huuN| zrI AdipurANa meM mahArAja bharata cakravarti ne phaloM se pUjana kI likhI hai use bhI jarA dekhiyeHpariNataphalabhedarAmrajambUkapityaH pnslkucmocerdaadimautuliNgH| RmukaruciragucchainAlikeraizcaramyaiH gurucaraNasaparyAmAtanodAtatazrIH // arthAt-chaha khaMDa vasuMdharA ke svAmi mahArAja bharata cakravarti apane janaka Adijinendra ke caraNa kamaloM kI pake huve aura manohara Amra,jambU,kapittha,panasa,kaTahara,lakuca kelA, dADima, nAraMgI, mAtuliMga, supArI, nAriyala Adi aneka taraha ke phaloM se atyanta bhakti pUrvaka pUjana karata huve / basunandi zrAvakAcAra kI AzA hai kiH jaMbIramoyadADimakAvitthapaNasUyanAlierehiM / hiMtAlatAlakhajjuraviNAraMgacArehi // puiphalatiMduAmalayajabUcillAisurahimiTehiM / jiNapayapurao rayaNaM phalehiM kujjA supakehiM / / arthAt-jaMvIra, kadalIphala, dADima, kapittha, panasa, nAlikera, hitAla,tAla,khajUra,kiMdUrI, nAraMgI, supArI, tinduka, For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| AmalA, jAsbU, vilva ityAdi aneka prakAra ke pavitra sugandhita, aura miSTa, pake huve phalo se jinabhagavAn ke caraNa kamaloM ke Age racanA karanI caahiye| phala pUjana ke sambandha meM vasunandi svAmI pUjana ke phala ko kahate huve kahate haiM kiH jAyai phalehiM saMpattaparamaNivvANasokkhaphalo / arthAt-jinabhagavAn kI phaloM se pUjana karane vAle mokSa ke sukha ko prApta hote haiN| isI taraha jitane pustaka haiM una saba meM phala pUjana ke sambandha meM likhA huA hai / usehI mAnanA cAhiye / maharSiyoM kI AzA kA ullaMghana karanA anucita hai| puSpa klpnaa| isa viSaya meM bhagavAn umAsvAmI mahArAja kA kahanAhaikiHpadmacampakajAtyAdisragbhiH sampUjayajjinAn / puSpAbhAve prakurvIta pItAmatabhavaiH samaH // arthAt-kamala, campaka, kevar3A, mAlatI bakula, kadamba, azoka, camelI, gulASa, mallikA, kacanAra, macakunda, kiMkara, pArijAta Adi puSpoM se jinabhagavAna kI pUjana karanI caahiye| yadi kahIM para ukta phUloM kA yoga na mile to, cAvalA ko kezara ke raMga meM raMga kara puSpoM kI jagaheM kAma meM lAne caahiye| yaha to maharSiyoM kI AjJA hai| parantu isa samaya to pravRti For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzaya timirapradIpa | 83 kucha aura hI calapar3I hai jo sarva taraha ke puSpoM ko milane para bhI kalpit puSpa kAma meM lAye jAte haiN| AcAryoM kI AzA thI kisa taraha usakA svarUpa bana gayA kucha aura hI / maharSiyoM kA abhimata sAkSAtpuSpoM ke abhAva meM cAvaloM ke puSpoM ke car3hAne kA thA parantu usakA pratirUpa yaha hogayA ki inhIM puSpoM ko car3hAnA cAhiye harita puSpoM ke car3hAne se pApa kA bandha hotA hai / kahiye pAThaka ! dekhAna ? AcAryoM kI AzA kA vaiparItya / aba isa jagaha vicAraNIya yaha hai ki kisa vidhi kA zrAvakoM ko avalambana karanA cAhiye ? kisa se bhagavAn kI AzA kA akhaMDa pAlana hogA ? merI samajha ke anusAra bhagavAn umA svAmi mahArAja kI AzA ko bahuta gaurava honA cAhiye / kyoMki maharSiyoM ke vacana aura hama logoM ke bacanoM kI samAnatA nahIM ho sktii| ve tapasvI haiM, pApakarmoM se alipta hai, atizaya pUjya haiM / aura gRhasthoM kI avasthA kaisI hai yaha bAta saba koI jAnate haiM / aba rahI sacitta puSpoM ke car3hAne tathA na car3hAne kI so isakA vizeSa khulAsA pahale " puSpa pUjana sambandhI lekha meM kara Aye haiM use dekha kara nirNaya karanA cAhiye / "} prazna- isa viSaya meM upAlambha denA anucita hai| kyoMki jisa taraha umAsvAmi ne likhA hai usa taraha mAnate to haiM ? kyA umAsvAmi ne kalpita puSpoM ko car3hAnA nahIM likhA hai ? aura yaha ekAntahI kyoM jo harita puSpoM ke hone para to unheM nahIM car3hAnA aura abhAva meM car3hAnA ? uttara- jaba AcAryoM kI AvA para bilkula dhyAnahI nahIM For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sNshytimirprdiip| diyA jAtA phira upAlambha kyoM na diyA jAya / hAM umAsvAmi ne cAvaloM ke puSpoM kA car3hAnA likhA hai parantu usakA yaha tAtparya nahIM hai ki usake ekaaMza ko mAnA jAya aura eka kA sarvathA parihAra hI karadiyA jAya / java umAsvAmi ke bacanoM ko mAnate ho to, unake likhe'nusAra mAnanA caahiye| ekahI ke bacanoM meM kamI vezI karanA ThIka nahIM hai| ekAnta ise nahIM kahate haiM kintu AcAryoM ke bacanoM ko nahIM mAnanA yahI ekAnta kA svarUpa hai| anekAnta ke mAnane vAle yaha kabhI nahIM kaha sakate ki AcAryA ke bacanA meM pramANatA tathA apramANatA bhI hai yaha kahanA vilkula jinamatase viruddha hai / isaliye jina mata ke siddhAntAnusAra anekAnta ke mAnane vAloM ko jisa taraha jina bhagavAna kI AzA hai usI taraha use mAnanI caahiye| -*-*-*--*-*-EDIES-*-*-*-*-*-*--- J. kalaza kAriNI caturdazI bhAdrapada zukla caturdazI ke dina jinabhagavAna kA abhiSekasavatra hotA hai| abhiSeka hone ke bAda kitanI jagaha~ to jinabhagavAn ke caraNoM para car3hI huI puSpamAlA ko nyochAvara kara ke use zrAvaka loga svIkAra karate haiM / aura kitanI jagaha~ ukta puSpamAlA kI vidhi kI taraha jalake bhare huve kalaza ko karate hai isa taraha pRthak 2 kriyAyeM hotI hai / parantu zAstroM kA paryAlocana karane se kalaza sambandhI vidhi manamAnI mAlUma par3atI hai| For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / aura puSpamAlA kI vidhi prAcIna tathA zAstrAnusAra pratIti hotI hai / maiM jahAM taka isa viSaya ko anusaMdhAna karatA hUM to isake avataraNa kA kAraNa yaha zAta hotA hai jisa taraha harita phala puSpAdiko ko sacitta hone se unakA car3hAnA anucita samajhA gayA usI taraha ise bhI anucita samajhA hai| yadi vAstava meM hamArA yaha anusandhAna ThIka nikalA to avazya kahUMgA ki yaha kArya zAstraviruddha hone se anucita hai / jarA zAstroM ke Upara dhyAna denA cAhiye / zAstroM ke dekhe vinA kisI viSaya kA chor3anA tathA svIkAra karanA ThIka nahIM hai| prazna-pahale to jinabhagavAn ko puSpamAla car3hA denA phira use hI nyauchAvara karanA, yaha kyA jinabhagavAn kA avinaya nahIM hai ? dUsare, jaba vaha eka vakta car3ha cukI phira usake grahaNa karane kA hameM adhikAra hI kyA hai ? kintu usake grahaNa karane se ulTA Asrava karma kA bandha hotA hai aisA amRtacandrAcArya ne tatvArthasAra meM likhA hai| tathAhiHcaityasya ca tathA gandhamAlyadhUpAdimoSaNam / atitIbrakaSAyatvaM pApakarmopajIvanam / / paruSAsAvAditvaM saubhAgyakaraNaM tthaa| azubhasyeti nirdiSTA nAmna AsravahetavaH / / arthAt-jinabhagavAn sambandhI gandha, mAlya, aura dhUpAdi dravyoM kA curAnA, atyanta tIvakaSAya kA karanA, hiMsA ke kAraNabhUta pApakarmoM se jIvikA kA nirvAha karanA, kaThora aura nahIM sahana karane ke yogya bacanoM kA bolanA, ityAdi For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / azubha arthAt pApakarmoM ke aneka kAraNa haiM / ina zlokoM meM gandha mAlyAdiko kA bhI grahaNa AhI cukA hai| kadAcit kaho ki hamane gandhamAlya ko curAyA to nahIM hai yaha kahanA bhI ThIka nahIM hai / jaba tuma kahate ho ki hamane use curAyA nahIM hai hama to use hajAroM logoM ke sammukha lete haiM astu / usake sAtha meM yaha bhI to hai ki jaba tumane use curAyA nahIM parantu jinabhagavAn ne tumheM diyA hoso bhI to nahIM hai isaliye sutarAM use muSitadravya kahanA pdd'egaa| usake grahaNa karane kA hameM koI adhikAra nahIM hai| uttara-jina bhagavAn para car3hI huI puSpamAla ko nyauchAvara karane se jina bhagavAn kA avinaya hotA hai yaha kahanA vilkula kalpita hai isameM avinaya ke kyA lakSaNa haiM yaha mAlUma nahIM pdd'taa| kyA use jinabhagavAna ke Upara car3hAI hai isase usameM itanI sAmarthya ho gaI jo trailokyanAtha kA avinaya kI kAraNa ginI jAne lagI? eka vakta car3hAI huI mAlA ko punaH grahaNa karanA cAhiye yA nahIM isa viSaya kA " puSpa pUjana " nAmaka lekha meM kisI saMhitA kI zruti kA likhakara ThIka kara diyA gayA hai| use dekhanA cAhiye phira bhI kahate haiM ki hAM aura dravyoM ke grahaNa karane kA adhikAra nahIM hai parantu gandhodaka, gandha, puSpamAla inake grahaNa karane meM kisI taraha kA doSa nahIM hai| tatvArthasAra ke zlokoM kA yaha tAtparya nahIM hai ki jinabhagavAn ke Upara car3he huve gandhamAlya ko svIkAra karane se Asravakarma kA bandha hotA hai| kintu jo pUjana ke liye rahatA For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiiy| hai usake grahaNa karane se Asravakarma kA bandha hotA hai / ulTA artha karake logoM ko sandeha paidA karanA ThIka nahIM hai| yadi gandhamAlya ke grahaNa karane ko muSitadravya kahA jAya to, phira gandhodaka muSitadravya kyoM nahIM? isameM kyA vizeSatA hai aura gandhamAlya meM kyA nyUnatA hai ise likhanA cAhiye / isI viSaya kA arthAt-jina bhagavAna ke caraNoM para car3he huva gandha mAlya ke grahaNa karane kA upadeza dene vAle, Adi purANa meM bhagavAjina senAcArya, uttarapurANa meM guNabhadrAcArya Adi maharSiyoM ne ThIka nahIM kahA hai aisA kahane meM jihvA ko saMkucita nahIM honA par3egA kyA ? yaha vicAranA caahiye| abhiSeka ke bAda puSpamAlA ke nyochAvara karane meM isa taraha zAstra meM likhA huA milatA haiH zrI jinezvaracaraNasparzAdanA pUjA jAtA sA mAlA mahAbhiSekAvasAne bahudhanena grAhyA bhavyazrAvakeneti / yaha zruti jinayajJakalpa pratiSThA pATha kI hai| arthAt-jinabhagavAn ke caraNa kamaloM ke sparza se anamaulya pUjana huI hai isaliye vaha puSpamAlA bhaktimAn zrAvakoM ko asIma dhana kharca karake grahaNa karanA cAhiye / kahiye pAThaka vRnda ! zAstroM kA kathana ThIka hai na ? hama kahAM taka kahe yadi eka do kriyAoM meM hI bhedabhAva hotA to santoSa hI kara lete parantu jagaha~ 2 yaha viSamatA hai phira yadi aise hI upekSA kara lI jAya to zAstramArga to kisI dina bilkula antarita ho jAyagA isaliye hamArA karttavya hai ki hama usake yathArtha mantavya ko pragaTa karate rahe jisa se logoM kI zraddhA meM nyUnatA na hone For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| pAve / aura yahI prArthanA pratyeka jainamahodaya se karate hai ki apanI kartavya buddhi kA paricaya aisI jagaha~ meM dene kA saMkalpa kreN| sanmukha pUjana jisa taraha jinapratimAoM ko pUrva tathA uttaramukha virAjamAna karane ke liye pratiSThApAThAdikA meM likhA huA hai usI taraha pUjaka puruSa ke liye bhI dizA vidizAoM kA vicAra karanA Avazyaka hai / isa para kitane logoM kA kahanA hai ki jaba samava zaraNAdiko meM yaha bAta nahIM sunI jAtI hai ki pUjaka puruSa ko amuka dizA meM raha kara pUjana karanI cAhiye aura amuka dizAkI ora nahIM to, phira usI prakAra pratyeka jinamandiroM meM bhI yahI bAta honI cAhiye / hama nahIM kaha sakate ki dharmakAryo meM dizA vidizAoM kA itanA vicAra kisa liye kiyA jAtA hai| dharmakAryoM meM yaha vidhAna dhyAna meM nahIM AtA? pAThaka mahAzaya ! dekhI na AcAryoM ke bacano meM zaMkA? yahI buddhi kA gaurava hai / astu rahe hama kucha prayojana nhiiN| kevala prakRta viSaya para vicAra karanA hamArA uddeza hai / jaba choTe se choTe kAryoM meM bhI dizA vidizAoM kA bicAra kiyA jAtA hai phira paramAtmA ke maMgalamayI pUjanAdiko meM isa bAta ko ThIka nahIM kahanA kyA Azcarya kA viSaya nahIM hai ? isa bAta ko AvAlavRddha kahate haiM ki maMgalIkakArya cAhe For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sNshytimirprdiip| choTA ho athavA bar3A use pUrva tathA uttara dizA kI ora mukha kara ke karanA cAhiye / vivAhAdikoM meM yaha bAta kitanI jagaha~ dekhI hogI ki prAyaH kriyAyeM pUrva tathA uttaramukha kI jAtI haiM / guru bhI ziSya ko par3hAte haiM tathA vratAdiko ko grahaNa karavAte haiM athavA aura koI saMskArAdi kriyAyeM karate haiM ve saba uttara tathA pUrva dizA kI ora mukha karake kI jAtI haiN| phira nahIM kaha sakate ki jinabhagavAna kI pUjana meM yaha bAta dhyAna meM kyoM nahIM AtI? hAM yaha mAnA ki samavazaraNa meM pUjana ke samaya dizA vidizAoM kA vicAra nahIM hai parantu yaha bhI mAlUma hai ki samava zaraNa sambandhI aura kRtrima jinamandirAdi sambandhI vidhiyoM meM kitanA antara hai? kabhI yaha bAta sunI hai ki samava zaraNa meM jinabhagavAn kA abhiSeka hotA hai tathA aura koI pratiSThAdi vidhiye hotI haiM / parantu kRtrima jinamandirAdikoM meM to ina ke binA kAma bhI nahIM calatA / usI prakAra samavazaraNa meM yadi dizA vidizAoM kA vidhAna nabhI ho to usa se koI hAni nahIM hotii| aura yahAM to bahuta kucha hAni kI saMbhAvanA hai isI liye AcAryoM ne dizA vidizAoM kA vicAra kiyA hai| samavazaraNa meM dizA vidizAoM kA vicAra hai yA nahIM isa viSaya meM abhItaka zAstra pramANa nahIM milA hai| isa kAraNa Upara kA lekha isa taraha se likhA gayA hai / pAThako ko dhyAna rakhanA cAhiye / yadi kahIM zAstra pramANa dekhane meM AyA ho to, idhara bhI anugraha kreN| zrIumAsvAmi zrAvakAcAra meM likhA hai:snAnaM pUrvamukhI bhUya pratIcyAM dantadhAvanam / udIcyA zvetavastrANi pUjA pUrvottarAmukhI // For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| ___ arthAt-mAna pUrvadizA kI ora mukha karake karanA cAhiye / uttaradizA kI tarapha mu~ha kara ke dantadhAvana, dakSiNa dizA kI ora zukla patroM ko, dhAraNa karanA yogya hai| tathA jinabhagavAn kI pUjana pUrvadizA tathA uttaradizA kI tarapha mukha karake karanI caahiy| aura bhI:tatrArcakaH syAtpUrvasyAmuttarasyAM ca sanmukhaH / dakSiNasyAM dizAyAM ca vidizAyAM ca varSayet / / pazcimAbhimukhaH kuryAt pUjAM cacchrIjinezinaH / vadA syAtsantaticchedo dakSiNasyAM samantAtiH // agneyAM ca kRtA pUjA dhanahAnirdine dine / vAyavyAM santati va naiRtyAntu kulakSayA // IzAnyA naiva kartavyA pUjA saubhAgyahAriNI // arthAt-pUjaka puruSa ko pUrvadizA tathA uttaradizA meM jinabhagavAn ke sammukha rahanA cAhiye / dakSiNa tathA vidizAoM meM pUjana karanA ThIka nahIM hai / vahI khulAsA kiyA jAtA hai / jina bhagavAna kI pUjana pazcima dizA kI ora karane vAle ke santati kA nAza hotA hai| dakSiNa kI ora kI huI pUjA mRtyu kI kAraNa hotI hai| agni koNa meM mukha karake pUjana karane vAle ko dinoM dina dhana kI hAni hotI hai| vAyavya koNa kI ora pUjana karane se santAna kA abhAva hotA hai| naiRtyadizA kI tarapha kI huI pUjA kula ke nAza kI kAraNa mAnI gaI hai / aura saubhAgya haraNa karane vAlI IzAna dizA meM pUjA kabhI nahIM karanI cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - saMzati mirapradIpa / tathA yazastilaka meM bhI pUjaka puruSa ke liye dizA vidizAoM kA vicAra hai: udagukhaM svayaM tiSThatlAGmukhaM sthApayejinam / pUjAkSaNe bhavennityaMyamI vAcaMyapakriyaH / / arthAt-pUjana karane vAle ko uttara mukha baiTha kara jina bhagavAn ko pUrvamukha virAjamAna karanA caahiye| pUjana ke samaya pUjakapuruSa ko sadaiva mauna yukta rahakara pUjana karanI cAhiye / kadAcit koI zaMkA kare ki pUjaka puruSa maunI hokara kaise pUjana kara sakaigA kyoMki pUjana vidhAna to use bolanA hI par3egA / yaha kahanA ThIka hai parantu usakA yaha tAtparya nahIM hai ki use mauna raha kara pUjana vagerA bhI nahIM bolanI caahiye| kintu usa zloka kA asalI yaha abhiprAya hai ki pUjanasamaya meM bhanyalogoM se vArtAlApa kA sambandha nahIM rakhanA caahiye| isI taraha anyadharma granthoM kI bhI AyA hai| ___ sammukha pUjana karane se aura to jo kucha hAni hotI hai vaha to ThIka hI hai parantu saba se bar3I bhArI to yaha hAni hotI hai ki jisa samaya pUjaka puruSa bhagavAna ke sammukha " zuSko vRkSa stiSThatyapre" kI kahAvata ko caritArtha karate haiM / usa vakta vicAre darzana stanana aura vandanAdi karane vAloM kI kitanI burI hAlata hotI hai yaha use hI pUchiye jise yaha prasaMga Apar3A hai| aura kahIM kahIM to yahAM taka dekhane meM AyA hai ki jaba pUjaka daza pAMca hote haiM taba to vicAroM ko bhagavAna ke zrImukha ke darzana taka duSvAra ho jAte haiN| itanI pratyakSa hAniyoM ko dekhate huve bhI hamAre bhAI una puruSoM ko itanI burI dRSTi se dekhate haiM jo jarAsA bhI yaha kahe ki isa prakAra pUjana karanA Apa kA anucita hai For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 saMzayatimirapradIpa / logoM ko darzanoM kA antarAya hotA hai aura vaha Apake liye bhI usI kA kAraNa hai parantu isa ucita zikSA ko mAne kauna unake pIche to eka bar3A bhArI cAra akSaroM kA graha lagA huA hai| astu, isa para hamAre pAThaka mahAzaya hI bicAra kareM ki yaha zAstrAcA kitane gaurava kI hai jo kisI prakAra logoM ke pariNAmoM meM vikalatA nahIM hone detii| aisI 2 uttama bAte bhI hamAre bhAiyoM kI buddhi meM na Ave to ise kaliyuga ke prabhAva ke vinA aura kyA kahasakate haiN| " baiThI pUjana hama apane pAThako ko kitane viSayoM ke sambandha meM paricaya karA Aye haiN| isa samaya viSaya yaha upasthita hai ki jina bhagavAna kI pUjana kisa taraha karanI cAhiye / kitane logoM kA kahanA hai ki pUjana khar3e hokara karanI cAhiye / mahAtmA logoM kI pUjana ke samaya khar3A rahanA atizaya vinaya guNa kA sUcaka hai| aura kitanoM kA kahanA isake viruddha hai / ve kahate haiM ki yaha bAta na kahIM dekhI jAtI hai aura na sunane meM AI ki bar3e puruSoM kI sevA khar3e hokara hI karanI par3atI hai / kintu yaha bAta avazya dekhI jAtI hai ki jisa samaya kisI mahApuruSa kA Agamana kahIM para hotA hai usa samaya unake satkAra ke liye khar3A honA par3atA hai| aura unake baiTha jAne para hI baiTha jAnA par3atA hai / yahI prAcIna praNAlI bhI hai / usI anusAra maharSi bIranandi praNIta candraprabhu caritra meM bhI kisI sthala For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| para yaha varNana AyA hai ki "kisI samaya mahArAja dharaNIdhvaja siMhAsana para virAje huve the usI samaya eka tapasvI kSullaka bhI vahIM para kisI kAraNa se Anikale mahArAja ko usI vakta unake satkAra ke liye siMhAsana para se uThanA par3A thAH atha sa priyadharmanAmadheyaM paramANuvratapAlanapasakram / paticivadharaM samAntarasthaH sahasA kSullakamAgataM dadarza // pratipattiAbhirarthapUrvikAbhiH svayamutthAya tmgrhiitkhgendrH| matayo na khalUcitajJatAyAM mRgayante mahatAM paropadezam / / arthAt-kisI samaya sabhA meM baiThe huve mahArAja dharaNIdhvaja, aNuvrata ke pAlana karane meM dattacitta aura sAdhu logoM ke samAna cinha ko dhAraNa karane vAle priya dharma nAmaka kSullaka varya ko Aye huve dekhakara aura sAthahI svayaM uThakara unheM satkAra pUrvaka lAte huve / granthakAra kahate hai ki yaha bAta ThIka hai ki buddhimAn puruSa yogya kArya ke karane ke samaya kisI ke kahane kI apekSA nahIM rakhate hai / " isI taraha jisa samaya pUjana meM jina bhagavAn kA AhvAnana kiyA jAtA hai usa samaya avazya uThanA par3atA hai aura pUjana to baiTha kara hI kI jAtI hai| pUjAsAra meM bhI isI taraha likhA huA milatA hai :dhautavastraM pavitraM ca brahmasUtraM sabhUpaNaiH / jinapAdArcanaM gandhamAlyaM dhRtvA'rcyate jinH|| sthitvA padmAsanenAdau NamokAraM ca maMgalam / uttamaM saraNoccAraM kurvatyaItmapUjane // For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ___ sNshytimirprdop| svastyanaM tataH kRtvA pratijJAM tu vidhApayet / jinayajJasya ca dhyAnaM paramAtmAnamavyayam / / jinAhAnaM tataH kuryAtkAyotsargeNa pUjakaH / sthApanaM sannidhiM caiva samaMtrarjinapUjane // punaH padmAsanaM dhRtvA nAmamAlAM paThedbudhaH / aSTadhA dravyamAzritya bhAvena pUjayejinam / / paThitvA jinanAmAni dadyAtpuSpAJjali khallu / jinAnAM jayamAlAyai pUrNA tu pradApayet / / kAyotsargeNa bho dhImAn paThitvA zAntikaM tataH / kSamatavyo jinAnsarvAn kriyate tu visarjanam / / arthAt-dhoyA huvA vastra, pavitra, brahmasUtra, aura alaMkArAdikoM ke sAtha jina bhagavAn ke caraNArcana ke gandha mAlya ko dhAraNa karake pUjana karanA caahiye| padmAsana se baiThakara pahale maMgala svarUpa namaskAra maMtra ko, aura phira saraNa zabda ke uccAraNa pUrvaka arthAt " arhanta saraNaM pavvajAmi " ityAdi jina bhagavAna kI pUjana meM par3hanA caahiye| isake bAda svastika, jina pUjana kI pratijJA, dhyAna, aura paramAtmA kA cintavana karanA caahiye| phira kAyotsarga se khar3A hokara pUjaka puruSa ko jina bhagavAn kI pUjana meM maMtra pUrvaka AhvAnana, sthApana, aura sannidhApana karanA cAhiye / anantara padmAsana se baiTha kara jina bhagavAna kI nAmamAlA ko par3he aura bhakti pUrvaka ATha dravyoM se pUjana kre| jina bhagavAna kI nAmAvalI ko par3ha kara puSpAzAli denI cAhiye / ityAdi kriyAoM ko yathA vidhi karake For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / kAyotsarga pUrvaka zAnti bidhAna par3hakara aura jina bhagavAn se kSamA karAkara visarjana karanA yogya hai| isa liye baiTha kara pUjana karanI anucita nahIM jAna par3atI hai| aura vahI to bar3e puruSoM ke binaya kA abhi sUcaka hai ki unake Agamana kAla meM satkAra ke liye khar3A honA / isa bAta ko kauna buddhimAn svIkAra karegA ki Aya huye atithi ke baiThane para bhI sUkhe kASTha kI taraha khar3A hI rahanA yogya hai ? ise to vinaya nahIM kintu eka taraha una logoM kA avinaya kahanA cAhiye / ina bAtoM ke dekhane se kahanA par3atA hai ki jitanI pravRtiya isa samaya kI jA rahI haiM unameM zAstrAnusAra bahuta thor3I bhI dikhAI nahIM detii| maharSiyoM ke viSaya meM logoM kI ekadama AsthA uTha gaI / unake bacanoM kI ora hamArI Adhunika pravRtti nahIM lagatI ? yaha vicAra meM nahIM AtA ki isakA pradhAna kAraNa kyA hai ? kitane loga maharSiyo ko Adhuki kahane lage, kitane unheM apramANa kahane lage, kitane yaha saba kRti bhaTTArakoM kI hai aisI udghoSaNA karane lage arthAt yo kaho ki ina bAtoM ko apramANa siddha karane meM kisI taraha kasara nahIM rakkhI parantu ise mahArpayoM ke tapobala kA prabhAva kahanA cAhiye jo unakA upadeza nirvina mAnA jArahA hai usako Ajataka koI bAdhita nahIM ThaharA skaa| baiTha kara pUjana karane ke sambandha meM aura bhI zAstrAhA hai| mAsvAmI mahArAja zrAvakAcAra meM likhate haiM kiH padmAsanasamAsIno nAsAgre nyastalocanaH / maunI vastrAstAsyo'yaM pUjAM kuryAjinezinaH / / For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / arthAt-padmAsana se baiThakara nAsikA ke agramAga meM nayanoM ko lagA kara aura mauna sahita vastra se mukha ko Dhakakara jina bhagavAn kI pUjana kre| zrIyazastilaka meM bhagavatsomadeva bhI yoM hI likhate haiM kiHudaGmukhaM svayaM tiSThetpAGmukhaM sthApayejinam / pUjAkSaNe bhavennityaM yapI vAcaMyamakriyaH // arthAt-yadi jina bhagavAn ko pUrvamukha sthApita kiye ho to, pUjaka puruSa ko uttaradizA kI ora mukha karake pUjana karanI cAhiye / pUjana ke samaya maunI rahane kI AjJA hai| zrIvAmadeva maharSi bhAvasaMgraha meM bhI isI taraha likhaH haiM:puNNassa kAraNaM phuDa paDhamaM tA hoya devapUjAya / kAyavvA bhattie sAvayavaggeNa paramAya / / pAmuyajaleNa vhAiya NivvasiyavachAyagaMpitaM ThANe / hAreyAvahaM ca sohiya upavisara paDimaAsaNaM // arthAt-zrAvakoM ke liye saba se pahalA puNya kA kAraNa jina bhagavAn kI pUjana karanA kahA hai / isaliye zrAvakoM ko bhakti pUrvaka pUjana karanI cAhiye / vaha pUjana, pahale hI pavitra jala se snAna karake aura vastra ko pahara kara padmAsana se karanI caahiye| isI taraha paMDita vakhatAvara mala jI kA bhI anuvAda hai:zrAvagavargahi jAni prathama sukAraNa puNya ko| jinapUjA sukhadAni bhaktiyukta karivo kahyau / For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / mAsuka jala te nhAya vastraveDhi maga nirakhate / pratimAsana kari jAya baiThi pUja jina kI karahu / ityAdi zAstroM ke avalokana se yaha nahIM kahA jA sakatA ki baiThakara pUjana karanA ThIka nahIM hai| aura jo loga baiThakara pUjana karane meM avinaya batAkara usakA niSedha karate haiM merI samajha ke anusAra ve baiThI pUjana meM avinaya batAkara svayaM adhinaya karate haiM aisA kahane meM kisI taraha kI hAni nahIM hai| kisI viSaya ke niSedha athavA vidhAna kA bhAra maharSiyoM ke bacanoM para hai isaliye usI ke anusAra calanA cAhiye / yahI kAraNa haiM ki AcAryoM ne kandamUla, mAMsa, madya aura madirA Adi vastuoM kA sevana pApa janaka batalAyA hai usake vidhAna kA Aja koI sAhasa nahIM kara sktaa| phira yahI zraddhA anya viSayoM meM bhI kyoM nahIM kI jAtI ? vaha AcAryoM kI AzA nahIM hai aisA kahane kA koI sAhasa karegA kyA ? nahiM nahiM / kahane kA tAtparya yaha hai ki jaba maharSiyoM ke bacanoM meM kisI taraha bhI amatkalpanAoM kI saMbhAvanA nahIM kahI jA sakatI to phira unhIM ke anusAra hameM apanI bigar3I huI pravRtti ko sudhAranI cAhiye / yahI prAcIna muniyoM ke upakAra ke badale kRtajJatA pragaTa karanA hai / isaviSaya kI eka kitanI acchI zruti hai usapara dhyAna denA cAhiyeH na jahAti pumAnkRtajJatAmasubhaGge'pi nisarganirmalaH / arthAt-prANoM ke nAza hone para bhI svabhAva se pavitra puruSa kRtajJatA ko nahIM chor3ate haiN| isI uttama nIti kA pratyeka puruSa ko anukaraNa karate rahanA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra C www.kobatirth.org saMzaya timirapradIpa | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrAddha nirNaya 1 brAhmaNa loga mare huve puruSoM kA zrAddha karate haiM / arthAt jisa dina apane mAtA pitAdi kuTumbI janoM kA paraloka gamana hotA hai prAyaH varSabhara meM usI dina tIrthAdikoM meM jAkara mRta puruSoM ke nAma piMDa dAna karate haiM aura usa se unakI tRpti honA mAnate haiM / yaha vidhAna brAhmaNoM meM unake zAstrAnusAra hai / ve loga jaisA kucha mAne athavA kareM hama usa meM hastAkSepa nahIM kara sakate aura na karate huye ko roka sakate haiM parantu Aja jaina zAstrAnusAra zrAddha viSaya para vicAra karanA hai isaliye brAhmaNoM kA kathana pahale likhanA ucita samajhA gyaa| jisa taraha zrAddha kA karanA brAhmaNa logoM meM pracalita hai usa taraha na jaina samAja meM isakI pravRtti hai aura na jaina zAstroM kI AjJA hai / parantu zrAddha zabda kA vyavahAra kisI vizeSa viSaya ke maiM lagA huA hai usehI zrAddha kahate haiM / isI zabda ke nAma mAtra se hamAre kitane mahAnubhAva vinA usa para pUrNa vicAra kiye eka dama ise mithyAtva kA kAraNa kalpanA karane lagate haiM / parantu kheda ke sAtha kahanA par3atA hai ki jaina zAstroM ke kathana ko na dekha kara kisI viSaya ke sambandha meM kaThora nirIkSaNa karane keliye unakA dila kaise abhimukha hotA hogA ? yadi kevala nAma mAtra ke uccAraNa karane para doSa kI sambhAvanA karalI jAya to hamArA kahanA hai ki jisa taraha hama loga ahiMsA dharma ke mAnane vAle haiM usI taraha brAhmaNa loga bhI haiM athavA sAtha For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| naraka, svarga mokSa Adi kI jisa taraha hama kalpanA karate haiM usI taraha ve bhI karate haiM parantu ina saba uparyukta viSayoM ke sambandha meM mArgabhada atyanta bhinna dekhA jAtA hai / ve ahiMsA kA aura hI svarUpa pratipAdana karate haiM aura hamAre zAstroM meM kucha aura hI svarUpa hai / isI taraha naraka, mvarga, mokSa kA bhI pRthaka 2 svarUpa varNana hai| parantu unake nAmoccAraNa meM to kucha bheda nahIM dekhA jAtA to kyA ina saba ko eka hI rajjU se jakar3a denA yogya tathA sabhIcIna kahA jA sakegA? nAhaM naah| isAlaya zrAddha ke nAma mAtrako lakSya banAkara usake kartavya para dhyAna na denA yaha pAta hAsyAspada ke yogya hai| merI samajha ke anusAra jaina zAstrAnukUla yadi zrAddha kI pravRtti kI jAya to kucha hAni nahIM hai aura na kisI ko zAstra vihita zrAddha se aci hogI aisA bhI vizvAsa hai| zAstroM meM zrAddha kA lakSaNa isa taraha kiyA gayA hai: zraddhayA dIyate dAnaM zrAddhamityabhidhIyate / ___ arthAt-bhakti pUrvaka dAna dene ko zrAddha kahate haiM / yahI upayukta lakSaNAnusAra zrAddha viSaya sadASa kahA jA sakegA kyA ? nahiM nAhaM / yaha lakSaNa nirAbAdha hai aura na isase jaina zAstroM meM kisI taraha virodha AtA hai pratyuta kahanA cAhiye ki dAna kA danA to zrAvakoM kA pradhAna aura nityakarma hai / padmanandi maharSi kahate haiM kiH devapUjA gurobhaktiH svAdhyAyaH saMyamastapaH / dAnaM ceti gRhasthAnAM SaTkarmANi dine dine // arthAt-zrAvakoM ke nitya chaha karmoM meM dAna bhI eka pradhAna For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 100 saMzayatimirapradIpa | karma hai / isehI jainAcArya zrAddha kahate haiN| isaliye brAhmaNa logoM ke kathanAnusAra zrAddha ko vezaka mithyAtva kA kAraNa mAnanA cAhiye / kintu jaina zAstroM ke anusAra to isa viSaya kI tarapha pravRtti karanI caahiye| aura sAtha hI jo loga isake nAma se vimukha ho rahe haiM unheM jaina zAstroM kA Azaya samajhA kara sumArga para lAne kA prayatna karate rahanA bhI yogya hai | camana aura tarpaNa. 16 Acamana aura tarpaNa kA kAma prAyaH sandhyA bandana tathA jina pUjanAdikoM meM par3atA rahatA hai| ina vidhiyAM ke anudAna se zarIra zuddhi hotI hai aisA jinasaMhitA tathA trivarNAcAra Adi granthoM meM likhA huA hai| jisa taraha zrAddha zabda vivAdAspada hai usI taraha ye bhI zabda ke nAma mAtra se vivAdAspada mAne jAte haiN| parantu zAstroM meM jagaha 2 AcamanAdikoM kA varNana dekhA jAtA hai| ye AcamanAdi jitanI kriyAyeM zAstroM meM likhI huI haiM ve saba kevala vahiH zuddhi ke liye likhI gaI haiN| kyoMki jabataka vahiH zuddhi nahIM kI jAtI hai taba taka gRhastha deva pUjanAdi satkAryoM kA adhikArI nahIM ho sakatA / yahI kAraNa hai ki Aja jainiyoM meM dantadhAvanAdikoM kA pracAra bilkula uThajAne se loga yahAM taka udgAra nikAlane lage haiM ki " jainI loga bar3I malInatA se rahate haiM jo kabhI unheM tuccha lakar3I bhI datona ke liye nahIM milatI " ityAdi / dekho ! ina choTI 2 bAtoM kA hI Aja pracAra uTha jAne se kitane kalaMka ke For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 101 pAtra honA par3atA hai / ise vahI loga vicAra jo laukika vidhi ko mithyAtva kI kAraNa batAte haiM / zrI bhagavatsomadeva kA isa viSaya meM kahanA hai:sarva eva hi janAnAM pramANaM lokiko vidhiH / yatra samyaktva hAninayatra na vratadUSaNam / / arthAt -jisa vidhi ke svIkAra karane se nato samyaktva meM kisI prakAra kI bAdhA pahuMce aura na aMgIkAra kiye huve vRtoM meM doSa Akara upasthita ho aisI sampUrNa laukika kriyAyeM jainiyoM ko pramANa mAnane meM kisI taraha kI hAni nahIM hai| jaba AcAryoM kI isa taraha AjJA milatI hai taba vahiH zuddhi ke liye laukika kriyAoM kA grahaNa karanA kisI taraha anucita nahIM kahA jA sktaa| Acamana ke sambandha meM pUjAsAra meM yoM likhA hai: Acamya prokSya maMtreNa gurvarNya tarpaNaM caret / evaM madhyAhnasAyAjhe'pyAyaH zaucaM samAcaret // maMtra pUrvaka Acamana, zirakA siJcana aura paJca parameSTI kA tarpaNa karanA cAhiye / isI taraha prAtaH kAla, madhyAhU kAla aura sAyaM kAla meM bhI zauca kriyA uttama puruSoM ko karanI caahiye| tathA bhadrabAhu svAmI ne saMhitA meM Acamana tarpaNAdi ko nitya karma batalAyA hai:___ atha cAturvarNIyAnAM sAMsArikajanmajarAdiduHkha. kampitAnAM saddharmazravaNaM dharmaH zreya iti sarvasammatam / dharmazca For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 102 saMzayatimirapradIpa / dayAmUlaH / sA ca niSkAraNaparaduHkhaprahANecchA / ekendriyAdisthAvarastrasAnAM nispRhatayA'bhayadAnaM vA taca prayatna kRtakriyA hetukaH / tAzca dvividhA nityA naimitikAzca / AdyAstu zayyotthAnasAmAyikamalotsargadantadhAvanasnAna sandhyAtaparNayajanAdikA / naiminikAzcA'STAhnikasarvatobhadra shaantiprtisstthaadimhotsvruupti| __ arthAt-saMsAra saMvandhI janma, jarA, roga, zoka, bhayAdi aneka prakAra ke asahya duHkhoM se kampita brAhmaNa, kSatriya, vaizya aura zUdroM ke liye dharma kA zravaNa karanA kalyANa kA kAraNa hai| yaha hareka dharma vAloM ko mAnanIya hai / vaha dharma dayA svarUpa hai aura kisI prakAra kI icchA na rakha kara dUsaroM ke duHkhoM ke dUra karane ko dayA kahate haiM / athavA pRthvI, agni, vAyu, vanaspati Adi ekendriya aura dvidriyAdi trasajIvoM ke liye apekSA rahita abhayadAna kA denA hai / vaha abhayadAna prayatna pUrvaka kI huI kriyAoM kA kAraNa hai / kriyA nitya aura naimittika isa taraha do prakAra kI hai / zayyA se uThanA sAmAyika kA karanA, zaucajAnA, dantadhAvana karanA, tathA snAna, sandhyA Acamana, tarpaNa pUjanAdi karma karanA ye sava nitya kriyA meM giNe jAte haiN| aura aSTAnhika pUjana, sarvatobhadra tathA zAntividhAna, pratiSThAdi mahAmahotsava dUsarI naimittika kriyA ke vikalpa hai| zrItrivarNAcAra meM likhA hai kiHtoyena dehadvArANi sarvataH zodhayetpunaH / AcamanaM tataH kArya trivAraM prANazuddhayetI // For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sNshytimirprdiip| 103 AcamanaM sadA kArya snAnena rahite'pi ca / Acamanayuto dehI jinena zaucavAnmataH // arthAt-pahale jala se zarIra ke dvAroM ko zodhana karanA cAhiye phira tIna bAra Acamana karake prANavAyu kA zodhana karanA yogya hai / yadi kArya vazAt snAna nahIM kiyA jAya to bhI Acamana to avazya karanA cAhiye / jo puruSa Acamana karake yukta rahatA hai use jina bhagavAna zaucavAna kahate haiN| ___ityAdi zAstroM ke anusAra vahiH zuddhi gRhasthoM kA saba se pahalA kartavya hai| gRhastha loga vahiHzuddhi ke vinA deva pUjanAdikoM ke adhikArI nahIM hai isIse anumAna kiyA jA sakatA hai ki gRhasthoM ko laukika kriyAoM kI kitanI AvazyaktA hai| isaviSaya meM somasenAcArya kA kahanA hai kiHzocakRtyaM sadA kArya zaucamUlo gRhI smRtaH / zaucAcAravihInasya samastA niSphalAH kriyaaH|| arthAt-bahiH zuddhi ke liye zaucAcAra sambandhi kriyAoM meM hara samaya upAya karate rahanA cAhiye / kyoMki gRhastha zaucAcAra kriyAoM kA pradhAna kAraNa hai / jo puruSa zaucAcAra sambandhi kriyAoM se rahita rahatA hai usa kI sampUrNa kriyAyeM niSprayojana samajhanI caahiye| pAThaka ! isa taraha zAstrAjJA ke milane para bhI isaviSaya meM logoM kI kitanI upekSA hai ki unheM ye kriyAyeM rucatI hI nahIM haiN| khaira ! itane para bhI ve mithyAtva kI kAraNa batalAI jAtI haiM yaha kitanI ayogya bAta hai ise vicAranA cAhiye / itane kahane kA tAtparya yaha hai ki manamAnI pravRti ko chor3akara zAstra mArga para ArUDha honA caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 104 saMzayatimirapradIpa / gomaya zuddhi ATha prakAra kI zuddhi meM gomaya zuddhi bhI mAnI gaI hai| yaha zAstra kI AzA hai aura laukika vyavahAra meM bhI dina rAta yahI dekhane meM AtA hai / gomaya se bhUmi kI pavitratA hotI hai / gomaya ko chor3a kara apavitra bhUmi kI pavitratA kadApi nahIM ho sakatI aisA purAne puruSoM kA bhI kahanA hai / parantu samaya ke pherasauM kitanoM kI buddhi ise ThIka nahIM kahatI unakA kathana hai ki jisa taraha aura pazuoM kA purIpa apavitra aura asparza mAnA gayA hai isI taraha ise bhI apavitra samajhanA cAhiye yaha kauna kahegA ki paJcendriyoM ke purISa meM bhI pavitratA tathA apavitratA kI kalpanA karanA ThIka hai / ise pavitramAnane vAloM se hamArA yahI pUchanA hai ki isa viSaya meM kisa yukti vA pramANa kA Azraya leMge aura yaha bAta siddha kara batAvega ki gomaya apavitra nahIM kintu pavitra hai ? __ hamAre mahAzaya kI zaMkA vezaka ThIka hai parantu yadi ve niSpakSa mArga para calane kA saMkalpa kareM to anyathA hamane kisI taraha samajhAyA bhI aura inakA citta kisI kAraNa se pratibandha meM hI phaMsA rahA to kAhiye usa kahane se bhI kyA siddhi hogI? isaliye hama yaha bAta jAnane kI abhilASA pragaTa karate haiM ki Apa niSpakSa dRSTi rakkheMge na ? dekhiye niSpakSatA ke viSaya meM eka granthakAra ne kahA hai kipakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimadvacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH / / For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzaya timirapradIpa | 105 arthAt - na to merA vIra jinendra meM pakSapAta hai aura na kapilAdi RSiyoM se mujhe kisI taraha dveSa hai / kintu yaha bAta avazya kahUMgA ki jisake vacana yukti pUrNa hoM phira cAhe vaha vIra jina ho athavA kapilAdi muni, athavA anya koI usI ke bacana grahaNa karane caahiye| isI taraha Apa kA pakSa gomaya ke niSedha meM hai aura hamArA usake vidhAna meM eka taraha se donoM hI pakSa haiN| parantu isameM jisake bacana yukti aura zAstra se milate huve hoM unheM grahaNa karanA cAhiye / Apa kA yaha kahanA hai ki gomaya apavitra hai mAna liyA jAya ki vaha apavitra hai parantu yaha apavitratA kA vidhAna kevala dilI vidhAna hai ise loka maiM to sivAya Apa tathA Apa ke sahagAmI sajjanoM ke aura koI svIkAra nahIM karegA aura yadi aisAhI hai to phira Apa ko bhI gomaya se sApha kI huI pRthvI para nahIM baiThanA cAhiye / isa se paraheja karane vAle to hamAre dekhane meM Ajataka koI nahIM Aye ? kintu aise loga bahuta dekhane meM Aye haiM jo apane ko bar3e bhArI dharmAtmA jAhira karate haiM aura ina laukika zuddhiyoM kA niSedha bhI karate haiM parantu gomaya kI bAsanA se ve bhI vinirmukta nahIM ho ske| astu ise jAne dIjiye hamArA vyaktigata kisI se kucha kahane kA abhiprAya nahIM hai / gomaya zuddhi yaha eka laukika kriyA hai / isake karane kA vidhAna gRhasthoM ke liye hai / AcAryo ne yaha bAta likhI hai ki jainiyoM kA sampUrNa laukika vidhi pramANa mAnanA cAhiye parantu vaha vidhi aisI honI cAhiye ki jisase apane vrata tathA samyaktva meM hAni na ho| jaba hama gomaya zuddhi kI tarapha dhyAna For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 106 saMzayatimirapradIpa / dete haiM to isake karane se hamAre vratoM meM athavA samyaktva meM kisI taraha kI hAni nahIM dikhAI detI / phira isake mAnane meM kyA doSa hai ? yadi gomaya kI zuddhi ke binA hamArA kAma aTakA na rahatA to ThIkahI thA usa avasthA meM isake na mAnane meM bhI hamArI koI vizeSa hAni na thii| parantu jaba isake binA kAma hI calatA nahIM dikhAI detA phira itanI asahAsatAkyoM ? yaha bAta hamAre mahAzaya hI datAve ki yadi gomaya zuddhi na mAnI jAvai to bhUmikI zuddhi kisataraha ho sakegI kadAcit kaho ki sarva prakAra kI zuddhi ke liye jala bahuta upayogI hai parantu yaha hamane kahIM nahIM dekhA ki purISa Adi mahA ghRNita padArtho se apavitra bhUmikI zuddhi kevala jala se hI karalI jAtI ho| dUsare yaha batAnA cAhiye ki gomaya ke vinA ukta prakAra apavitra bhUmikI zuddhi ho sakegI usake liye kisa zAstra kA aura kina maharSiyoM kA vacana hai / kyoMki isa viSaya meM jitanI zAstroM ko pramANatA ho sakegI utanI yukti yoM ko nahIM ho sakatI / isaliye zAstra pramANa avazya honA cAhiye / gomaya zuddhi zAstra vihita hai yA nahIM isabAta ko hama isI lekha meM btaavNge| yadi itane para bhI gomaya zuddhi dhyAna meM na Ave to ise Azcarya kahanA cAhiye / loka meM abhI bhI kitanI bAteM aisI dekhI jAtI hai yadi unakI utpatti kI tarapha dhyAna diyA jAya to eka vastu bhI dhyAna meM pavitra nahIM A sakeMgI aura isI vicAra se yadi unheM vyavahAra meM lAnA chor3a diyA jAya to loka meM kitanI vastu kA vyavahAra vanda ho jAne se bahuta kucha hAni ke hone kI saMbhAvanA kI jA sakatI hai| For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - saMzayatimirapradIpa / 107 jina logoM kA mata gomaya zuddhi ke viSaya meM saMmata nahIM haiM kyA ve loga hAthiyoM ke gaNDasthaloM se paidA huve muktA phalo ko, zukti ke bhItara paidA huve motI ko, mRga ke peTa meM se utpanna hone vAlI kastUrI ko, mayUra ke zarIra kI avayava bhUta mayUra picchI ko, camarIgau ke camarAdi mahA apavitra vastuoM ko pavitra kaha sakage ? nahiM nahiM ? aura ye vastueM loka meM pavitra mAnI gaI haiM / kadAcit koI kahane lage ki loka se hame kyA prayojana hameM to apane dharma se kAma hai / usake utara meM itanA kahanA ThIka samajhate haiM ki jainAcAryoM kI bAbata yaha batalA cuke haiM ki laukika vidhiyoM ke mAnane meM unakI bhI sammati hai phira isasehI gomaya zuddhi kA vidhAna kyoM na ho sakegA? ataH para una logoM ko aura bhI dRr3ha zraddhAna karAne ke liye prasaMga vaza zAstroM ke vacanoM kA bhI digdarzana karAte haiN| zrIcAritrAsAra meM maharSi cAmuMDarAya yo likhate haiM: tiryakzarIrajA api gomayagorocanacamarIbAlamRganAbhimayUrapichasarpamaNimuktAphalAdayo lokeSu zucitvamupagatA iti / arthAt-gomaya, gorocana, camarIbAla, mRganAbhi (kastUrI), mayUrapicchikA, sarpa kI maNi, muktAphala (motI), Adi apavitra vastueM yadyapi pazuoM ke zarIra se paidA hotI hai parantu tau bhI ve loka meM pavitra mAnI gaI haiM / yahAM para yaha kaha denA bhI anucita nahIM kahA jA sakegA ki kitane loga camara ke viSaya meM bhI vivAda karate haiM unakA kahanA hai ki camaragAya ke pUMcha kA nahIM honA cAhiye / parantu Upara mahArAja cAmuMDarAya ke vacanoM For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 108 saMzayatimirapradIpa / ke dekhane se yaha unakA sarvathA bhrama jAna par3atA hai| cAmaroM ke viSaya meM aura bhI pramANa milate haiM:yazastilaka meM likhA hai kiH yajJairmudAvabhRthabhAgnirupAsya devaM . puSpAJjaliprakarapUritapAdapITham / zvetAtapatracamarIruhadarpaNAye rArAdhayAmi punarenaminaM jinAnAm / arthAt -puSpoM ke samUha se bhUSita caraNa kamala yukta jinadeva kI bhakti pUrvaka pUjana karake phira bhI zveta chatra, camarIruha, arthAt camarI gAya ke cAmara aura darpaNa Adi dravyoM se pUjana karatA huuN| bhUpAla stotra meM bhIHdevaHzvetAtapatratrayacapariruhAzokabhAzcakrabhASApuSpaughAsArasiMhAsanamurapaTahairaSTabhiH prAtihAthaiH / sAzcaryairdhAjamAnaH muramanujasabhAmbhojinIbhAnumAlI pAyAnaH pAdapIThIkRtasakalajagatpAdamaulijinendraH / isI taraha Adi purANAdi granthoM meM cAmaroM ke vAbata likhA huA hai| aura vAstava meM hai bhI ThIka / yahI kAraNa hai ki mayUra picchikA muniyoM taka ke kAma meM AtI hai kyA vaha cAmaroM ke samAna pazuoM ke zarIra se paidA nahIM hotI hai ? jaba aisA hai to phira ina bAtoM ko mAnanI caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 19 aura bhI gomaya ke sambaMdha meM likhA hai:yathA ramavatI bhUmiH zodhyate gomayena vA / navena sadyo jAtena tathA tIrthajalena ca // tataH pAkaH prakartavyaH zodhanAnantaraM gRhe / yadA kArya tadApyevaM no ceducchiSTadUSaNam // arthAt-jisa taraha tAtkAlika gomaya se rasoI sambandhI bhUmi zuddha kI jAtI hai usI taraha caukA lagAkara pIche pavitra jala se use zuddha karanI cAhiye isake bAda bhojana banAnA ThIka hai| aisA nahIM karane se uchiSTa kA doSa lagatA hai| yahI gomaya zuddhi kA prakAra hai| pAThaka mahodaya ! gomaya zuddhi kA prakAra to batAcuke / aba yaha aura batAye dete haiM ki gomaya aura kahAM kahAM kAma meM AtA hai| jina bhagavAn kI nIrAjana vidhi hotI hai jise AratI bhI kahate haiM / vahAM para bhI gomaya upayoga meM AtA hai / vaha isa taraha hai| zrIindranandri saMhitA meMsiddhArthadUrvAgrasamagrapaGgalairaspRSTabhUmiH kpilaasgomyH| kRtvA kRtArthasya mahe'vatAraNaM devendradeze vinivezayAmi // __ OM hrIM kroM dUrvAdhairasarSapAdiyuktaiharitagopayAdipiMDaka bhagavato'hato'vataraNaM karomi duritamasmAkamapanayatu bhagavA. nsvAhA / For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| ran. indimr. urvanwww ___ arthAt-dUrvAGkura, sarpapAdi maMgala dravyoM se yukta harita gomayAdikI ke piMDa se jina bhagavAn kA avataraNa (nIrAjana) jise AratI bhI kahate haiM karake use pUrva dizA meM sthApita karatA hUM / isa prakAra aura bhI pUjana pATha pustakoM meM gomaya nIrAjana vidhi meM svIkAra kiyA gayA hai| kahIM 2 gomaya kA bhasma bhI likhA hai dehe'sminvihitArcane ninadati prArabdhagItadhvanAvAtodyaH stutipAThamaGgalaravaizvA-nandini prAGgaNe / mRtsnAgomayabhUtipiMDahIratAdarbhamUnAkSaterambhobhizca sacandanairjinapate rAjanAM pralave / yaha pATha yazastilaka meM bhagavatsomadeva svAmI ne likhA hai / yaha bAta vicAraNIya hai ki gomaya laukika pravRti tathA zAstrAnusAra to apavitra nahIM kahI jaasktii| aba tIsarA aisA kona kAraNa hai jisase hamAre bhAI use grAhya nahIM samajhate / hAM kadAcit ve ise paJcandriyoM kA purISa hone se apavitra kaheMge parantu yaha bhI eka taraha bhramahI hai ise hama pahale acchI taraha pratipAdana kara Aye haiM use dhyAna pUrvaka vicAranA caahiye| prazna -gomaya kA viSaya to hamane khUba samajha liyA parantu bIca meM tuma camaroM ke sambandha meM bhI kucha Ar3I Ter3I kaha gaye ho usa para hamArA yaha kahanA hai tumane cAmaroM ko pavitra aura grAhya batAye haiM parantu yaha anucita hai| yadi yaha kahanA tumhArA ThIka hai to phira yaha to For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / kaho ki Una (roma ) ke vastrAdikoM ko mandirAdi meM lejAnA bhI ThIka kahanA par3egA ? par3egAhI nahIM kintu tumhAre matAnusAra to vaha yogya kahA jAya to kucha hAni nahIM hai ? uttara-hamane gomaya aura cAmaroM ke sambandha meM jo kucha likhA hai vaha mana se nahIM likhA hai kintu jaisI maharSiyoM kI AjJA hai usI ke anusAra likhA hai yadi kahIM para unake kAma meM lAne kA vidhAna hama granthAntaroM meM milatA to vezaka hama usake grahaNa karane kA upadeza karate parantu jaba usakA zAstrA ma nAma nizAna taka bhI nahIM hai phira kyAkara usa ThIka samajhaM / yaha Ar3I Ter3I kalpanA karanA to Apa lAgoM kA pradhAna kartavya hai naki hamArA / hamato maharSiyA ke banAye huve mArga para calane vAle haiM aura na kabhI hama svapna meM bhI yaha sambhAvanA kara sakate haiM ki AcAryA ke viruddha cale / astu, aba dekhanA cAhiye ki unake sambandha meM zAstroM meM kyA upadeza hai| trivarNAcAra meM jahAM vastroM kA svarUpa likhA hai vahIM para yaha likhA huA hai kiH romajaM carmajaM vastraM dUrataH parivarjayet / arthAt-unake tathA carma ke bane huve vastroM kA dUsare hI tyAga karanA cAhiye / kahiye mahAzaya ! abato Una ke viSaya meM Apa samajhe ki hamArA mata kaisA hai ? koI bAta zAstra viruddha to nahIM hai| For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirmdiip| prazna yaha bAta kitanI jagaha~ kahI gaI hai ki hama zAstroM ke anusAra tathA AcA ke anusAra calate haiM yadi mAnaliyA jAya ki kisI jaina grantha meM koI yaha likha detA ki pratimAoM ko nagna rahane se eka taraha kA vikAra paidA hotA hai isaliye vastra paharAnA cAhiye athavA isI taraha aura koI anucita bAta likhI jAtI to ve tumhAre kathanAnusAra pramANa mAnI jA sakatI thI? phira to yo kahanA cAhiye ki Apa loga eka taraha se "lakIra ke phakIra" athavA "bAbA vAkyaM pramANam" isI kahAvata ke caritArtha karane vAle haiN| uttara-mahodaya ! jo kucha bhI kaho hama kabhI use burI nahIM kahane ke haiM kevala hama to isa bAta kI parIkSA karanI hai ki yathArtha tatva kyA hai ? jaina zAstroM ke sambandha meM jo kucha anucita kalpanA kareM ve kabhI ThIka nahIM mAnI jA sktii| pahale eka do granthoM meM kabhI koI anucita bAta batAI hotI to phira yaha bhI hama ThIka mAna lete ki pratimAoM ko vastroM kA paharAnA bhI ThIka hai / vinA AdhAra ke asaMbhAvya kalpanAoM ke sambandha meM isa taraha kA udgAra nikAlanA anucita hai / yaha to hameM nizcaya hai ki Apa " lakIra ke phakIra " athavA " bAbA vAkya pramANaM " ina lokokti kA sparza bhI nahIM kareMge parantu yadi sAthahI"kanda mUla ke paramANu mAtra maitathAjalakI vindu meM asaMkhya jIvoM kA nivAsa hai / svarga narka koI padArtha vizeSa hai| do do athavA ina se bhI adhika candra sUryo kA isa bhUmaMDala meM AvAsa hai / pAMca so For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 113 dhanuSa kA manuSyoM kA zarIra hotA hai " ityAdi padArthoM ko uparyukta kahAvatoM ke vinA siddha kara dete to avazya Apa ke kathana kA hama bhI saharSa anumodana karate aura aba bhI yahI kahanA hai ki yadi ukta kahAvatoM ke Azraya ko chor3a kara hamArI likhI bAto ko siddha kara batAvege to bar3A anugraha hogaa| anyathA apane vikalpoM ko chor3a kara sIdhe mArga meM pAMva rakkho yaha saba kahane kA sAra hai| dAna viSaya. AhArazAstra bhaiSajyA'bhayadAnAni sarvataH / caturvidhAni deyAni munibhyastatvavedibhiH // isa zloka ke anusArajaina zAstroM meM AhAra, abhaya, auSadha, aura zAna isa prakAra dAna ke cAra vikalpa mAne gaye haiN| aura vartamAna meM yadi kisI aMza meM kucha pracAra bhI hai to inhIM cAra dAnoM kA hai| paranturAke nIce kahate haiM kiH vicArya yuktito deyaM dAnaM kSetrAdisaMbhavam / yogyAyogyasupAtrAya jaghanyAya mahAtmabhiH // arthAt-madhyamapAtra aura jaghanyapAtrAdikoM ke liye yukti For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| pUrvaka vicAra karake pRthvI, suvarNa, kanyA, hasti, aura rathAdikoM kA dAna denA cAhiye / yadyapi zAstroM meM kanyAdikoM ke dAna kA niSedha hai parantu vaha brAhmaNoM kI mithyA kalpanA ke anusAra samajhanA cAhiye / jaina zAstroM kI vidhi ke anusAra denA ayogya nahIM kahA jAsakatA / jainAcAryoM kA jitanA upadeza hai vaha kisI na kisI abhiprAya ko liye hai| unakI kalpanA nirarthaka nahIM ho sktii| ise unakA pUrNa tayA mAhAtmya kahanA caahiye| jaina zAstroM meM samadatti bhI eka dAna kA vizeSa prabheda hai| usI samadatti ke varNana meM ina dAnoM kA varNana kiyA gayA hai| ___ isI samadatti ko kahate huve Adi purANa meM bhagavAjina senA cArya yo varNana karate haiM : samAnAyAtmanAnyasmai kriyAmaMpravratAdibhiH / nistArakottamAyeha bhUhemAdyatisarjanam // samAnadattireSA syAtpAtre madhyamatAmite / samAnapratipatyaiva pravRtyA zraddhayAnvitA // arthAt-kriyA, maMtra, vratAdikoM se apane samAna aura saMsAra se nivRtti ko cAhane vAle madhyama pAtroM ke liye kanyA suvarNa hAthI radha azva ratnAdi vastuoM ke yathA yogya dAna dene ko samAna datti kahate haiN| zrI cAmuNDarAya kRta cAritrAsAra meM gadya-samadattiH svasamakriyAmantrAya nistArakottamAya kanyAbhUmimuvarNahastyazvagtharanAdidAnaM svasamAnA'bhAve madhyamapAtrAsyApidAnamiti / For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mmmmmmmmmmm sNshytimirprdiip| 115 arthAt-saMsAra samudra ke tirane ke liye prayanta zIla aura kriyA maMtra vratAdiko karake apane samAna ho usake liye kanyA pRthvI suvarNa hAthI ghor3A ratha aura ratnAdiko kA dAna denA cAhiye / yadi kriyA maMtrAdiko karake apane samAna kA sambandha na mile to madhyama pAtroM ko ukta prakAra dAna denA caahiye| zrI sAgAra dharmAmRta meM likhA hai kinistArakottamAyAtha madhyamAya sadharmaNe / kanyAbhUhemahastyazvaratharatnAdi mivapeta / / arthAt-saMsAra samudra ke tirane ke liye upAya karane meM prayatna zIla aura kriyA vrata maMtrAdikAM karake apane tulya athavA inakI avidyamAnatA meM madhyama pAtroM ko kanyA bhUmi suvarNa hastI ghor3A aura ratha ityAdi vastuoM kA dAna unakI ThIka sthiti ke liye arthAt saMsAra sambandhI vyavahAra unakA acchI taraha nirvAha hotA rahe isaliye denA caahiye| ___dharmasaMgraha meM yoM kahA hai:tribhudayA gRhiNA tasmAdvAMchatA''hitamAtmanaH / dIyatAM sakalAdattiriyaM sarvamukhabhadA // kula jAtikriyAmaMtraiH svasamAya sadharmiNa / bhUkanyAhemaramAzvarathahasyAdi nirdapet / / nirantarehayA garbhAdhAnAdikriyamaMtrayoH / vratAzca saparyebhyo dadyAtkanyAdikaM zubham / / nistArakottamaM yajJakalpAdijhaM bubhukSukam / baraM kanyAdidAnena satkurvandha dhArakaH / / For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| dAtrA yena satI kanyA dattA tena gRhAzramaH / dattastasmai trivargeNa gRhiNyeva gRhaM yataH // arthAt-apane kalyANa kI icchA karane vAle gRhasthoM ko mana vacana kAya kI zuddhiM se sarva sukhoM ko dene vAlI sakalAdatti kA dAna denA cAhiye / kula jAti kriyA aura maMtroM se apane samAna sadharmI puruSoM ko pRthvI kanyA suvarNa ratna ghor3A aura hAthI ityAdi vastuoM kA dAna denA caahiye| nirantara garbhadhAnAdika kriyA maMtra aura vratAdikoM kI icchA se samAnadharmI puruSoM ke liye kanyAdi vastuoM kA zubha dAna denA yogya hai / saMsAra samudra ke pAra hone meM udyoga yukta aura pratiSThAdi vidhiyoM ko jAnane vAle puruSoM kA kanyAdi vastuoM se satkAra karane vAlA dharma kA dhAraka kahalAne yogya hotA hai| jisane apanI pavitra kanyA kA dAna diyA hai kahanA cAhiye ki usane dharma artha aura kAma se yukta gRhasthAzrama hI diyA hai| kyoMki gRhiNI arthAt strI ko hI to ghara kahate haiN| satkanyAM dadatA dattaH satrivargo gRhAzramaH / gRhaM hi gRhiNImAhurnakuDayakaTisaMhatim // arthAt-satkanyA ko dene vAloM ne dharma artha aura kAma sahita gRhAzrama ko diyA / yahI kAraNa hai ki gRhaNI kA hI ghara kahate haiN| lakar3I miTTI ke samudAya ko nahIM kahate / tathA trivarNAcAra meM kahA hai ki: caityAlayaM jinendrasya nirmApya pratimAM tathA / pratiSThAM kArayeddhIpAnhemaH saMghanta tarpayet // For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - saMzayatimirapradIpa / 117 pUjAya tasya satkSetragrAmAdikaM pradIyate / abhiSekAya godAnaM kIrtitaM munibhistathA / / zuddhazrAvakaputrAya dharmiSThAya driidrinne| kanyAdAnaM pradAtavyaM dharmasaMsthitihetave // zrAvakAcAraniSTho'pidarIdrI karmayogataH / suvarNadAnamAkhyAtaM tasmAdAcArahetave / / nirAdhArAya niSpApazrAvakAcArarakSaNe / pUjAdAnAdikaM kartuM gRhadAnaM prakIrtitam / / padbhagaM gantumazaktAya pUjAmaMtravidhAyine / tIrthakSetrasuyAtrAyai sthAzcadAnamucyate // bhaTTArakAya nAya kIrtipAtrAya kIrtaye / hastidAnaM pariproktaM prabhAvanAGgahetave / durghaTe vikaTa mArge jalAzayavivarjite / apAsthAnaM paraM kuryAcchodhatena suvAriNA / / annavastraM yathAzaktiH pratigrAmaM nivezayet / zaityakAle supAtrAya vastradAnaM satUlakam // jalAdivyavahArAya pAtrAya kAMsyabhAjanam / mahAvratIyatIndrAya picchaM cApi kamaMDaluma / / jinagehAya deyAni pUjopakaraNAni vai / pUjAmaMtravidheSTAya paNDitAya mubhUSaNam // mAt-jina mandira aura jina pratimAoM ko banavAkara For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 118 saMzayatimirapradIpa / unakI pratiSThA karAnI cAhiye / aura suvarNAdikoM se saMgha ko acchI taraha dharma buddhi pUrvaka santoSita karanA yogya hai / jina bhagavAn ke abhiSekAdi kAryoM ke liye gau kA dAna denA caahiye| dharma kI sthiti banI rahe kisI kAraNa se dharma kAryoM meM vighna na Ave isa abhiprAya se daridrI dharmAtmA zuddha zrAvaka putroM ke liye kanyAdAna denA atyanta paropakAra kA kAraNa hai| yahAM para kanyAdAna kA prayojana kanyA kAdedenA nahIM smjhnaacaahie| kintu isakA yaha tAtparya hai ki kadAcit karma yoga se koI zrAvaka putradaridrI hai kintu vAstava meM atyanta dharmAtmA hai to yathA 'rSa paddhatyanusAra usakA vivAha karanA cAhiye / jisa taraha zrAvakAcAra kA mArga hai usI taraha usakA pAlana karane vAlA hai parantu pApa karmoM ke paripAka se bicArA daridrI arthAt dhana se rahita hai to zrAvaka logoM kA pradhAna karttavya hai ki usake dharmAcAra kI sthiti ke liye svarNAdi dravyoM kA dAna de jisa se usako saMsAra sambandhi kisI taraha kI AkulatA naho aura dharma kA sevana nirvina calatA rahe / vAstava meM yaha bAta hai bhI ThIka jo loga darIdrI hote haiM saMsAra meM unakI bar3I hI durdazA hotI hai| unheM kaNa kaNa ke liye dUsarA kA muMha tAkanA par3atA hai cAroM ora vicAroM kA tiraskAra hotA hai| jahAM jAte haiM vahAM itanI burI dRSTi se dekhe jAte haiM ki jisake likhane ko lekhanI kuMThita hotI hai| yaha bAta unase pUchiye jinheM isa darIdra vyAghra kA sikAra bananA par3A hai / isI se kahate haiM ki jaina maharSiyoM kI buddhi kI advitIya zakti hai| unhoMne zrAvakoM ko yaha pahale hI upadeza kara diyA ki dekho apane bhAIyoM kI khabara kabhI mata bhUlanA isI upadeza se yaha For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 119 bhI prAdurbhavita hotA hai ki unheM jAtIya vAtsalya bhI bar3A bhArI thaa| jisase ve apanI A~khoM se apanI jAti ko kabhI duHkhI dekhane kI icchA nahIM rakhate the / parantu hAya Aja kahA~ vaha bAta ? aba to eka kA eka duzmana hai eka kA eka vinna karatA hai| ThIka yaha kahAvata jaina jAti para ghaTa rahI hai ki " kAla ke pherasoM sumeru hota mATI ko" kisI samaya jaina jAti unnati ke zikhara para thI Aja vaha rasAtala nivAsinI hone kI ceSTA kara rahI hai to Azcaya hI kyA hai ? pAThaka prasaGga hI aisA Apar3A isaliye daza pA~ca paMkti viSayAntara para bhI likha DAlI haiM parantu yadi Apa loga una para kucha bhI upayoga daMge to ve hI paMktiye bahuta kucha aMza meM lAbha dAyaka ThaharaMgI / isI abhiprAya se unakA likhanA ucita samajhA hai| maiM AzA karatA hU~ ki ve Apa ko azrAvya na hogii| Azraya karake sahita aura pApa rahita zrAvakAcAra kA yathokta rIti se pAlana karane vAloM ke liye jina bhagavAna kI pUjana tathA dAnAdi satkarmA ke karane ko gRha kA dAna denA ucita hai| tAtparya yaha hai ki jabataka dharmAtmA puruSoM kI ThIka taraha sthiti na hogI tabataka unheM nirAkulatA kabhI nahIM ho sakatI aura isI AkulatA se inake dharma kAyaryA meM sadaiva bAdhAyeM upasthita hotI rahegI / isaliye dharma kAryo ke nirvighna calane ke prayojana se gRha dAna ke dene kA upadeza hai| jo loga jina bhagavAna kI pUjana tathA maMtra vidhAnAdi karane vAle haiM parantu vicAra azakta hone se pAvoM se gamana karane ko asamartha haiM to unake liye tIrtha kSetrAdikA kI yAtrA karane ke liye ratha kA athavA azvAdi vAhanA kA dAna denA bahuta Avazyaka hai| For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 120 sNshytimirprdiip| jinamata meM yadyapi bhaTTArako kA sampradAya prAcIna nahIM hai aura na zAstra vihita hai parantu kisI kAraNa vizeSa se cala par3A hai| mahArakoM ke dvArA kitanI jagaha~ jina dharma kA anirvacanIya upakAra huA hai arthAt yoM kaho ki jisa samaya se parIkSA pradhAniyoM kI pravalatA hone lagI aura dinoM dina munisamAja rasAtala meM pahuMcane lagA usa samaya meM jainadharma para AI huI ApattiyoM kA sAmanA karake use inhIM bhaTTAraka logoM ne nirvina kiyA thA isaliye unakA upakArakatva kI apekSA se yathocita sanmAna karanA cAhiye / isI se granthakAra kahate haiM ki kIrti ke pradhAna pAtra jaina bhaTTAraka logoM ke liye apanI kIrti cAhane vAloM ko hAthI kA dAna denA ucita hai| jisa jagaha~ nadI vApikA, sarovarAdi rahita, atyanta durghaTa, vikaTa mArga ho aisI jagaha zuddha jala ke pIne kA sthAna jise pracalita bhASA meM "po" kahate haiM banAnA cAhiye / aura yathA zakti jitanA ho sake usI mAphika annakSetra (bhojanazAlA) kholanI cAhiye jisase dIna, duHkhI, darIdrI, puruSoM ko bhojanAdi diye jAte ho tathA zItakAla meM acche pAtroM ko tUla sahita vasro kA dAna denA yogya hai| jala pIne ke liye tathA bhojanAdi vyavahAra ke liye kAMzI vagairaha ke pAtra denA cAhiye / mahAvrata ke dhAraNa karane vAle muniyoM ke liye kamaNDalu tathA picchikAdi denI yogya hai| tathA jina mandiroM meM pUjanAdi kAryoM ke liye aneka taraha ke upakaraNa, aura pUjana pratiSThAdi mantra vidhiyoM ke karAne vAle paNDitoM ke liye bhUSaNAdi denA caahiye| jina zAstroM meM dekhoge una saba meM isI taraha AzA milegii| For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 11 wwwwwwwwwwws namrwwwwwwwwwwwwwm __ pAThaka ! vicAreM ki isa taraha dAna ke viSaya ko pravRtti meM lAne se jaina siddhAnta ko kisI taraha bAdhA pahu~ca sakegI kyA? merI samajha ke anusAra isa viSaya ke pracAra kI hamArI jAti meM bar3I bhArI AvazyaktA hai| yahI kAraNa hai ki Aja jAti se isa pavitra viSaya ko rasAtala meM apanA nivAsa jamA lene se isa pavitra aura puNyazAlI samAja ke kitane to loga pApI peTa kI pIr3A se pIDita hokara yama ke mahamAna bane jA rahe haiN| kitane nirAzraya bicAre anna ke eka eka kaNa ke liye trAhi prAhi kI dinarAta Ahe bhara rahe haiM / usa para bhI phira yaha bhayAnaka durbhikSa kA dhar3Adhar3a jArI honA / kitane isa bhayAnaka masmavanhi kI zAnti ke na hone se galiyoM meM pA~vo kI ThokaroM se TakarAte phirate haiN| kitane vicAre sarvatayA asamartha ho jAne para aneka taraha bure upAyoM ke dvArA apanI jIvana yAtrA kA nirvAha karane lagate haiN| ThIka bhI hai "maratA kyA na karatA" pAThaka mahodaya ! Apa jAnate haiM na ? yaha vahI jAti hai jisa meM puNya kI parAkASThA ke udAharaNa tIrthakara bhagavAna avatAra lete haiM / yaha vahI jAti hai jisa meM bharata cakravartI sarIkhe tejasvI paidA huve the parantu khedai ! Aja usI jAti ke manuSyoM kI yaha avasthA hai jo dina rAta trAhi trAhi kI pukAra meM bItatI hai| bhagavati vasundhare! aise avasara meM jAti ke logoM ko to nato apane bhAIyoM kI dazA kI dayA hai aura na jAti meM vidyA pracArAdi sadguNoM kI khabara hai isaliye aba tumhI ina duHkhiyoM ke liye apanA mukha vivara phAr3a do jisase ye bicAre usI meM samAjAya~ aura sadA ke liye jagata se apane nAma ko uThAle / athavA aya gagana maNDala! jabataka mahA devI For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| vasundharA isakArya ke liye vilambakaratI hai tabataka tumhI apane kisI eka bajrakhaMDa ko girAkara una dIna duHkhiyoM kA upakAra kara do / adhika kahA~ taka likhe yaha lekhanI bhI hAtha se giratI huI jAna par3atI hai astu / phira bhI rahA nahIM jAtA isaliye aura kucha nahIM to eka zloka aura bhI likhe dete haiM jisase hamAre bhAIyoM ko jAti kI avasthA kA bhI kucha khyAla hoH parivartini saMsAre mRtaH ko vA na jAyate / sa jAto yena jAtena yAti vaMzaH samunnatim // basa ! dekhate haiM aba kauna apanA nAma jAti ke upakAra sambandhI kAryoM ke karane meM pahale likhavAte haiM / "dazadAna" kA viSaya aneka zAstroM ke pramANoM dvArA siddha karake Apa logoM ke sAmane sAdara samApta karate haiM isakA pracAra baDhAnA athavA aura bhI ise rasAtala meM dhasakAnA ye donoM ghAta Apake hAtha meM haiM jaisA ucita samajhe vaisA anuSThAna meM lAveM / kIrti tathA akIrti ko vaha svayaM saMsAra meM prasiddha krdegaa| parantuHakIrtyA tapyate cetazvetastApo'zubhAsravaH / tattatprasAdAya sadA zreyase kIrtimajayet / / arthAt-saMsAra meM akIrti ke phelane se citta ko eka taraha kA santApa hotA hai aura usI santApa se khoTa karmA kA Asrava AtA hai / isaliye citako prasanna karane ke liye tathA apane kalyANa ke liye manuSyoM ko kIrti kA sampAdana karanA caahiye| yaha nIti kA mArga hai| For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / 123 siddhAntAdhyayana jisa viSaya ko likhane kA hama vicAra karate haiM vaha viSaya hamAre pAThakoM ko Azcaya kA kAraNa jAna par3egA aisA hamArA AtmA sAkSI detA hai| isa viSaya para Adhunika vidvAnoM kA bilkula lakSya nahIM hai / khaira ? Adhunika vidvAnoM ko jAne dIjiye so pacAsa varSa pahile ke vidvAnoM kA bhI isa viSaya para audAsInya bhAva dekhA jAtA hai / isake siddha karane ke liye una vidvAnoM ke banAye huve bhASA granthoM kA hI svarUpa ThIka kahA jAsakegA / una logoM ne saikar3oM saMskRta prAkRta granthoM kI bhASA banA DAlI parantu kisI vidvAna ne apane banAye huve granthoM meM isa viSaya kA Andolana nahIM kiyA isakA kAraNa hama unakI upekSA buddhi ko chor3akara aura kyA kaha sakate haiN| eka upekSA to vaha hotI hai jaise anyamatiyoM kI pustakoM ko dekhane ke liye dila gavAhI nahIM detA isaliye unakA paThana pAThana rucikara nahIM hotA / dUsarI upekSA jaina zAstroM ke viSaya meM kaha sakate hai isakA kAraNa yaha kahA jA sakatA hai ki jina viSayoM meM unakA mata abhimata nahIMthAisI kAraNa una viSayoM ke upara lakSa nahIM diyA hai| yaha prakaraNa anyamatiyoM ke zAstroM kA tonahIM hai isaliye yahI kahA jA sakegA ki ukta viSaya meM una vidvAnoM ko abhimata nahIM thA / isa kA kAraNa kyA hai yaha meM nahIM kaha sakatA ise hamAre vicAra zIla pAThaka svayaM anubhava meM le aave| For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / maiM jahAM taka vicAra karatA hUM to mere dhyAna meM jaina jAti ke avanati kI kAraNa prakRta viSaya kI upekSA hI huI hai| isa bAta ko AbAla vRddha kaheMge ki koI kAma ho vaha samayAnu kUla honA cAhiye asamaya meM kiye huve kAma se jitanI abhilaSita artha kI icchA kI jAtI hai vaha usa prakAra na hokara kahIM usase adhika hAni kI kAraNa bhUta par3ajAtI hai yahI kAraNa hai ki Aja jaina samAja bhI isI dazA se Arta dikhAI par3atA hai / yadi muni avasthA meM rahakara gRhastha dharma kA AcaraNa kiyA jAya to use koI ThIka nahIM kahegA usI taraha gRhastha avasthA meM rahakara muniyoM kesA AcaraNa kare to vaha nindA kA hI pAtra kahA jA sakegA / isIliye rAjarSi zuma candrAcArya ne gRhasthoM ko kaI kAraNoM kA amAva rahane meM dhyAnAdiko kI siddhikA niSedha kiyA hai niSedha hI nahIM kintu gRhasthoM ko anadhikArI bhI batalAye haiM vaha kathana isa taraha hai na pramAdajayaH kartu dhIdhanairapi pAryate / mahAvyasanasaMkIrNe gRhavAse'tinindite // zakyate na vazIkata gRhibhizcapalaM manaH / atazcittaM prazAntyarthaM sadbhistyaktA gRhasthitiH // pratikSaNaM dvandvazatAtta cetasA nRNAM durAzAgRhapIDitAtmanAm / nitambinIlocanacaura saMkaTe gRhAzrame nazyati svAra mano hitam // For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / nirantarA naLadAhadurgame kuvaasnaadhvaantvilluptlocne| anekacintAjvarajihitAtmanAM nRNAM gRhe nAtmAhitaM prasidhyati // hitAhitavimRtAtmA svaM shshvdvessttyedgRhii| anekAraMbhajaiH pApaiH kozakArakRmiryathA // jetuM janmazetanApi rAgAdharipatAkinI / vinAsaMyamazAstreNa na sadbhirapi zakyate / / pramaNDapavanaH prAyazcAlyate yatra bhUbhRtaH / tatrA''GganAdibhiH svAntaM nisargataralaM na kiM // khapuSpamathavAzRGga kharasyApi pratIyate / na punardezakAlepi dhyAnasidihAzrame // arthAt aneka taraha kI AkulatAdiko se vyApta aura atyanta nindita gRhavAsa meM bar3e bar3e buddhimAna loga pramAda ke jItane ko samartha nahIM hote haiM isIkAraNa gRhastha loga apane caMcala mana ko vaza karane meM niHzakta kahe jAte haiN| yahI kAraNa hai ki isa saMsAra ke santApa se pIDita apane AtmA kI zAnti ke liye uttama puruSa gRhasthiti ko tilAJjalI dete haiM / isI se kahate hai ki jo loga hara samaya aneka taraha kI ApattiyoM se ghire huve rahate haiM tathA khoTI AzA rUpa pizAca se pIDita haiM unheM aGganAo ke locana rUpa cAroM se bhare huve gRhAzrama meM apane Atmahita kI siddhi kI nahIM hotI / nirantara duHkhA. For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / grike santApa se duSpraveza aura viSayAdi sambandhi khoTI bAsanA rUpa gADAndhakAra se jisa meM manuSyoM ka netrIpara eka taraha kA paradA par3a jAtA hai vaise gRhAzrama meM hajAroM prakAra kI cintAjvara se AtmA ko kuTila karane vAle gRhasthoM ko dhyAna kI siddhi ho jAnA Azcarya janaka hai Azcarya janaka hI nahIM kintu atyanta asaMbhava kahanA caahiye| saMsArI loga anakataraha ke viSayAdi janya AraMbhA se hita tathA Ahata ke bicAra se rahita apanI AtmA ko vyApta karate haiM jisa taraha makar3I apane ko tantuo se vyApta karatI hai / jina logoM ke pAsa saMyama arthAt munivrata kA dhAraNa karanA rUpa zAstra nahIM hai ve loga so janma paryanta bho AtmasvarUpa ke ghAta karane vAle rAgAdi zatruoM kI senA ko jotane ke liye apanI sAmarthya kabhI nahIM pragaTa kara skte| jisa pravala kAla kI pracaNDa vAyu se baDe 2 unnata parvata kSaNamAtra ma tIna teraha ho jAte haiM to striyoM ke samvandha se svabhAvika caMcala mana nahIM calegA kyA? rAjarSi zubha candra isa bAta ko jora ke sAthama kahate haiM ki cAhe kisI kAla meM AkAza ke puSpa tathA gadhe ke sAMga yadi saMbhava bhI mAna liye jAva to bhale ho parantu gRhasthA ko dhyAna kI siddhi kisI deza meM tathA kisI kAla meM bhI ThIka nahIM mAna skte| pAThaka mahAzaya ! dekhI na ? mahArAja zubha candrajI kI pratikSA / kyA kabhI Apa isake viruddha svapna meM bhI kalpanA kara sakate haiM ki gRhasthoM ko dhyAna kI siddhi hogI ? nAhaM nahiM / aura yaha bAta hai bhI ThIka kyoMki gRhasthA ko jaba nirantara apane gRha jaMjAloM se hI chuTakArA nahIM milatA phira atyanta duSkara dhyAna siddhi unake bhAgya meM kahA se likhI milegA? For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzaya timirapradIpa | 127 parantu Aja to rAjarSi ke kathana viruddha apanI jAti meM anuSThAnoM kA upakrama dekhate haiM kahiye aba hama yaha kaise na kaheM ki yaha hamArA pUrNa nAza kA kAraNa tathA dobhAya nahIM hai | kundakundAcArya rayaNasArameM kahate haiM ki dANaM pUjAmukkhaM sAvadha asAvago teNa / viNa jhANajhayaNamukkhaM jai dhammaM taM viNA sovi // arthAt gRhasthoM kA dAna pUjanAdikoM ko chor3a kara aura koI pradhAna dharma nahIM hai / isa kathana se yaha spaSTa hotA hai ki gRhasthoM ko apane dAna pUjanAdikoM maihI nirata rahanA cAhiye / upadeza to yaha thA parantu kAlake parivartana ko dekhiye ki aise bahuta kama loga mileMge jinheM gRhastha dharma para gAr3ha zraddhA aura aise bahuta dekhene meM AveMge jinakA yaha zraddhAna hai ki eka taraha se jina bhagavAna kI pUjana pratiSThAdika bhI zubha rAga ke kAraNa hone se heya haiM arthAt yo kahanA cAhiye ki jisa taraha eka kArAgraha aisA hai ki jisa meM nirantara duHkha sahana karane par3ate haiM aura eka aisA hai ki jisa meM sukhoMkA abhiniveza hai parantu pratibaMdha kI apekSA donoMko kArAgraha kahanA par3egAhI yahI avasthA zubharAga tathA azubha rAgakI samajhanI caahiye| eka to pApakI nivRtikA kAraNa hone se svargAdikoM ke sukhAkI kAraNa hai| eka meM pApakI prAcuyatA hone se narakAdikoM kI kAraNa hai parantu kahI jAya~gI donoM rAgahI / aura rAgahI Atmalabdhi keliye pratibandha svarUpa hai / isaliye nizcaya kI apekSA donoM tyAjya kahI jAyeMgI For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sNshytimirprdiip| ityAdi / isI taraha kA zraddhAna hai aura isI zraddhAna ke anusAra kArya meM bhI pariNata hote prAyaH dekhe jAte haiM / hamane bahuta se adhyAtma maNDalI ke vidvAnoM ko dekhne haiM parantu unameM aise bahuta kama dekhne haiM jinheM jina bhagavAna kI pUjanAdi vidhiyoM meM vAstavika gRhastha dharmAnusAra premaho / unalogoM kA nityakarma gRhastha dharma kI lajjA se kahiye athavA loga pravRti se kevala bhagavAn kI pratimA kA darzana tathA zrAvakAcArAdi viSayoM ke dharma granthoko chor3akara kevala adhyAtmazAstroM kA svAdhyAya karanA rahagayA hai yahI nahiM kintu unalogo kA upadeza bhI hotA hai to vaha isI viSaya ko liye hotA hai| aise logoM ke muha~ se kabhI kisI ne gArhasthya dharmakA upadeza nahIM sunaahogaa|smaa vageraha meM zAstra bhI hoMge to isI viSaya ke| zrotAgaNa cAheM alpakSa ho cAhe kucha jAnanevAle, cAhe gRhastha dharma ko kisI aMza meM jAnate ho athavA anabhiSa, cAhe bAlaka ho athavA vRddha sabhI ko adhyAtma sambandhI, granthoM kA upadeza milegA jina meM prAyaH munidharma kA varNana hone se vyavahAra dharma se upekSA kI gaI hai| Aja jainiyoM meM grahastha dharmakA jAnanevAlA eka bhI kyoM nahIM dekhAjAtA tathA kisI aMza meM bhI zrAvaka dharma kA pAlana karane vAlA kyoM nahIM dekhAjAtA? isakA kAraNa bAlakapana se adhyAtmagranthoM kI zikSA dene ke sivAya maura kuchabhI nahIM kaha sktaa| isa viSaya meM aba jarA maharSiyoM kA bhI mata suniye| zrI samantabhadrAcArya kahate haiM kivAracaryA ca sUryapatimA trikAlayoganiyamazca / siddhAnta rahasyAdiSvadhyayanaM nAsti dezaviratAnAm // For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzaya timirapradIpa | 129 arthAt - deza virati grahasthoM ko dina meM pratimAyoga, vIracaryA, niyama pUrvaka nityaprati trikAla yoga kA dhAraNa karanA aura siddhAnta zAstroMkA adhyayana ina viSayoM meM adhikAra nahIM hai / zrI vasunandi zrAvakAcAra meM - diNapADamavIracaryAtiyALayogadharaNaM NiyameNa / siddhAntarahassAdhayaNaM adhiyAro NatthidezaviradANaM / arthAt - dina meM pratimAyoga dhAraNa karane kA, vIracaryA svIkAra karake AhAra lenekA, niyama se trikAla yoga dhAraNa karane kA tathA siddhAnta zAstroM ke adhyayana kA dezavirati logoM ko adhikAra nahIM hai / sAgAradharmAmRta meM thAvako vIracayaist: pratimAtApanAdiSu / syAnnAdhikArI siddhAntarahasyAdhyayane'pi ca // arthAt - zrAvaka loga, vIracaryA ke, dina meM pratimAyoga ke dhAraNa karane ke tathA siddhAnta zAstroM ke adhyayana karane ke adhikArI nahIM hai / zrI dharmasaMgraha meM: kalpante vIracaryA pratimAtApanAdayaH / na zrAvakasya siddhAntarahasyAdhyayanAdikam // arthAt - vIracaryA se ahArAdi ke karane ke dina meM pratimAyoga se parItApanAdikoM ke sevana karane ke tathA siddhAntAcAra sambandhI granthoM ke paThana pAThana ke adhikArI grahastha loga nahIM haiN| For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 130 saMzayatimirapradIpa / dharmAmRta zrAvakAcAra maiHtrikAlayoge niyamo vIracaryA ca sarvayA / siddhAntAdhyayanaM sUryapratimA nAsti tasya vai // arthAta-grahasthoMko dina meM pratimAyoga se tapAdi, vIracaryA se bhojana vRtti tathA siddhAnta zAstroM kA adhyayanAdi nahIM karanA caahiye| bhagavAnindranandi svAmI to yahAMtaka kahate haiM kiHAyakANAM gRhasthAnAM ziSyANAmalpamedhasAm / na vAcanIyaM purutaH siddhAntAcArapustakam // arthAta-AryakA gRhastha aura thor3I buddhi vAle ziSyoM ke Age siddhAntAcAra sambandhI granthoM ko yAcanA bhI yogya nahIM hai unakA adhyayana to dUra rahai / ityAdi zatazaH granthoM meM isI prakAra varNana dekhA jAtA hai| aba isabAta para hamAre buddhimAn pAThaka hI vicAra kareMki AcAryoM ne kucha na kucha hAni to avazya dekhI hogI jabahI gRhasthI ko siddhAnta viSaya kI pustakoM ke adhyayanAdi kA niSedha kiyA hai| merI samajha ke anusAra isase bar3I aura kyA hAni kahI jA sakegI ki jinake dina rAta adhyayanAdika se gRhastha dharma samUla se hI calA jAtA hai| usakI vAsanA bhI una logA ke dila meM nahiM rhtii| prazna--yaha kahanA bahuta asaMgata hai yadi aisehI tumhAre kathanA. nusAra mAna liyA jAya tA yaha tokaho ki ye grantha phira kisake upayoga meM AvaMge? For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 131 uttara-isakA yaha artha nahIM kahA jA sakatA ki jo grantha gRhasthoM ke upayoga nahIM Ave to ve kisI ke upayoga meM nahIM Asakate / AcAryoM ne sahasro grantha munidharma sambandha ke bhI nirmApita kiye haiM parantu ve hamAre upayoga meM kisI taraha nahIM Asakate to kyA isase yaha kahA jA sakegA ki ve anupayogI hai ? isakA yaha artha nahIM hai kintu yo samajhanA cAhiye ki munidharma ke grantha muniyoM ke upayogI hote haiM gRhastha dharma ke grantha gRhasthI ke upayogI hai| isIliye AcAryoM kA yaha kahanA bahuta yogya aura AdaraNIya hai| kahane kA tAtparya yaha hai ki muniyoM ko apane AcAra vicAra ke granthoM ke anusAra calane kA upadeza hai aura gRhasthoM ko gRhastha dharma ke anusaar| isa taraha se isa viSaya kA zAstroM meM ullekha hai| vaha Apa logoM ke sanmukha upasthita hai| jaina jAti meM isa viSaya kI kitanI avazyaktA hai yaha bAta AsAnI se mAlUma ho sakatI hai / kevala jAti kI dazA para tathA apane anukUla gArhasthya dharma para lakSya denA caahiye| hamArI avanati kA pradhAna kAraNa hamalogA se gRhastha dharma kA ThIka taraha pAlana nahIM honA hai| arthAt yokaho ki gArhasthya dharma kA Aja hama logoM meM nAma nizAna taka nahIM pAyA jAtA / loga apane dharma ko chor3a kara UMce daraje para car3hane ke upAyoM meM lage huve haiM arthAt yo kaho ki sopAna ke vinA akAza kI sImA pAra karanA cAhate haiM parantu yaha AzA unakI kahAM taka siddhitA For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 132 saMzayatimirapradIpa / kA avalambana karegI yaha viSaya saMzayopahata hai| jo ho yaha to avazya kahanA paDegA ki gRhasthoM ko apane AcAra vicAra ke zAstroM kA abhyAsa karanA cAhiye / hama logoM ke liye yahI kalyANa kA mArga hai / muni dharma sambandhI zAstra hamAre liye eka taraha se upayogI nahIM hai kadAcit kaho ki kyoM ? isake khulAsA ke liye kavi pravara banArasIdAsa jI kA itihAsa sAmane upasthita hai|jraa banArasI vilAsa kA pATha kara jAiye usase spaSTa ho jaaygaa| 2. muNDana viSaya. (caulakarma) zrAddha, Acamana, aura tarpaNa kI taraha muNDana bhI vartamAna pravRtti ke anusAra eka nayA viSaya hai| cAhe jaina zAstroM meM bhalehI prAcIna ho parantu abhI ke logoM ke dhyAna meM nahIM aaskegaa| yaha bAta dUsarI hai ki muNDana viSaya kA jaina zAstroM meM ullekha hai parantu yadi kisI ko isa viSaya kA zraddhAna karAne ke liye pratIti karAI jAya to, zAyada hI ise koI svIkAra karane kI hAmI bharegA / maiM jahAM taka khayAla karatA hU~ ise bhI mithyAtva kA kAraNa batA kara niSedha kareMge / ise jainiyoM kA eka taraha se daurbhAgya kahanA cAhiye ki Aja bhI jaina samAja meM pratyeka viSaya ke zAstroM ko vidyamAna rahate bhI una para zraddhA kAma nahIM krtii| jinheM sAkSAmithyAtva kahanA cA For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzatimirapradIpa | 133 hiye aisI aneka kriyAyeM jaina jAti meM pracalita ho rahI hai| jina se Aja jaina jAtiisa dazA ko pahu~ca cukI hai aura dinoM dina adhastala meM samArahI hai unake dUra karane ke liye kisI maiM caitanyatA jAgrata nahIM hotI / yahI kAraNa hai ki Aja jaina jAti meM eka bhI susaMskAroM se saMskRta nahIM dekhA jAtA, eka bhI pUrNa vidvAn nahIM dekhA jAtA, eka bhI tejasvI nahIM dekhA jAtA / una utkaTa mithyAtva kI kAraNa bhUta ArSavidhi rahita vivA - hAdi kriyAoM kA to kAlA mu~ha karane ke liye koI prayatna zIla nahIM hotA aura prAcIna kriyAoM kI yaha dazA ! kahiye ise kona jAti ke avanati kA kAraNa nahIM kahegA ? pAThaka mahAzaya ! mahAtmA maharSiyoM kI kArya kuzalatA para jarA bicAra kariye unheM kyA vizeSa lAbha ho sakatA thA jo ve mantra tantrAdi viSaya sambandhI granthoM ko likha kara apane amUlya samaya ko tapazcaraNAdikoM kI ora se khIMcate ? unheM punaH saMsAra ke vAsa ko svavAsa banAne kI abhilASAthI kyA ? nahiM nahiM ! yaha jitanA una logoM kA prayAsa hai vaha kevala yU thoM ke kalyANa ke liye / ise eka taraha se una logoM kA anugraha kahanA cAhiye / parantu isake sAthahI jaba hama apanI pravRtti para dhyAna dete haiM to hRdaya zokAnala se jvalita hone lagatA hai / kheda ! kahAM yaha nIti kI zruti aura kahA~ hamArI kRtajJatA: mahatAM hi paropakAritA sahajA nAdyatanI manAgapi / astu | ise kAla cakra kI gati hI kahanI caahiye| hamArA For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 134 sNshytimirprdiip| prakRta viSaya muMDana para vivecana karane kA hai / yadyapi pravRti to kucha aura hI dekhI jAtI hai parantu isa se hama apanA zAstra mArga se cyuta honA ThIka nahIM samajhate / isaliye yaha to khulAsA kiye hI dete haiM ki muMDana arthAt caulakarma jise kezA vApa bhI kahate hai jainazAstroM se viruddha nahIM hai / parantu dhyAna. rahe ki jisa prakAra muMDana viSaya ke sambandha meM brAhmaNa logoM kA kahanA hai athavA jisa taraha ve karate haiM usa prakAra jaina zAstroM meM muMDana kA vivecana nahIM hai / use tomaharSiyoM ne sarvathA mithyAtva kA hI kAraNa kahA hai / muMDana se jainAcAryoM kA kyA tAtparya hai ise nIce zAstrAnusAra khulAsA karate haiM / zrImadbhagavajinasena maharSi mahApurANa ke 30 ve parva meM muMDana ke sambandha meM yo likhate haiM : kezAvApastu kezAnAM zubhe'nhi vyaparopaNam / soreNa karmaNA devagurupUjApuraHsaram // gandhodakArditAnkRtvA kezAn zeSAkSatocitAn / mauNDayamasya vidheyaM syAtsacalUM vA'nvayocitam // sapanodakadhautAGgamanuliptaM sabhUSaNam / praNamayya munInpazcAyojayedvandhutAziSA // caulAkhyayA pratIteyaM kRtpunnyaahmaalaa| kriyA'syAmAhato loko yatate pryaamudaa|| (iti kezAvApaH) arthAt-deva aura guru kI pUjana pUrvaka kSaura karma se zubha dina meM bAlaka ke zira ke kezo ke kaTavAne ko kezAvApa kriyA For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzaya timirapradIpa | 135 kahate haiM / isIkA khulAsA kiyA jAtA hai| pahale kezoM ko gandhodaka se gIle karake phira unheM jina bhagavAn kI pUjana ke samaya ke zeSAkSatoM se yukta karane cAhiye / phira bAlaka kA muMDana zikhA (cauTI ) sahita athavA apane kula ke anusAra karanA yogya hai| muMDana huve bAda snAna karAkara bAlaka ke zarIra meM gandha vagairaha sugandhata vastuoM kA lepana tathA bhUSaNa paharAnA cAhiye / ina kriyAoM kI samApti ho jAne para pahale usa bAlaka ko muniyoM ke pAsa lejAkara unheM namaskAra karAnA caahiye| isake bAda bandhu logoM ke AzIrvAda se usa bAlaka ko yojita kareM / puNyAha bAcana maGgala svarUpa isa kriyAko "caulakarma" kahate haiM isa kriyA meM logoM ko bahuta sampadA pUrvaka prayatna karanA cAhiye / zrI indranandi pUjAsAra meM jahA~ garbhAdhAnAdi kriyAoM ke nAma likhe haiM una meM kezAvApa ( muMDana ) bhI likhA huA hai: AdhAnaprItisImantajAtakarmAbhidhAnakam / bahiryAnaM niSadyAnnakezavApAkSarodyamAH // suvAcanopanItizva vrataM darzanapUrvakam / sAmAyikAdyanuSThAnaM zrAvakAdhyayanArcanam // arthAt AdhAna, prIti, sImanta, jAtakarma, vahiryAna, niSadyA annaprAsana, kezAvApa, (caulakarma ) isI kA nAma muMDana hai / akSarAbhyAsa, suvAcana, upanayana (yajJopavIta) darzana ( vartAva taraNa), sAmAyikAdi anuSThAna, zrAvakAdhyana isataraha muMDana kA viSaya likhA huA hai| For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 136 www.kobatirth.org saMzayatimirapradIpa | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aura bhI : niSadyAnavame mAse vatsare'nnAzanakriyA / tRtIye vatsare kuryAccaulakarmasutodayAt // arthAt bAlaka ko nava mahIne kA hone para upavezana kriyA, eka varSa kA hone para annaprAzana aura tIsare varSa caulakarma arthAt muMDana karanA cAhiye / tathA trivarNAcAra meM likhA huA hai ki :muMDanaM sarvajAtInAM bAlakeSu pravarttate / puSTivalamadaM vakSye jainazAstrAnumArgataH // tRtIye prathame vA'bde paJcame saptame'pi vA / caulakarma gRhI kuryAtkulakarmAnusArataH // tathA : caulAst bAlakaM snAyAmmugandhazubhavAriNA / zubhe zubha nakSatre bhUSayedvatrabhUSaNaiH // pUrvavaddhamaM pUjAM ca kRtvA puNyAhavAcakaiH / upalepAdikaM kRtvA zizuM siJcetkuzodakaiH // yavamASatilabrIhizarmA pallavagomayaiH / zarAvAH SaT pRthakvarNA vinyasyeduttarAdizi / / dhanuH kanyAyugamatsya vRSameSeSu rAziSu / tato yavazarAvAdInvinyasyetparitaH zizoH // For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| kSuraM ca rkattarI karcasaptakaM gharSaNopalam / nidhAya pUrNakuMbhAre puSpagandhAkSatAnkSipet // mAtrakasthitaputrasya sadhauto'gre sthitaH pitA / zItoSNajalayoH pAtra siJcayedyugapajalaiH // nizAmastu dadhi kSitvA tajjalazcaziroruhAn / savyahastena saMsecya prAdakSiNyena gharSayet // navanItena saMghRSya kSAlayeduSNavAriNA / maMgalakuMbhanAreNa gandhodakena siJcayet // tato dakSiNakezeSu sthAnatrayaM vidhIyate / prathamasthAnake tatra karttanavidhimAcaret / / zAlipAtraM nidhAyAgre khadirasya zalAkayA / paJcadarbhaH sapuSpaizca gandhadravyaiH kSureNa ca // vAmahastena kezAnAM vattiM kRtvA ca ttpitaa| aMguSTAGgulibhizcaitAn dhRtvA hastena katayet // arthAt-muMDana ( caulakarma) sarva jAtiyoM ke bAlakoM meM hotA hai / isaliye puSTi aura bala ke dene vAle muMDana viSaya ko Aja zAstrAnusAra likhatA hU~ / gRhastha logoM ko yaha caula karma pahale, tIsare, pAMcave, vA sAtaveM varSa zAstroM ke anusAra karanA caahiye| vizeSa yoM hai-pahale jisa bAlaka kA caula karma honA hai use zubhadina meM aura zubha nakSatra meM sugandha jala se snAna karAkara vastra bhUSaNa se alaMkRta karanA cAhiye / jisa taraha For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / ~~~~~~~~~~~~ garbhadhAnAdi vidhiyoM meM homa pUjana kiyA jAtA hai usI taraha isa samaya bhI puNyAhavAcaka se homAdi vidhi karake sugandha padArthoM se bAlaka ko lepana lagAkara usakA kuzodaka se siJcana karanA cAhiye / phira java, ur3ada, tila, zAla, samI vRkSa ke patra tathA gomaya inase chaha zarAvo ko bhara kara ustara dizA meM rakhe / dhanu, kanyA, matsya, vRSa, meSa rAzi ke hone para yavAdika se bhare huve jo chaha zarAve haiM unheM bAlaka ke cAroM ora dhare / isake bAda churI jise pracalita bhASA meM ustarA kahate haiM, kartarI ( kataranI) karcasaptaka aura inake sudhArane kA pASANa (sillI ) inheM pUrNa bhare huve kalazoM ke Age dhara kara gandha puSpa aura akSatAdi maMgalIka vastueM kSepaNa karanI caahiye| dhoye huve kapar3oM ko dhAraNa kiye baiThA huA, bAlaka kA pitA kucha ThaMDe aura garama jalake pAtra meM bAlaka kI mAtA sahita bAlaka kA siMcana kre| aura baiThA huA hI dahI se kSepaNa karake usI jala se mastaka ke vAloM kA dakSiNa hAtha se si cana kare / vAma hAtha se unakA gharSaNa kre| usake bAda navanIta (makkhana ) se vAlo ko ragar3a kara garama jala se unheM dho DAle phira maMgala kalaza ke jala se tathA gandhodaka se secana kare / mastaka ke dakSiNa tarapha ke kezoM meM tIna sthAna banAnA caahiye| pahile sthAna ke kezo ko kataranA cAhiye / zAli ke pAtra ko Age dhara kara khadira vRkSa kI salAI se puSpoM se yukta pAMca darbha se ganghadrabya se kezoM kI vartikA banAkara unheM aMgulI tathA aguSTha se pakar3a kara vAlaka kA pitA ktre| isI taraha aura bhI zAstroM meM likhA huA hai| aba hamAre ve mahodaya batAvai jo muMDana viSaya ko sunane se zarIrAvayava For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 139 ko saMkucita kara lete hai ki muMDana ke karAne meM kauna sI hAni hai| kisI viSaya kI jaba taka anupayuktatA nahIM batAyI jAyagI tabataka kauna yaha bAta mAnegA ki amuka viSaya ThIka nahIM hai| kevala mukha mAtra ke cAra akSara nikAla dene se niSedha nahIM hotA usake liye yukti pramANa bhI hone cAhiye / kevala mukha mAtra ke kahane se hI yadi pramANatA mAnalI jAya to jainiyoM ko bhI vaiSNavAdi ke jaina dharma kI nindA karane se apanA dharma chor3a denA cAhiye / parantu Aja taka aisA huA bhI hai ? isaliye yaha kahanA hai ki yAto prAcIna maharSiyoM ke kathanAnusAra apanI pravRti ko ThIka karanI cAhiye yA niSedha hI karanA pradhAna karma hai to usake liye jarA pramANa aura yuktiyoM ke DhaMDhane ke liye AyAsa uThAnA cAhiye aura logoM ko yaha kara batAnA yogya hai ki dekho isa viSaya kA yo niSedha hotA hai aura ye usameM zAstra pramANa haiM / basa itanI hI bAta to idhara ke parvata ko idhara uThA kara dhara skegii| kiM bhunaa| 2rAtri pUjana. isalekha ko praznottara rUpa se pAThakoM ke sAmane samarpita karate haiN| praznottara ke dvArA viSayanirNaya acchI taraha hojAne kI saMbhAvanA hai| prazna--rAtri pUjana karanA kitane logoM ke muha~ se acchA nahIM sunA hai? For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sNshytimirprdiip| uttara-kisI bAta kA niSedha hAni ko liye hotA hai rAtri pUjana karane meM kyA hAni hai use yukti tathA pramANoM se siddha karanI cAhiye ? yahI kAraNa hai ki hiMsA, jhUTha, caurI, kuzIla, Adi kA niSedha hAni hone se kiyA jAtA hai| prazna-jisa bAta ko vidvAn loga niSedha karate haiM isase jAnA jAtA hai ki usaviSaya meM kucha hAni avazya hogI? uttara-yaha viSaya kisI ke adhikAra kA nahIM athavA kisI kA nijI nahIM, jo jisane jaisA kahAdiyA usI taraha use mAnaliyA jAya / yaha dharma kA mAmalA hai aura dharma tIrthakArAke tathA unake anusAra calanevAle muni mahASa Adi ke AdhAra hai isaliye abataka koI bAta inake anusAra nahIM kahI jAyagI use kauna Adara kI dRSTi se dekhegA? prazna- hama bhI to yahI bAta kahate haiM ki unhIM maharSiyoM ke anusAra calanA caahiye| parantu usame vizeSa yaha kahanA hai ki yaha bAta kaise hameM mAlUma hogI ki yaha kathana maharSiyoM kAhI likhA huA hai| yaha bhI to kaha sakate haiM ki jisa taraha vidvAnoM ke vAkyo meM tuma sandeha karate ho usI taraha hamAre liye bhI vahI bAta kyoM na ThIka kahI jAyagI? uttara-jaba AcAryoM ke anusAra calane meM tumhArA hamArA ekahI mata hai phira vivAda kisa bAta kA, usIke anusAra apanI pravRtti ko upayoga meM lAnI cAhiye / rahI yaha bAta ki yaha kathana AcAryoM kA kahA huA hai yA For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 141 nahIM isakA samAdhAna ThIka taraha "paJcAmRtAbhiSeka"tathA "puSpa pUjana" sambandhI lekhoM meM kara Aye haiM unheM niSpakSa buddhi se dekhanA cAhiye / itaH para bhI yadi sandeha banA rahe to usake liye nIti kArane eka zloka likhA hai:ajJaH mukhamArAdhyaH mukhataramArAdhyate vizeSajJaH / zAnalavadurvidagdhaM brahmA'pi taM naraM na raJjayati / / hama yaha kaba kahate haiM ki koI hamAre kathanAnusAra apanI pravRtti ko kareM parantu isI ke sAtha yaha kahanA bhI anucita nahIM kahA jA sakegA ki jaba hamArA kahanA prAcIna muniyoM ke anusAra hai phira yahakahane kA avasara nahIM rahegA ki ise pramANa kaheMge aura ise nahIM / yadi hamArA una logoM se viruddha ho to use phaurana nikAla DAlo parantu vyartha hI jhUThI kalpanA karanA anucita hai| yadi AcAryoM ke kathana ko na dekha kara hareka bacana pramANa mAnaliye jAve to logoM ne to yahAM taka bhASA zAstroM meM manamAnI hAMka dI hai ki "pArzvanAthasvAmI ke mastaka para phaNa nahIM hone caahiye| yaha anucita hai kyoMki kevala jJAna ke samaya meM phaNa nahIM the, ityAdi / astu, rahe ! parantu maharSiyoM kI yaha AzA nahIM hai| pratimAoM para phaNa rahanA cAhiye isa bAta ko samantabhadrAdi prAyaH sabhI mahAmuniyoM ne svayaMbhU stotrAdi meM anumodana kiyA hai phira kaho bhASA granthakAroM kI bAta ko mAne athavA maharSiyoM kI isa para pAThakoM ko pUrNa vicAra karanA caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 142 saMzayatimirapradIpa | prazna- rahe yaha bAta, parantu rAtri pUjana meM to aura bhI kitanI hAniye haiM ? uttara- vaha kauna sI haiM ? prazna--rAtri pUjana meM bar3I bhArI hAni to yaha hai ki isa se asalI jaina mata ke uddeza kA ghAta hotA hai ? uttara - hAni ho yA naho manakI kalpanA to avazya ho jAnI caahiye| kyA isabAta ke batAne kA avasara milegA ki jainamata kA asalI uddeza kyA hai aura rAtri meM pUjana karane se usakA nirmUla kaise hogA ? prazna - isabAta ko sabhI koI jAnate haiM ki jainadharma kA uddeza " ahiMsA paramodharmaH " hai| isI ke sambandha meM vicAra karanA hai / rAtri meM pUjana karane se bahuta AraMbha hotA hai ise AbAlavRddha aMgIkAra kareMge kyoMki rAtri ke samaya meM kAryoM ke karane meM kisI taraha unakI dekha rekha to ho hI nahIM sakatI aura isI se ayatnAcAra hotA hai| ayatnAcAra kI prAcuryatA ho jAne se hiMsA bhI phira usI taraha hogii| dUsarI bAta yaha hai ki zrAvakoM ke liye vaise hI Arambha ke kama karane kA upadeza hai aura dharma kAryoM meM to vizeSatA se honA cAhiye / so to dUra rahA ulTA dharma kAryoM meM atyanta Arambha bar3hAkara apanI indriyoM ko dharma kI oTa meM Azraya denA kahAM taka yogya kahA jA sakegA ? uttara- rAtri meM eka taraha ke dharma kArya ke karane se jainadharma ke uddeza ke bhaMga hone kI kalpanA karanA anucita haiM / yaha kahanA usa samaya ThIka kaha sakate the jaba hama sarva taraha kA kAma chor3a kara rAtri meM munI kI samAna hokara baiTa For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa | 143 jaate| abhI to hamArI gRhastha avasthA hai isaliye AraMbha kA tyAga nahIM kara skte| rAtri ke pUjana karane maiM AraMbha ko chor3akara kisI aura kAraNa se dASa kahAjAtA to usapara vicAra bhI karane kA kucha avasara rahatA parantu yadi khAsa isI hetu se niSedha kiyA jAtA hai to vaha ThIka nahIM hai / kyoMki pratiSThAdi mahotsava meM bhI kitane kAma rAtri meM hote haiM aura unheM karanehI par3ate haiM yadi isI bicAra se rAtri ke pUjana kA niSedha kiyA jAya to inheM bhI chor3anA pdd'eNge| rahI ayatnAcAra kI, so yaha to apane AdhIna hai yadi kiyA jAya to rAtri meM bhI ho sakatA hai aura nahIM karane se dina meM bhI nahIM ho skegaa| yadi kahoge jo bAta dina meM ho sakatI hai vaha rAtri meM zatAMza bhI nahIM ho sakatI ? astu rahe, parantu rAtri meM dIpakAdikoM ke prakAza meM jitanA ho sake utanA hI acchA hai| rAtri meM mandirAdi jAne ke samaya mArga kA ThIka nirIkSaNa nahIM hotA to kyA darzanAdi karanA chor3a denA cAhiye ? yatnAcAra kA yaha tAtparya nahIM hai / kintu jahAM taka ho sake bahuta sAvadhAnatA se kAma karanA caahiye| isakA bhI vizeSa khulAsA paJcAmRtAbhiSeka, puSpapUjana, tathA dIpapUjanAdi lekhoM meM acchI taraha kiyA gayA hai unheM dekhanA cAhiye / prazna pratiSThAdi vidhiyoM ke rAtri sambandhI Arambha ko lekara use nitya kriyA meM udAharaNa banA denA ThIka nahIM hai ve to naimittika kriyAyeM haiM unameM rAtri meM yadi koI bAta ho bhI to koI vizeSa hAni nhiiN| For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| uttara-naimittika kriyAoM meM rAtri meM bhI Arambha honA svI kAra karate haiM yaha acchI bAta hai / yaha bAta hama bhI kisI lekha meM likha Aye haiM ki rAtri pUjana karanA naimittika vidhi hai / isakA kAma AkAza paJcamI tathA candanaSaSThI Adi vratoM meM par3atA hai / nitya vidhi meM kevala dIpa pUjana sandhyA ke samaya karanI par3atI hai| umA svAmi mahArAja ne zrAvakAdhyayana meM likhA hai kiH "sandhyAyAM dIpadhUpayuk" arthAt-sAyaMkAla meM dIpa aura dhUpa se jina bhagavAn kI pUjana karanI cAhiye / aura bhI bahuta se zAstroM meM trikAla pUjana karanA likhA huA milatA hai| prazna-sandhyA samaya ke pUjana karane ko to hama bhI svIkAra karate haiM usa meM kyA hAni hai hamArA niSedha karanA to rAtri pUjana ke viSaya meM hai| uttara-jaba sandhyA kAla meM pUjana karanA mAnate ho to rAtri meM pUjana karanA to sutarAM siddha hojAyagA / kyoMki zAstroM ke anusAra sAyaMkAla meM kucha rAtri kA bhI bhAga AjAtA hai / phira bhI rAtri pUjana kA niSedha karanA yogya nahIM hai / aba zAstroM ko dekhiye ki rAtri pUjana ke viSaya meM kisa taraha likhA huA hai| vratakathAkoSa meM zrutasAgara muni AkAza paJcamI kI vidhi yo likhate haiM: For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sNshytibhirprdiip| 145 tatkathaM duhitami nabhasya paJcamIdine / zucAvupoSitaM kArya pradoSa zrIjinaukasi // AkAze pIThamAsthApya catastraH pratiyAtanAH / tatra tAsAM vidhAtavyaM yAme yAme savAdikam // tathAhi pUrva karttavyaM yathAvadabhiSecanam / carcanaM stavanaM jApastatraiSA stutirucyate / / arthAt-kisI kanyA ke liye muni kA upadeza hai ki putri ! yadi tuma AkAza paJcamI ke vrata kI vidhi sunanA cAhatI ho to suno meM zAstrAnusAra kahatA hU~ / bhAdrapada zukla paJcamI ke dina upavAsa karake rAtri ke samaya jina mandira meM AkAza meM manohara siMhAsana ko sthApana karanA cAhiye / aura usa para cAra jina bhagavAn kI pratimAyeM virAjamAna karake prahara 2 meM unakA abhiSekAdi karanA cAhiye / isake bAda pUjana stavana japa tathA yaha stuti par3hanA cAhiye ityAdi / candanaSaSThI kathA meM likhA hai ki:bhadra ! candanaSaSThIyamIdRgpApakSaye AmA / svargAdiphaladA nRNAM sA kathaM ceditaH zRNu // bhAdrakRSNe gurUnnatvA SaSThayAM kuryAdupoSitam / caityalayAgratazcandrodaye candraprabhaM prabhum // salilAdibhRtaHzuraiH pazcabhiHkalazAdibhiH / SadkRtvaH pUjayetpUjAdravyaiH SaTSamakArakaiH // For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| nAlikeramahAbIjapUrakUSmAMDadADimaiH / pUrNazca panasairargha dadyAdgandhAkSatairapi / arthAt-koI munirAja candanaSaSThI vrata kI vidhi kisI bhavya puruSa ko upadeza karate haiM ki-bhadra ! isa prakAra yaha candanaSaSThI pApoM ke nAza karane ke liye samartha hai aura manuSyoM ke liye svarga tathA mokSa ke mukhoM kI dene vAlI hai / yadi tuma pUchoge ki usa kI vidhi kisa taraha haitosuno maiM yathArtha kahatA huuN| paJcaparameSTI ko namaskAra pUrvaka bhAdrapada kRSNa SaSThI (chaTha) ke dina upavAsa karanA cAhiye / aura rAtri meM candramA kA udaya hojAne para candraprabha jina bhagavAn kI, salila, iMbhurasa, dadhi, Adi zuddha paJcAmRtoM se bhare huve kalazoM se, tathA chaha chaha pUjana dravyoM se pUjana karanI yogya hai / tathA nAlikera, bIjapUra, kuSmAMDa ( kolA), dADima, supArI, panasa aura gandhAkSatAdi kA argha denA cAhiye / isI taraha aura bhI kathA koSAdi meM rAtri pUjana kA naimittika vidhAna hai / kevala vidhAna hI nahIM hai kintu kitane puNya mUrtiyoM ne naimittika tithiyoM meM rAtri ke samaya pUjana kI bhI hai| samyaktva kaumudI meM likhA hai:ahaMdAsaH saparnAko nijadhAni jinezinaH / pUjAmahanizaM cakre yAvadaSTau pravAsarAn / marthAt-apanI vallabhAoM ke sAtha ahadAsa seTha ne ATha dina taka rAtri aura dina jina bhagavAn kI pUjana kii| ___ uttara purANAntargata barddhamAna purANa meM maharSi sakala kArti kahate hai: For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ___ sNshytimirprdiip| 147 kArtikAsitapakSasya caturdazyAH supazcime / yAme sanmatitIrthezaH karmabandhAdabhUtpRthak // sabadhUkaina kivgairnrnaariikhgeshvraiH| tatkSaNe mokSakalyANapUjAkRtA sukhAptaye // arthAt-kArtika kRSNa catuMdazI kI rAtri ke antima prahara meM bhagavAn sanmati karmabandha se alaga huve haiM arthAt-mokSa ke Adhapati huve haiN| aisA samajha kara usI samaya deva, devAGganA, manuSya, vidyAdharAdiko ne trailokyezvara ke mokSa kalyANakI bhakti pUrvaka pUjana kI / mahApurANa meM bhagavajinasenAcArya ne bhI mahArAja vajrajaMgha viSayaka kathA rAtri pUjana ke sambandha meM likhI hai| ityAdi zAstroM se jAnAjAtA hai kirAtri pUjana karanA naimittika vidhi meM yogya hai| kisI taraha yaha viSaya sadoSa nahIM kahA jA sktaa| prazna--mAnaliyA jAya ki rAtri meM pUjana karanAcAhiye,parantu yadi usI naimittika vidhi ko dinamahI kI jAya to hAni kyA hai ? are ! aura kucha nahIM to AraMbhAdi sA vadya karmoM se to baceMge? uttara-jaba rAtri meM pUjana karanA svIkAra karateho to phira usameM pravRtti karanA cAhiye / vyartha mithyA manakalpanA ko hRdaya meM sthAna denA ThIka nahIM hai| jaba zAstroM meM rAtri pUjana keliye AzA hai phira usameM kahanA ki dina meM karane se kyA hAnihai? hAni hai yA nahIM ise hama kyA kaha yahato svayaM anubhava meM AsakatA hai ki jo hAni AcAryoM kI AjJA ke bhaMga karane se hotI hai vahI For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa / hAni isase bhI hogii| aura yadi sAvadya mAtra ke bhaya se rAtri pUjana karanA chor3a diyA jAya to dinameM bhI kyoM nahIM? kyA dina meM sAvadyakarma karmA ko nahIM AnedegA? yaha to kevala bhrama hai jo sAvadyakarma dina meM hogA vahI rAtri meM bhii| antara kevala itanAhI hai ki rAtri ke samaya sAvadhAnatA kI jarA adhika AvazyaktA hai| isaliye yathA yogyatAnusAra karake bhagavAnakI AjJA mAnanI caahiye| zAsanadevatA zAsanadevatAoM ke sambandha meM bhI AcAryoM kA kucha aura mata hai aura logoM kA kucha aura hI vicAra hai / AcAryoM kA kahanA hai ki zAsanadevatA jinamArga ke rakSaka hai mithyAmatiyoM ke dvArA AI huI ApattiyoM ko dUra karate haiM / jinadharma ke prabhAva ko prakaTa karane vAle hai tathA mAnatuMga, samantabhadra, kundakunda, vidyAnandi, akalaMka, vAdirAja, sudarzana seTha, mahAkavi dhanaMjaya Adi kitane mahA puruSoM kI avaptarAnusAra sahAyatA kI hai isase jAnA jAtA hai ki ve dharmAtmA puruSoM kI avasarAnusAra sevA bhI karate rahate haiM / astu, sahAyatA rahe ! parantu prAcIna prANAlI hai isaliye sAdara vinaya ke yogya hai / isake viruddha kahane vAloM kA yaha kahanA hai kibhayAzAsnehalobhAca kudevAgamaliGginAm / praNAmaM vinayaM caiva na kuyuH zuddhadRSTayaH / / For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatimirapradIpa | 140 arthAt - kisI taraha ke bhaya se, AzA kI parAdhInatA se, anurAga se tathA kisI prakAra ke lobha se kudeva, kuguru aura mithyAzAstroM kA vinaya tathA unheM namaskArAdi samyagdRSTi puruSoM ko kabhI nahIM karanA cAhiye / tAtparya yaha kahA jA sakatA hai ki jinadebAdikoM ko chor3a kara aura koI vinaya tathA namaskAra ke yogya nahIM hai / jaba isa taraha zAstrAzA hai phira aisA kauna buddhimAna hogA jo jAnatA huA bhI anucitkArya meM apanA hAtha pasAregA / kadAcit kaho ki zAsana devatA jinamArga ke rakSaka haiM isaliye unakA namaskArAdi se satkAra karane meM kisI taraha kI hAni nahIM hai / yaha bhI kevala buddhi kA bhrama hai / isa saMsAra meM yaha jIva apanehI karmoM se sukha tathA duHkhAdi koM kA upabhoga karatA hai / Ajataka isa atigahana saMsArATavI meM bhramaNa karate huve jIvAtmA kI na to kisI ne sahAyatA kI aura na koI kara sakatA hai| ye to raheM kintu jinadeva taka jIvoM ke kRtakarmoM ko parivartita karane meM zakti vihIna hai phira aura ko kitanI zakti hai yaha zIghra anubhava meM AsakatA hai| isI artha ko dRr3ha karate huve mahArAja kArtikeya ne bhI anuprekSA meM likhA hai ki jara devo viya rakkhar3a maMto tato ya khettapAlo ya / miyamANaM pi maNussaM to maNuyA akkhayA hoti || arthAt - yadi marate huve manuSyoM kI, deva, maMtra, tatra, kSetrapAlAdi devatA rakSA karane meM samartha hote to Aja yaha saMsAra akSaya ho jAtA parantu yaha kaba saMbhava ho sakatA hai I tathA aura bhI kahate haiM ki evaM pecchato viM hu gaha bhUyapisAya yoginI yakkhaM / saraNaM maraNai mUDho sugADhamicchatta bhAvAdo || For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 150 saMsayati mirapradIpa / ___ arthAt-- isa taraha sAre saMsAra ko zaraNarahita dekhatA huA bhI yaha mUrkha AtmA graha bhUta, pizAca, yakSAdi devatAoM ko zaraNa kalpanA karatA hai / ise hama gADha mithyAtva ko chor3a kara aura kyA kaha sakate haiN| isase yaha to nizcaya hohI gayA ki isa saMsAra meM na koI sukha kA dene vAlA hai aura na koI duHkha kaa| yadi hai to vaha kevala apanA arjita zubhAzubha karma phira vyartha hI yaha kahanA ki amuka kI sahAyatA jinazAsana devatAoM ne kI thii| are! jaba daiva anukUla hotA hai to vehI devI devatA sevA karane lagate haiM aura pratikUla hone se ulTe vipatti ke kAraNa bana jAte haiN| isaliye yadi jagata meM koI sevanIya hai to jinadeva hI hai unheM chor3a kara.sarva kalpanA mithyAtva hai| isI Azaya ko liye bhagavAnsamantabhadrasvAmi ne ukta zloka likhA hai ityaadi| isa taraha zAsanadevatAoM kA anAdara kiyA jAtA hai yaha kahanA kahA~ taka ThIka hai isa para kucha vicAra karanA hai / vaha vicAra hamArA nahIM hai kintu zAstroM kA hai isaliye pAThaka mahodaya jarA apane dhyAna ko sAvadhAna karake vicAra kreN| bhagavAnsamantabhadra kA kudevAdikoM ke sambandha meM jisa taraha kahanA hai vaha bahuta ThIka hai| usake bAdhita ThaharAne kI kisameM sAmarthya hai / parantu usake samajhane ke liye hamAre meM zakti nahIM hai isI se ulTe artha kA Azraya lenA par3atA hai / kuve kise kahanAcAhiye pahale yaha bAta samajhane ke yogya hai| jaba kudevAdiko kA ThIka bodha ho jAyagA to sutarAM prakRta viSaya hadaya meM sthAna paalegaa| zAstroM meM kudevoM ke viSaya meM kyA likhA huA hai / ise hama Age cala kara likheNge| kyoMki isa viSaya meM For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 151 bahuta kucha likhanA hai / pahale dUsarI zaMkA kA samAdhAna kiye svAmikArtikeyAnuprekSA kI rIti se zAsana devatAoM kA niSedha nahIM ho sktaa| kintu yaha bAta hama bhI mAnate haiM ki jisane jaisA karma upArjita kiyA hai usI ke anusAra use phala bhI milegA isI taraha nItizAstra bhI kahatA hai ki avazyaM hanuM bhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubham / apane kiye hue zubha tathA azubha karma apane ko hI bhogane par3ate haiN| use jina bhagavAna taka bhI nyUnAdhika nahIM kara sakate phira zAzana devatA kucha kara sakeMge yaha nahIM mAnA jA sktaa| isameM vivAda hI kyA hai ? vivAda to zAzanadevatAoM kA satkArAdi karanA cAhiye yA nahIM? isa viSaya para hai / kadAcit kaho ki Upara kI bAta se prayojana kyoM nahIM usa se to hamArA bar3A bhArI prayojana sdhegaa| kyoMki jaba zAsana devatAoM se hamArA prayojana hI nahIM nikalatA phira unake pUjanAdika se lAbha kyA hai ? isI se kahate hai ki svAmikArtike yAnuprekSA ke anusAra zAsanadevatAoM kA ThIka niSedha ho sakegA? yaha samajha kA bhrama hai / svAmikArtikeyAnuprekSA kA tAtyarpa yaha nahIM hai kintu vaha kathana azaraNa bhAvanA kA hai aura azaraNa bhAvanA ke kathana kI zAsanadevatAoM ke kathana se samAnatA nahIM jacatI / yadi mAna liyA jAya ki zAsana devatAoM kA niSedha Upara ke kathana se ho sakatA hai to yaha bhI kaha sakate haiM ki eka taraha se jina bhagavAn kI sevA vagairaha se bhI kucha nahIM ho sakegA kyoMki jina bhagavAn bhI to kisI For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| ko kucha dete lete nahIM hai| to phira kyA unakI upAsanA chor3a denA cAhiye ? kArtikeyasvAmi kA jo kahanA hai vaha prAyaH nizcayatva kI apekSA se hai parantu vyavahAra meM usakI jarA gauNatA kahanI pdd'egii| yaha likhA huA hai ki jina bhagavAn kisI kA burA bhalA karane ko samartha nahIM hai parantu sAtha hI yaha bhI likhA huA milatA hai ki aniSTaduHkhAdiko kI zAnti ke liye jina bhagavAn kI pUjanAdi karanI cAhiye / kevala karanI hI cAhiye yaha nahIM kintu AdipurANa meM yaha likhA huA hai ki jisa samaya bharatacakravarti ko khoTe svapna Aye the usa samaya bhagavAn ke upadezAnusAra una svapnoM kI zAnti ke liye pUjanAdi vagairaha unhoMne kiye the / isake atirikta aura bhI hajAroM kathAye haiN| kathAye rahe ! kintu yaha bAta to dina rAta hameM bhI karanI par3atI hai to kyA isa se yaha kahA jA sakatA hai ki jina bhagavAn to kucha bhalA burA nahIM kara sakate phira unakI pUjanAdi se lAbha nahIM hogA ? kabhI nahIM ! isI taraha zAzana devatAoM ke viSaya meM bhI kyoM na samajhA jAya ? ise devatA mUDha bhI nahIM kaha sakate kyoMki samantabhadrasvAmi ne ratnakaraMDaupAsakAdhyayana meM deva mUr3hatA kA yo varNana kiyA hai varoplipsayAzAvAn rAgadveSamalImasAH / devatA yadupAsIta devatAmUDhamucyate // arthAt-kisI prakAra ke iha loka sambandhI aizvaryAdikoM kI icchA se rAgadveSAdi yukta devatAoM kI upAsanA karane ko deva mUDhatA kahate haiM / isaliye zAsana devatAoM ke satkArAdiko meM kisI taraha kI aihika vAMchA nahIM honI caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzayatibhirapradIpa | 153 prazna -- phira yaha kaho ki zAzana devatA kisa liye pUje jAte haiM ? uttara- jina zAsana kI rakSA ke liye / pratiSThAdi kAryoM meM aneka prakAra ke kSudra devAdikoM ke dvArA upadravoM ke kiye jAne kI saMbhAvanA rahatI hai isaliye zAsana devatA usake nivAraNa ke liye niyojita haiN| isI se jinadeva ke sAtha 2 unakA bhI unake yogya satkAra kiyA jAtA hai 1 prazna- jaba ve zAsana ke rakSaka haiM aura dharmAtmA haiM to svayaM rakSA kareMge hI isa meM unake pUjane kI kyA Ava zyaktA hai ? uttara- AvazyaktA kyoM nahIM jaba pratiSThAdi kAryo me choTe se choTekA yathocita satkAra kiyA jAtA hai phira yaha to jina dharma ke bhakta aura zAsana ke rakSaka haiM isaliye avazya satkAra ke pAtra haiM / devaparyAya meM aisA kaunasA unhoMne bhISaNa aparAdha kiyA hai jo jarA se satkAra ke pAtra nahIM rhe| kyA yaha unake jainadharma ke bhakta hone kA prAyazcita hai ? jo jainIloga choTe choTe aura nIca se nIca musalamAnAdikoM kA mana mAnA satkAra kara DAleM aura jo khAsa jina dharma ke bhakta tathA rakSaka haiM una kI yaha dazA ! jo vicAre thor3e se satkAra ke liye taraseM / yaha to hama bhI kahate haiM ki yadi ve jinadharma ke sacce bhakta hoMge to jina zAsana kI rakSA kareMge hI parantu yaha tumheM bhI to yogya nahIM hai jo trailokyanAtha ke sAtha meM rahane vAle khAsa anucaroM kA asatkAra karaDAleM / purANAdi For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| ko meM saikar3o jagaheM yaha bAta likhI huI milegI ki amuka rAjA ke dUta kA amuka nRpati ne yatheSTa satkAra kiyaa| tathA hama logoM meM bhI yaha bAta abhI bhI pracalita hai ki hamAre yahAM Aye huve atithI ke satkAra ke sAtha meM unake sAtha meM Aye huve bhRtyavargoM kA satkAra kiyA jAtA hai phira jinadeva ke sevakavargoM ne hI kyA bar3A bhArI pApa kiyA hai jisase ve satkAra ke pAtra hI nahIM rahe / prazna--yaha kahanA ThIka nahIM hai| kintu jo samantabhadrasvAmi ne likhA hai kiH bhayAzAsnehalobhAca kudevAgamaliMginAm / praNAmaM vinayaM caiva na kuryuH zuddhadRSTayaH // isa zloka ke anusAra apanI pravRti karanI caahiye| padmapurANa meM kisI jagaha yaha likhA huA hai ki rAjA vajrakarNa ne yaha pratijJA kI thI ki maiM kudevAdiko ko kabhI namaskAra nahIM karUMgA ityAdi isI pratijJA kI bar3I bhArI prasaMzA kI gaI hai / athavA tumhI kaho yaha bAta ThIka hai yA nahIM? uttara samantabhadrasvAmi ne jo kucha likhA hai vaha to ThIka hai parantu usakA tAtparya yaha nahIM hai / kudevAdikoM kA niSedha usa zloka se hotA hai zAsana devatAoM kA nhiiN| dUsare vajrakarNa kA dRSTAnta bhI ThIka nahIM hai kyoMki bajrakarNa ne jisa taraha kI pratimA kI thI usI taraha usakA nirvAha bhI kiyA thaa| apanI sahAya ke karane vAle mahArAja rAmacandra kobhInamaskAra nahIM kiyA thaa| parantu hamArI dazA For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 155 to vaisI nahIM hai hamato dina rAta choTe se choTe manuSyoM ke caraNoM meM apane sira ko ragaDate phirate haiM phira yaha kaise kahA jA sakatA hai ki usakI taraha hama bhI aTala cala sakeMge dUsare rAjA vajrakarNa ne kudevAdiko ko namaskArAdi nahIM karane kI pratijJA lI thii| astu, zAsanadevatA to kudeva nahIM haiN| yadi thor3I dera ke liye mAna bhI liyA jAya ki zAsana devatAoM ke viSaya kI hI vaha pratikSA thI to kyA isase yaha kahA jA sakatA hai ki vaha samadRSTi puruSoM ko namaskArAdi nahIM karatA ? athavA use kisI samaya jina mandirAdi banavAne kA avasara AyA hogA to usane zAsana devatA tathA aura pratiSThAdi mahotsava meM bhAye huve zuddhadRSTi puruSoM kA yathA yogya satkArAdi nahIM kiyA hogA yaha saMbhava mAnA jA sakatA hai ? nhiiN| yaha bAta to taba ThIka mAnI jAtI jaba pratiSThAdi kArya zAsana devatAmo vinA bhI cala sakate hote so kahIM pratiSThAdi vidhiyoM meM dekhA nahIM jaataa| kyA cakrapArta samyagdRSTi nahIM hote kyoM unheM cakraratna kI pUjanAdi karanA par3atA hai ? vidyAdiko ke sAdhana meM kyoM devatAoM kA ArAdhana kiyA jAtA hai ? kyA ve saba jaina dharma ke pAlana karane vAle vidyAdhara loga mithyAdRSTi hI hote the ? jainamata meM nava devatA pUjane likhe haiM una meM jina mandira bhI garbhita hai| kyoMjina mandira to patthara aura cUnoM kA Dhera hai na ? usake pUjane se kyA phala hogA usI taraha samavazaraNa tathA siddhakSetrAdikoM kA bhI pUjana For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| kiyA jAtA hai yaha kyoM ? are tumhAre kathanAnusAra to kevala jinadeva hI pUjane cAhiye / kadAcit kaho ki yaha kahanA anucita hai kyoMki jinamandira, samava zaraNa tathA siddha kSetrAdiko kI jo pUjana karate haiM usa kA kAraNa yaha hai ki unameM jina bhagavAna virAje haiM arthAt yo kaho ki sadbhiradhyuSitA dhAtrI pUjyA tatra kipaddhatam // arthAt-jisa jagaha~ para mahAtmA loga virAjate haiM athavA jisa jagaha~ se ve nirvANa sthAna ko pAte haiM vaha unhoM ke mAhAtmyAdi kA sUcaka hai isaliye jinamandirAdi bhI pUjya haiM tAtparya yaha kahA jA sakatA hai ki-yaha mahAtmA puruSoM kA mAhAtmya hai ki jinake Azraya se choTI se choTI bhI vastu satkAra ke yogya ho jAtI hai| yadi yahI kahanA hai to phira zAsanadevatA satkAra ke yogya kyA nahIM haiM unhoMne kyA jina deva kA Azraya nahIM pAyA hai kyA ve jina dharma ke dhAraka bhakta nahIM hai aise kahane kA koI sAhasa karegA? kadAcit kaho ki jinadeva ke zAsana ko eka choTI jAti kA manuSya bhI mAnane laga jAya to kyA usake sAtha bhI vaisAhI satkArAdi karanA cAhiye jaisA aura bhAiyoM kA kiyA jAtA hai ? avazya ! usameM hAni kyA hai ? yadi vaha jainamata kA anayAyI hai to avazya satkAra kA pAtra haiN| jainazAstroM meM hajAroM aisI kathAyeM milegI ki choTI choTI jAti ke manuSyoM ne For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 157 saMyama dhAraNa kiyA hai to kyA ve satkArAdi ke pAtra nahIM kahe jA sakate ? yaha kevala bhrama hai| bhayAzAsnehetyAdi zloka kA artha tumhAre kathanAnusAra hI karake yaha mAna liyA jAve ki samyagdRSTi puruSoM ke liye liye zAsanadevatA vagairaha saba ke pinayAdi karane kA niSedha hai to phira paraspara zAstroM ke virodhoM ko kona dUra sakegA? Adi purANa meM bhagavajinasenAcArya yo likhate haiM:vizvezvarAdayo zeyA devatAH zAntihetave / krUrAstu devatA heyA yAsAM syAdattirAmiSaH // arthAt vizvezvarAdi zAsana devatA zAnti ke liye mAnane yogya hai aura jo mAMsa kA bhojana karane vAle kara devatA haiM ve tyAgane yogya haiN| isa se yaha spaSTa hotA hai ki zAsanadevatAoM ko mAnane meM kisI taraha kA hAni nahIM hai| vicAranA cAhiye ki samantabhadrasvAmi kA kudevAdiko ke niSedha meM kyA tAtparya hai yadi tumhAre anusAra artha kareM to samantabhadra tathA jinase na svAmi ke bacanoM meM paraspara virodha AdhamakatA hai| isaliye tumhArA kahanA ThIka nahIM hai kyoMki AcAryo ke bacanoM meM virodha kabhI nahIM AsakatA kintu hamArI samajha kA virodha hai| isaliye ratnakaraMDa ke zloka kA artha kudevAdikoM ke sambandha meM anyamatIdako ke kalpanA kiye huve devAdikoM kA niSedha samajhanA cAhiye zAsanadevatAoM ke niSedha kA artha karanA mithyA hai| For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 158 saMzayatimirapradoSa | prazna - Adi purANa ke zloka kA jaisA artha kiyA hai vaha ThIka nahIM hai yaha to ulTA artha hai / isI se hamArA kahanA bahuta ThIka hai ki bhayAzAsnehalobhAca ityAdi zloka kA tAtparya jinadeva ko chor3a kara sabako niSedha karatA hai / usa zloka kA asalI artha yaha hai- vizvezvara tIrtha kara bhagavAn ko kahate haiM aura Adi zabda se AcArya upAdhyAya sAdhu kA grahaNa hai| tAtparya yaha huA ki paJcaparameSTI zAnti ke liye haiM aura zeSa kudeva asevanIya / yahI artha kisI vidvAn ne bhI apane grantha meM kiyA hai| kadAcit kaho ki isa meM kyA pramANa hai ki vizvezvara nAma tIrthaMkara bhagavAn kA hai to isake uttara meM itanA kahanAhI ThIka kahA jA sakegA ki jisa taraha tribhuvana svAmI, trailokyanAtha, Adi zabda se jinadeva kA spaSTa bodha hotA hai usI taraha vizvezvara zabda se tIrthaMkara bhagavAna kA kyoM nahIM ho sakegA? yaha nissandeha bAta hai / uttara - yaha naI kalpanA Aja hI karNa vivara tarka pahu~cI hai / pahale kabhI isakA zravaNa pratyakSa nahIM huA thA / khaira jarA samAlocanA ke bhI yogya hai / jo artha zAstroM se milatA huA kiyA gayA hai vaha to jhUTA batAyA gayA aura jo vAstava meM jhUThA aura jainazAstroM se bAdhita hai vaha Aja satya mAnA jA rahA hai| kyA koI parIkSaka nahIM hai jo satya aura jhUTha ko alaga karake batA de / ThIka to hai jahA~ zAstroM ko hI pramANatA nahIM hai usa jagaha vicArA parIkSaka bhI kyA kara sakegA ? to bhI pAThakoM kA dhyAna jarA idhara dilAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 159 yadi Adi purANa ke zloka ke artha ko prazna kartA kI ora jhukAve to bar3I bhArI bAdhA Akara upasthita hotI hai| vaha isa taraha-usa zloka meM yaha bAta to spaSTa hai ki vizvezvarAdi devatA zAnti ke liye mAnanIya haiM aura jinakI mAMsAdi bhojya vastuoM se vRtti hai ve jhUThe devatA tyAga ne yogya hai| aba hamArA yaha kahanA hai ki yadi vizvezvara zabda se tIrthakarAdikA grahaNa kiyA jAyagA to ve devatA kauna hai jinakI mAMsa vRtti hone se nivRtti ho sakegI ? jinadeva se anya to caturNikAya ke deva haiM to kyA unakI............... hA! hanta !! yaha kalpanA vilkula mithyA hai / prazna--yaha vyartha dUsaroM ke Upara mithyAtva kA Aropa karanA hai| jainamata meM devatAoM kI mAMsa vRtti batAnA unakA avarNa bAda karanA hai aisA sarvArthasiddha meM likhA huA hai| isaliye vizvezvarAdi zabda se tIrthakarAdikA grahaNa karake zAsanadevatA vagairaha kI nivRtti karanI cAhiye ? uttara-yaha bAta ThIka hai ki devatAoM kI mAMsavRtti batAnA vaha unakA avarNavAda karanA hai parantu usameM vizeSa yaha hai ki jisa taraha jainamata meM devatAoM kI kalpanA kI gaI hai usI ke anusAra yaha kathana hai anyamatiyoM ne jo kalpanA kI hai usake anusAra nahIM hai| aura AdipurANa meM anyamatiyoM ke devatAoM ko lekara hI niSedha hai zAsanadevatA vageraha ke liye nhiiN| prazna-yaha kaise mAnA jAya ki AdipurANa kA zloka anya mati devatAoM ke liye niSedhaka hai ? For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 160 saMzayatimirapradIpa / uttara-isame aura pramANoM kI AvazyaktA hI kyA hai khAsa vaha zloka hI kaha rahA hai ki jinakI mAMsa vRtti hai ve krUra devatA tyAjya haiM aura anya matiyoM meM devatAoM ke liye mAMsavyavahAra pratyakSa dekhA jAtA hai / yadi itane para bhI yaha bAta na mAnI jAya to kahanA par3egA ki jinasenasvAmiko devatAoM kI mAMsavRttike batAte samaya gandhahastamahAbhASya, sarvArthasiddhi, Adi zAstroM ke usa prakarNa kA khayAla nahIM rahA hogA jahAM para devatAoM kI mAMsavRtti ko unakAavarNavAda batAyA hai| yaha saba mana mAnI kalpanA hai| ise eka taraha jinavANI kA anAdara kahanA cAhiye / pahale to yaha Azraya thA ki ina granthoM ko bhaTTArakoM ne banAye haiM parantu jaba bhaTTArako ke granthoM ko eka tarapha karake prAcIna 2 AcAryoM ke banAye huve prasiddha granthoM ke pramANa diye jAte haiM to bhI vahI pahalA kA pahalA dina hai| nahIM mAlUma isa pavitra jAti kA AgAmI aura bhI kyA honA hai| zAsana devatAoM kA mAnanA kevala ve jinazAsana ke rakSaka aura dharmAtmA hai isaliye anya dharmAtmAoM kI taraha pratiSThAdi mahAtsavoM meM unakA AvhAnanAdi kiyA jAtA hai / aura koI vizeSa hamArA svArtha nahIM hai| jo kevala apane svArtha ke liye hI zAsanadevatAoM kA ArAdhana karate haiM ve devatA mUr3ha ke avazya bhAgI haiN| aisA hI samantabhadra svAmI ne ratnakaraMDa meM likhA hai vaha bhI pahale lina Aye haiN| prazna-pUjya to jinabhagavAna ko chor3a kara aura koI nahIM For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 161 ho sakatA / phira zAsanadevatA pUjya kaise kahe jA sakaMge? kadAcit kaho ki zAsanadevatA jinazAsana ke rakSaka haiM tathA dharmAtmA logoM kI sahAyatA karate haiM isaliye ve pUjana ke yogya haiM ? parantu yaha bhI bhrama hai kyoM ki vighnoM kA dUra honA jitanA jinapUjana se nAza ho sakegA kyA usakI samAnatA zAsanadevatAoM ke pUjanAdi se ho sakegI ? ise zAstra to nahIM kahatA mana se cAhe jo bhale hI mAna liyA jAya / zAstrakAroM kA kahanA hai kivighnaughAH pralayaM yAnti zAkinIbhUtapannagAH / viSaM nirviSatAM yAti pUjyamAne jinezvare // isa aTala zAstramaryAdA ko dekhate huve zAsanadevatAoM ke Upara bhakti kA saMcAra nahIM hotA / aura na kabhI svapna meM bhI yaha bhAvanA hotI hai ki zAsanadevatAoM ko pUjya dRSTi dekheM ? uttara yaha to hama bhI kahate haiM ki jinabhagavAn ko chor3a kara isa saMsAra meM jainiyoM ke liye dUsarA koI pUjya nahIM hai aura na hamArA yaha kahanA hai ki jinadeva kI upAsanA chor3a kara zAsanadevatA hI pUje jAyeM / parantu yahAM para pUjana kA jaisA artha samajhA jAtA hai vesA zAsanadevatAAke viSaya meM kahanA nahIM hai| pUjana kA artha satkAra hai vaha satkAra adhikaraNa kI apekSA se anekabheda rUpa hai| mAtA pitA kA satkAra unake yogya kiyA jAtA hai, par3hAne vAle vidyAguruoM kA satkAra unake yogya For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - sNshytimirprdiip| kiyA jAtA hai| isI taraha apane se bar3e, mitra, bandhu, muni, zrAvaka Adi kA unake yogya satkAra karanA ucita hai / isehI satkAra kaho, vinaya kaho, athavA pUjana kaho, ye saba paryAyavAcI zabda haiN| isI taraha jina bhagavAn tathA zAsanadevatAoM kA satkara bhI yathAyogya ucita hai / isa se yaha to nahIM kahA jAsakatA ki zAsanadevatA satkAra ke hI yogya nahIM hai / hA~ yaha bAta taba ucita kahI jAtI jaba zAsanadevatA aura jinabhagavAn kI pUjana kA vidhAna samAna kara dete aura usI samaya yaha bhI kahanA ThIka ho sakatA thA ki "zAsanadevatAoM ke Upara bhakti kA saMcAra nahIM hotA" hamArA yaha kahanA to nahIM hai ki tuma jinadeva kI samAna zAsanadevatAoM kI bhI bhakti pUjanAdi karo aura na zAstroM kA hI yaha mata he kyAkiyazastilaka meM bhagavatsomadeva yoM likhate haiM devaM jagatrayInetraM vyantarAdyAzca devtaaH| samaM pUjAvidhAneSu pazyandugyadhaH vrajet // tAH zAsanAdhirakSArtha kalpitAH paramAgame / yato yajJAMzadAnena mAnanIyAH zudRSTibhiH / / arthAt jo pUjanAdi vidhi meM tIna jagata ke netra jinadeva ko tathA vyantarAdi devatAoM ko ekadRSTi se dekhate hai arthAt jinadeva aura zAsanadevatAoM meM kucha bhI bheda nahIM samajhate haiM unheM narakagAmI samajhA cAhiye / jinAgama meM zAsanadevatA kevala jinazAsana kI rakSA For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 163 karane ke liye kalpanA kiye gaye haiM isaliye pUjanAdi vidhi meM unakA yathA yogya satkAra samyagdRSTi puruSoM ko bhI karanA cAhiye / rahI yaha bAta ki jinabhagavAn kI pUjana se hI java vighnoM kA nAza ho jAtA hai phira zAsanadevatAoM ke mAnane kI kyA jarUrata hai ? yaha kahanA ThIka hai aura na isameM kisI taraha kI zaMkA hai parantu vizeSa yaha hai ki pratiSThAdi kAryoM meM jinapUjanAdi ke hone para bhI bAhyaprabandha kI AvazyaktA par3atI hai usI taraha yahAM para bhI samajhanA caahiye| jisa kArya ke karane ko vasuMdharApati samartha hotA hai use aura adhikArI nahIM kara sakate para tu isase yaha to siddha nahIM hotA ki ve bilkula tiraskAra ke hI yogya samajhe jaaNy| isI taraha jinapUjanAdi sarvamanoratha ke dene vAlI hai parantu usakI nirvighnasiddhi ke liye zAsanadevatA bhI kucha satkAra ke pAtra haiN| prazna- Adi purANa meM "vizvezvara" zabda AyA hai| usakA artha vyutpatti ke dvArA to tIrthaMkara kA hama batAcuke haiM parantu tumane jo usa artha ko bAdhita ThaharAyA vaha kaise ? uttara pahale to usa zloka ke tAtparya se hI vaha artha tIrthaMkarAdi ke sambandha meM saMghaTita nahIM hotA kyoMki usa meM mAMsa vRtti vAle devatA asevanIya batAye haiM aura zAsanadevatAoM kI to mAMsavRtti nahIM hai| isaliye svayaM zAsana devatAkA vidhAna usa zloka se ho skegaa| astu, thor3I dera ke liye isI asamIcIna kalpanA ko ThIka mAna liyA jAya to nIce likhe zlokoM kA kaise nirvAha hogA ? For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 164 sNshytimirprdiip| indranandi svAmI pUjAsAra meM likhate haiMyakSaM vaizvAnaraM rakSo'nAtaM pannagAsurau / mukumArAbhidhAnaM ca pitaraM vizvamAlinam / / camaraM rocanaM devaM mahAvidyaM maraM tathA / vizvezvaraM ca piMDAzaM tithidevAnsamAhaye // (tithidevatA mAlAmaMtraH) bharthAt-yakSa, vaizvAnara, rAkSasa,anAdRta, pannaga, asura, sukumAra, pitA, vizvamAlI, camara,rocana, deva mahAvidya, vizvezvara, tathA piMDAza ina tithidevatAoM kA AvhAnana karatA huuN| tathA indranandisaMhitA meMyakSo vaizvAnaro rakSo'nAdRtaH pannagAsurau / sukumAraH pitA vizvamAlI camaravizrutiH // vairocano mahAvidyo mAro vizvezvarAhayaH / piMDAzI ceti tAH proktA devatAH pratisanmukhaH // uhA~ kA~ prazastavarNa 2 yakSavaizvAnararAkSasA'nAdRtapannagA'surasukumArapitRvizvamAlicamaravairocana mahAvidyamAravizve zvapiMDAzinAma paJcadazatithidevA Agacchata 2 svadhA / ityAdi aneka jagaha~ vizvezvara deva kA nAma AtA hai| vizvezvara kisI khAsa deva kA nAma hai usI ko Adi lekara aura bhI zAsanadevatAoM kA Adi purANa meM sambandha hai / isaliye zAsanadevatAsAdara vinaya ke yogya For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNsytimirprdiip| 165 haiM / jo loga niSedha karate haiM unakI kalpanA ThIka nahIM hai| aura bhI do cAra zAstroM ke pramANoM ko isa viSaya meM dekara lekha samApta karatA huuN| mAnane vAloM ke liye to digdarzanamAtra upayogI hotA hai aura na mAnane vAloM ke liye cAhe siddhAnta bhI kholakara kyoM na rakha diye jA~ya to bhI ve vaise ke vaise hI dhare raheMge / parantu yaha bAta jinAjJA ke mAnane vAlo ke liye ucita nahIM haiN| hama kisI jagaha~ yaha likha Aye hai ki kudevoM ke viSaya meM Age cala kara likheNge| isaliye sAracatuvaMzatikA ke AdhAra para kudevoM kA svarUpa likhate haiN| zAsanadevatA aura inake svarUpa me jo bheda hai vaha ThIka 2 nizcita ho jaaygaa| sAracaturvizatikA ke samyaktva prakaraNa meM yoM likhA hai yakSaH kucaNDikA sUryo brahmA viSNuvinAyakaH / kSetrapAlaH zivo nAgo vRkSAzcapippalAdayaH / / govAyasAditiryaco hyAcAmlabhojanAdayaH / yatrA'cyante zaThairete devamUDhaH sa ucyate // devatvaguNahInAste nigrahA'nugrahAdekam / pusAM kartuM kSamA naiva jAtu saMsthApitAH zaraiH // arthAt-yakSa, caNDikA, sUrya, brahmA, viSNu, vinAyaka, kSetrapAla, ziva, sarpa, pippalAdika vRkSa, gau,kAka, ityA dikoM ko jo loga pUjata haiM use devatA mUDha kahanA cAhiye jaba ye svayaM yathArtha devatva guNa se hIna hai phira dUsaroM ke nigrahAdi karane ko kaise samartha kahe jA sakate haiN| For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 166 sNshytimirprdiip| inheM to mUrkha logoM ne sthApita kara rakhe haiN| ina zlokoM meM yakSa, kSetrapAlAdi ko kA bhI nAma AyA hai parantu ve jinazAsana ke devatA nahIM hai| yaha bAta ina zloko se hI khulAsA hotI hai| prazna- isa meM pramANa kyA hai jo inheM zAsanadevatAoM se pRthak samajhe? uttara-AdipurANAdi se zAsanadevatAoM aura mithyAtvI devatAoM kA pRthakpanA acchI taraha siddha hotA hai| kyoMki mAMsavRttivAle devatAoM kA unhoMne niSedha kiyA hai| aura zAsanadevatAoM kI to yaha vRtti nahIM hai / astu, thor3I dera ke liye yaha bhI gauNa karadiyA jaay| parantu jina granthakAra kA banAyA huA sAracaturvizati kA hai unhIM ne varddhamAnapurANa ke 12 va adhikAra meM isa taraha zAsanadevatAoM ke viSaya meM likhA hailabhante'tra yathA yakSA jinAyabjAzrayAnmaham / tathAnIcA manuSyAzca pUjAM tava prasAdataH // arthAt-jisa taraha isa saMsAra meM yakSAdi devatA tumhAre caraNakamalo ke Azraya se pUjA ko prApta hote haiM usa taraha manuSya bhI Apa ke anugraha se pUjA ko prApta hotA hai| aba to zAsanadevatA tathA mithyAtvI devoM kA bheda mAlUma huA na ? zAsana devatA dAyI nahIM hai isIliye mAnya hai so bhI nahIM hai kintu praNidhAnapUrvaka vicAra karane se yaha bAta sahaja anubhava meM AsakegI ki For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kA sNshytimirprdiip| 167 zAsanadevatA kisaliye satkArAdi ke pAtra haiN| aura bhI zAsana devatAoM ke viSaya meM suniye / jvAlAmAlimIkalpa meM likhA hai ki samyaktvadyotakA yakSA duSTadevApasAriNaH / sammAnyA vidhivadbhavyaiH prArabdhejyAdisiddhaye / arthAt-samyaktva ke udyota karane vAle aura duSTadevoM ke dUra karane vAle zAsanadevatA AraMbha kiye huve pratiSThAdi mahotsavo meM yathAyogya bhavyapuruSoM ko mAnane caahiye| ityAdi saMhitA, pratiSThApAThAdi zAstroM meM zAsanadevatAoM ke AvhAnanAdi viSaya meM savistara likhA hai| use kisI taraha koI ayogya nahIM batA sktaa| aura na zAsanadevatA ke ArAdhana vegaraha se devatAmUDha doSa kA bhAgI honA par3atA hai / parantu vaha ArAdhana svArtha chor3a kara yazastilaka ke likhe huve zlokoM ke anusAra honA cAhiye / usake viparIta calane vAle vAstava meM doSa ke bhAgI hoNge| itane zAstroM ke pramANa hone para bhI yadi kisI mahAzaya ke hRdaya meM sandeha kIla pahale kI taraha pIr3A detI rahe to unake liye eka aura upAya likhate haiM maiM AzA karatA hUM ki yaha antima prayatna vAstava meM unalogoM ko mukhAvaha, hogaa| jinadeva kI pUjana vidhi ke anta meM visarjana karane kI saba jagaha~ pRthA hai / visarjana pATha bhI saba jagaha~ For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| eka hI taraha se par3hA jAtA hai usI meM yaha likhA huA hai ki__ AhUnA ye purA devA labdhabhAgA yathAkramam / te mayA'bhyarcitA bhaktayA sarve yAntu yathAsthitim // isakA artha yaha hai-pUjana kI Adi meM jina 2 devatAoM kA maiMne AvhAnanAdi kiyA hai| bhakti karake pUjA ( satkAra ) ko prApta huve ve saba devatA apane yogyapUjana ke bhAga ko grahaNa karake apane 2 sthAna ko jAvaM isa zloka meM " yathAkramaM labdhabhAgAH " "yathAsthitim" Adi pada aise par3e huve haiM jinase spaSTa zAsana devatAdi kA bodha hotA hai| prazna yaha kahanA ThIka nahIM hai kyoMki isI zloka meM "te mayA' bhyarcitA bhaktayA" yaha pada bhI par3A huA hai isase spaSTa hotA hai ki yahAM jinadeva kA sambandha hai kyoMki zAsana devatAoM kI bhakti pUrvaka pUjana karane ko tumhIM pahale niSedha likha Aye ho ? uttara yaha kahanA ThIka hai parantu jarA vicArane kA bhI viSaya hai / hamArA yaha kahanA to nahIM hai ki isameM jinadeva zAmila nahIM hai kintu jinadeva ke sAtha 2 jina devatAo kA aura bhI AvhAnana kiyA gayA hai ve saba devatA apane 2 sthAna ko jAve / yadi vAstava meM yaha bAta na hotI to " yathAkramaM labdhabhAgAH " arthAt apane yogya satkAra ko pAye huve tathA " yathAsthitim" arthAt apane 2 sthAna ko ityAdi padoM kI koI AvazyaktA na thii| ina padoM se spaSTa zAsanadavetAoM kA bhI jJAna hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sNshytimirprdiip| 169 prazna-tumhArA yahI kahanA hai ki ina padoM se jinadeva se bhinna bhI koI aura devatA pratIti hote haiN| astu, jinadeva se anya sAdhu, AcArya, sarasvatI, Adi kA grahaNa kara leMge phira to kisI taraha kA vivAda nahIM rahegA? uttara yaha kahanA bhI nahIM ThIka hai kyoMki zloka meM "AhUtA ye purA devA" arthAt jo devatA mujha karake AvhAnana kiye gaye haiN| isameM devazabda par3A huA hai sAdhu, AcAyaryAdika to devazabda se AvhAnana nahIM kiye jAte haiM isaliye vAstava meM zAsanadevatAoM kA hI grahaNa hai| indranAndisahitA meM visarjana ke samaya isI taraha likhA huA hai devadevArcanArthaM ye smaahuutaashcturvidhaaH| te vidhAyA'ItAM pUjA yAntu sarve yathAyatham // aba to samAdhAna huA na ? rahI yaha bAta ki pUrvazloka meM " te mayA'bhyarcitA bhaktayA " yaha pada hai isakA tAtparya bhakti se arthAt vinaya pUrvaka satkAra kiye huve| aura yaha ThIka bhI to hai kyoMki satkAra to binaya pUrvaka hI hotA hai / jisa meM bhakti nahIM phira usakA satkAra hI kyA hogA / bhakti kA yaha artha nahIM hai ki jaise jinabhagavAna pUje jAte haiM vaise hI zAsanadevatA bhii| isI se zloka meM "labdhabhAgAyathAkramam" pada kI sArthakatA hai| yazastilaka meM bhI abhiSeka vidhi meM zAsanadevatAoM kA jikara AyA hai| For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 170 saMzayatimirapradIpa / yoge'sminnAkanAtha, jvalanapitRpatenaigameya praceto vAyo raidezazeSoDupasaparijanA yUyametya grahAnAH / mantrairbhUH svaH sudhAdyairadhigatavalayaH svAsu disUpaviSTAH kSepIyaH kSemadakSAH kuruta jinasavotsAhinaM vighnazAntim / isI taraha anekazAstroM meM zAsanadevatAoM ke sambandhaM meM likhA huA hai use mAnanA cAhiye / prAcIna AcAryoM kI kRti kA uccheda karanA mahApApa hai| pradhvastaghAtikarmANaH kevalajJAnabhAskarAH / kurvantu jagataH zAnti vRSabhAdyA jinezvarAH / / OM zAntiH zAntiH zAntiH maGgalabhUyAt / SHARE HAVA For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nivedana. pAThaka mahodaya ! savinaya Apa logoM kI sevA meM yaha choTA sA grantha samarpita karatA huuN| maiMne jahAM taka ho sakA pratyeka viSaya ko acchI taraha vicAra kara likhA hai phira bhI isa bAta ke kahane kA adhikAra nahIM rakhatA ki isameM kisI taraha kA doSa na hogaa| kyoMki manuSyoM se bhUla honA yaha eka sAdhAraNa bAta hai phira to maiM eka drAviMzativarSIya choTA bAlaka hUM / parantu sAtha hI yaha bhI kaha denA hAnikAraka nahIM samajhatA ki kadAcit Apaloga mujhe bAlaka samajha kara "bAlAnAM bhASiteSu kA zraddhA" aisA vicAra kara isase upekSA karane laga jAveM isaliye kahanA par3atA hai "nanu vaktRvizeSanispRhA guNagRhyA bacane vipazcitaH" arthAt guNoM ke gRhaNa karanevAle vuddhimAn loga vakta vizeSa (yaha bAlaka hai yaha vRddha hai ) ityAdi meM AsthA rahita hote haiM / isI nIti kA sabhI ko anukaraNa karanA cAhiye / maiMne isa grantha meM koI bAta zAstraviruddha nahIM likhI hai kintu jaisA prAcIna muniyoM kA kathana hai use hI ekatra saMgraha kiyA hai| isaliye sarvathA svIkAra karane ke yogya hai| __ yaha merA pahalA prayAsa hai isaliye mujhe hAsyAspada na banA kara mere choTe dila ke bar3hAne kA upAya kreNge| yadi anavadhAnatA se kucha paramparA se viruddha likhA gayA ho to kSamA kreNge| aura AgAmI sudhArane kI AjJA dekara anugrahAI bnaaveNge| sabakA dAsa. vahI maiM eka. For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir shuddhiptr| azuddhi (821) yazaslika rakhatA G Gm a jinhe guNonA zuddhi paMkti hotI. .. (881) ... yazastilaka ... rakhanA jinheM guNenA name ... granthArambha. duSvAra una ... sadrasaiH ... 9 mIkSusalila ... bhave ... 14 arhanta ... prAcIna ... 5 kisItaraha ... uttara prayogoM ... 23 laukika on w or v2 ina 8. ... sadRzaiH ... mIbhuHsalila ... bhavaM ahanta prAcAna ... kisI . . . ... ... 33 G prayAgoM loka zruNu cuNAmaNI jagatrayasya puSpabhI cUDAmaNI jagattrayasya ... puSpa ..2221 ... MM For Private And Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paMkti 23 azuddhi abavA strajam jinabhagAvAn ... cakaratna ... zuddhi athavA ... srajam jinabhagavAn ... cakraratna ... vace ... . 18 :: www digambarIyoM ... digmbriyaa...| bandha ... bandha ... paJcadriya ... paJcendriya ... makAnAdiko ...jinamandirAdiko... sadRzaiH ... sadrasaiH ... jina ... jinaM ... zrutikA ... zrutiko ... muASatadravya ... muSitadravya ... uttaramukhakI .. uttaramukhakI ora... stanana ... stavana ... prasakram ... prasaktam ... paticinha yaticinha ... khar3A ... khaDe ... uvavisar3a uvisau ... Ara aura ... dvidriyAdi dvIndriyAdi niSphalA niSphalA dilI dilI ... rahane meM ." rahane se ... :: :: :: :: :: :: :: : : : : : : : : 22 / .v mes 132... For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra azuddhi zAstra upayoga zrAvakAdhyana garbhadhAnAdi ustara gandhadavya ... mahASa devatAoM sarvArthasiddha ( vartAvataraNa )... ( tratAvataraNa ) ... *Y* ** *** 984 ... ... www.kobatirth.org ( 3 ) zuddhi zastra upayoga meM pAThaka mahodaya ! ... uttara gandhadravya maharSi devatAoMke sarvArthasiddhi ... bhAvekAdhyayana.. garbhAdhAnAdi ... : 0.4 *** 207 :: vinaya. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only paMkti 11 21 22 16 14 936 "W ... 689 ... *5 ... :: ... ... t g 126 131 135 135 138 138 138 140 155 159 hamArI bhUla se pahale ke cAra phArma kalakatte ke TAIpa meM chapa gaye haiM unameM kitanI jagaha mAtrAe~ ThIka 2 nahIM khulI haiN| unheM jahAM taka hosakA zuddhi patra meM ThIka karadI haiM parantu aura bhI galatI rahane kI saMbhAvanA hai isaliye kSamA kareMge /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isa grantha ke kharIdane vAloM ke liyeH niyama. (1) jo loga eka sAtha ATha pustakeM kharIdeMge unheM . 3 ATha ke sthAna meM eka aura upahAra kI taraha samarpaNa kI jaaygii| (2) ATha se kama kharIdane vAloM ko barAbara maulya meM denA hogaa| (3) jo loga ikaTThI kharIda kara apane dharmAtmA bhAIyoM ke liye vittIrNa karanA cAheM unheM nIce likhe pate para patra vyavahAra se nirNaya krnaa| caahiye| pustakeM nIce likhe pate para mila sakeMgI:6 geMdAlAla na " svataMtrodaya " kAryAlaya poSTa bar3anagara ( mAlavA) For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra na Kendra www.kobatirth.org www.kobatirth.org A Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caliye !! zIghratA kariye !!! pAThaka mahAzaya ! yaha vahI pustaka hai jo pahalI / vAra chapakara hAthoM hAtha vikAbukI hai| usIkI dvitIyAvRtti yaha hai / prathamAvRtti meM kevala tIna viSaya the| parantu abakI vAra baiThIpUjana, sanmukhapUjana, zAsana-- devatA, zrAddha, Acamana, tarpaNa, dIpapUjana Adi vIsa vAIsa viSayoM kA zAstrAnusAra nirNaya kiyA gayA hai| jise dekhakara yaha koI nahIM kaha sakegA ki gandhalepanAdi jinamatAnusAra nahIM hai| kiMbahunA, niSpakSa buddhivAloM ke liye yathArtha mArga ke batAne ko darpaNa ke samAna kAma AvagI / maiM unalogoM se bhI anurodha karatA hUM ki jinhoM ne prathamAtti kharIdalI hai ve bhI eka vakta phira sa isa navIna saMskaraNa ko saMgAkara pddh'eN| pustaka ke maMgAne ke niyama bhItara ke pRSTa para dekho| geMdAlAla jaina " svataMtrodaya" kAryAlaya bar3anagara (mAlavA) For Private And Personal Use Only