Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - * che. tribhuvanadAsa laheracaMda zAha TrasTa saMsthApita saMskRti rakSaka sastu sAhitya (prathama zreNI puSya sAtamuM). baheta gaI cheDI rahI ghakSiNyanidhi zullaka bhAga pahele : lekhaka : tIrada girizvaralAla kApaDIyA bI. e; elaela bI. selisiTaraneTarI pablika
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvRtti 1 lI. mUlya 3) rUpiyA - [ jAnyuArI 1949 prata, 1625 - sarva hakka prakAzakone svAdhIna rAkhyA che. sela ejanTasa - saMskRti rakSaka sastuM sAhitya kAryAla mahAjanagalI, rAvapurA-vaDodarA - - - ----- --- sudraka : mukayusthAna maNilAla prabhAyaMkara vyAsa thI lamI ilekaTIkaSi, presa, meMdIkhAnA roDa, vaDodarA tA. 15-1-1949
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amukha lagabhaga saM. 1962mAM bhAvanagara javAnuM thatAM te vakhate chapAyela dharmaratna' prakaraNane bhAga vAMcavAmAM AvyuM. temAM dharmaratnanI yogyatA batAvanAra dravya zrAvakanA ekavIsa guNevuM varNana ane pratyeka guNa aMgenI eka eka kathA paNuM vAMcI zrAvaka paNanI lAyakAta meLavavA ATalA guNe te joIe te jANuM aMtaramAM ghaNe pramAda thayo. keTalIka sthAo bahu suMdara lAgI. -temAM paNa AThamA guNa-dAkSiNya uparanI kSullaka kumAranI kathAe mAruM mana vadhAre AkaLyuM. tenA upara eka be ullekha karyo. saM. 1984mAM jItanI bAjI - hAramAM' e zirSaka nIce zrI jaina dharma prakAza' (pR.44 ane pR. 228) mAM mAre lekha lakhyo ane dakSiNa guNane mahimA varNavyo. sAdhyane mAge ' saMgrahamAM e lekhane puna:pratiSThA ApI che. saM. 2001nI unALAnI rajAmAM bhAvanagara jatAM baheta gaI cheDI rahI ' vALI vAta eka snehI pAse sAMbhaLI. e vAtane nakSakanI kathA sAthe ghaniSTha saMbaMdha lAgyo eTale sudhakanI mULa kathAno upayoga bIjI ja rIte karavA preraNuM thaI. ' ' kathA lakhanArane mULamAM AgaLa pAchaLa vadhAro karavAnI chUTa hoya che ane pUrva kALamAM paNa mULa Azayane kAyama rAkhI kathAnA - rAsa karavAmAM, temane kAvyanuM svarUpa ApavAmAM ane tene * adbhuta kAvya banAvavAmAM tevA prakAranI chUTa hatI. etihAsika * dhArmika sAMpradAyika ke sAmAjika kathAnA lekhake mULa vastune Aza4 dhyAnamAM rAkhavAno, pAtrone barAbara samajavAnA, pachI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' enA Alekhanane aMge mULa Azayane khahalAvavA zabdacitra, mADayA avatara prasaMge aMte naisargika varSoMna tathA vyavahAra prasaMgAnI ghaTanA karavAnI ene chUTa rahetI ane tevA aneka rAsA, kathAo ane vida'tIe ApaNA sAhityanA bhAga banI rahela che. mahAbhAratanI mULa kathAne ane temAM Avela avAMtara kathAone taka AkAra ApavAmAM AvyA che, tenI AMtara kathAo para AkhyAtA lakhAyAM che ane nAnI vArtAone mAAM kAvya rUpe rajU karavAmAM AvI che. jaina sAhityamAM paNu AkhA rAsasAhityamAM, kAvya sAhityamAM, kathA sAhityamAM ane dRSTAMtemAM e. chUTanA pUratA upayega thayeA che. e dRSTie me kSulakanI kathA sAthe mULa kathA lagabhaga kAyama rAkhI ene bahulAvavAnI chUTa. sIdhI che. ' . . zrIpALane rAsa, cAdarALanA rAsa, kammilane rAsa anesamarAdityanA rAsa khIjo kAi paNa rAsa mULa kathA sAthe sarakhAvavAmAM Ave teA je prakAranI vALuA tAluAnI gaThavaNu tyAM thayela che tevIja geTavaSNunuM anukarajI meM A kathA lakhavAmAM karyuM che. atyAre sinemAne - aMge je paddhatie kayA ke vArtAvastu lakhAya che temAM evAja prakAranI chUTa levAya che. mArA manamAM eka vAta besI gai che ke aitihAsika kathAnA lekhake 'huM sAMpradAyika kathAnA lekhake mULa vAtane kAyama jarUra rAkhavI. joIe, pachI enI bhUmikA upara nAnA meATA prasaMge| mULa strAzayane TAyama rAkhI karavA ghaTe, mULa vastune vikRta svarUpa na apAya ke asala vAta mArI na jAya teA aMdara tame vadhArA ghaTADI mULa zayane lakSyamAM rAkhI karI zakA. mikSanA rAsamAM aDa dattanI mAkhI rezamAMcaka kathA DhakA tarIke mULa ArAte koma rAkhI dAkhala karela che ane sthaLa ke pAtranAM varNanA te
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ kavinA magajamAMthI ja nIkaLyA che. A prAcIna paddhatine meM chUTathI upayoga karyo che. mULa sthAne meM cAra vibhAgamAM mUkI che. emAM prathama vibhAgamAM eka divasano vArtA samaya lIdho che, bIjA vibhAgamAM paMda divasane samaya lIdhe che, ane trIjA vibhAgamAM 60 varSane -samaya lIdho che. mULa kathAmAM kSullakano dAkSiNya guNa batAvavA mATe eTalAM varSa lIdhA vagara e vibhAga vikasAvI zakAya tema na hatuM, tethI te vibhAgane e samaya anivArya banela che. mArA layamAM che ke vastu nirUpaNa jema bane tema saMkIrNa thavuM joie jyAre banAvone mATe lAMbo samaya na kADhavo joIe. paNa A vArtAnA svarUpane ema karavAmAM nyAya maLe tema nahotuM, tethI kSullaka dAkSiNya guNa khIlavavA eTalAM badhAM varSa vastunirUpaNa mATe jarUrI lAgyAM che. emAM koI vartamAna sAhitya niyamanuM ulaMghana thatuM hoya te vastu nirdezane aMge ane mULa kathAne anulakSIne te anivArya hatuM ema gaNavAnu che. * ane cothA vibhAgamAM eka rAtrIne samaya levAmAM AvyuM che. meM je rIte mULa kathAne bahalAvI che temAM parAkASThA (chmax) cethA vibhAgamAM Ave che. mULa kathAnI mukhya hakIkata dAkSiNa guNane vyakta karavAnI che te mATe A trIjo vibhAga roke. che paNa sarvanI parAbhUmi to thA vibhAgamAM je mahAna rAja jalase thAya che tyAM ja Ave che. samayane parikrama bha ga na thAya ane bAkInI kathA adhurI na rahI jAya teTalA mATe pariziSTamAM bAkInI athA mUkI dIdhI che. , A prakAranI vastu saMkaLanA A kathAmAM thaI che. kathA lakhavA mADI tyAre ATale lAbo tene vikAsa thaze ema lAgatuM natuM
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa praveza karyA pachI vAta jAmatI gaI ane jema vAta jAmatI gaI tema navA navA prasaMge kuratA gayA. mULa vAta dakSiNyanI che. te to kAyama rahI che, paNa temAM baheta gaI cheDI rahI vALA hakIkata evI rIte vaNAI gaI che ke kathAne "dAkSiNya pradhAna kahevI ke sAvadhAnI sUcaka "upadeza pradhAna ? kahevI e zaMkA paDI jAya tevI vastu che, paNa te mULa kathAne anusarIne ja che ane mane e chellA vibhAgane prAdhAnya ApavAmAM AnaMda Avyo tethI kathAne tenuM nAma ApyuM che, paNa dAkSiNyanI vAta kAyama karelI che tethI apara nAma "kSullaka" sAthe meLavI nAkhyuM che. chatAM mULa kathA kevI hatI, ane A nirUpaNamAM teNe kevo AkAra lIdhe che tene khyAla rahe teTalA mATe graMthane che. pariziSTa ra mAM mULa kathAnuM gujarAtI avataraNa rajU karavAmAM AvyuM che. kathAnI aMdaranA varNane, prasaMge, vArtAlApa ane ghaTanAnAM mizraNonI javAbadArI mArI che. mULa Azayane barAbara vaLagI rahevAne aMge meM pUratI, sAvacetI rAkhI che. . ane pratyeka sahadaya mANUse "baheAta gaI thoDI rahI' e prakAranI manodazA keLavavA gya che. keI apakRtya karatAM, kaI bAphata AvI paDe tyAre kheda thatA, deI hakIktane aMge kinnAramAnaya thaI jatAM ke jIvanamAM kaMTALo AvatAM ke na pasaMda karavA cogya (Undesirable) nirNaya karatI vakhate AvA prakAranuM mAnasa keLavavA yogya che. Aphata vakhate ke kinto levAnI vRtti vakhate to evA mAnasathI mahAna pheraphAra thaI javAnI athavA ala AvI javAnI zakyatA che. ahIM rahI rahIne keTaluM raheluM che?' evA akArya mATe jIdagI ghaNuM TUMkI che." " bI dIna jAyagA,' moTA mAdhAtA paNa cAlyA gayA, paNa pRthvI ke dhana ke sAthe gayuM nathI,' keI dIkarAe meTA nAne vAraso ApavA
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe bApa AbhAra mAnya nathI," "A to be dahADAne tamAse che pachI dhULanI dhULa che,' " Apa mUe sArI DUba gaI duniyA' AvA athItara nyAsa athavA sarvamAnya sUtro manamAM rAkhavAthI jIvananI musApharI haLavI bane che, kaI nahi manevikAranI tIvratA-gADhatA ochI thAya che ane pragatimArga kharAba ke aniSTa raste caDhI jato aTakI jAya che. A badhuM kene mATe kayA bhava mATe ?" AvI dazA keLavavAnI jarUra che, kriyA ane bhAvanAnI eka vAkayatA ghaNe aMze sAdhI, zakAya che. ane koI kharAba kAma karavA vicAra Ave tyAre bahAta gaI ghaDI rahI' AvI manodazA paDakhe UbhI rahI akArya nivAraNane aMge khUba Teko Ape che ane keTalIye vAra jIvanapaMthane ujALe che athavA kharAba thai jato aTakAve che, kAraNake emAM sAthe ja sUtra che ke thoDI se bIte jAya.' A manodazAne preraNuM thAya te kAma thAya tema che. A kathA lakhavAno e uddeza che ane e pAra paDe emAM enuM sAphalya che. ane dAkSiNya' guNa A yugamAM upadeza, ete bhAre jokhamI kAma che. atyAre svAtaMtryane nAme athavA enA oThA taLe je svacchatAnI piSaNa thaI rahI che tyAM nAnA moTAne viveka jALavavAnI vAta karavI, ApaNe vaDIla ke ApaNA uparI adhikArIne AvuM kema kahevAya, emane bola kema utthApAya? emanI sAme kema bolAya? AvI vAta karanAra nabaLA nimIlya ke pica gaNuAya che. atyAre sAme phaTakAranArane bahAdura gaNavAmAM Ave che, atyAre baLa karanAranI bolabAlA belAya che, tevA yugamAM maherakhApaNAnI vAta karavI kasamayanI lAgaze, paNa mane lAge che ke ApaNA AryAvartanI saMskRtimAM A "herakhA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ . emanA pAtrAlekhanane aMge gUcAtA vicArA have badhdha thaze e khyAlathI jarA kheda thAya che, paNa lakhavAnI TevavALA eka eka muddA para lakha| vakhata TakI zake nahi e hakIkata che, paNa vadhAre suMdara pAtrone hAtha dharavAnI bhAvanA sAthe A citrapaTa AlekhavAmAM pAtrAlekhane karavAmAM koi atizayeAkti ke nyUnatA thai gayA hAya tA te mATe kSamA cAhI A pustaka abhyAsanI dRSTie janatA samakSa rajU karUM chuM. A pustaka kathA lekhanamAM sAhitya daSTi karatAM mArga dananI bhAvanA vizeSa che, emAM varSoMnanI banyatA ke ala kAritA karatAM upadeza ke anukaraNanA prasagA vadhAre nIpajAvyA che. ene Azaya pragati mAganA judA judA mArgImAthI peAtAne ceAgya mAtra' zeAdhI levAnI vicAra jAgRti e enA mukhya Azaya che. e Azaya keTale aMze pAra pA che athavA pAra paDayeA che ke nahi te jovAnuM ke tenAM ni ya karavAnuM kAya" "vAcaka, OM vivecakanuM che. mArI vijJaptitA e che ke kyAte sAhitya daSTie nihALavA karatAM cAritra dhAraNane aMge ete upayAga thAya ke emAM e kAMi pUratI kare te! mAreA uddeza pAra paDaro. meM zmA kathA racanAmAM anyanI padyakRtinA upayeAJa karyAM che. tyAM tenAM nAmeA mUkayAM che. huM kAI kAI vAra padma khanAvavAnuM paNa sAhasa karU chuM. tenA kAi krAi namunA A kacAmAM maLI Avaze. jyAM jyAM padma Avela che tyA tyAM te mAtra lAkSaNika che ema samajavuM, kAraNake kayAnuM sthAna sAtapura magadha-bihAramAM heya tyAM gujarAtI kRti cAle nahi e vAta para sakAraNu lakSya khe su` chuM. kathAne pradeza bihAra che, samaya lagabhaga pAMcamAM chaThThA saikAnA che eTale emAM vAhana vyavahAra sabhApati, javA AvavAnAM sAdhanA sarva tatsamayA ce|jyA che e vAta dhyAnamAM rAkhavI. C
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhityanI dRSTi karatAM cAritra dhAraNanI dRSTi A kathA lekhanamAM mukhyatve karIne rahela hovAthI te dRSTie tenA para cacI karavAmAM vizeSa lAbha dekhAya che. mAnasika daSTie manuSya vartananA abhyAsane emAM banatuM sthAna ApyuM che. ane te prakAre e kathA nirUpaNuM vicArAya te svapara hitanI najare vadhAre ISTa che. bAkI. koI ene navala kahevA lalacAya, keI ene kathA nirUpaNa kahe, koI saMbhASaNanI najare ene nATaka kahevA prerAI jAya, kaMI upadeza. prasaMgene aMge ene nibaMdha sa graha kahevA lalacAI jAya ke koI ene chUTA chUTA prasaMgonI meLavaNIne saMgraha mAnavA dhAraNuM kare to teno nirNaya karavAnuM meM vidvAnonI vicAraNA ane nirNaya para rAkhyuM che. mane to prabhAvamAM preraNuM thai tema dararoja zabdacitra Alekhato gayo chuM ane tene bIjIvAra saMskaraNa mATe akha taLe nAkhI tenI apekSA karI gayo chuM. A AkhuM nirUpaNa mArI amara preraNAnuM pariNAma che ane koI paNa sthAne skUlanA dekhAya to tenI javAbadArI mArI che. janatA emAMthI kAI lAme. meLavI zake mane mA karela pravAsa mATe AnaMda thaze. * saM. 2002 hALAne paDa, | pATI sIsa, malabAra nyU muMbai tA. 20-3-1946 pragaTa karAI 15-1-49 rAvapurA-vaDedarA metIcaMda
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNA' nA guNa vaNAI rahelA che, hajI vaDIlavaga sAme maLave ratAM vidvAna cANusA paNa che|bhAtA meM joyA che ane mane e guNamAM nakhaLAi ke parAdhInatA nathI lAgatI, paNa bhakti, kRtanatA ane mahAnatA lAge che. naisagika kumAzavALI AvI vyaktie kadAca gheADI vakhata sahena pRSTha kare, paNu enI svAbhAvika mahAnubhAvitA ane yAgya sthAnake jarUra lai jAya che. khAkI e guNamAM svAtaMtrya nAza mane tekhAtA nathI, pazu sAcuM vivekINa kRtavedItA ane upakAra smaraNu jAya che. je prANImAM sAmAne kharAba lAgaze athavA sAmAnI pAse evI vAta krama thAya athavA evA upakArI ke meATA mANasa koI vacana nAkhe ke hukma kare tenu ulladhana kema karAya--AvA vicAra rahe tenAmAM bhAre namratA ane anukaraNIya kumAza hoya che. AA vAtane AgaLa karavAnA Azaya * dAkSiNya guNamAM che ane e guNatu' A yugamAM pazu sevana, karavAne huM mAgraha karU chuM. A vAta spaSTa karavAnA Azaya mULa kathAne che ane me tene bahAra lAvavA samajaNu pUrvaka lAbhanI dRSTie prayatna karyo che. ' 1 1 kSullakanA avaleAkanAne vadhAre lakhAvI zakAta, pazu bhatra cakra jovA nIkaLanAra praka-vimanA pAtroe te TAya zrI upamiti bhava prapoMcA thA ' ( prastAva 4) mAM sArI rIte kaheluM nirUpAI gayuM che ane vadhAre la bhANu karatA kayAnuM pUra vadhI jAya tevu hatuM tethI jarUrI prasa geAtuM nirUpaNu karI e vibhAga TUMkAvI nAkhyA che, bAkI e vibhAgamAM vyavahAranA game te prasage| ane aneAvikAranA aneka prakAranA AvirbhAva te lAvI zakAya tema hatuM. ApaNI AsapAsanI AkhI sRSTi te mATe khullIja che ane avalekhana zakti ane vastu nirUpaNanI mAta heya ne te vibhAga para pAnAnAM pAnAM bharAya tema hatuM, paNa temA uparyukta kAraNe dhaTatI maryAdA rAkhI bAkInI vAta vAcanAranI punA para cheDI che. J
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama vibhAgamAM strIono AnaMda ane bIjA vibhAgamAM rAjya khaTapaTa cItaravA hetupUrvaka prayatna karyo che. yazobhadrAnA pAtrane bahalAvavAno prayatna mULa vastune lakSyamAM rAkhIne thayo che ane ene jIvana utkarSa chevaTa sudhI eTalo thayo che ke ene vyavahAra daSTie anyAya thayo lAge to AtmavikAsa ane pragatinI dRSTie ene pUrato nyAya maLI rahyo che. bAkI 88 varSanI vaye rAjA puMDarIka menakA sAme viSayadaSTi kare e vAta khUba vicAravA yogya che, ghaDapaNa e jIvanane ariso che ane emAM yuvAvasthAnA atyakanA paDachAyA paDayA vagara rahetA nathI. e mahArAjAnuM pAtra nirUpaNa vicAravA - jevuM, lakSyamAM rAkhavA jevuM ane cetavaNuM ApanAra dIvAdAMDI jevuM che. A kathA nirUpaNamAM dIkSA ApavAnA eka mahatvano prazna mAnasa zAstranI daSTie khUba vistArathI carcAI gayo che. bALadIkSA, anubhava, viSaya kaSAyane sthAna e vagere ghaNuM mahatvanI vAta meM mArI -najare rajU karI che ethI dIkSAnA praznanI vicAsthAne aMge mAnasa zAstranI najare keTalAMka sAdhano rajU thaI zakayAM che. e ati saMkIrNa prazna che, khUba vicAravA yogya che ane mane sULe te rIte tenuM nirUpaNa karyuM che. vicAravAnAM sAdhananI najare e kAryasAdhanA kare te ThIka che, bAkI A prazna samAja svAdhdha ane cetana pragatine aMge khUba vicAraNuM mAge che. ahIM pUrA pADelAM sAdhano mAnasa vidyAne aMge khAsa dhyAnamAM levA jevA che ema mane lAgyuM che ekaMdare A kayA nirUpaNamAM mane lagabhaga ATheka mAsanA sAmAyaka lAgyA che, paNa mane te lakhatAM khUba Ana da thayo che. mAre Azaya huM spaSTa samajAvI zakayo hoIza ane vAcanAramAM rasa jAgRti karI zakIza te mane ora vadhAre AnaMda thaze. kSullaka jevA saraLa ane yazobhadrA jevA viziSTa cAritryavAna pAtrone sasaga choDatAM
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 2 a nuM ke maNi kA ' vibhAga 1 le viSaya mahArAjAne janma divasa puMDarIka-yazodharA kaMDarIka ane yazobhadrA janatAne janmotsavamAM rasa udyAnamAM rAsa samAraMbha udyAnamAM garabo bALAo-bALakee gUMthela goka sAyaMkALe rAjasabhA kaMDarIka yazobhadrAnI premarAtrI - mahArAja puMDarIkanI te rAtrI vibhAga 2 je mALe viMkhAyo mahArAjAnI niraMkuza vicAramALA mahAamAtyanI dekhItI niSkriyatA vidyarAjanuM nidAna .. priyavadAnuM dUtI kArya priyaMvadAnI niSphaLatA viTano upaga , 10 ha - ba ra Ta +
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ I w viTanI vAta ane AturatAmAM vadhAre che.... viTano Dabbo mula hajAriyAnA heThA hAtha 1. kAsaLa kADhavAnA kArastAna - . 11, Imi ane aMkSepa keDarakanuM bhedI avasAna 13 , mAThA kAmanA karI ane suvA upara bhAthI 14 aphavAone rAhaDe .* * * 15 hariyA harajIne chelle dAva ... yazobhadrAnuM mane maMthana ane palAyana vibhAga 3 ne - kSullaka ane dAkSiNya zrovastine mA .. . . dhanAvaha zeThanI kauTuMbika khAnadAnI saumya mUrti kItimatI rAjA puMDarikane pazcAtApa * gacchAdhipati ajitasenasUri yazobhadrAnI dIkSA * kSullaka janma * * - 8 phulakanuM bAhya-dAkSiNyane vikAsa , ... gurUkuLavAsamAM bAra varSa .. - [ cAlu ] che N 19 re & >> . 208 217 G ja . ra38. che ke 6i . rapa6
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 - - joIe che (1) lekhake-nAnI moTI vArtAo, (kAlpanika, ardha satya ketana satya ghaTanAvALI nibaMdha, vivaraNo, bedhapATha, lekhe ( vyavahArU ke ame te prakAranA vijJAnane lagatA; sAmAjIka, Arthika, naitika ke sAhityika - viSayane carcatA koI paNa rIte Arya saMskRtinA piSaka hoya tevA, pitAnA sthAna uparathI lakhIne mokalI ApavA mATe lekhake ( purarakAra sAthe ke sivAya); niyamita rIte kAma karanArane vizeSa pasaMdagI maLaze. (2) ejanTa-amArA taraphathI bahAra paDela tathA bahAra paDatAM, sarva prakAranAM pustakanuM pite pasada karela vistAramAM vecANa karavA mATe eja Te ane bukaselara-rUra paDaye jAmInagIrI-bAMhedharI ApavI paDaze. sarato mATe pUche - , ' 13) grAhake:-amArI saMsthAne ag35 (saMskRti rakSaka) bhAvanAvALA sarva bhAibahenane jaladI grAnTa tarIke nAma noMdhAvavA ane te pramANamAM lavAjara ghaTADavA jevI sthitimAM amane mUkavAnI maherabAnI joIe che patravyavahAra karavAnuM ThekANuM - saMskRti rakSaka sastuM sAhitya maMDaLa rAvapurA-vaDodarA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ HT zrIyut lekhake vinA puraskAre A pustaka lakhI ApyuM hAvAthI amArA maMDaLanA nicazmAnusAra temane prathama zreNInA AjIvana sabhya nImavAmAM Ave che. lekhaka mahAzaya A prakAranA mIjA sabhya thatA hAvAthI ame temane hArdika abhinadana apIe chIe. A uparAMta eka trIjA bhAIe paNa pustaka, vinA puraskAre lakhI ApyuM che temanuM nAma paNa AjIvana sabhya tarIke have pachI jAhera thaze te AthI sarve lekhaka bhAione jaNAvavAnu` ke te paNa peAtAnI kalama vAparIne A sasthAne uttejana Ape ane AjIvana sabhya manI A saMsthA taraphathI pragaTa thatAM pustakA maphata meLave menejIga TrasTI 5
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahuta gai thoDI rahI yAne dAkSiNyanidhi kSullaka bhAga 1 lA ==
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjAne janmadivasa gadha dezamAM AvelA sAketapura nagaramAM Aje moTI dhamAla nmacI rahI hatI. mahArAjA kuMDarIno Aje janmadivasa hate. ene Aje sattAvIza varSa pUrA thaI aThThAvIsa varSa besavAnu hatu e rAjAe nAnI vayamAM potAnI udAratA ane AvaDatathI khuba lekapriyatA prApta karI hatI pitA ene 5 daramA varSane mUkI gata thai gayA tyAre to eno abhyAsa kALa cAlato hato, paNa ma trI samRddhinI sArI dekharekhathI, buddhinI tIvratAthI mane sAgonI anukULatAthI eNe ghaNe sAro abhyAsa karI lIdho hato ene gurU maLyA te baha jJAnI hatA eTale eNe vuDarIkanA magaja ane mAnasanA vikAsa upara khUba dhyAna ApyuM ane ene asAdhAraNa buddhi vaibhavazALI banAvyuM. enI rUci jana dharma tarapha hatI ane e ene kuLa dharma va za - parAgata hato. enA magajanA vikAsanA pramANamAM enA hRdayane caritrano vikAsa pUrato na gaNAya, chatAM sAmAnya rIte vyavahAramAM - ThIka gaNAya eTalA guNa enAmAM hatA. DAM varSa abhyAsa karI eNe
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( dAkSiNyanidhi sughaka rAja kAryamAM mAthuM mAryuM ane subuddhi ma trInI salAhathI, avalokana karavAnI paddhatithI ane janatAnI yAtanA ane agavaDe tarapha lAgaNuM darzAvavAnI rItithI enuM rAjakArya dIpavA mAMDayuM. be eka varSa sudhI eNe thoDo abhyAsa ane huM rAjakAraNa bane sAthe, rAkhyA ane bAvIsa varSanI vaye eNe khUba jesathI rAjakAraNamAM jhukAvI dIdhuM hatuM. eNe janatAne cAha meLavyo hato ane lokarUci meLavavAnI kaLA enAmAM AvI gaI hatI. Aje phAgaNasuda AThamano divasa hatA, vasa ta jatunA Agamata thaI cUkI hatA ane AjanA puNya divasanI lokeza rAha joI rahyA hatA e emano prabhAvathI cAlu. thayelA ullAsa batAvI Apatu hatu. AjanA divasa mATe enA dIlamAM paNa sAro utsAha hatA 'prabhAtanA kukaDAo bole te pahelAM te lokoe vahelAM vahelAM UThI pitAnAM AMgaNuM sApha karavA mAMDayA hatA ane Ajano AnaMdadivasa UjavavA mATe aneka prakAranI taiyArI karavA mAMDI hatIH ghara vALI jhUDI temaNe abIla gulAbanAM sAciyA pUravA mADayA hatA. gharanA pravezadvAra para AMbA-AzapAlavanA toraNo bAMdhavA mAMDayAM hatA ane aneka gharanA AgaNAmAM, aTArIo upara, agAzI upara jAo bAdhavAmAM AvI hatI anadetsava UjavavAmAM vividhatA hatI, paNa utsAhano sarva sAmAnya hato. jAhera rastA upara jaLa chaMTakAva tha zarU thaI gayo hato ane haju sUryano udaya thayo na thaye, tyAM to sArA vastro ane AbhUSaNe paherI loke rastA upara tA thaI gayA hatA. devamaMdiromAM ghaTAnA nAda thavA lAgyA hatA, bALako nAhI dhecha kapaDAM paheravA lAgyA hatAM ane Aje khUba jovAnuM ane hAlavAnuM maLaze evI kalpanAthI thanaganATa karI rahyAM hatAM. sAtapuranI suMdarIomAM Aje bhAre Anada pasarI rahyo hato, teo snAna samAjena karI zarIranI TApaTIpa karavAmAM, sArI va
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjAno janmadivasa paheravAmA, vividha ghareNAMo gohavAmAM, AMkhe AMjavAmAM, aLato lagADavAmAM seMthAmA siMdUra pUravAyA ane evI jAta jAtanI avanavI zobhAo karavAmAM rokAI gaI hatI ane Aje nagara bahAra udyAnamAM haravA karavAnuM maLaze, aneka bahenapaNIo sAthe meLApa thaze ane jUnA parico tAjA thaze ane navA baMdhAze e vicArathI temanAM ho haLamaLI rahyAM hatAM. phAgaNa suda 8 no divasa hAI vasaMtotsava najIkamAM AvI rahyo - hite. ziyALAne prabhAva pUro thavA AvyA hatA, vanarAjI khUba khIlI hatI, vRkSo para navA pallavo AvI gayA hatA, pAdaDAo paDI rahyAM hatAM, AkhI oMcha navapaddhi thatI jatI hatI, paMkhIo kilakilATa karI rahyAM hatAM, kAyala madhura gAna karI vasaMtanA vadhAmaNuM lalakArI rahI hatI ane AkhA saMsAra vistAramAM udyAna khetaramAM ane nA navIna citanya prakaTI rahyuM hatu AkhA vAtAvaraNamAM navAM phe paLa lacI paDatAM hatAM Aje kAma dhaMdhA baMdha hovAthI lokonA utsAhamAM bhAre vadhAro thaI rahyo hato. ane e utsAha teo aneka prakAre vyakta karI rahyA hatA. nitya kAryathA nivRta thaI, snAna karI, pUjana kArya patAvI, nagarajano moTo bhAga nagara bahAranA udyAna tarapha vaLI rahyo hato ane bALaka bAlikAo, strIe suMdarIo ane nagarajano Anada karavA, ramato jevA, utsavamAM bhAga levA ane Ana dathI ullAsamAna thaI AjanA Anada divasano banatI sArI rIte lAbha levA nIkaLI paDayA hatA. ThAma ThAma bajANIAnA khela, jAdugaranI racanAo, ramakaDAM ane khelAvaNAonI nAnI dukAno, temaja aneka prakAranI moja mANavAnI cIjo, tenA sAdhano ane timAM rasapUrvaka bhAga lenAranAM ToLe ToLAM Amatema pharI rahyAM hatAM. Aje bALakonA Anada pAra nahotA, bALAo doDAdoDa karI rahI hatI, chokarA chokarI mastIe caDayA hatA ane gharamAM kAma karanArI
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi kSullaka 6 nArIe Aje AnaMdathI jAheramA pharavA ane mahe|tsava mANavA udyAna tarapha nIkaLI paDI hatI. kaMika mahenapaNIone maLI gammata uDAvatI hatI ane kaika petAnA navA kapaDA sArAM vyaka AbhUSaNo tarapha najara nAkhI manamAM malakAtI hatI. A eka paheAra divasa caDhayA hatA, sUrya mahArAjA peAtAnuM praca'Da teja dAkhavI rahyA hatA. kezaravarNI vastra paherI, mAthe pAghaDIe paherI leAkA udyAna tarapha AvI rahyA hatA. TrAime vAlA paheryAM hatA, te kAie maMgarakhA paheryAM hatA. raMgabhera gI pAlaDImethI AkhA rAjamA chavAI gayA hatA. udyAna vibhAgamAM jyAM tyA leAkAnI medanI maLI che. suMdara vastro ane dhareNAM - te vasaMtapriya patie zeAbhAvavAnI ghaTanA cAlI rahI che ane Aje te! jANe jIvanAM kAipaNa prakAranI ciMtA ke glAni na heAya ane jANe svanuM sukha sAketapura para UtarI AvyuM heAya tema te nagaranA AbAlavRdgha sa janAmAM sukha Anada vilAsa ane utsAha dekhAI AvatAM hatA, ke gulAla uDADatA hatA, teA kAI U ce svare JAna lalArI rahyA hatA, keAi jaLanI pIcakArIo uDAvatA hatA tA kAI hAthamA lAkaDI ramADatA hatA. mAyAmAM sugadhI tela, gaLAmAM puSpanA hArA ane AkhA zarIrapara nava vastro dhAraNa karI sa krIkaraciMtA bhUlI jaI leAkeA kalleAlamA paDI gayA hatA. tsu ane magadhanI yuvatIe teA Aje kharekhara hileALe caDhI hatIH pava divase paheravAnAM sArAmAM sArda vasro ane AbhUSaNaeN sajI AjanA Ana mANavA yauvananA pUrabahAramAM nIkaLI paDI hatI, mAnada mANavAmAM jANe paraspara harIphAI karI rahI haiAya tema ekamekathI caDhI jAya tevA rasakaleAla vartAvI rahI hatI ane gAmamAMthI nIkaLI ghAna taraph nAnImeTI TALamA cAlI AvatI hatI. A rIte prathama ..
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjAno janmadivasa - -- - -- - - -- - - -- pahAranI Akhare sAketapuranI janatA pitAnA mahArAjAne janmadivasa UjavavA haLamaLI rahI hatI ane lokapriya mahArAjA tarapha pitAno bhAva batAvavA mATe aneka rIte AMtaranA ullAsa batAvI rahI hatI, udyAnane Akho mArga atyAre UbharAI jato hato ane kAmaThAma 2 garAsa phelAI rahyo hato. bALakone nirdoSa AnaMda, lalanAone AkarSaka Anada ane lokono sakriya Anada sArvatrika thaI gayo hato ane sAketapuranI AkhI janatA atyAre svarganA sukhane anubhava karavAne mArge caDhI rahI hatI.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 2 2 paMDarIka-cArA udyAnanA judA judA bhAgomAM Taka Taka yugalo laTAra mArI 1 rahyAM che; koI vRkSaghaTA nIce daza daza paMdara paMdara mitronI maMDaLI vAto karI rahI che; I sthAne eka kuTuMbanAM nAnAM moTAM ekaThAM maLIne AnaMda karI rahyAM che; keI sthAne bALA khela khelI rahyA che, daDA uchALI rahyA che, gIlIdaMDAnA hAva cagAvI rahyA che; kaSTa sthAne madArInI AsapAsa leThe ramata jovA mATe TeLuM vaLIne ekaThAM caI gayAM che; cagaDoLa goLa pharatA hatA ke cagaDoLo uparathI nIce ane nIcethI upara caDatA UtaratA dekhAya che; bajANuMA derapara paga bheravI nAcI rahyA che, nIce Dhola vAgI rahyA che ane A rIte cotarapha gAna tAna gulatAna cAlI rahyAM che, mevA mIThAI pharasAthuM UDI rahyAM che ane abIla gulAla ane kezara phekAI rahyAM che. AvA AnaMdamaya vAtAvaraNamAM leke rasa jamAvaTa karI rahyA che tyAM vAta prasarI ke mahArAjA puMDarIka ane mahArANu yazeAdharA udyAnamAM vadhAre che. lokonA AnaMdamAM eka samAcArathI khUba vadhAre thaI ra.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMDarIka-vazodharA - vja mahArAjA puDarIka atyAre yuvAna vayanA hatA, Aje ene aThThAvIsamu varSa besavAnuM hatuM, chellAM pAMceka varSathI e rAjakAraNamAM ThIka ThIka bhAga laI rahyA hatA, enI udAra nItithI prA ekaMdare sukhI hatI, rAjyamAM karaverA nAmanA hatA, Avaka jamInanI hatI, rAjAe prajAhitanA kAme zarU karyA hatAM, prajamAM kacavATa thAya tevu koI kArya karyuM nahotu, nyAyI paddhatie rAjya calAvyuM hatuM, dIna dukhInI aDI bhaDI vakhate e ThIka sahAya karatA hatA, pUratI tapAsa karIne kAma levAnI paddhati temaNe svIkArelI hovAthI e vAjAM ke vAdarAnI mAphaka bhaMbherAI jAya tevA rahyA na hatA ane prajAnI agavaDa ke phariyAda jAte sAMbhaLatA hovAthI enI pAse pokAra laI AvanAra prajAjano saMtoSa pAmIne jatA hatA. A prajAvatsala mahArAjAno Aje janmadina hovAthI prajA AnaMda utsavamAM khUba ja laI rahI hatI. prajAne A Anada svataHutpanna thayeluM hatuM, enI pAchaLa rAja AjJA ke bhayane jarApaNa sthAna na hatu, enI pAchaLa e taranA ullAsa ane premapUrvakanA hadaya bhAvo hatA. pitAnI vibhUti ke saMpattine rAjAe agata upabheganAM sAdhana tarIke eka dare mAnI nahatI. eNe dIrghadRSTA, nyAyI ane prajAvatsala rAjA tarIke birUda meLavI rAjasaMnyAsI ' ne chalakAba ATalI laghuvayamAM meLavyo hato. prajAnA vyApAra pUra enI sacoTa najara hatI, prajAnI agavaDe dUra karavAnI ene cila hatI. prajAnuM naitika baLa vadhe, praja dharmapriya bane ane prajAnI cAritra bhUmikA ucca rahe e mATe e vividha prakAranA protsAhana Apato; cAritrazIla tarapha anurAga dAkhavato ane amaladAra ke nokara varganI pasaMdagImAM caritra vartana para khAsa lakSya ApatA. rAjyamAM nakAmI khaTapaTa na thAya, sAcA hake keInA mAryA na jAya ane prajA rAjyanI daramiyAnagIrI vagara. pitAnAM kAmakAjamAM mazagula rahe enI e jAte takedArI rAkhato.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ', puMDarIka-yazAdharA gayeA hateA ane enA sukhaduHkhamAM bhAga levAnI AvaData ane lAgaNIthI enI pratimA khUba vadhArA thayA haze. AnuM kAraNa e paNa hatuM ke ene sauMdaryamUti yazeAdharAtA yAga thayeA hateA. e najIkamAM AvelA caMpApurInA rAjAnI ekanI eka putrI hatI. ane pavitramUrti patiparAyaNa sAtvika satI mAtAnA kheALAmA mATI thaI hatI. sArA zikSaNa ane ucca sa`sathI eNe hradayanA guNeAne vikAsa nAnapaNathI karyAM hatA ane rAjavaibhavamAM Ucharela hAvA chatA enAmA gaMbhIratA, udAratA, namratA ane sattvazIlatA meTA pramANamAM khIlI nIkaLyA hatA. eNe kaLAone abhyAsa karyo hatA, samAnavayavALI sakhIemanA saMparka prasaMge eNe sanI khUba cAhanA meLavI hatI ane saheja ghauvarNI hevA chatAM jAte namaNI, ghATIlA zarIravALI ane madhyama rIte AkarSIka lAgatI hatI, mhArAA puDarIka sAthe enA lagna thayA tyAre enu vaya seALa vanuM hatuM. rAjaputrIeAmAM sAdhAraNa rIte anubhavanI kacAza ghaNI rahI jAya che, ene taDakA chAyA jovAnA prasa geA ghaNA ochA maLe che. emane raMka dInadu:khInI sthitimAM peAtAnI jAtane mUvAnI taka ghaNI ochI maLe che. samaju ane bhaNelI mAtAnA zubha prayAsa ane cIvaTane kAraNe yazeAdharAmAM e prakAranI khAmI rahI nahAtI ane svayaM pratibhAsa panna heAvAne kAraNe ane abhyAsa karAvanAranI vyavahAradakSatAne laIne e nArIpratiSThAnA namunA banI hatI. enAmAM asAdhAraNu ddhivikAsa thavA uparAMta hRdayanA guNe pahu khuba khIlyA hatA. nAnapaNamAM meLavela zubha sakArAnA enAmAM vikAsa thatA dekhAtA hatA ane bALapaNanI uccavAhitA aTakavAne alai.vRddhi'gata thatI haiAya ema enA sab dhamAM jaNAyA karatu hatu. * ' suyeAgya vaye enuM lagna thayu saudarya zALI ane kaLAnI zarIranI khIlavaNI thayA pachI eTale ekatA e bALapaNathI rUpa 11 7
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiMDarIka ane zAbhakA kaMDarIka mahArAjA purIkano nAno bhAI zAya. e mahArAja yuDarIkathI traNa varSa nAnI umarane heI, atyAre pacIza varSanI yuvAvasthAmAM Avyo hato. enAmA ane mahArAjA puDarIkamAM ghaNe phera hato. e laherIlAlA jevo hato. eNe abhyAsa karyo hate. paNuM enAmAM cIttanI sthiratA, hadayanI gaMbhIratA ke dIrdhadarzitA bahu nahetAM ene gIta-gAna bhojana ramata gamata bahu priya hatAM. mahArAjA puDarakane dekhAva dhamAla karavAnI Teva hatI, tyAre A ka DarIka bhaDabhaDIo AnadamAM mAnanAra ane camanamAM rahenAra hovA chatAM jAte svayaM saMtoSI hato. eka dare banne bhAIo vacce saMpa ane meLa sArA hatA. gata varSanA vaizAkha mAsamAM enA lagna yAmA nAmanI nRpa kanyA sAthe 5 ThAThamAThathI karavAmAM AvyA hatA. te vakhatathI ene rahevA mATe bhavya mahela AvAmA Avyo hato, dalidAsane moTA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMDarIka ane yazobhadrA parivAra enI tahenAtamAM taiyAra hatA ane e ArAmI jIvanamAM mAnanAra phaTAyAM mahArAjA alaga svataMtra mahelamAM zaheramAM vakhata pasAra karatA hatA. ene rAjakAraNamAM rasa nahote, ene vahIvaTI bAbatamAM mAthuM mAravu gamatu nahatu, ene nyAya khAtAnI gabhIratA gamatI nahatI, ene ramata gamata khUba gamatI ane ene AnaMda metrI vilAsa gapasappA ane haravApharavAmAM rasa ghaNe hato. devI bhadrA ati rUpALI bhAre sau daryazALI ane sarasa abhyAsI hatI. maDaLIkarAjA guNavarmAnI e putrI thAya. rUpasau daryamAM namaNApaNumAM ane AkarSakapaNAmA e mahArANa yazodharAthI ghaNI caDhI jAya tevI hatI. devI yazodharA rUpALI to hatI, paNa yazobhadrA to sauMdaryanI pUtaLI hatI enA gauravarNa pAse devI yazerAne varNazyAma paDI jatuM hatuM, enI AMkhanI gaMbhIratA ane svacchatA pAse mahArANI AchA paDI jatA hatA. yazobhadrAnI AkhI dhATI svaccha sughaTTa sunilaSTa ane bhavya hatI. enAmAM yauvananAM pUra UchaLI AvatAM hatAM ane enI AkhamA yauvananuM teja chalakAI jatuM dekhAtuM hatuM. devI yazodharAnuM mukha jarA lAMbuM hatuM, tyAre yazobhadrAnuM goLa ane vikasIta hAI khUba khecANa kare tevu hatu. yazobhadrAnI pragatimA zaramALapaNuM hatuM, bhASAmAM svacchatA hatI, dekhAvamAM AkarSakatA hatI ane nakamAM maroDa hatA. yazobhadrAne keza kalApa ane veNIbadha atyata sughaTTa suMdara ane manahara * lAgatA hato ane temAM jyAre e mogarAnI veNI nAkhatI tyAre tenuM sauMdarya apsarAne paNa bhUlAve tevuM lAgatu hatu enI ha sagati, ' mRdu sudara avAja ane Akha tathA AkhuM zarIra ene pazvinI strInI kakSAmAM mUkatu hatu. lagna samayathI e pati sAthe mana da bhogavatI hatI ane pati jyAre ramavA karavA jAya tyAre e samaya e abhyAsamAM gAtI hatI. e sa sArI hovA chatAM ane vilAsI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 dAyinidhi tAka abhyAsI hatI eTale paraNuM tyAre rUpaguNalAvaNyano namuno banI cUkI hatI. ghauMvarNI paNa tejaravI AkRti, mRganAM jevA locana, ati suMdara kezakalApa ane bharAvadAra sughaTa suliSTa aMgavALI, lagna vakhate e ati nAjuka namaNuM ane AkarSaka dekhAtI hatI. e zarIre ati dhULa nahatI, ati pAtaLI nahatI paNa dareka avayava ghATa saranuM hovAne kAraNe ane AMkha ane nAka sarasa hovAne kAraNe enA ati AkarSaka kezakalApa-aMbADAthI e dIpI nIkaLatI hatI. enI AMkhanI mohatA, mAthAnA a beDAne veNIsaMcaya ane gaLAmAM paherela motIno hAra ati bhavya dekhAtA hatA ane enA tejasvI mukhanI lAlImAmAM vadhAre karI rahyA hatA. enA lagna samayathI eNe mahArAjA puMDarIkanuM mana haraNakarI lIdhuM hatuM; banne vacceno meLa I sAre jAmI gayo hato ane arasparasa mAyA mamatA vadhatA jatAM hatAM. lagna thayA ne sAta varSa thayA hatA, paNa eka bIjA tarapha lAgaNI prema utsAha ane AnaMda rAdA vadhatAM ja rahyA hatA ane paraspara bhinnatA IrSyA ke kacavATanA prasaMga haju sudhI AvyA nahotA. Ane pariNAme puMDarIka-yazodharAnuM yugaLa jagatane daSTAta levA jevuM ane dApatyanA namunA jevuM thaI paDyuM hatuM ane manuSya lekamAM Adarza devamukha bane sAthe maLIne bhagavatA hoya evuM dekhAtuM hatuM. yuvAna vaya ane rAjarANapaNuM hovA chatAM bannemAMthI ekenA mana para abhimAna dekhAtuM nahotu, pite bahu moTA che ane duniyA pitAnI sukha sagavaDa mATe nirmAyalI che evA dhanapati ke mahIpatine sulabha vicAro temanAmAM AvyA na hatA ane svAbhAvika udAratA, naisargika sujanatA ane vyavahArU vartanane pariNAme uttarottara temanI lokapriyatAmAM vadhAro thaI rahyo hate. devI yazodharAnA AnaMdano Aje pAra nahoto. enI pati
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ puDarIka-yazodharA 13 taraphanI bhAvanA satItvane dIpAve tevI hatI, ene pati taraphano prema hadayapUrvakano hato. enI atibhakti padAdita, zAMtavAhinI ane anya ta zasta hatI. e patidevanI Aje sAlagareha hovAthI ene to Aje sonAno sUrya Ugyo hato ane baDI prabhAtathI aneka taiyArImAM e paDI gaI hatI. enA kudaratI namaNAM ana pratyaMgamAM Aje utsAha mAto nahoto, enI kaLAmaya kAmaNagArI AmAM Aje virala zAti sAthe vizuddha cakaLavakaLatA dekhAtI hatI, enA kapaDAM enA svAbhAvika rUpa sauMdaryamAM vadhAre karI rahyA hatA, enI mukhamudrAmAM DahApaNa zANapaNa gAMbhIrya ane namratva taravarI rahyA hatAM ane jema sAdA paNa mahAmUlAM AbhUSaNe enI bAhya chaTA ane AkarSaNapaNAmAM vadhAro karI rahyA hatAM. * Arya jIvanamAM patinA jIvana upara nArI saubhAgyane sarva AdhAra rahe che eTale yazodharAne Aja mahotsava eTale pitAnA saubhAgyane ja mahotsava lAgatA hatA ane emAM bhAga levA e prabhAtathI ja khUba utsuka banI rahI hatI. e potAnI pharajamAM jara paNa cUka kare tevI na hatI. UThatAMnI sAthe ja eNe patidevane abhinadana ApyA ane baMne, divasanAM nityakarmamAM caDI gayAM, tyAMthI mAMDIne snAna, kezaguMthana, vastrAlaMkAra dhAraNa adi sarva kAryo patAvIne banne AjanA prajA ane rAjya taraphathI thavAnA utsavamAM bhAga levA taiyAra thaI gayAM goThavaNa pramANe eka pahAra divasa ca temane udyAnamAM padhAravAnuM hatu ane sAje rAjasabhAnI kacerImAM bhAga levAnA hatA. A uparAMta AkhA divasano kAryakrama goThavAI gayo hato. atyAre savAranA eka pahera divasa caDhe udyAnamAM jAhera thayu ke mahArAjA ane mahAdevI udyAnamAM padhAre che. eTale Ama: janatAmAM Ana danuM moju pasAra thaI gayuM.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi zullaka yuvarAjanI patnI hovA chatA raheNI karaNImAM atyaMta saMyamI hatI ane jAheramAM dekhAvA karanA ekAMta abhyAsa ane ciMtavanamAM samaya vyatita karavAmAM vadhAre majA mANatI hatI. aDaLIka rAjA guNavarmAnI putrI yazobhadrAnA lagna kaMDarIka sAthe karavAmAM AvyA tyArathI e bahu AnaMdamAM rahetI hatI. khIlatI yuvAnI, ghaMTaDI je mIThA avAja, ane AkarSaka zarIraSTithI e kaMDarIkane khUba vahAlI thai paDI hatI ane kayAreka jAheramAM dekhAya tyAre enAM rU5 lAvaNya ane caherA para janatA vArI jatI hatI. patideva kaDarIkane mAthe rAjyane bhAra lagabhaga nahivata hato, ane e vilAsI chavaDa heTha khUba laheramAM racyo pacyo raheto hato ane ene AvI namunedAra patnI maLI eTale enA svabhAva pramANe e vilAsa AnaMdamAM cakacUra thaI gayo hato. atyAre mahArAjA puMDarIkane putra sAMpaDela na hovAthI e gAdIvArasa gaNAto hato. enI pAse aneka gAya ane ustAdo AvatA hatA. puMDarIka mahArAjA e rAjakAraNamAM rasa levA ane vizALa rAjyanA jarUrI praznone abhyAsa karavA avAranavAra sUcana karatA hatA, tyAre e bhAI taraka sabhyatA dekhADavA khAtara te mATe utsukatA dAkhavatA, paNa potAnA AnaMda vilAsamAM e sarva rAjakAraNuM vIsarI jato ane svabhAvane sAta hovA chatAM rAjakaraNamAM lagabhaga zUnya rahyo hatA. khAvuM pIvu haravuM pharavuM navavadhUnI IcachAo pUrI pADavI ane lahera karavI e enuM jIvana banI rahyuM hatuM ane mAtra emAM anukaraNIya tatva hoya te eka ja hatuM ke enAmAM dArU ke jugAra, paradA rAgamana ke nIca vilAsane aMza paNa nahoto eka re e namra sAdo rAjavI thavA gya gaNAya, paNa AgaLa jatAM e mutsadI ke - kSatijJa thaze ke nahi ene atyArathI niradhAra kahI zakAya tema lAgatuM nahatu. vyavahAranI najare kaMDarIka yazobhadrAnuM, yugaLa dAMpatyane namuna thaI paDayu hatu ane je ke yazobhadrA jAheramAM bahu
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ keDaroka ane yazebhadA 17 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - dekhAtI nahotI, chatAM eNe saMyamI sughaDa sAdA jIvanathI janatyane cAha ATalA alpa samayamAM meLavyo hato. ' yazobhadrane yazodharA vacce khUba meLa khAI gayo hato, jANe banne sagI bahene hoya te vyApaka vizALa ane aMtaHkarano prema bane. vacce jAmI gayo hato ane temAM divasanadivasa vadhAro thato hato. banne eka bIjAne rAjamahele jatA AvatA hatA ane vAtacIta daramyAna thazabhadrA saMyamI jIvananA vicAro sAMbhaLI yazodharAdevA chaka thaI jatA hatA. rAjakhaTapaTanI banemAMthI keAIne gaMdha paNa nahatI AvI ane jANe susaMskArI bahenapaNuo hoya tevA gADha saMbadhe banne rahetI hatI. baranA gALAmAM keAI vAra AkhyAno, keAI vAra kathAo ane keI vAra nirdoSa ramato ramavAmAM teo AnaMda letA hatA. A AnaMdaprasaMgomAM paNa devI yazodharA pitAnI derANI yazabhadrAnI sAhajika suzIlatA, vicAraNIya saMyamItA ane anukaraNIya sabhyatAthI khUba prasanna thatA ane ane vaccene sa baMche vadhato jato hato. rAjakuTuMbamAM cAlatI ISio, ekabIjAne halakA pADavAnI vRttio ane nIca kaubhAMDane haju sudhI sthAna maLyuM nahotuM. ' || Aje mahArAjane janmadivasa ujavavAnuM hovAthI ane pitAnI bahena jevI devI yazodharAnuM saubhAgya IcchavAnI taka maLavAnI hAvAthI, devI yAnA savArathI taiyArImAM paDI gayA hatA ane snAna vigere nityakarmathI paravArI suMdara veza, kezaba dha, AbhUSaNa aMjana Adi pravRttimAM lAgI gayA hatA. ane phaTAyA kaMDarIka paNa Aja to vahelA UThI taiyArI karavA maMDI gayA hatA. e. vilAsI jIvaDAne vahelA uThavAnI Teva nahotI eTale ene vahelAM laThavAmAM jarA agavaDa to paDI, paNa Aje upAya naheti ane janmadivasanI ujavaNImAM bhAga levA ene utsAha paNa have eTale eNe paNa baDI prabhAtathI taiyArI karavA mAMDI hatI.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jannatAno janmotsavamAM rasa rAketapurane pAdare bhavya bagIco hato. enA upara kudaratanI kRpA hatI ane kArIgara mALIe enuM saMrakSaNa karI rahyA hatA. ene AkarSaka banAvavA sAro prayAsa karavAmAM Avato hato. emAM aneka phUlajhADa, ropa, rastA, vicikAo ane ArAmasthAno hatAM, kellAe zItagRho hatA ane sthAne sthAne vRkSA racanAo velaDIo ane latAku je hatA. nAnA phUDe enI zobhAmAM vadhAre karatA hatA ane lIlI gedarI ene AkarSaka banAvI rahI hatI sahakAranI vRkSaghaTAmAthI, siMduvAranA samUhamAMthI, , ketakIonA velAmAMthI, DAlanA choDavAomAMthI ane mogarAnAM vanamAMthI ke madhya cogAnamAM AvavA lAgyA ane bahu thoDA vakhatamAM tyAM mAnavamedanI jAmI gaI. eka bAjue purUSo ane sAmI bAjue strIo ekaThI thavA lAgI yuvAnanA hAraba dha kezarI vALA ane strIomAM vicitrara gI bhAtabhAtanA paheravezanuM moTuM pradarzana jAmavA lAgyu. yuvAne, yuvatIo, bALAo, barAbara goThavAI gayA.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ janatAne janmatsavamAM rasa eka vibhAgamAM AgevAna vyApArIo, mukhya nagarajano goThavAI gayAM. bhramaranA guMjanamA lokonAM zarIre lagADela attaranI sugaMdha bhaLI, mogarA capelInI suvAsamAM lokonA zarIre lagADela sugaMdhI telano suvAsa maLI ane janatAnA AnaMdanI UrmiomAM vatananI kokilAnA nAda bhaLI gayA. sahakAranI chAyA, aAka (AzapAlava)nI zInaLa zAti ane lIlI vanarAjInA vasaMtanA malakATa sAthe atyAre e sauMdaryane camakAra naMdanavanano khyAla karAvI rahyo hato. ane dekhAva jenArane atyAre jANe duniyAmAM koI jAtanuM duHkha ja nathI e khyAla AvI rahyo hato. * nagarajano bane bAjue goThavAI gayA, zaherI lalanA ane yuvatIo sAmI bAjue besI gai, bALako ane bALIkAo AgaLa goThavAI gayA, adhikArI varga sihAsanonI banne bAjue pitapitAnA adhikAra ane maryAdA pramANe goThavAI gaye, yuvarAja kaMDarIka sihAsananI jamaNI bAjue beThA, tenI patnI devI thazebhadrA mahArANone besavAnA sihAsananI DAbI bAju beThA, tya samAcAra pharI vaLyA ke mahArAja ane mahArANuM vadhAre che. vaccenA banne sihAsanepara-jamaNe bAjue mahArAjA purIka birAjamAna thayA ane mahArASTra yazodharA DAbI bAjunA siMhAsana para beThA. Akho mAnava samudAya khaDo thaI gayo hato, sarvanAM mukhapara Anada chavAI rahyo hato ane taNakhaluM paDe to paNa avAja saMbhaLAya evI nirava zAMti tyAM turata prasarI rahI. nobata zaraNAI -vAjAM bAjA thI udyAna gAjI rahyuM hatuM te ekadama zAMta thaI gayuM ane udyAnamAM Ajane kAryakrama zuM thaze te jANavA jevA ukata thaI gayA. TA chavAyA loke dUra hatA te paNa najIka AvI javA * lAgyA ane eka pracaMDa mAnavamedInI jAmI gaI. atyAre jANe -mAnavasAgara UchaLI rahyo hoya tema dekhAtu ane leke retIpara,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAyanisuida jamInapara, kayArAomAM ane rastAmAM besI gayA hatA, ke ke to jhADapara paNa caDI gayA hatA ane AnaMdamAM AvI ja AjanA samAre bhamAM bhAga levA caTapaTI rahyA hatA. kiDananA A goLa vartuLAkAra madhyavibhAgamAM mAnava medinI jamI gaI janatA Aje gelamAM AvI gaI hatI. AjanA ujajavaLa prasaMge mahArAjAe na kapaDAM paheryA hatAM. enuM ghATIluM zarIra Aje vadhAre dIpI rahyuM hatuM. enI vikArI AMkho cAre tarapha najara nAkhatI cakaLavakaLa cayA karatI hatI, enA kamAnavALAM thavAM, gaLa kaDapathI ane vAMkaDI mUcho enA bharAvadAra dekhAvamAM daryane bhAvI rahyAM hatA. mahArANI pAvarAe Aje pILA raMganI sADI paherI hatI. enA ghaviMI zarIranI sAthe e barAbara bhaLI jatI hatI, gonA ghATIlA zarIranI sAthe enAM kapaDAM ghareNInA meLa jesI jato hato paNa bhadrAnA 3pa lAvAya ane A ghaTanA pAse enuM teja ane kAMti to paDI jatAM hatAM. nava vinA thazAbhadAne te vidhAtAe dalAmA chellI ghaDI hatI ane ghaDIne vAgha che nAM khyA hatA. enA pratyeka aMgamAM yovananA tanamanATa sAthe saMyamakALI caramALakhAnuM taMdrAna thaI gayuM hatuM ane enI gati nI kapaDAMnI chaTA ane enA mukhapara malakatuM teja ene aAje radAvI rahyAM hatAM. jyAre gAdharA ane gAbhA barAbara pApaDakha devA TevAthI temanI sarakhAmaNI barAbara thaI ja 47. Ajano AnaMda bannenA mukha para nirmaLa malakATa prasarca rahe to te mane anukrame rAjA ane yuropanI che janatAnuM dhyAna rAmavika rIte potAnA karI rahyA hatA. mArAja ane mahArASTra pitAnAM siMhAsa para gavAI . pachavA na bAjumAM radarakArI, ane vyApArIe tranA prA. zAka mA ane bane bAju jananA vAI
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ janatAne janmotsavamAM rasa 21 gaI. ane sAme strIvarga goThavAI gayA. mahArAjanI bAjumA temane nAne lerakhaDe bhAI yuvarAja kaMDarIka birAjamAna thaze ane mahArANI devI yazodharAnI bAjumAM bahena sarIkhaDI rUpalAvaNya saMpanna yuvarAjapanI yazobhadrA beThA, araspara kupALa pUchAyA pachI mahA amAtya subuddhi ubhA thayA ane saMkSepamAM sarva sAbhaLI zake te pramANe bAlyA. temanA svaramAM mIThAza hatI, uccAraNamAM namratA sAthe sattAvAhatA hatI ane vANI cAturyamA mutsaddIgIrI sAthe sevAbhAvano svani hato. temanA saMbhASaNano sAra nIce pramANe hata- mahArAjAdhirAja ! devI yazodharA! sajjano! ane sannArIo Aje ApaNe ApaNA lokapriya mahArAjano janmadivasa UjavavA ekaThA thayA chIe. AvA zubha prasaMge prajAjana ane prakRti janane AnaMda thAya temAM navAI nathI. ApaNu mahArAjA pitAnI aMgata sukha sagavaDano vicAra na karatAM rAtadivasa prajAjanI pragati mATe utsuka rahe che e jANItI vAta che. emanA aneka prayane prajAnI jANumAM paNa nahi hoya, kAraNa ke te pracchanna hoI, keTalIka vAra janatAnI jANa sudhI pahecatA nathI. teo rAjakAraNanA dareka vidhyamA jAte bhAga le che ane pratyeka khAtA ane bAbatone rasapUrvaka abhyAsa karI janatAnI sagavaDa sAcave che. tamArI ATalI moTI hAjarI, temAse mahArAjA taraphano hadayane bhAva ane tamAre aMgata sneha khUba jANItA hAI, mahArAjAne prajAsevA sanmukha lAve che, prere che ane rasamaya banAve che. je mahArAjA pitAnI prajAne sukhI jovA rAjI hoya ane prajAnA sukha sAthe pitAnuM sukha jaDAyeluM che evI mAnyatA sAthe kAma letA hoya ane prajAnA sukha sagavaDa-ane pragati mATe jenA dvAra khullAM hoya te rAjA dhanya che, e rAjAnA nAmane sArthaka kare che ane sAmAnya rIte e prajAnI prIti pitAnI tarapha kheMcI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 dakSiNanidhi zullaka mannurinn lAve che. ApaNe evA mahArAja meLavavA bhAgyazALI gayA chIe e AnaMdano viSaya che ane e kAraNe prajAnI emanA tarapha mamatA che temAM uttarottara vadhAro thato jAya che e gauravane viSaya che. prajAnI anerI mamate rAjA tarapha hoya tyAre AkhA dezamAM abhuta zAMti prasare che, bhAcAre jAme che ane vagara khaTapaTe rAjata tra cAle che. tethI prajAnAM nAnA moTA kAmA tarapha ekasarakhu dhyAna ApI zakAya che ane A rIte rAjA prajA vacce pitAputra je sabaMdha hoya tyAre prajAnI sagavaDamAM vadhAre thAya che. pragatinA prazno hAtha dharI zakAya che ane dhAryA karatA vadhAre suMdara pariNAme na pajAvI zakAya che. A bAbatamAM ApaNe gaurava lai zakIe ane potAnI jAtane bhAgyazALI gaNuM zakIe evA sArA saMyogemA mahArAjAnI vicakSaNa buddhithI ane vyavahAra dakSatAthI mukAyA chIe. A vAta hu Aje rajU kare to te mAtra upacAra tarIke nathI, paNa satya vAta che ane sAcI vAta raju karavI e mAre dharma che. emAM khuzAmatano dhana paNa nathI ane tamArI utsAhI mukhamudrAe enI sAkSI ApatI rahI che. rAjakAraNamAM prajAhitanA savAle Ave tyAre tenA saMbaMdhamAM prajAnA AgevAna mahAjananI salAha levAne rave paDIne nAmadAra mahArAjAe prajAnA avAja tarapha dhyAna ApavAne viveka atA che ane prajAnI ati agavaDa tarapha dekharekha rAkhavA mahArAja jAte moDI rAte chupA veze tapAsa kare-karAve che tethI temanA sa ba dhamAM lekamara ke che te jANavAnI temane taka maLe che ane cera lUTArA dAraDIA ane jugArIo ane rAtrIe rakhaDanAra la paTela para meTa kAbU rahe cheA sarva takedArI karanAra ApaNA nAdAra mahArAjA kuMDarIkadevanI Aje aThThAvIzamI varasagATha prasage ApaNe sarva temane abhinaMdana ApIe ane temanuM dIrgha AyuSya IcchIe
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ janatAne janmasavamAM rasa 2 3 ane AjanA mahatsavamAM rasapUrvaka bhAga laIe evI vinati huM naranArI AbAlavRddha sarva nagarajanone karuM chuM ane ApaNA mahArAjane dIrdha AyuSya, suMdara zarIrasvAstha ane ucca vivekanI. maulika bhAnasabhUmikA temane paramAtmA Ape evI prArthanA karuM chuM." nAmadAra mahArANa rAjAnA pratyeka kAryamAM rasathI bhAga laI rahyA che ane teo A prasaMge hAjara che. emanA praja vAtsalaya saMbadhI vicAre kharekhara AnaMda pamADe tevA che. emanA dAMpatyamAM satata vikAsa thAo ane nAmadAra mahArANI rAjarANa thavA sAthe prA hadayamAM sthAyI sthAna meLo eTaluM mArI ane tamArI sarva taraphathI IchI huM atra viramIza." nagarazeTha dhanacaMdra tyAra pachI vicAro rajU karyA. emaNe rAjAnI lokapriyatA, zubhecchAo ane rAjakAraNamAM rasapUrvakanI satata vicAraNuM sAthe aMgata udAratA ane lekasa graha vRttinA vakhANa karyA. nagarazeThanA pratyeka vAkayane janatA vadhI rahI hatI ane hadayano AnaMda UmaLakAthI ThAlavI rahI hatI. A prasaMge tyAra pachI eka kheDuta ane kArIgara paNa potAnI sAdI paNa hadayanA UMDANamAMthI nIkaLatI bhASAmAM saprema batAvI gayA. khAsa karIne kheDutanI kAlI bhASAthI janatAne khUba majA AvI. mahArAjAnA mukha para pratyeka vAkaye asara karI hatI. kheDutanI kAlI bhASAmAM nIkaLatA premagAma sAbhaLatAM e ekAda vakhata hasI paNa paDayA hatA. loTho AzA rAkhatA hatA ke mahArAjA kAMI belaze, kaI navAjeza karaze, kaIka jAherAta karaze, paNa e to mukhapara Ana da darzAvavA sivAya koI elyA nahi. e zA vicAramAM paDI gayA che e nagarajane ke adhikArI varga samajI zakayA nahi.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ udhAnamAM sasa samAraMbha sApa udumAre ane abhinadane kAryakrama pUro thatAM Ana dita vAtAvaraNa vacce devI yodharA UThayA. enI sAthe yuvarAjapanI yazobhadrA UThayA ane mahArANuM ane yuvarAjapanI UThayA eTale seMkaDo lalanAo taiyAra thaI gaI. jarA zyAmavarNa paNuM sthULa zarIravALI svI yazodharAnI paDakhe jyAre atyaMta rU5 lAvaNyacALI devI yazobhadrA hAjara thayA tyAre janatAnA AnaMdano pAra na rahyo. seMkaDe AMkhe ne jevA talasI rahI. yuvarAjanA enI sAthe lagna thayAne lagabhaga eka varSa thavA AvyuM hatuM, paNa eno heramA janatA samakSa rajU karavAno A pahelo ja prasaMga hato. enuM rUpa, enuM lAja, enI sabhyatA, ane enA vastrAbhUSaNone zarIra sAthe besato meLa joIne prajAne mugdha banI gayA ane " rAjabIja kaMDarIka kumAra bhAgyazALI che ema belavA lAgI gayA. ApanA palakArAmAM strIonuM ToLu jAmI gayuM. A prasaMge
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAnamAM rAsa samAra bha 25 * rAsaDA levAnI prathA parApUrvathI cAlI AvatI hatI, eTale Drene turata samajI gai ane jene emA rasa paDate hateA te hAjara thai gaI nagaranArIone rAsa karavA mATe tAlIma levI paDe ke taiyArI karavI paDe tema nahetu, kAraNu vahevAra ane yAgnika prasage aneka prakAranA rAsaDA ane gappAe levAne rivAja tyAM cAlu ja hatA. . mahAdevI yazeAdharAnI sucanAthI derANI yaroAlakAe rAsaDA upADayA. ene phrAkila jevA karTa, rAsa rRpADavAnI laka, TekA pADavAnI chaTA ane zarIrane karatu rAkhavA chatA maryAdAmAM sakhavAnI mehakatA ane enA paganA ane hAthanA lahekA ane sarIra ciSTane sUrADamAM mUkavAnI enI kaLA abhinava hatI, Akbama hatI ane asarakAraka hatI. rAsaDA zarU karavAnI sAthe hIca cAlI, ma jAmI ane leAnA paNa sAthe tAla levA lAgyA. rAsaDe cAlatA gayA ema lenAmAM mAna vadhavA lAgyA. devI yoAbhadrAnI sAthe rAsaDA levarAvavAmAM anya phrAi nahAvuM, jhIlanAra lagabhaga 100 strIo hatA, enA gaLAnI mIThAza ane rAsa levarAvavAnI kaLA aba hatI. jenA rUpAnI ghularI jevA avAjanA garbhamAM sAdhuya hetuM enI zarIra vALavAnI kaLAmAM saumya sAthe uddIpana hatuM, enA suMdara veza ane nakhazIkha sau sAthe bharAvadAra paNa majabUta zarIra hatuM ane ene prabhue navarAzanI veLAe namunA rUpeja ghaDI hAtha dhoi nAMkhyA hAya evuM asAdhAraNa teja sphUrti ane AkaSa kapazu' enAmA emAM thaI gayAM hatAM. Aje e yauvananA pUra bahAramAM g2AjI rahI hatI ane mahArAjA puMDarIkanA janma divasa prasaMge enAmAM era ejasa varasI rahyuM hatu . eNe rAsaDA' upAyaH---- , 2 sva, kavi eTAdakaranA A rADhyA che, ' mArI sAjanI paDI te raLiyAmaNo je, ' nA vacamAM e JAi gavarAvI zakAgra che,
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSinidhi zula sakhI! Avone Aja mAre AgaNere lola, huM te pUchaza prema bharI pApaNe re lola. sakhI. sakhI Avo to rAsa ra ga rela re lola, sUnAM uranA sohAga keka siMcazuM re lola, sakhI sUnAM madirane gAnathI gajAvazuM re lola, sUnAM jagatanA AnaMda uchaLAvazuM ? lea. sakhI zILA caMdAnA zIta jharaNuM jhIlazuM re lola. enA amRtathI nhAIzu-havADazuM re lela, sakhI tayA taraNine tApa badhA TALazu re lola, rUDAM rajanI rANInAM hadaya raMgazuM re lola. sakhI puNya paDaghA te prema taNA pADazuM re lola, moLA mananA abelaDA maTADazu ke lela sakhI bhaya bhavanA aneka bheda bhAgaze re keka vItyA viyoganA vIsA zu re lola sakhI sakhI A vasaMtakarI vADIe re lola, madhu maMDapanI ku ja-ja mADIe lela. sakhI.' hAla bhInI vasa tane vadhAvIe re lola, mIThI keyalanA kAmane jagADIe re lola. sakhI. navI kyArImA rapa navA ropIe re lola, ne AchA te nIrathI ucherIe re lola - sakhI - keka aNakhIlI pAMkhaDI khIlAvIe re lola, vizvapalve sugadha puSpa verIe re lola sakhI
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ udyAnamAM rAsa samAraMbha 27 amara gaMgAne AbhathI utArIe re lola, amaravelInI chAMya badhe chAIe re lola, sakhI ! Ane Aja mAre AgaNe re lola, sakhI ' Ane Aja mAre AMgaNe re lola. mRdaMga ane sAraMgInA sUrano meLApa hatA, jhIlanArI sarvakuzaLa | hatI. keI AgaLa pAchaLa thaI jAya ke tAla teDI ADI avaLI thaI jAya evI nahotI ane gavarAvanAranI chaTA ajaba hatI, AkarSaka hatI abhuta hatI. nAbata ane zaraNAI, sAthe sUra pUratI hatI ane Akho udyAna maMDapa eka rasa thaI gayA hatA. rAsaDe, jema jema jAmata go tema tema sUranA Araha ucca thatA gayA, hAthanI tALIo ane paganA thaDakArA vadhatA gayA. ane sAthe Dhelaka ane nAbatano dekAro mate gaye. pacIzImAM mahAlatI sarakhI yuvatIonI AgevAnI atyAre devI yazobhadAnA hAthamAM AvI hatI. jhAjhasnA jhamakAra, mRda ganA ThekA ane tALInA avAja vadhatA cAlyA, gatimAM vadhAro thato cAlyA ane rAsa jAmato jAmato parAkASTAe pahoMcI gayo. vasa tanuM rAjya hatu, udyAnane maghamaghATa te, hRdayano ullAsa hato ane juvAnInI mastI hatI, eTale pachI emAM vasatarAja jAme ane puSpadhanvA enApUrabahAramAM aneka rUpe adasyapaNe AkamaNa karI jAya emAM navAI jevu nahetu devI yazobhadrA vacce UbhI rahI gavarAve, nagaravAsI yuvatIe evIja chaTAthI rAsane jhIle ane tALI daI pheraphudaDI pharatI jAya, tyAre svanA divya rAsanA sukhaDI ahIM UtaratA dekhAya e A amara kasava jAmate gaye ane jamAvaTa sAthe yuvatIonA utsAhamAM vadhAro thavo gayo. AnI asara mahArAjA puDarIka para ghaNuM ajaba prakAranI thaI. e potAnA nAnA bhAInI patnI devI yazobhadrAne Aje ghAsa
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 dAkSiNyanidhi dhaka dhArIne pahela vahelI joI. enuM bharAvadAra zarIra, thanaganatuM yauvana, aDadAra nAka, haraNa jevAM capaLa nayana ane sughaTTa suMdara zarIra ane enI haMsavAhinI cAla, maraDa detI tALIo ane kokila kaMTha jevI mIThI gaLI, sAthe enA asAdhAraNa hAvabhAva joI e bhAna bhUlI gaye, e janamedinI ane pradhAna adhikArI varga vacce beThela che e vAta paNa enA khyAla bahAra thaI gaI ane viveka bhUlI nAnAbhAinI patnIne dhArI dhArIne pati jevA lAgyA. enI pratyekagati nIrakhavA lAge ane manamAM aneka guMcavaDA karavA lAgyA. eto ema ja samajavA lAgyo ke A Akhe rAsaDe ene uddezIne elAya che ane enA pratyeka zabdamAM ane devI yazobhadrAnI hilacAlamA e pitAne Ama hoya ema mAnavA lAgyo. devI yobhadrAe zarUAtamAM sUnAM: uranI vAta karI eTale e sUnA sthAnamAM potAnI jagyA khAlI che ema mAnavA maThI gaye. pachI vasaMtanA thanaganATe ane taraNi-sUryanA tApanA killekhe ene avyavasthita banAvyuM. emAM gUDhatA vadhatI gaI ane amaragaMgAne AbhathI utAravAnI vAta AvI tyAre jANe devI yazobhadrA pitAnA 'kheALAmAM besI gaI hoya e ene bhAsa thavA mAMDaze. devI yazebhadrAne to Aje svAbhAvika utsAha hato. mahArAjAne janma divasa sarvane vahAle hoya che, prajA janano AnaMda karatAM paNa devI thazabhadAne vadhAre AnaMda hoya, kAraNake mahArAjA tenA jeTha thAya. AvA svAbhAvika utsAha uparAMta, tenAmAM talamAtra vikRti nahotI, enA khyAlamA mahArAjA ke anya koInA taravarATa na hoto. chatAM jyAre eNe "sUnA" zabdane geya kAvyamAM traNa -- vakhata pharI pharIne uccAra karyo tyAre ene aMdara kASThaka vyathA thaI. - e kAI bhAvIne bhaNakAra haze, paNa te vakhate to janapravAha ane
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ udyAnamAM rAsa samAraMbha - - - - rAsanA ulAsamAM e vAta vIsarI paNa gaI ane rAsanI dhamAla vadhatI cAlI, AgaLa dhapatI cAlI ane parAkASTA sudhI pahoMcI gaI. rAsa jhIlanAra nArIvRMda ane rAsane sAMbhaLanAra zrotAo to atyAre kharekharA gelamAM AvI gayA hatA. ene mahArAjAne thatI AMtaravyathA ane mAnasika parivartanane khyAla paNa nahato. paNa mahAmaMtrI subuddhi, mahArAjAnI AMkhamAM thatA vikAra, temanI yazebhadrA upara paDatI najara, mahArAjAnAM zarIramAM thatAM kaMpana ane dhrujatA hoThanI aMdara ramatA madanarAja mahArAjanI kAramI vyathAnI asara joI zakyo ane e mahA vicakSaNa ane janasvabhAvane bhAre abhyAsI heI A vAta AgaLa vadhe to tenAM kevA pariNAmo AvI jAya te pAmI gayA ane mahArAjAne e bAbatamAM suratamAM cetava-- vAnI pharaja gaNava te vAtano nizcaya manamAM dhArI beTho.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ * H udyAnamAM gappA khee rAsaDA pUrA thatAM khIje gara! cAlu karavA janatAnI mAgaNI thai, mahArAjanI temAM samati thai. muddhi amAtya mauna rahyo, laherI kaDarIka te atyAre AnaMdamA AvI AgaLa pAchaLane vicAra na karatAM, peAtAnI jAtane AvI vicakSaNa patnI maLavA mATe Anada mAnI rahyo. mahArANI yaze|bhadrA bheALA ane AnaMdI hatI ane gAnAra beheneA te AjanA divasane lhAvA levAmAM ane rasa lUTavAnI vilAsavRtimAM paDI gai hatI. khIje garakhe paNa devI yoAbavAe upADayeA. ene! prathamathIja jAmatA ga ane khUba vadhatA thayA. emAM hAyatA ane pheraphudaDIe te! sAMbhaLanArane mugdha karI dIdhA. vAvanAra jevI cakeAra hatI, teTalIja jhIlanAra gAnArIe rAkhela hatI. mRga ane sAja sAthe game cAlyAH 1 kavi eTAdakarane A ga Avaro ? ' e jANItA lacamAM gAI zakAya > ' che. 'zaheranA sUbeA kAra chaeN,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ phaghAnamAM garabe - - vAge vadhAI vasaMtanI re, kulaDe UDe enI phera re, keyala bahenI ! eka "kRda" kara AjanuM re | maherI latA kAI mADave re, - mIThe AMbalIno mahera re, keyala he ! vana vana veNa vihaganA re, ghara ghara gAjatAM gAna, keyala henI ! eka sUnAM lAge sahu e sakhI re, paMcama paNa nahi prANure, kAyala khenI eka Aja kaLI UghaDI rahe re, UghaDe A belaNa urare, kAyala henI ! eka aMtara ema ughADaje re, . sa tADayA che je sUra re, koyala bahenI ! eka Aja rahe yama rUsaNuM re, * Aja yuvA zA udAsa re; keyala bahenI ! eka UbhI sakhI AvI AMgaNe re, premane karaje prakAza re; keyala bahene " eka * kALa vasaMta vahI jaze re, AbhamA uDaze Aga re; kAyala henI ! eka Avaze megha aSADhane re, vijaLI pAmaze vAja re, keyala bahenI eka dAduranAda karAvaze re, jhiTalI taNuM jhaNakAra re; koyala bahenI ! eka 2 vamarUM.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ dANinidhi zulaka - - - - mAna tyAre mana rAkhaje re, avarataNe adhikAra re, keyala DenI ! eka Aja rANI tuM te rAmanI re, saurabhane zaNagAra re; keyala khenI ! eka vedamAyA tuM vasaMtanI re, dhImI sudhA kerI dhAra re, kAyala henI ! eka eka "phUdda" kara AjanuM re.. ' rAsaDa khUba jA hato te ja garabo paNa jAme. AnA no pratyeka pada cAra cAra vAra gaNAyA atyAre jhIlanArI nagara sannArIo ane mahAdevI yazodharAnA AnaMdano pAra nahoto. enI najara atyAre te Dena devI yazobhadrAnA lAlitya para ja hatI. yazobhadrAne AnaMda che teTalo ja hato. paNa "kALa vasaMta vahI jaze ?' e gavarAvatAM ene jarA AMcake lAe, aSADha Asana aMdhArI enI AMkhamAM taravaravA lAgI. vacce vacce vaLI vIjaLInA camakArA gavarAvatA ene sahaja prakAza paNa lAgatA hatA, paNa A khyAla lAMbe vakhata na rahyo. e gavarAvavAnI dhUnamAM ane saranA dhamakArAmAM tacA mRdaMganA avAjamAM DUbI gaI. e vakhate mahArAjA purIka enA tarapha AkAkSAnI najare joI rahyA hatA . ene ene sahaja paNa khyAla nahoto. kharI vicitra dazA A garabAe mahArAjA puMDarIka para karI. e vasaMtanI vadhAIe camakA, e koyalanA AmaMtra pitAne ' AmaMtraNe thatu mAnI beThe, e potAnI pAse devI saeNbhadrA ura ughADatI hoya ema dhAravA lAgyo. e Akho vakhata animeSa najaredevI zobhadrA tarapha joI rahyo enI manAvyA vadhatI cAlI, enA . para kAmadeve kAbU jamAvI dIdho ane subuddhi pradhAne ene sAvadhAna.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ udAnamAM garame cavA jaNAvyuM na heAta tA kadAca e taddana paravaza banI jAta. rAsaDAe ane garabAe ene lagabhaga dhaile! banAvI mUkaye. 330 janatA te UchaLatI hatI. paganA ThekA detI hatI, hAthanI tALIo pADatI hatI ane rasamA garakAva zuSTa gai hatI. A rIte AjanA mAMgaLIka divasanI prabhAtanI vidhi pUrNa thaI. mahArAjA peAtAnA mahelamAM gayA. peAtAne AjanA suMdara pavitra divase zenI cA thAya che te te samajI na zakayA. paNa jANe peAtAnI priya vastu khAvAi gai hoya ane tene peAte zeAdhatA hoya tevI tenI dazA caSTa gaI. tenu kAraNa zuM che ane zene mATe A sa thai rahyuM che tenu pRthakkaraNa karavAnA te vakhate tene samaya paNa naheAte!. paNa gUDha ciMtAthI tenA Anada para zAkanI chAyA AvI rahI hatI, mUDhatAnA melachA taravarI rahI hatI ane janA divasane ananurUpa dharI dRzya e manamAM anubhavatA kalA, 3
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ *G * gALAe-1Lakee gUthale geT G saDA ane marakhAnI AkhI ceAjanA devI cobhadrAe jherI hatI. divasethI ene mATe eNe taiyArI karI hatI. jholanArI rAsaDe ane garame! jhIlatI vakhate sa`gItanA sarva sAjonA anuprAsamAM peAtAnI gati kare, hAthanI tALIe eka sAthe ane tAlasaranA dheAraNe paDe, kAineA svara U~cA ke ACA avaLA na thai jAya, mRda Mga, rDAsI ane khIjAM sAje kharAkhara niyamasara ane eka khIjAnA saMbadhamAM AreAha varAha kare, vagere sa`gItanA sava niyame jyAnamAM rAkhIne eNe yeAjanA karI hatI. jhIlanArIe paNa nakkI karI rAkhI hatI eNe e cAra vakhata enI punarAvRtti paNa karI lIdhI hatI. enI geAThavaNu pAchaLa nAna hetuM, vyavasthA hatI, abhyAsa hatA, ekatA enAM gaLAMnI svAbhAvika mIThAza naisargika rIte madhura heAya che ane ahI te! ucca kuTu kheAnI yuvatI, suMdara avAja AvaData ane zeDavaNu pUrvaka taiyAra karanAra ustAda gAyA hatA eTale AkhuM vAtA.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ bALAo-bALakoe gUMthele gApha 35 varalsa canaganatuM hatuM. vasaMtane samaya, nagarajanonA dIlamAM ramI rahela mahArAjAno janma divasa, sarasa 5DA, vanakhaMDanI hariyALI zabhA, tarapha hasI rahelI kudarata, vanarAjImAthI Avate koyalane madhura vara ane bhramarane guMjArava evA te jAmI gayA hatA ke atyAre sAtapurane pAdare svarganuM naMdanavana UtarI AvyuM hoya ane devIo adUbhUta rAsa khelI rahI hoya e bhavya dekhAva jonArane vismaya karI rahyo hate. hAjara rahelA sarvanA sukhapara AnaMdane dekhAva ane nizcitatAnI chAyA te vakhatanI zobhAmAM khUba vadhAre karI rahyA hatA. yuvAnIne Are UbhelI rUpavatI saubhAgyavatI garvavatI yuvatIo akabUhamAM pharatI jAya, laLI laLIne namatI jAya, upADe laIne tALIo pADatI jAya ane te pramANe DhAlakanA sUra hIca ApatA jAya, tyAre tene je ghera paDe tenuM varNana zabda dvArA azakya che paNa kalpanA zaktinA jorathI mAnasika bhUmikA para khaDuM karI zakAya tevuM che. AkhA rAsa ke garabA daramiyAna eka be tALa na paDe, eka gAnArI anyathI AgaLa ke pAchaLa paDI gaI nahi, eka caNakAro To paDe nahi. dhaMdhAdArI kuzaLa mAnAranI chaTAthI Akho rAsa garabAno kAryakrama cAlyA te daramyAna koIe avAja karyo nahi, koI hAlyuM cAlyuM nahi, kaMI bAjuvALA sAthe besyuM nahi ane koIe kazA prakAranI gaDabaDa karI nahi. AkhA vAtAvaraNamAM zAMti chavAI rahI, paganA thaDakArA keI kare to nIce avAja kare tevI lAkaDAnI bhUmikA na hovAthI nirava zAMti prasarI rahI hatI ane mukhanI mIThAza, AnadanA hAsya ke ToLaTappAM karavAnI keAIne jarUra nahotI rahI. yuvatIma DaLe sarvanuM dhyAna pitAnI tarapha evI sarasa rIte doyuM hatuM ke lokone ene jovA ane sAMbhaLavA uparAMta bIjI koI vAtanI atyAre paDI hatI. mAkhA ullAnamAM atyAre AnaMdanuM
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi kSurUka 3} rAjya chavAI rahyuM hatuM. mahArAva manadevajInI bhUrakI phelAI rahI hatI ane puSpadhanvAna gAvilAsa darekanI mukhamudrA para prakaTa dekhAI gayA hatA. je mahArAjAnA janmadivasa Aje UjavAI rahyo hateA tenA dIlamAM atyAre Anada nahAtA ane mukhamudrA paNa gaMbhIra dekhAtI hatI. tyAre hRdayamAM e kAMi vyathA anubhavatA hAya ema dekhAi Avatu hatuM, paNa leAkeA te atyAre gelamA AvI gayA hatA. rAjAnI A ciMtAe mahA amAtya subuddhi sivAya khIjA kAinuM dhyAna paNa kheMcyu . nahetu, amAtya A ciMtA ane rAjAnI vikArI AkhAmA bhAvI adha pAta joi rahyA hatA. ekaMdare AnaMdanI cheLA vacce yuvatIoe game pUre karyAM. have mALA ane bALikAone vArA Abyo. lagabhaga ro jeTalA mALA avya vartuLamAM AvI gayA. eka bALA ane eka bALaka ema goThavAI gayA. temaNe gAna zarU karyuM, tyAre paNa janatAmAM khUba mAnada chavAi gayeA. gAna sAthe meATA geAka gUMthyA, eka padane khUba vAra gAyu. sAkhI gAtI vakhate hIlacAla sthira karI ane meTA geka taiyAra karI nAMkhyA. Aje umAM Anada na mAya, Ubhare heta zu ke, sAthe sava maLIne gAie, vividha bhAta zure. rAjA puMDarIkanA janmadivasa UjavAya, maLIye laherathI raeN, devI yodharA tA na dama gaLa gAya, hRdayanA rAgathI re. Aje uramAM Anada na mAya, Ubhare heta zuM che. sAkhI) mahArAjA zubha nyAyathI, prajApriya thai jAya, yazeAdharA devI satI, dhanya dhanya kahevAya. rAjama trI yuvarAjajI, rAja ratana thai jAya, yazabhadrAnI dhUmamAM, sava hradaya uDLAya. | * punaHmayAnI ' nA rAganu anusaraNa, }
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ bALAo-bALakoe gUMthele gopha ha9. Aje vasaMta phAlI kulI suhAgaNa dIsatI re, enI sAthe nAce bALAo AnaMdathI re, nAnA bALake laLI laLI guNa gAya, Ubhare heta zuM re Aje. (sAkhA) vasatinA A ThAThamAM sAketapuranA leka, hANe mANe vIlase, prema najaranI jhoka. pazu paMkhI vilasI rahyA, vilamyA bAlakumAra, vanarAjI nizcaya thaI va jayajayakAra. evA AnaMdI amArA dIlanA bhAvathI re, dIrgha AyuSya chIe mahArAja ne re, mahAdevIne akhaMDa saubhAgya amArA bhAvathI re. enuM rAjya tapo sukhI prajAnA premathIre. AzISa apa bALA hadayamAM darakhAya Ubhare heta zuM che. Aje gopha bIjIvAra gAna karI pAche ukheLI nAkhyo. emanA thaDa kArAmA phera na paDo, gaphamAM gUMcavaNa na thaI, raganI bati ke mAnanI rItimAM kSati na AvI ane nirdoSa sukhaDA ane hadayanA bhAvanuM mahAna pradarzana thaI gayu. epha gU thatA lAbhadrAnuM nAma : AvyuM tyAre mahArAjA puDarIkanA zarIramAM jhaNajha@ATI thaI, je pote paNa na samajyA ane anya koInuM enA para lakSya paNa na gayuM. tyArabAda thoDA a gabaLanA pego thayA, sarata ghaI ane ThekaThekANe loke Anada darzAvavA chuTA paDavA lAgyA. lagabhaga be kalAkano kAryakrama A rIte pUro thaI gayo lokomAMthI keTalAka vanarAjImAM pharavA lAgyA, keI vizALa chAyaDAvALA jhADa nIce be jamAvaTa karI beThA koI sarovara kAThenI dhaTAnIce pharavA lAgyA, koI vAtAmAM paDI gayA ane keAI ghara tarapha pAchA pharavA lAgyA. mahArAjAnA janmadivasano prabhAtane kAryakrama A rIte pUre 2.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ;.. sAya kALe rAjasabhA K phAgaNa suda 8 ( aSTamI)nI sAya'kALe rAjasabhA maLI. sahArAjA yuDarIka mATe madhya siMhAsana geThavAyuM siMhAsananI zaiAbhA adbhuta hatI. emAM hIrA mANeka meAtI jaDavAmAM AvyAM hatAM. suvaNaeNnA A siMhAsana upara lapeTA jaDavAmAM AvyA hatA. madhya siMhAsananI jamaNI bAju devI yazeAdharAnuM siMhAsana geAThavAyuM hatu. tenI bAjumAM mahAmaMtrI amAtya subuddhi ane khIjA matrIonAM sthAnA nirmAyAM hatAM, strInI kharAbara khAjUmAM senAdhipati geAThavAyA hatA. senAdhipatinI bAjue yuvarAja kaMDarIkanuM ane tenI paDakhe devI yugeAbhadrAnuM sthAna hatuM. tyArapachI maMDalIka rAjAe ane bhAyAtAnAM cAnA niyata thayelA hatAM. DAmI bAjue nagarazeTha, vyApArI AgevAta ane meTa! jamInadAre mATe gAThavaNa thai hatI. vizALa sabhA cikAra bharAi gai hatI ane sa` darabArI ane prajAjanA peAta peAtAne sthAne goThavAI gayA hatA. AjanA parva divase dareka adhikArI ane nagarajana, kheDUta ane jamInadAra potapeAtAnA pUra bahAramAM
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAyaMkaLe rAjasabhA suMdara vastrAbhUSaNo dhAraNa karIne Ana damAM bhAga levA hAjara thaI gayA hatA. A dekhAva khUba bhavya lAgato hato, vAtAvaraNa AnaMdane vadhAvatuM lAgatuM hatuM. zarUAtamAM aMdara aMdara vAte cAlatI hatI, te paNa mahArAjA mahArANuM padhAre che evI jAherAta thatA baMdha thaI gaI ane cAre tarapha zAMti prasarI rahI. nagarajano tathA pradhAna varganI patnIone rAja siMhAsananI ' pachavADe sthAna ApavAmAM AvyuM hatu. vasaMtanA thanaganATamAM rasavRddhA nArIo Aje savAre AnaMda maMgaLanA ghoSa karI AvI hatI, tenI moTI saMkhyA sabhAsthAnane dIpAvI rahI hatI. strIo paikI prathama hAramA te mAtra yazodhara mahArANI ane devI yazobhadAne sthAna hatAM, bAkInI strIo rAjasiMhAsananI pAchaLanA bhAge goThavAI gaI hatI ke A vakhata rAjAnI najara devI yazobhadrA upara paDe. mahArANInuM sthAna to mahArAjanI bAjumAM hatuM eTale tenA tarapha ke tenI upara rAjAnI najara paDe tema na hatuM. e AkarSaka ane namaNI hovA chatA yazobhadrAnI pAse ghaNuM ochI paDI jAya tevI dekhAtI hatI. yazobhadrA te Aje yauvanane Are UbhelI ratine namune thaI paDI hatI. bharAvadAra zarIra, baMdha besatA vastrAbhUSaNe, AkhonAM teja ane garamInI Rtune suyogya pAtaLA kapaDAMmAMthI eno veNubaMdha ane AkhI zarIraSTi asarAne bhUlAve tevI dIpI nIkaLatI hatI ane enA jAheramAM Aje thayelA prathama dekhAvane ' egya nyAya ApI rahI hatI. pUra ThAThamA AkhI sabhA gAjI rahI hatI. paDadAno rivAja nahoto ane strIone taghogya mAna ApavAno te yuga hato. rAjakAraNamAM strIo salAha ApatI, paNa sIdho bhAga levAnI te vakhate rIti cAlatI nahotI. strIonI AjanI hAjarI meTI hatI. ane rAjasabhAnA ThAThamAM khUba umere karatI hatI. tyAM pratihArI chaDI pokArI-mahArAjA puMDarIka padhAre che.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi kSullaka " A pu'khAvArI UlaTe pagale cAlatI hatI. mahArANI mahArAjAnI zrAjImAM che e cAmaradhArIe cAlatI hatI, pachavADe sUryanAM kiraNane jhaLakAvatu` bhAma`DaLa cAlatuM hatu . ane mahArAnta mahArANI nekInA pAkAra sAthe rAja sabhAmAM dAkhala thayA tyAre 5 khAdhArIe avaLe pagale temane mAga dekhADatA hatA. deva! A bAjue-A bAjue.' ( ta. rUtta levo ) * Aste kadama, mulAkAtase kadama; Ase khAse nivAha rakhIe maherabAna'nA te vakhate jamAne naheA. tyAM te sa skRta ane prAkRta bhASAnA prayAgeAja thatA hatA. mahArAnta padhAratAM AkhI sabhA UbhI thai. rAjArANI peAtAtAnAM siMhAsana para mriAjyA. anAyAse mahArAjAnI najara jamaNI khAjue UbhA cayelA devI yoAbhadrA para prathamaja paDI ane enA AkhA zarIramAM eka jAtanI RNujhaNATI thai. savAre udyAnamAM je mAnasakSeAla ane taravarATa thayA hatA tenI punarAvRtti thai. sabhyatA jALavavA rAjAe AMkhane pAchI khecI lIdhI kharI, paNa AkhI sabhA daramyAna e anekavAra devI yoAbhadrA tarapha jaI AvatI hatI ane pAchI khecAtI hatI rAjA A vakhate vadhAre akaLAyA, manamAM kAI nizcaya karI meThe, paNa tenI vyAkuLatA kAinA samajavAmAM na AvI. catura subuddhi amAtya atyAre paNa cetI gayA ane ene AjanA ane prasa garmA anicchanIya bhAvInA bhaNakArA lAgI gayA. 4. rAjasabhAnuM kArya zarU thayuM. mahA amAtye bhASaNa karyuM. prA hitanA kAryo rAjAe keTalA premathI upADI lIdhAM hatAM. tenuM teNe varNana karyuM . prAhita mATe mahArAntanI tatparatA dAkhavI. rAjayanI AvakamAM karaverAnuM nAma nathI e vAtanI prA'sA karI. jana sukhAkArI sArI varte che ema jaNAvyuM ane varasAdanI anukULatAthI ane kudaratanI kRpAthI rAjyamAM AnaMda magaLa varte che ene rA yaza sadgAra jAnI dIdhuM tajara ane kunehane ApyA ane chevaTe mahArAjA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAya kALe rAjasabhA 41 mahArANune dIrgha AyuSya Ichayu. chatAM e AkhA sa bhASaNa daramyAna rAjAnI najara devI yazabhadrA upara avAranavAra paDatI hatI te mahAamAtya joI zaktA hatA ane pariNAme tenA bhASaNamAM je ullAma hovo joIe te pUro Aje dekhAto nahote. e pote savAranA ane bAranA prasaMganA garbhamA zo bhAvArtha che te kaLI zakyo nahoto, paNa mahArAjAne zikSaNa ApavAmAM potAno hAtha hovAthI e enA UMDANamAM anubhavanI najare bhAre dukhada sthiti pI zakato hato. anya koIpaNa vyaktinI najaramAM A vicitra paristhiti AvI paNa nahi ane koIne tene khyAla paNa thayA nahi sabhAmAM tyArabAda nagarazeTha bolyA. kheDUtonA uparI paTela kAlI ghelI bhASAmAM rAjAne lAMbu AyuSya IchI besI gayA. mahArAjA -puMDarIke dRSTithI AbhAra mAnya prajA tarapha pitAne khUba prema che. eTaluM jaNAvyu ane te vadhAre na bolatAM na rahyA sAmAnya rIte e bahu belA hatA, jyAre tyAre bhASaNa karavAnI ene Teva hatI, Ajane eno apavAda bahu asAdhAraNa ho enI hamezanI rItathI judo paDanAra hato, paNa keIe e para carcA ke TIkA na karI anekavAra rAjAnI najara devI yazobhadrA para paDI, paNa devIne e vAtane khyAla paNa nahotI. laherI keDarIkane e vAta svapnamAM paNa Ave tevI nahotI. e cAre tarapha jovAmAM ane bAjumAM beThelA sAthe bahu jhINethI vAta karavAmAM paDI gayo hato ane sabhA barakhAsta thaI ane mahArAja mahArANI vidAya thaI gayA pachI thoDe samaya anya kArabhArIo ane nagarajano sAthe vAta karato rahyo ane pachI devI yazobhadrA sAthe pitAne mahele vidAya thaI gayo. mahArAjAnA gamana pachI lagabhaga aradhA kalAke sarva samAjane pitapotAne sthAnake gayA. ekaMdare Aje sabhAjanomAM, nagarajanomAM ane AbAlavRddha sarvamAM AnaMda vartI raDyo hato ane mahArAjAnI vayanA pramANamAM e ThIka nIvaDaze evI zubhecchA prasarI rahI hatI.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMDarIka cAlakAnI prema rAtrI sAyaMkALathI devI yazobhadrAnI jamaNI AMkha pharakavA lAgI ane AjanA zubha divase enA manamAM glAni thavA mAMDI. kaMDarIka yuvarAja pitAnA rAjamahelamAM yazobhadA sAthe AvyA pachI bhejana karI jarUrI rAjakAraNe bahAra gayA hatA. vagara kAraNe thatI glAnine dAbI devA devIe prayatno karyA, paNa emAM e pUrI phateha na meLavI zakI. AjanA Anada ma La divase patideva sAthe vikAsa karavAnA eNe aneka sthULa sAdhana gaThavI rAkhyAM hatAM ane pati AgamananI e AturatAthI rAha joI rahI hatI. vAsabuvanane eNe Aje khAsa zaNagArI rAkhyuM hatuM ane patidevane prasanna karavA eNe aneka vidha kapanAo ane vAte gAThavI rAkhI hatI. enI utsukatA patideva sAthe Anada lahera karavAnI vadhatI jatI hatI, tyAre patideva jamIne. bahAra gayA te AvavAne vilaMba karI rahyA hatA. eka pahora rAtrI gaI, paNa patideva pAchA padhAryA nahi. jyAre kenI AturatAthI.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIkavezabhadrAnI premarAtrI rAha jovAmAM Ave ane te Ave nahi tyAre pratyeka paLa kalAka jevI thaI jAya che, virahAkALanI AturatA vadhatI jAya che ane aneka jAtanI kuzaMkAo thayA kare che. kaMDarIka kyAre Avaze ane kema ane kayAM rokAyela che tenA saMbaMdhamAM teNe kAMI saMdezo paNa pAThavyA nahato. eTale rAha joine besI rahela devI yazobhadrAne AMkhamAM UMgha AvavA lAgI. beThA beThA enI AMkha maLI gaI ane tevI ta drA avasthAmAM ene bhAsa thayo ke mahA araNyamAM pate ekalI UbhI che ane pitAnI pAchaLa paDelA ke vikarALa janAvaranA trAse pite AgaLa doDe che ane koInuM zaraNa mAge che. AjubAjumAMthI kaI tene TeDhA Apatu nathI ke sahAya karatuM nathI. Akhare eka taddana sapheda jhADa para caDhI jAya che vagere. AvA bhrAMtimUlaka ane ugavardhaka divAlmamAM e viharatI hatI tyAM patideva padhAryA ane devI apamaMgaLanA cisamA kusvAnanI bhrAMti vIsarI gaI. patidevane Adara devA e taiyAra thaI gaI. tyAM to patidevaja bolI UThyAH yuvarAja- devI ! zA vicAramAM paDI gayA che ?" yazobhadrA-- Arya putra ' ApanI rAha jotI beThI hatI, temAM jarA jhoke caDhI gaI." * yuvarAja " rAjakAryanA krejha jarUrI prasaMganI vAta amAtya subuddhi sAthe karatA jarA vadhAre vakhata thaI gayo." yazobhadA-" tyAre Ape have rAjakAraNamAM bhAga levA mAMDayo e to bahu ThIka thayuM." . yuvarAja- AjanI mArI vAta rAjakAraNanI paNa hatI ane keTalIka khAnagI aMgata paNa hatI." yazobhadrA-" aMgata vAtamAM huM tamArI ardhAnA hoI tamArI vAta jANI zakuM?"
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 dAkSiNyanidhi zullaka yuvarAja-" jarUra, tane arva vAta vigata sAthe kahIza. tAre Aje mArI rAha jotA khUba besI rahevuM paDayuM !' yazobhadrA-"khAsa agavaDa paDI nathI, paNa Ape kAMI kahevarAvyuM nahi, eTale vakhata kADhave jarA Akaro thaI paDaze.' yuvarAja kaMDarIke pitAnA kapaDAM utAratAM ATalI vAta karI nAkhI. prathama tamethI saMbodhana karAyatI patnIne " tu" thI vAta karavA mAMDI, eTale devI to rAjI thaI gayA ane kacukI yuvarAjanA kapaDAM AbhUSaNa taravAra vagere utArI rahyo hato te dUra jatA vAtano AkAra pharI gaye, "devI ! Aja savAranA ane sAMjanA bane samAraMbha bahu sArA thaI gayA ! savAranA prasa gamA tamArI vyaMvasthA ane goThavaNa bahu sArI rIte tarI AvatA hatA" yuvarAje vAta pheravI. Aryadeva! ema kahI Apa mane vadhAre paDatI bahelAvo che" yazobhadrAe javAba Apyo. ApanA vaDIla badhu ane nagaranA mahArAjAne janmadivasa hoya, tyAre AkhI prajA tenI UjavaNuM karavA taiyAra thaI rahI hatI. hu te emAM nimita mAtra hatI." yuvarAje kahyuM: "ema bolavuM e te tAro viveka che, paNa ema karavAmAM aneka divasanI taiyArI ane kAryakramane dIpAvavAnI tamArI AvaDatane nyAya ApatA nathI. * tuM ane tenA bAgamAM AvI rIte pheraphAra thatA ja rahyA, ane vAta vadhAre AgaLa cAlI. che emAM mArI jAtane nyAya ApavAno prasaMga ja raheto nathI. mahArAjAne prajAprema ane prajanI rAjabhaktinuM emAM pradarzana hatuM." rANIe suMdara sAdAM vastro paheryA hatAM. yuvarAje tadana sapheda
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka'DerI-yazAbhAnI premarAtrI vastra paheryA hatA. banne palamapara beThA. meATI dIvIemAMthI ajavALAM paDI rahyAM hatAM. subraDa mahelamAM sugaMdhanI cheALA taravarI rahI hatI. yuvarAje devInA hAthe taiyAra thayelu pAna khAdhuM, mukhavAsa lIdhA devIe te vakhate sasa phUlane hAra yuvarAjanA gaLAmAM nAkhyA ane devIne premathI jyAre yuvarAje peAtAnI bAjUmAM khesADI tyAre Anada prasarI rahyo. meDA AvavAnI kariyAda UDI gai, tadAnuM divAsvapna visarALa thai gayu ane manamAM ane vAtAvaraNamAM sukhanI laharI prasarI rahI. 45 yuvarAja... priye ! sAcu kaheje. Aje savAre rAsaDA nevarAvatAM tArA mukhapara parasevAnA biMdu kaeNma AvyA ? " = '' yazobhadrA mAM vasaMtanI garmI, kAMika leAdAnI medanI nI garamI ane kAmAsAnI vacce AvA prasa JamAM hAjara thavAmAM rahetI zarastra; ethI mArA mukhapara pasInA thayA paNa mane sabhAkSeAbha jarA paNa lAgyA nahAtA. '" yuvarAja devI ! hu teA enDru taddana juduM ja kAraNu - dhArUM chuM . - 13 yazobhadrA--tA ApanI najaramAM je kAraNu AvyAM ke jaNAyAM heAya te kahI batAveA. mane je lAgyuM te meM Apane kahyuM. suvanA ja~~ devI ! tAre AkAzamAMthI amaranagAne utAravI hatI ane tenI rAha jovAmAM taraNi sUrya sAme tuM jotI hatI, sUrya tane jha khavANI pADI dIdhI. mane te! lAge che ke tane e kAraNe pasItA thai gayA. "" "" yazobhadrA mArA nAtha ! Apane! khulAse kharAkhara nathI. sUryamA zI tAkAta che ke e mane khavANI pADe ? me amaragaMgAne jarUra utArI ane Aje prabhAte teA e unnAnamAM ramI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 $ rahI hatI ema me mArI sagI AMkhAe joyu . dakSiNyanidhi kSullaka yuvarAja dhALe divase amaraJaJA utAravAnI panA karavI emAM mane teA vicitratA ane dhRSTatA lAge che. te amaraga'gA nA divase kadI darzIta karyA che ? ene dheALe divase dI pRthvIpara UtaratA joI che ? ' yazobhaddA Ape cAre tarapha najara nAkhI hAta te| Apane kharAkhara dekhAta ke dheALe divase paNa amaragaMgAne AkAzathI pRthvI para utArI zakAya che H cuvarAja- -- me te| amaragaMgAne hu zeAdhI, enA jaLAM snAna karI mArI jAtane punita karavA huM utsuka thai rahyo hatA ane ghera beThA sagA AvavAnA vicAre thanaganI rahyo hatA, paNa AkhA divasamAM ga'gAsnAna thayuM nahi. .. tr yazAlA- paNa tamane divase gaMgAsnAna na sui zakayu te zrute atyAre ene pUra pATamAM ApanI sAkSa vahana thatI anubhavI zakuM chuM. Apa AgaLa pAchaLa ke khAra ke mahelamA jIe te Apane e pati tarapha jesAM deDI jatI ane enA khAlamAM ramA hRdayamAM bharAI jatI dekhAze. .. yuvarAja--. paNa ene kai zAkanI bIka che ke e lapAtI chupAtI rAtane vakhata zeAdhe che. veLe divase e karyA bharAi jAya che? ane tAre tA ene dhALe divase vasaMtanI khIlavaNI vacce utAravI hatI e vAta ma uDAvI dIdhI ?" t - { yoAbhadrA mArA deva jJA te pati tarapha divasa ane rAta doDatI jAya che. enA deDavAmA ane rAta / divasane khyAla '' 1 sapatnI, jeDaNI rANanA niyama pramANe 'cu ' zruti lakhavAmAM' vivAnI jarUra nathI.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMDarIka-yazobhadAnI prerAtrI 47 paNa raheto nathI. enA vahananuM je divase ane rAtre eka sarakhuM ja - rahe che. paNa khedanI vAta ekaja che ke enA patideva ghaNuM vizALa hovA chatAM rakhaDanArA che, moDA AvanArA che, ane svabhAve svAdathI khArA che." yuvarAja-"te evA khArA pati pAchaLa e zA mATe deDatI haze ? ene kAto unmAda thayo haze athavA enuM citta bhramita thaI gayuM haze." yazobhadA-"vahAlA ! Apa nArIhRdayane kadI pArakhI na zake. - ApanAthI A keyaDe kadI nahi ukale. Apa jema jema ene uke. lavA prayatna karaze tema tema Apa vadhAre guMcavAI jaze. enI pAchaLa AryabhAvanA che, Aya hRdaya che ane enI jhINavaTamAM ane nikAlamAM amArU strIhadaya ja kAma ApI zake tema che. huM te e barAbara samajI zakuM chuM ane meM Aje dhoLe divase amaragaMgA -UtaratI udyAnamAM joI che ane atyAre ene khaLakhaLa karatI samudra vamAM bhaLI-maLI jatI jouM chuM " ' yuvarAja-te tArI vAta tuM jANa paNa deva tArI asara gaMgA karatAM paNa keyalaDI jabarI to kharI ! " yazobhadrA- paNa pApane amarthyanA gamI ke keyala gamI ?' yuvarAja sAcuM pUchatA ho te mane to amaragaMgA gamI... te koyalaDIne belAvavA prayAsa te majAne karyo ane meM to eno * TahUkAra" sAMbhaLyo paNa kharo, paNa asADanA DarAmaNA dAduranAnAda yAda karAvIne te keyalaDIne hIMNa pADI dIdhI." yazobhadrA-"e game tema hoya, paNa mAre to ApanA kAnamAM koyalaDInA TahUkAra karAvavA hatA. bhale Apane koyalaDI ochI amI ane amaragaMgA vadhAre gamI, paNa yala paNa Apane rIjhavI zakI eTale basa!"
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyatidhi kSullaka . cuvarAja~~ paNa vasa'ta vakhate te| vasaMtanAM ja gAAM zeze. e vakhate asADanA dAdura ( deDakA) nAda yAda karI vAtane meALA pADavAmAM samayanI ucitatA sAdhI na gaNAya. 39 48 k yazAbhadrA vasa ta samaye puN je asADha samayane nigAhamAM rAkhe, sukhanA vAyu vakhate je te kAnanA vAyarAne najaramAM rAkhe tene jIvananA aTapaTA prasaMgamAM paNa gUMcavaNu na paDe." "" tr cuvarAja chatAM lagana vakhate te| lagananAM ja gIta gavAya, emAM marazI gavAya nahi ane e zeAze paNa nahi, te asADanI vAta na karI hIta te| amaraJa Ja karatAM paNa tArI krAyalaDI vadhAre zAbhata, jabarI bhAta pADI jAta. 24 yazALA Apane gamI te vAta kharI, bAkI Apane rASTra Rne garamA eka dare kuvA lAgyA ? 11 tr cuvarAja ( vAta pheravIne ) a lAnI, garakhA upADavAnI ane tAla devAnI tArI pati mane eka`dare khUba gamI. ' " yazAbhakA-- Apa A rIte mArI mazkarI karatA hAtA. ApanI A chellI vAtane javAba huM na ApuM, paNa have pachI vasaMtakALamAM dAduranA gIta have huM nahiM gAuM. ?? cuvarAja~~ e te khATe raste vAta utArI dIdhI. vasa . cAlatA hAya ane vAdaLAM thai Ave te ? " yaroAbhadrA--" AjanA zubha divase e praznanI vicArA asthAne ane ayeAgya gaNuAya, bAkI vasaMtakALamAM vAdaLAM caDhI Ave te chatra dharI zakAya che ane chatra UDI jAya ane kadAca thADA bhI jAie teA paNa zu thaI gayuM ? kAyale eTalA nAjuka naja khanI bavu joie kru vIjaLInA camakArAthI ke deDakAnA avAjathI, varasAda nA pADavAthI : jhili (tamarA)nA avAjathI gabharAI javAya 1,
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ karokayoAbhadrAnI premarAtri cuvarAja tarA thatA heAya tyAre phAyalaDI Tauke kharI ? 11 4 "E paNa evA kaDAkA dhaDAkA ane avAja cAre carAbhA~ mArA deva ! krAyalaDI te satra sa MjogAmAM enI mejamAM ja heAya e kadI gabharAya nahi, e kadI mujhAya nahi, e ene TahukAra cheDe nahi. vasaMtamA e vadhAre josamAM Ave e kharUM, '' asagaMgA ane kAyalanuM purANu mAgaLa cAlyu. vilAsI kArIka Aje meTA paMDitanI jema vAta karatA hatA. eka dI vAtanI carcAmA e yaroAbA para kadI vijaya meLavatA nahi, paNa zANI yazeAbhadrA, pati dalIla ke carcAmAM pAchA paDayA che. eve prasaJa prApta thatAM vAtane nave! jhoka ApI keravI teALatI hatI. yazobhadrA pUrI abhyAsI kaLAbAja ane samayane anurUpa muddAsara khelanArI hatI. ane vAtacIta karavAnI zakti, eNe khUba khIlavI hatI. keTalAka mANaseAmAM vAtacIta karavAnI dRDha zailI AvI jAya che ane kAMi paNa khele temAM siddhapaNAnA lalakAra ane kAsa AvI jAma che, tyAre khIjA keTalAka game teTalA gabhIra viSaya para vicAraNApUrvI melatA hAya chatAM AkhI vAta chAzabAkaLA jevI thai jAya che. yoAbhadrA khUba paddhatisara, maryAdApU kai dalIla puraHsara meAlanAra hatI ane kaDarIka laherI vilAsI ane sAmAnya bhajutaravALA paNa bhale! ane hRdayathI devI yoAbhadrAnA cAhanArA hatA. atyAre te TALaTappAnI vAta uparathI banne rasanI vArtAmA UtaryAM, vAtAmAthI vilAsamAM UtarI gayA, pachI premacarcAmAM UtaryAM ane dAMpatya vilAsamA khuba masta thai gayA. vAtacIta premacaryAM ane kaTAkSamAM lAA gayA, mATI rAta nAnI thai paDI ane adbhuta dAMpatyasukha anubhavI mADI rAte byA. te rAtre devI yo!bhate garbha rahyo. *
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 1 - ahArAjA kuMDarIkanI te rAtrI udhAnamAM mahArAjA DarInA mananI vyagratA evA zubha divase zarU thaI gaI hatI te bArathI vadhavA mAMDI ane rAjasabhAmAM e parAkASThAe pahoMcI gaI. AjanA ati Ana danA divase enA manamAM vadhAre vadhAre vAdaLo caDhI AvatAM gayAM. rasAyaMkALe ene jamavAmAM paNa rUci na thai. mahArANu yazodharAe Aje mahArAja mATe khAsa rasoI karAvI hatI, paNa enuM mana ja khAvAmAM nahotuM. rANI ane rAjAnA pATalA paDakhe paDakha paDayA, rAjAe jamatA jamatAM vAta paNa na karI, mahArANue ene bolAvavA aneka prayatno karyA, paNa rAja hA, nA, nA, javAba sivAya kAMI bole nahi. rANanA dIlamAM ethI AvAta to thayA, paNa e patiparAyaNa davI kazuM bolyA nahi ke eNe e vAta patAnA manapara paNa lIdhI nahi ke jaNAvI nahi varamI paravArIne mahArAjA mahArANuM vAsabhuvanamAM kayAAje devIe aneka taiyArIo karAvI hatI. phUla ane sugaMdhane madha
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjA puMDarIkanI te rAtro mATa thai rahyo hateA, peAte su daramAM suMdara vastro ane reNu paherI hAjara ca hatI, dezamAM ati suMdara telathI ceTale vALI aMdara siMdUra pUrvI hatA ane ati mulAyama vacce ane tene paheraravAnI rItathI eNe sau dekhADavAne kAyatna karyAM hatA. eNe mahArAjA pAse hAr thai vAte pharavA mAMDI, paNa mahArAjA jAhyu Aje pArakA thaI gayA Aya egna savAlanA javAba ApavA sivAya kAMi prema dAkhavatA naheAta ke kAMI vAta zarU karatA naheAtA. mahA rANIe peAtAnA devanuM dIdha` AyuSya blyu.. patidevanI Arati karI, caraNAmRta lIdhuM, paNa AkhA vakhata mahArAjA Tagara Tagara joyA karatA hatA. AjanA patra' jevA pavitra divase mahArAjAne zuM cayuM che. rANI samajI zakI nahi, eTale eNe mahArAjAne pUchyuM: " deva ! Aje ApanI tabiyata narama che? Aje Apane peTamAM kAMi apace thayeA che ? Apa krama kAMi bhAlatA nathI ? " " " mane sArU che. ciMtA kara nahi " trane UMdha Ave che. hu' zAkI gaye| chu. gamatA nathI. A 17 " 51 13 rAjAe javAbamAM kahyuM dIvAne prakAza mane rANI samajI gayA kru rAjAnA manamAM Aje kAI pIDA che. peAte AjanI rAta mATe aneka taiyArIo karI hatI, patidevanI sAthe A vAta karIza ane AvI rIte temane rIjhavIza. e mAnatanA eNe aneka prasaMgeA-rUpA sanamAM ceAjI rAkhyA hatA. patinI sAthe premamastI karavAnI eNe aneka dhAraNAe laDI rAkhI hatI ane patidevane rIjhavavA eNe aneka ceAjanAe taiyAra karI rAkhI hatI. peAte eka vakhata patidevathI rIsAthe, pati tene manAvavA Avaze, tyAre pete kevuM kevu.... elaze, AvA AvA aneka manArathe eNe karI rAkhyA hatA. rANInI mananI manamAM rahI gai. patidevanI jJAnasika bhramita dazA joi ene manamAM ghaNuM. du:kha thayuM, paNa e
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi kSakSaka * pavitra sAdhvI ArthI eka akSara evI nahi. patine ThaMpA pazu sthApyA nahi ane patine mATe pete niSThura kalpanA paNa karI nahi. atyaMta AghAta sAthe eNe eka sivAya sarva dIvA elavI nAkhyA, dhUpa kh dha karI dIdheA, attaranAM vAsaNe! para DhAMkaNAM vasI dIdhAM ane pAte patidevanI bAjue beThI. rAjAe kapaDAM utArI sUvAnI taiyArI karavA mAMDI, peAte emane mAthe hAtha pheravavA lAgI. nathI, sUI jA.' aMtaranI apAra vedanA sAthe rANI bAjUnA palaMgamAM jai paDayA. rAjAe ene vadhAre melAvI paNa nahiM, paNa ete rAjAnI ciMtA karatI karatI sUi gai, UdhI gaI patideve kahyuM: ' mArI takhiyatI para rAjAnuM mana atyAre cakaDALe caDhayu hatu. enA dilamAM bhAkhatI patnI yazeAbhadrA ramI rahI hatI. enA hai!! ane enA macakA, enu lacI paDatu yauvana ane enu caMdra jevuM mukha, enA paganA lakhakAra) ane tALIonA paDakArA, ene sumadhura kekila kaMThe ane enI sarva strIone eka sarakhI rIte sAthe gavarAvavAnI Dhaba, enAM kAmaNugArAM nayana ane enI atyaMta AkarSIka dehalatA, navarAvatI vakhatanA enA dADamanI kaLI jevA dAMtA ane peATa jevu nAka AvI dareka dareka bAbata atyAre enI samakSa pasAra thatI hatI, jANe pAte rAsa netA heAya te dazAmAMthI pote rAsa letA DrAya ema ene lAgyuM, jANe eka nahi paNa sekaDA yaze|bhadrA eka sarakhA ghATanI mane eka surakhA svAMganI rAsaDAe lai rahI haiAya evA ene bhAsa thayeA. ene kAyalaDInA garawo dhAyala karyA hatA ane pcara viSNu hi prANane artha sUjyeA naheAte, paNa aMte e zabdomA peAtAnuM sthAna yaze|bhadrAnA hradayamA mAnI cUkayeA hateA. eNe krAyalaDIne uddAma sUra pe'tane uddezIne ja thayeA hateA ema mAnI lIdhu hatu, eNe rAganI rANI paNa yoAbhAne dhArI. eNe saurabhanA rAgA pazu 5
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjA parIkanI te rAtrI 54 : - yazobhadrAne dhArI ane vasaMtanI vedatraRcA paNa yazobhadrAne dhArI ane ene ja sudhAnI dhAra dhArI. ene mate koyala du karatI ja hatI ane haju paNa enA kAna camakAvatI hatI. pachI to kalpanA vadhavA mAMDI. jANe eka eka yazobhadrAnI bAjumAM puDarIka pote rAsaDe lete haya, jANe pitAne ke i paDa_kAra ADo avaLe paDatAM yazobhadrA hasIne Thapako ApatI hoya evA evA gAMDA khyAla AvyA. pachI pote ene cuMbana karavA AgaLa va, yazobhadrA khasI gaI AvA AvA aneka khyAle enuM mastaka bhamI gayuM. e vadhAre vadhAre UDe Utarate gayo ane jANe yazabhadrA potAnI ja hoya evA kalpanAnA taraMgomA nAcavA lAgyo. tyAM enI najara bAjumA sutela devI yazodharA para paDI. yazodharA zuddha pativratA hatI. AryahRdayA sAdhvI hatI, patipremI satI hatI. ane atyArasudhI mahArAjA puDarIkanI e premapratimA hatI. paNa atyAre e mahArAjAnI najare jhAMkhI paDI gaI. pitAnA premanI ADe AvanArI dekhANI, yazobhadrAnI tejasvI kAti AgaLa e kALI dekhANa, yazobhadrAnA tasatasatA yauvana pAse e pukhta vayanI vRddhA lAgI. yazobhadrAnA lAla gulAbI adhara pAse haTha kALA lAgyA ane yazobhadrAnA ghATIlA mArakaNu yauvana pAse e DhIlI picI dAsI jevI lAgI. mahArAjAne enA tarapha AkarSaNa na thayuM, te yazobhadrAne vadhAre cAhato hato e vAtamAM devI yazodharAne peTo anyAya kare che ema paNa ene na lAgyuM. bIjI paLe eNe ene taraphathI Akha khecI lIdhI ane eka dIvo baLato hato tene paNa ThArI dIdho. devI yazodharA to khinna vadane nirdoSa ja dhamAM paDI gaI hatI. teNe A dazya joyu nahi.. -aMdhAruM karyA pachI muMDarIkane lAgatuM hatuM ke pote UMghI jaze paNa adhArAe to dATa vALI dIdho. pachI kalpanAnA gheDA ja
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 dAkSiNyanidhi suddhaka khUba doDavA lAgyA. yazAbhadAne pati kema bolAvaze ane yazo. , bhadAne pote cuMbano leze ane yazabhadrA prathama ke chaNu karaze ane yazobhadrAne pote kevI rIte bheTI paDaze-AvI AvI aneka kalpanAo AvI gaI. rAjA pote vikI hatA, sArA sAra jANanAra hato, parastrInA dAmAM paDanAranA behAla kevA thatA hatA teno abhyAsI hato. paNa tAtkAlina juvAnInA jesamAM ane kSaNunnaranA AvezamAM e sarva bhAna bhUlI gayA, anaMgadeva sadanarAje ane tenA cahAvegI mitra yauvane enA para AkarA kAbU jamAvI dIdhuM ane pote potAnA nAnAbhAIne keTale anyAya kare che tene viveka ke vicAra paNa e gumAvI beThe. bhAna sAna baI besI kuLa nikaMdana karavAnA mArge caDhI gayo ane kalpanA ane taraMganA ghoDA doDAvI potAnA janmadivasanI rAta AnaMdathI khelavAbhegavavAne badale mAnasika yAtanAne vaza thaI gayo. aMtarathI herAna parezAna thaI gayA ane keTalIka na lakhI zakAya tevI khAlI khoTI AvyavahAra ane azakya paristhitio kalpI, na dhArI zakAya tevA gadhaDA vagaranA pariNAmazUnya akalazanya arthazanya vicAranA. vamaLamAM aTavAI gaye. je rAtrIe Anada ma gaLa vAgavI joIe, je rAtrIe vyavahAra daSTie sAMsArika sukhanA hileALA UDavA joIe, je rAtrI mATe bhavya kalpanAthI leke rAjA mATe svarganuM sukha dhArI beThA hatA, je zatrIe rAjavihAramAM jhaLajhaLATa prakAza ane AnaMda raNakAra, saMgIta ane utsavanA lalakAra thavA joitA hatA, tyAM Aje nirava zati hatI. ghora aMdhakAra vyApI gayo hato ane keInuM hRdaya vAMcI zakAtuM hoya to mahAvyacA nisAsA ane dhabakArA dekhI zakAtA hatA. mANasa eka pagathiyuM cUke eTale viveka bhraSTa thaI jAya che. viveka baSTano pachI zaramukha vinipAta thAya che, pachI eno Aropa
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAja puMDarIkanI te rAtrI 55 dmAvato nathI ane e eka pachI eka pagathiyA kaDakaDATa UtaravA mAMDe che ane koI vAra bhUsake paNa mArI de che ane ekaMdare e nIcene nIceja Utarato jAya che. vivekane tilAMjali ApI de che, potAnuM mahAna sthAna vIsarI jAya che. sagapaNa saMbaMdhane neve mUke che, pitAnI jamAvelI pratiSThA para pharI vaLatA pANI tarapha bedarakAra banI jAya che. rAjA UThIne paranArane phasAvavA Icche enI janatA para kevI bhayaMkara asara thAya e vAta tarapha enuM durlakSya thAya che ane pitAnAja gharamAM sagA bhAInI patnIne cAhavAmAM pite kuTuMbanA kartAvaDIla tarIke kevI bhayaMkara vyavahArU bhUla kare che tene vicAra ke khyAla paNa taNAI jAya che. kAmArthIne aMdha kahevAmAM Ave che tenuM A kAraNa che. enA satyAsatya, sArAsAra zubhAzubha kartavyanA sarva vicAro sukAI jAya che, nahivata thaI jAya che, marI jAya che ane AkhI duniyAmAM jANe e ekaja dekhe che, ekane ja zodhe che ane ekanI upara potAnuM jIvana TakI rahyuM che ema mAnI le che. ane mana parathI vivekane kAbU gayo eTale pachI ene game tyAM jAya, phAve tevA vicAra kare, na kalpI zakAya tevI kalpanA kare, na karavA yogya paristhitine mAnI le ane game te bhege dhAryuM karavAnA mArge caDhI jAya ane vacce paDanArI pratyavAne lAta mArato jAya. kAmadevanI A atyaMta AkarI paravazatAne mahArAjA puDarIka tAbe thaI gayo, AdhIna thaI gayo, potApaNuM visarI gayo ane AkhI rAta AMkhanuM maTakuM mAMDayA vagara aptaraMgI taraMgomAM pasAra karI. eNe pathArImAM- palaMgamAM paDI UMdhavA vicAra karyo, cAra kSaNa DAbe paDakhe sUe, pAMca kSaNa jamaNe paDakhe sUe tyAM to yazobhadrAnA ToLe ToLAM najara sAme aDAM thaI jAya. pahelI hAramAM eka, pachI be, pachI traNa ema seMkaDe hajAre yazabhadrAo dekhAya prakhavAra atya ta tejomaya yauvanamAM camakatI prabhAte joyelI mastI karatI suMdarI dekhAya, to keI vAra rAja
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi kSullaka sabhAnA vaibhavamAM divya vadhAre! karatI zAMta zItAtmA siMhAsananA rUDha bhagya AkAra vALI tenI mUrti khaDI thai jAya, kAivAra pAtaLAM chUTA kapaDA dhArI vIya vatI khALA dekhAya te koivAra hAthamA prajApe lai sAme dhasI AvatI pUjAraNanA AkAramAM bhavya bhAvika bhaktanI Akhe peAtAne bheTavA talasatI divyAkArI bhaktANI dekhAya. oNAivAra rAjAne chaNukAvatI rUdrasvarUpI AkarSaka paNa lAla AMkhavALI caMDI svarUpe e rAjAne AkarSaNa kare te koivAra peAtAnI bAjUmAM UbhelI rAjavadana nihALatI divyAMganA dekhAya. 16 Akho rAta rAjA aneka taragamAM vadhatA gayeA, gUMcavaNAmAM gUMcavAi gaye, AveganAM taraphaDiyAMmAM phaDakI gayeA. e kAivAra bArI pAse; kAvAra agAsImamAM, kaiAivAra siMhAsana para phAivAra gAlIcA para bese, paNa enA jIvate AkhI rAta zAMti na vaLI, dhIraja ta AvI. eNe AkhI rAta UMdhyA vagara kADhI. tadrA AvI tyAre kalpanA vadhAre thavA lAgI. mahArAjAe vagara zAtie e AkhI rAta pasAra karI. A rIte sAketapuramAM gAmaNu suda AThamane divasa pasAra thaye. devI yazeAbhadrAne rAjAnA mananI paristhitine khyAla paNa nahetA. enA dedIpyamAna cAritra pAse enA manamAM AvI kalpanA paNa zakaya nahetI, rAjAnA janmadivasa A rIte judA judA bhAve, anekane AdaeN ane khuda mahArAjAnA ujAgarAe pasAra thaye ane khIjA divasanA vaheNAM vAyAM, kUkaDA bheAlyA. rAjA thyA nahi tethI duniyAne kAryakrama badalAye! nahi. A rIte sAketapuramAM rAjAe rAjasabhyAe ane prajAjanAe rAjAne janma divasa jAhera tahevAra tarIke UjavyeA.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhAga bIjo mALe, vi khAya mahArAjAnI niraMkuza vicAramALA mahArAjA purIno janma divasa e rIte pasAra thaI gaye. --nagarajanoe lahera karI, bALakane mIThAI maLI, suMdarIone rAsaDA garabAnA nRtya maLyAM, khela khelanArAone kuzaLatA batAvavAnI taka maLI, halavAIone vepAra thayo, rAjapurUSone bheTa sogAdo maLI, laherI yuvarAja kaMDarIkane Anada thayo, ane devI yazobhadrAne pitAnuM saubhAgya dekhADavA ane vikasAvavAnA prasaMge anAyAse sAMpaDayA. eka dare A pramANe Anada sarvatra vyApI thayo tyAre AkhA nATakanA mukhya sUtradhAra-mahArAjA ane mahArANune akaya paritApa thayo. mahArAjAnA mAnasapaTamAM yazobhadrA AvI ane mahArAjAnA dilamAM zuM che te samajavAno prayatna karavAmAM niSphaLa nIvaDela devI yazodharA 'patinA khedane joI joIne vadhAre ne vadhAre paritApa pAmyA ane zubha divase pati sAthe AnaMda goSTi ane vaibhava sukha mANavAnI kalpanAnI upara haDatAla lagAvI UMghI gayA, chatAM dhamAM paNa enA mukha para glAni dekhAtI hatI. bIje divase mahArAjapurInA mukha para je AnaMda chAyA
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 dAkSiNyanidhi zullaka hevI joIe temanuM kAMI nahatu. AkhI rAtanA ujAgarAne pariNAme AMkhama UMdha dekhAtI hatI, ciMtAbA mukha para ADA lisoTA paDayA hatA, jANe potAnI priya vastu khavAyelI hoya tema tenA sukha para ciMtA-gamagInI ane UMDI nirAzA dekhAtI hatI, enuM mana keAI paNa kAma para coTatuM nahotuM. enA bolavAmAM je satAvAhitA ane zaurya sAmAnya rIte bharelAM ane UbharAI jatAM dekhAtA hatA tenI Aje gerahAjarI jovAmAM AvatI hatI, zuM karavuM ane kayAM javuM ane konI sAthe vAta karavI enI mahArAjAne kaLa paDatI nahotI. ane manano bhAra ocho karavAno mArga sUjato nahoto. atyArasudhI eNe evI nAmanA meLavI hatI ke atyAre pitAne je joItuM hatuM tenI vAta paNa koIne kahI zakAya tema nahotuM ane vAta karyA vagara iSTa vastune pAmavAne rasto nIkaLe ke sAMpaDe tema nahotuM. rAjAnI AvI astavyasta ane dazA devI yazodharA pAmI gayA hatA. eka pahera divasa te eNe emane ema javA dIdhe, paNa daramyAna joI lIdhuM ke mahArAjAnA mana para bAje vadhatuM ja jAya che ane khinatA ghaTavAne badale vadhatI ja jAya che eTale eNe mahArAjAnI paDakhe besI vAta AdarI. mArA deva ! kAlanI sAMjathI Apane zuM thAya che ! " devIe " pUchayuM." ApanI tabiyata narama che ? " mane kaI samajAtuM nathI" parANe javAba ApatAM puMDarIka deva bAlyA. "mArI tabiyata sArI che." , "ApanI tabiyata mATe rAjavaidyane bolAvuM? Apa AkhI rAta UMdhA paNa nathI ane atyAre paNa zarIra AkhuM khamakhamI rahyuM che ane sAthe garama dekhAya che " mahArAjAe TUMkamAM patAvyuM che ane kAMI nathI, vavane. belAvavAnI jarUra nathI. mane ekalo paDI rahevA de !'
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 mahArAjAnI niraMkuza vicAramALA mahArAja atyaMta pIDAthI bolatA hatA, paNa enuM bolavAmAM paNa pUruM dhyAna nahotuM. atyAre ene zuM thAya che te samajAtuM nahotuM. rANIne manamAM thayuM ke rAjakAraNanI keAI AkarI ciMtA utpanna thaI che, atyAre te pitAne (rANIne) kadAca kahevAya tevI bAbata nahi heya. vadhAre savAla javAba karavAmAM paNa sAra jevuM na lAgyuM, kAraNa ke mahArAjA vAta karavA paNa IchatA nahotA evuM emanA sukhanA bhAva kahI batAvatA hatA ane emanI belI pazu evI ja hatI, mahArANuM sAthe chUTathI pitAnA mananI vAta na karavAne A pahelo ja prasaMga hato ane rANuM AvA anubhavane abhAve rAjAnA memana vagaranA javAba sAMbhaLI chobhIlA te paDI, gayA, paNa pote gama khAI gayA. jarA paNa kSobha batAvyA vagara e rAjA pAsethI dUra thaI gayA ane mahArAjA have taddana ekalA paDayA. rAjAnA mAnasa paTa para pAchA kAlanA dekhA, thazobhadrAnA garabA ane kahe ke tenI AMkha AgaLa tarI AvyA, ena sughaTTa zarIranA aMgapratyaMga enI sAme doDavA lAgyA. enI kAyaSNumArI AMkhe ane bharAvadAra mukhaDuM enI pAtaLI keDa ane AkarSaka madhya vibhAga, enuM goruM ghATIluM zarIra ane hAthapaganA laTakA, enI vANInI mIThAza ane gaLAnI kumaLAza eka pachI eka enA para gajaba karavA lAgyA ane e paravaza banI, mana ke magaja paranA kAbU khoI beThe. ekAda kSaNa pote keTalA adhama vicAra karI rahyo che tenuM nAcapaNuM nimIyapaNuM ane tenA garbhamAM rahela adhaHpAtanI adhama bhUmikA para ene khyAla AvI gayA. ene emAM nAnA bhAI tarapha thatA anyAyano AbhAsa thaye, pite rAjapitA heI yitanI dIkarI jAya ke kumArikA para AvI najara kare te mahApAtakane
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSinidhi zullaka -~ ~~~~-~~ ~-~ ~- ~bhAgIdAra bane e vAtanI ene jhAkhI thaI pite kuTuMbano vaDo hoI nAnAbhAInI vadhUnA pitAsthAne che e rithatimA kaI paNa najare enAthI AvA prakAranI kalpanA paNa na thaI zake ema paNa ene jarA lAgyuM; paNa e vicAra be cAra kSaNathI vadhAre TakyA nahi. e vicAra UMDA Utare ke AkAra le te pahelAM to kAmadeve enAM para vijaya meLavyo, enI najaramAM nAcatI kUdatI rAsa letI yazobhadrA dekhAI gaI, enI AkhanA UMDANamAM, enA magajanA aMdaranA bhAgamAM ane enA hadayanA pratyeka tAramA eNe kAbU karI lIdho ane pachI to pitAne bhAI namAlo che, nakAmo che, laherI che, AvI devAganAne sAthe rAkhavA ane bhegavavAne ayogya che-AvA AvA vicAro AvavA lAgyA ane 8 gadhaDA vagaranI mAnasika paristhitimAM kaI paNa bhoge yazobhadrAne potAnI karavAno e AkharI nirNaya karI cUke.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 H mahAamAtyanI dekhItI niSkriyatA Q mahArAjA puDarIka AvI rIte vicAra tara`gamAM caDhI gayA ane e tara`ganA AvezamAM bhAinI vahune peAtAnI karavAnA TharAva karI beThA tyA sudhI teA tenA manathI vAta badhI pAMsarI dekhANI, tenA niSku yamAM vacce phei ADu AvI zake tevuM tene na lAgyuM, paNa tene dhIme dhIme paristhitinI muzkelIne khyAla thavA lAgyA. bhAinI vahu khaTTu maryAdAvALI hatI e enA jANavAmAM hatuM. e dhaNI chUTathI jAheramAM pharavAvALA paNa nahAtI e vAtanI mahArAjAne khabara hatI, e mahArAjAne sadire kadi AvI naheAtI. e mahArAjA jANatA hatA ane AkhA' rAjataMtramAM vahu dIkarInA sab dhamAM sakhta vicA, Akare! nyAya ane ucca dheAraNu hatA e vAta pazu rAjAnA dhyAnamAM hatI. : tyAre have ahIM zu thAya? atyaMta AkarSIka ane sAthe. atyaMta maryAdAzIla kAmadevanI anekhI kRtine peAtAnI kesa karAya ! ane pitA tulya amAtya suSuddhine A vAtanI gaMdha paNa Ave te
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi sukSmaka 2 paDayA vagara na ja rahe. a'zaNu bahAra jAya nAmanA dhULa maLe e ane *vu lAge ane AvI vAta bahAra e vAtanA rAjyAnubhava sAthe e khAmatane tA peAtAnI AkhI kArakirdi ane meLavela visAre mahArAjAnA manamAM pa thayA, e kap paNa e cAra kSaNu raho. enI mAnasika cakSu pAse yazeAbhadrA nAcavA lAgI. enA magajamA yoAkAnA rAsaDA ane krapharatAM vastro taravaravA lAgyA, enI tasatasatI joDI ane gulAbI gAla peAtAnI najIka thai jaI peAtAne AmatratA hAya evI enI kalpanA vadhavA mAMDI ane mAvA nirmAlya vicAra karavA mATe peAtAnI jAta pasAthe sAthe zeya paNa kavA lAgyA. . tyA daivI zeAdharA AvI caDhayA. ene thADA vakhata pahelAM cAlI javA rAjAe kahyuM hatuM ane peAtAne ekAMtamAM rahevAnI icchA che ema jaNAvI dIdhu hatu; paNa pativrANA sAdhvInuM mana na rahyuM, ene lAgyuM` 4 rAjAnI yita barAbara na heAya manamAM vyAkuLatA hAya tyAre peAtAnuM vAjabI sthAna mahArAjAnI bAjumAM ja hAya athavA hAvu joie. eTale e te apamAna ke tiraskAranI kalpanA vagara mAtra kam buddhie mahArAjA pAse AvI tenI AjImAM emI gayA. turata mahArAjA tADukayA devI ! tame ahIMthI cAlyA nae. meM tamane eka vAra kahyuM ke mane ekalA paDI rahevA do, tyAre tamAre aIM rahIne mArA jIva levA che? jAo, cAlyA jAe, dUra thAe. * mATalu oAlI rAjAe peAtAnA mukhanI ADo hoya dharI dIdhA ane A Mkhe! badha karI dIdhI " yazeAdharAe Ave prasaMga TadI anubhavelA niha, peAtAnA patithI kadI apamAna pAmela nahi ane atyAre enI lAla lAla AMkhe joI ane bhASAmAM tiraskAra sAMbhaLI e kharekhara sadhAI gaI. nahi dhArela sthAnethI pahelI vAra apamAna ke tiraskAra thAya tyAre meTi J
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAamAtyanI dekhItI niSkriyatA AghAta lAge che ane ghaDIbhara te jANe pitAnA paga nIcethI jamIna sarakI jatI lAge che, jANe jagata cakaLa vakaLa pharatuM lAge che, buddhi bahera mArI jAya che. navA anubhavanI AdhI caDhe che ane zuM karavuM, zuM bolavuM, kyAM javuM eno nirNaya na thaI zake tevI gUMcavaNa prApta thaI jAya che. mahArANIne barAbara ema ja thayuM, mAyA upara vajana dhAta paDe, zarIramAMthI garamI chUTI. AMkhamA glAni AvI gaI paNa e zANuM cAvI eka akSara bolI nahi, jarApaNa kSobha batAvyA vagara e pAchI cAlI gaI, paNa I divasa nahi ane Aje patinuM vartana na samajI zakAya tevuM thaI rahyuM che ane na bole tevuM che besI gayA che e vAtanI enA manamAM vicAradhArA cAlI. ene mahA kheda thayo ane patinA aMtima hitanI daSTie vAtamAM UMDA UtaravAnI jarUra che evo ene khyAla Avyo. AvA saMkaTa samayamAM ene subuddhi amAtya yAda Avyo. je koI rAjakAraNano prasaMga haze te amAtya taraphathI bAtamI maLaze, athavA AvA prasaMge kevI rIte kAma levu tenI salAha tenI pAsethI maLaze ane mukhya maMtrI lagabhaga pitA sthAne rAjamAnya ane vRddha - hovAthI enI sUcanA upayogI thaze ema dhArI cahAamAtyane belA vavA mANasane meka. mahArANI eTaluM to samajI gayA hatA ke rAjAne kaeNI prakArano zArIrika vyAdhi jaNAtuM nathI. je kAMI haze te mAnasika kAraNuM hovuM joIe ane e ciMtAnuM kAraNa samajAya te teno upAya hastagata cAya athavA karavA prayatna cAya ane te rIte mahArAjAne pAchA asala rAha para lAvI zakAya tevI tenI mane bhAvanA hatI. subuddhi ma trIne AvatAM kalAka ja thayo, bhISma pitAmaha jevA vRddha, cANakya jevA nItijJa ane chatAM keAI paNa prakAranI kUTanItimAM nahi mAnanAra A mAnanIya vRddha amAtya jyAre devI yazodharA pAse hAjara thayA tyAre devInA dIla uparathI ghaNe bhAra e che thaI gaye,
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi zulaka Apatti vakhate sazakta priyajana hAjara thAya tyAre e dhArela pariNAma lAvI zakaze ane te mATe pitAthI banatuM karaze athavA tene aMge jarUrI mArga darzana karAvaze eTalA vicAra mAtrathI magaja parano beje haLavo thaI jAya che. devI yazodharAe regya maryAdApUrvaka mahArAjAnuM gaI rAtanuM ane AjanI savAranuM vartana subuddhi maMtrI AgaLa varNavI batAvyuM. eNe pati mATe eka paNa halake zabda vAparyo nahi, paNa TUMkAmAM AkhI paristhiti samajAvI dIdhI ane pote lagnanA divasathI atyAra sudhI kadI paNa AvI avyavasthA ke garabaDa mahArAjAmAM joI nathI ane satvara upAyanI jarUra che eTalI mahArAjAnA hitanI najare vAta karI devI mauna rahyA. mahAamAtya duniyAnA anubhavI hatA, ene gaI kAlathI ja bhAvI AphatanI saNasaNATI AvI gaI hatI, paNa ene kAMI spaSTa khyAla Avyo nahoto. devI " tamArA dhyAnamAM mahArAjAnA mananI AvI vyAkuLa sthitinuM kAraNa zuM Ave che ? " amAtye pUchyuM. "mArI samajamAM kAMI kAraNa AvatuM nathI."devI yazodharAe javAbamAM kahyuM. " je mane samaja paDatI hota to Apane tasdI ja ja Apata. mahArAjAnA magaja para dIrgha asara na thAya ane prajA hitanI pragatimAM koI aNadhAryo pheraphAra na thaI jAya teTalA khAtara ApanI salAhanI ane jarUrI kAma levAnI sthiti thaI paDI che ane teTalA mATe ja Apane bolAvyA che." ekAda vakhata asvasthatA thaI jAya temAM gabharAI javAnuM kAraNa nathI" amAtye zANapaNa batAvyuM. "keI vakhata para A pheraphAra caI Ave che temAM ciMtA karavAnI na hoya. e to kALakrame ja
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagamAlyanI dekhItI nibiyatA sudhare. evI bAbatamAM daDAdoDa karavAnI na pAlave. " amAtye vAtane DhIlI pADavA mAMDI. che paNa jyAre asAdhAraNa mAnasika palaTo AvI jAya ane mANasa na karavAnuM karato dekhAya to teno tAtkAlika upAya levA joIe. vAta vaThI gayA pachI sudhare nahi evuM paNuM bane che mATe ApanA dhyAna para A vAta nAkhI." devIe vAtanI mahattA para DAna kheMcyuM. amAtye kahyuM. " AvI vAtamAM utAvaLa karavAthI sAta bagaDI jAya che, mANasanI AMkhanI zarama tUTI jAya che ane ekvAra zarama gaI eTale mANasa ughADI rIte halakA mArga para UtarI jAya che. mATe AvI bAbatamAM cokhavaTa karavAmAM ke vAtanuM nAma paDAvavAmAM mAla nathI." amAtyanA dhyAna para gaI kAlanI rAjAnI najara AvI gayelI hatI eTale ene manamAM dhArIne pite ATaluM bolI gayA paNa kaI vAtanI che kAraNanI cokhavaTa karI nahi. ahArANI A javAba samajyA nahi. enA dhyAna para A vAta AvI nahi, ene te eka ja vAta besI gaI ke amAtya have vRddha rAyA che ane emane ati saMbhALabharI rIte cAlavAnI Teva paDI gayela hovAne lIdhe temanI hamezI rIta pramANe vAtane AMbI kare nAkhavAne mAga laI rahyA che. rANIne sA upAya karavA karAvavAne Agraha hato, ene rAjA gAMDA thai jaze ke ApaghAta karI besaze evI uDI UDI bIka lAgI gaI hatI. ene rAjAnI brAMtijanaka mAnasika vinatAnI aMdara zo bharama hatA tenI kalpanA paNa nahotI 'AvI eTale eNe amAtyanI salAhane gharaDA mANasonI nizcita ane dIrghasUtratA sAthe joDI dIdhI. chevaTe pite jarUrI tapAsa karaze, zya karaze vagere vAta karI amAtya rANanI rajA laI bahAra javara mATe ubhA thayA tyAre teNe eka savAla karyo.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ dANinidhi suddha devI ! ahIM devI abhadrA kaI vakhata Ave che ?' devIe kahyuM ke A mahelamAM e kadI Avela hoya evuM tenA jANuMvAmAM nathI. amAtya rajA javAba laI vidAya cayA. yazodharA devIne vicAra karavo ke amA Avo savAla kema pUchI e eka savAlane pariNAme enA manamAM aneka zaMkAo saI vicAra paraMparA goThavAI ane vAtamAM kAMI bheda jevuM che ema tene lAgyuM. mahAamAtye pitAnA muddAma bAtamIdArane amuka sUcanA ApI dIdhI ane pite pitAnA nivAsasthAna tarapha vidAya thaI gayA.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyarAjanuM nidAna mahArAjA puDarIke be rAtrI ane be divasa bAghAmaMDaLanI jema pasAra karyo. ane kAI kAmakAja saje nahi, koInI sAthe vAta karavI -game nahi, khAvAmAM ke nityakarmamAM enuM kAMI dhyAna na rahe ane agatyanA rAjavahIvaTI kAmakAja mATe kAMI savAla pUchavAmAM Ave tyAre tenA taraphathI kAI sarakhA javAba na maLe athavA bhaLatA javAba maLe. A vAta dhIme dhIme zaheramAM prasaravA mAMDI. keIkahe mahArAjAnuM phaTakI gayuM che, koI kahe rAjA upara daIe kAmaNa karyuM che, kAI kahe rAjAne moTo madavADa thaI paDe che ane kaI kahe ke rAjAne potAne putra na hovAthI jAte akaLAI gayA che. gAmamAM te nahi thayelI ke asaMbhavita vAte cAlavA mAMDI ane vagara sahInA kAgaLo AvavA mAMDayA. moTAne maDavADa hoya tyAre tenA samAcAra dAvAnaLanI -jema phelAtA jAya che ane dareka mANasa emAM pAca daza TakA vAta vadhArato jAya che ane keTalAka phaLadrupa bhejAMe te magajamAthI muddAo -lagAvI kaMIka kaMIka vAto calAve che. AvI rIte lokomAM vAta vadhAre
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 dAkSiNyanidhi sughara vadhAre cAlavA lAgI ane aneka jAtanI atizayoktithI vAtanuM, vitesara thatuM cAlyuM. " samRddhi mahAmatrone done kAmamAM cAlatI vAte AvyA karatI hatI. ene paNa aneka jAtanA vicAro AvatA hatA, paNa e vAtanuM mULa kayAM che tene pote nirNaya karI zakyA nahotA. emaNe rAjAnA janmadivase banelA banAva para nigAha rAkhI amuka vicAradhArA bAMdhI hatI, paNa te vAtano nirNaya karavA pahela vadhAre hakIkata meLavavAnI pitAne jarUra lAgI hatI, ane adhUrI hakIkata ke apUrNa tapAse kAma levAnI tene Teva na hovAthI e to haju mArga pratIkSA karI rahyA hatA, ane koI paNa sAruM ke upAya levA pahelA vAta zI che tene nirNaya karavAne aMbe, jarUrI bAtamI meLavavAnA kAmamAM rokAi gayA hatA. rAjAnI mAnasika viSphaLatA vadhatI jatI hatI ane enA caherApara ane zarIra para kaMTALAnAM ane ciMtAnAM cihno spaSTa thatAM jatAM hatAM. mahArANI te lagabhaga kirtavyatA mUDha thaI gaI hatI ane subuddhi mahAsatriIne vAta karI dIdhI eTaleenA magaja parathI bejo hala thaI gayA hatA. chatAM e jANatI hatI ke maMtrI ghaNe kuzaLa hovA chatAM kAma levAmAM ghaNo dhIre hate rANI pate rAjAnI dararojanI ciMtAgrasta dazA ane vicitra vartana joI mUjhAI gaI hatI ane have kema kAma levuM ane - kenI salAha levI ene nirNaya karI zakI naheAtI. trIje divase mahArANIe rAvane bolAvyA. vaidyarAja mahAmati atyaMta kuzaLa vahya hatA. meTA rAjarogathI mAMDIne ae tevA vyAdhinI bAbatamAM nidAna ane cikitsA bhAre pravINa hatA ane amuka anubhavomAMthI pasAra thayelA hovAne kAraNe ane abhyAsa paNa jIvanabharane hevAne laine, mAnasa vidyAmAM paNa bhAre vicakSaNa thaI gayA hatA. vaMdAnI bAbatamAM anubhava ghaNuM mahattvanuM sthAna dharAve che.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvarAjanuM nidAna - je vaidyoe hajAze kesa sudhAya ke bagADayA hoya athavA jeNe ghaNI meTI saMkhyAnA vyAdhigrastonI davA karI hoya tene kesa seMpavAmAM saMkeca na karo. bIna anubhavI tAjA vaidya ke UMTavaidyane kadI kesa sevo nahi ane pAka vRddha dhIkatI gharAkI vALA vaidyanI salAha vagara saMkece levI ane anusaravuM e vAta jANIne ThIka lAgI, ane A mahAmati vaidyarAja pAse vyAdhi nidAnanI eka abhinava rIti hatI. e zArIrika vyAdhinI tapAsa mUtra (pezAba) thI karatA hatA. enA abhyAsa ane anubhavane AdhAre e jANI zakayA hatA ke dareka vyAdhinuM mULa maLamAM hoya che ane maLanuM mULa mUtrAzaya (kIDanI-kidney) mAM heya che. e pezAba jaI temAM telanA cAra pAMca TIpAM nAkhatA ane tyAra pachI tela besI jAya ke tare che, ene raMga vAdaLI thAya che ke pILe thAya che, e cakkara cakkara phare che ke sthira rahe che, emAM vacce sapheda geLAe UpaDe che ke raMgaberaMgI paDe che-e parathI vyAdhi pArakhatA hatA ane mUtrAzayanA bagADa upara zArIrika sarva vyAdhionuM mULa pakaDI pachI cikitsA karatA hatA. A temanI rIta abhinava hatI. khAsa kAragata nIvaDatI hatI ane tethI eNe aneka asAdhya athavA AkarA vyAdhiovALA keso hAthamAM laI, sArAM pariNAmo batAvyAM hatAM. jyAre bIjA vi kesane Akaro athavA -lagabhaga AzA vagarane jaNAvatA tyAre paNa e kesane potAnA hAthamAM lai, mUtra parIkSAdAra rastAsara karI ApatA ane e rIte eNe ghaNI nAmanA meLavI hatI. mAnasika vyAdhimAM mUtra parIkSA jarA paNa kAma lAmatI nahotI. ene mATe e mAnasavilAnA baLathI kAma letA hatA. mahArANI yazodharAe vaidyarAja mahAmati pAse, UjavA cheTalA janmadivasathI mAMDIne mahAraja kevI rIte taddana pharI gayA hatA, kevA avyavasthita thaI gayA hatA ane kevuM vicitra vartana calAve
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi zullaka oLa Akho vakhata becena rahetA hatA-tenuM devIe varNana karI batAvyuM. anubhavI vile prathama savAla karyo ke "rAjAnA zarIramAM tApa che ke nahi?" "vArAja! tAva te nathI, paNa zarIramAM garamI ane ukaLATa jarUra che." rANIe javAba Apyo. "e rAtanA kAMI bole che?" vivarAje savAla karyo, e AkhI rAta UMghatA ja nathI. palaMgamAMthI khATa para, khATa parathI bAjoTha para ane bAjoThethI gAlicA upara jAya Ave che, manamAM kAMI babaDe che ane gaNagaNATa kare che. e nathI khAtA ke nathI pItA, kAi pUchIye to ghaNI vAra javAba na Ape ane kaI vAra DhaMgadhaDA vagaranI vAta kare to, vAka meLa vagaranAM ke artha vagaranAM, AgaLa pAchaLanA saMbaMdha vagaranAM ke dhAroTa vagaranAM bele. AvI dazA varte che." vidyarAje savAla karyo. " Aje savAre karela pezAba jALavI. rAkhela che." rANI-"mahArAjAe savAre vAsaNamAM pezAba karela che te haju mahetarANuM sApha karI gaI nathI." virAjanA kahevAthI mUtranuM kUMDuM rANIe maMgAvyuM. telanI eka jhArI magAvI. vidyarAje ThAmane aDayA vagara jhArInI naLImAMthI pezAbanA kAmamAM pAka TIpAM tela nAkhyuM. pUrNa prakAzamAM UbhA rahI telanAM biMdu nAkhyA pachI thatA pheraphAra tapAsyA ane pachI kahyuM ke mahArAjAnA zarIramAM koI paNa prakArano zArIrika vyAdhi nathI.'' mahArANIe pUchyuM " A badhu jarA vadhu khulAsAthI samajAvo. rajAnA zarIramAM vyAdhi nathI ema Apa kahe che to pachI. A badhuM zuM che ? jarA vAtanI cokhavaTa karo '
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaidarAjanuM nidAna ha --- - lirAje uttaramAM kahyuM: "devI ! sAMbhaLe. vyAdhinA be prakAra che. keTalAka vyAdhi zArIrika hoya che ane keTalAka mAnasika hoya che. zarIranA vyAdhio vAta pitta ane kaphanI viSamatAthI thAya che ane tenuM nidAna A telanA mUtra paranA prayogathI thAya che. vyAdhinuM ekavAra nidAna thaI jAya, pachI tenI cikitsA karavI muzkela nathI. yogya davA ApavAmAM Ave ane diva anukULa hoya to be dhi nimna karavAmAM vAMdho Avato nathI. " vyAdhinAM mULamAM ajIrNa hoya che. vAstavika tArAM pitta maTI . maLazuddhi barAbara na thAya tethI vyAdhio jAme che, sarva vyAdhinuM mULa maLamAM che. e maLazuddhi ane mUtrAzayanI sthitine ghaNo saMbaMdha che ane e kevI rIte varte che te tela parIkSAthI prApta thAya che. vAta pitta ke kaphanI viSamatA thaI jAya to ajIrNa thAya che tene prakAra A telanAM TIpAMo batAvI Ape che. ajIrNanA cAra prakAra che. Ama, vidagdha, viSTabdha ane rasazeSa enAM lakSaNe vistArathI batAvyAM che ane enI parIkSA telanAM biMdue karI Ape che. A parIkSA dvArA huM tamane barAbara kahI zakuM chuM ke mahArAjAne koI zArIrika vyAdhi nathI. mArI tela parIkSA aphara che, cokkasa che, ane AzaMkA vagaranI che ane seMkaDo vyAdhigrastonI bAbatamAM kAragata nIvaDelI che. " che paNa mahArAjAnI becenI ane asvasthatA udhADAM che ane emanI niSkriyatA, emanI becenI dekhAya tevI che tenuM kAraNa zuM?" mahArANue pAchI prazna para parA cAlu rAkhI. vavarAja mahAmati javAbamAM kahevA lAgyA "vyAdhi zArIrika hoya che tema mAnasika paNa hoya che. zArIrika vyAdhimAM vAtapitta kaphanuM viSama paNa thAya che, temaja mAnasika vyAdhimAM rajasa ane tamasa kAma le che. rajasanuM jora thatAM manamAM uThega thAya che ane tamasanuM jora thatAM manamAM ukaLATa thAya che. A mAnasika vyAdhio jarA AkarA thaI paDe che. enAM mULane pakaDavAmAM muzkelI paNa paDe che ane evA vyAdhine kALa laMbAya che."
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa' dAkSiNyanidhi jIla tr " pazu enI davA kharI ke niDu ? ' rANIe pUchyuM. "" mAnasika vyAdhinA upacAra jJAnathI,vijJAnathI,dhIrajathI, smRtithI ane saAdhithI thai zake che. eA vanaspatinI davA, rasa auSadhi ke mAtrA bahu kAragata nathI nIvaDatAM. ema te vyAdhicaratane zAkhA itihAsa tapAsI, enA vyAdhinAM mULa sudhI jai, enu kAraNu zekhavuM joie ane pachI enI sAthe amuka rIte kAma la, enI pAse ene anukULa prasa MgA UbhA karI, enA manane amuka nalaSNu Apavu joie ane sAcA vyAdhi samajAyuM te tene TaeNnA rokaya upacAra mAsika prayAgAthI, vArtAthI ane sUcanathI karavA nee. paNa emAM bAhya parIkSA, nADI parIkSA ke evI sthUla uparachallI parIkSA khAsa pariNuAme nIpajAvI zakatI nathI. " mane vyAdhinuM nidAna karatI vakhate vaidhe vyAdhivALAnI nava bAkhatA dalakSyamAM rAkhavAnI hoya che prakRti, khaLa, bAMdhe, prama pathya, dhIraja, sattva, mAhArazakti, saratanI sagavaDa ane vaya. A sana khAkhatAne vicAra karatAM sahArAjAnA vyAdhinA niya karavA mATe vadhAre hakIkatanI jarUra che, mAsika vyAdhi mAtranA upacAra rAya che, paNa te pahelAM AAkhA AMtahAsa samajavAnI jarUra rahe che. J " ane eka bIjI vAta paNu che. vyAdhi i sthitimAM che tenA raNu khyAla rAkhavAnI jarUra che. vyAdhinA saMcaya, prauApa, prasara, rayAna ane vyakitabhede vicAravA jeSTae ane sacayanI sthitimAM vyAdhine aTakAvavAmAM Ave ke rekI devAmAM Ave to te mAgaLa vadhatA nathI. prApa thaI gayA pachI tenuM nAmana karavu vadhAre muzkela paDe che, mATe mAre Apane kahevAnuM e che ke mahArAjAnI mUtraparI TakAmA kAi vyAdhi gaLatA nathI ane mAnasika vyAdhine aMge tame DhIkata kahI te pUratI nathI. mAsika vyAdhinAM tA aneka kAra sAya. rAjyamAM teAAnanA bhaya hoya, trIvargamAM gaDaDa hAma,
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaidharAjanuM nidAna mataHpuramAM AzakA. heAya, pucakranA bhaya hAya, prajanAM asa teASanI maNutarI hAya, athavA rAjAnA manamAM kASTa aMgata kAraNu hAya, ane priya vastu ke bhANusanI icchA haiAya te pUratI na heAya, ane kAi tarapha dveSa heya chatAM te du' haiya--AvAM AvAM aneka kAraNa he che. enI vigata sAMpaDe te tenA upacAra paNa thaI zake, -sUcanathI pazu mAnasika vyAdhi maTADI zakAya che. have tamAre kAMi pUchavuM hAya te pUcheA. vadhAre hakIkata meLavavAnI jarUra che, vyAdhinA upacAra jarUra DAya che. paNa vyAdhinAM nidAnanA AdhAra vyaktigata kaeNsanA itihAsanA jJAna upara avala e che ane nidAna thayA vagara cikitsA yacAyAgya thaI zakatI nathI. 19 , 13 rANIe kahyuM: "hakIkata jaNAvI teTalIja che. janmadivasanA mahIrasavanA prasaMga pachI mahArAjA taddana badalAi gayA che, vicitra vartana jaeNrI rahyA che ane na samajAya tevA mAnasika kSeAbha anubhavI rahyA che. A sivAya kAMi hakIkata jaNAvI zakAya tevI mArI pAse nathI. " vaidyarAja mahAmatie javAbamAM kahyuM " tame kharAkhara mAhitI meLavA, vAtAnA mULa para jAo, tapAsa karI atyAre davA ApavI DAya te maLa zuddhinI apAya, paNa tene kAMi azva nathI. mAnasika vyAdhinA upacAra mATe te hakIkatanI jarUra che ane tenA upAya jema jaldI thAya. tema vadhAre ThIka. evA mAsika vyAdhine sacayanI sthitimAMja aTakAvavAthI khUba lAbha thAya che. eka vakhata ene prakApa thai jAya tyAra pachI enA para kAbU meLavavA vadhAre muzkela paDe che, Apa pharI melAvaze tyAre huM AvIza. hakIkatamAM UMDA UtarI kAMI ceAkhI vAta dvarA te cesa upacAra thai zakaze " rANInI dRSTi parathI have vadhAre vAtanI icchA na jaNAtA vagharAje rajA lIdhI. rANIne lAgyuM ke vaidyarAjane pUchavAthI kAMi khAsa lAbha na karI zakAya.. ene AzA hatI ke mahAmaMtrI kAMi salAha na ApI jhukayA te! vaijrarAja kAMSTa upAya batAvaze, paNa temAM paNu te niSphaLa thaI. '
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 4 priyaMvadAnuM dUtI kArya hArAnA puDarI be divasa to khUba becenImAM gALyA, pitAne Apta varga ane maMtrImaMDaLa ciMtAgrasta hatAM. e pita joI zaktA hatA, koI kAMI bolI zakatuM na hatuM e enA khyAlamAM hatuM, paNa AvI paristhitimAM pitAne neka jaLavAI rahe ane pite ughADA na paDI jAya e rasto ene maLI zakato nahi. kAIne mukhe vAta karI zakAya tevI na hoya ane pitAmAM ene pacAvavA jeTalI athavA tene rasto kADhavAnI tAkAta na hoya tyAre "kahevAya paNa nahi ane sahevAya paNa nahi ? evI sthiti UbhI thAya che. puMDarIka deva atyAre be divasathI evI sthitinA cakkaramAM paDI gayA hatA, chatAM e jAte taddana bothaDa ke mUkha ne hatA. trIje divasa ene pitAne ja vicAra thayo ke Ama gAMDAnI jema babaDyA karavuM ke paDayA rahevuM te to pAlave nahi, emAM to no arthasiddhi thAya ke na kArya thAya ane vinA kAraNe pitAnA
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ priyaMvadA dUtI kArya : saMbaMdhamAM gerasamajUtI cAlyA kare ane leke managhaData ane taraMga uThAvI sAcI khoTI ane bhaLatI vAto pitAnA saMbaMdhamAM calAgyA kare. enI yazobhadrAne potAnI karavAnI ke enI sAthe amanacamana uDAvavAnI AkAMkSA jarApaNa ochI thaI nahotI. enI rUpalubdhatA ane svasukhanI haoNsa jarApaNa kamI thaI , nahatI. paNa have be rAtrI vacce gayA pachI ene vicAra thavA mAMDa ke ema besI rahevAthI ke viSAda karyA karavAthI kAMI yazobhadrA pitAnI thAya nahi. eTale eNe dhIme dhIme rAjakAraNamAM rasa levA mAMDe, maMtrI ane anya rAjapurUSo sAthe vAto karavA mAMDI, nAnA. nAnA hukamo paNa ApavA mAMDayA ane e rIte potAnI viSphaLatAM ochI thatI jAya che ema eNe prayatnapUrvaka batAvavA mAMDyuM. AthI pitA saMbaMdhamAM bhaLatI saLatI prajAmAM vAto cAlatI hatI te ochI thavA lAgI, paNuM enA kuzaLa maMtrIo ane amaladAre rAjAnuM dIla bhamatuM che asthira che, avyavasthita che e vAta joI jANI zakatA hatA. rAjA puMDarIka pAse eka atyaMta vizvAsa dAsI hatI, tenuM nAma hatuM priyaMvadA. te mahArANI pAse rahetI hatI, paNa mahArAjA purITanI khAsa vizvAsa dAsI hatI. te atyaMta rUpALI ane dUtI kArya karavAmAM khUba kuzaLa hatI ema mahArAjA mAnatA hatA. e potAnI vAta gupta rAkhI zakaze ane jAte kAma karI Apaze ema lAgavAthI rAjAe tene potAnI pAse bolAvI. puMDarIka-priyaMvadA " mArU eka kAma karI ApavAnuM che.' * priyaMvadA' ApanuM kAma karavA mATe to A janama lIdhA che, Apa je kAma majasarakhuM hoya te pharamA huM ApanI sevAmAM hAjara chuM."
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi saraka puMDarIka -' paNa vAta jarA aTapaTI khaTapaTI ane vicitra lAge tevI che. ane kAne e vAta na jAya tevuM vacana Apa." priyavadyA- e Apa zuM bolyA? cAthuM jAya, paNa ApanI vAta mArI jIbha para naja Ave. mArA sapanA dhaNIne ke - mArI mAne paNa tene saNasaNuTa na jAya tema Apane khAtarI ApavAnI jarUra paNa na ja hAya." pu DarIka-A vAta to tArI rANIne paNa na javI joIe, maMtrIvarane ke koIne kAne na javI joIe.' priyaMvadA-meM Apane kahyuM ke mArI jIbhe ja kAI ApanI vAta na Ave, temAM rANI sAhebA, maMtrIzvara ane sarva sagAM saMbaMdhI snehI ane oLakhIta AvI gayAM. ane ApanI vAta bahAra pADIne pachI mAre kaI duniyAmAM rahevuM ? Apa je hoya te - phukama pharamAve.' pu DarIka-'mArI vAta bahAra paDe te mArI AbarU jAya ane mAre maravuM paDe tevI vAta che, eTale khAsa vacana Ape che na ja tane eka kAma saMpAya tema che, mATe vicAra karI che. je vAta jarApaNa bahAra paDe to mAre to ApaghAta karavo paDe tema che, bola tArAthI banaze ?' ke priyavahA- mArA deva! mAro peTamAM ApanuM ana che. Ape ane dAsI maTADI gharabhArI banAvI che ane chatAM rAjamahelamAM rahevA de che. mahArANI bAnA mArA para cAra hAtha che. ane Apa mArA para vizvAsa rAkhI mane kAma eNpavA icche che. huM e vizvAsapAta karU ema Apa dhAro to te pachI mAruM jIvatara nakAmuM thAya. Apa vizvAsa rAkho ane je hoya te vAta Apa vagara saMdee kahI mane hukSma pharamAve. A khoLiyuM Apano
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ priyezvadAnuM dUtI kArya s sevA mATe ja sarajAyeluM che ane ApanuM kAma karavuM e to mAre janamane lahAvo che. Apa ATalI khAtarI mAMge che eTaluM paNa mArU durbhAgya che. huM te ahIM nAthI moTI rAjadarabAramAM thaI chuM ane rAjyanI aneka khaTapaTa ane hakIkatathI vAkephagAra chuM, paNa rAjyanI vAta mahela bahAra karavAnI Teva ja rAkhI nathI.' puMDarI- sArI vAta rAjakhaTapaTane lagatI nathI ke rAjayanuM kAma nathI. A to mArI potAnI vAta che, aMgata vAta che ane tArIThArA sudharI zake tema che. bela, tuM khAnagI rAkhI zakaze ?' priyaMvadA Apa A prazna vAraMvAra karIne mane vadhAre ne , vadhAre zaramAve che. mAre te ApanI sevA karavAnI che. vAta ApanI hoya ke rAjyanI heya, rANIsAhebAnI hoya ke rAjasevAnI hAya. ame te vAta mArIThArA bahAra paDaze ema Apa dhAre te mAre te motane ja Azare levo paDe. ' , ' ' * atyAra sudhI meLavela pratiSThAne hAni na pahoMce teTalA khAtara gya saMbhALa levAnI mahArAjA puDarIkane jarUra lAgI, jethI temaNe dAsIne vAta karavA pahelA tAvI joi, cakAsI joI ane pachI jyAre pitAne tenA vizvAsupaNAnI khAtarI thaI tyAre pite vAta zarU karI. mahArAjA vicArazIla ane dIdhanajara pahoMcADanAra hatA, atyAre viSayAdhIna thaI gayA hatA, chatA e vAta bahAra paDI jAya to enuM pariNAma kevuM Ave tene AgaLathI khyAla karI zake teTalA anubhavI hatA ane potAnI nAmanA athavA AbarU rAjAne cATe keTalI mahattvanI cIja che tene kyAsa karanAra hata-ATalakAraNe eNe dAsI pAse vAta kADhavA pahelA prastAvanAmAM ATale vakhata lIdhe ane dAsInA nimakahalAlapaNAnI cokakasa khAtarI thayA " pachI vAta uccArI.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiNyanidhi yuvaka - puMDarIka - priyavaMdA ! tAre yodhyA sAthe ke saMbaMdha che ?" yazobhadrAnuM nAma sAMbhaLatAM dAsI priyavaMdAnA zarIra para jhATake paDo, ene kaMpArI AvI gaI. e mahArAjAnA janma divase A vakhata hAjara hatI. eNe devI yazobhadrAnI sava rItabhAta joI hatI ane ene ana yojadA eka kharuM rAjaratna ane anupama alaMkAra hatu. e pate nokarImAM hatI devI padharAnI, paNa avAranavAra yazekA pAse AvatI jatI ane ene mATe enA manamAM khUba bhAva hato, paNa mahArAjAnA janma divasane rAja rAmaThA garabAmAM enI kAryavAhI joyA pachI to ene devI yazebakA mATe raDha lAgai hatI, e enA para vArI gaI hatI ane enA saMbaMdhamAM abhiprAya mAga ucca gaI gayo ha. dAsIo bahu cabarAka hoya che, sAmAne samajavAnI emanAmAM AvaData hoya che ane bolavAmAM emanAmAM khUba cAlAkI ane cAvaLAI hoya che, temAM sAmAne oLakhavAmAM emanI uDANa zakti to bhAre khIlelI hoya che. eNe devI zazikAnuM nAma sAMbhaLyuM ne e cabarAka dAsI AkhI vAta pAmI gaI, enA khyAlamAM rAkhI vAtanuM rahasya AvI gayuM ane rAjAne zuM kahevAnuM haze ane petAno kevo upAga karavAno haze e vAtanI kalpanA enA magajamAM AvI gaI chatAM pitAnI jAtane saMbhALI lIdhI ane vAta AgaLa calAvavA dIdhI. priyaMvadA-"devI yazobhadrAne hu barAbara oLakhuM chuM, koI kaI vAra emane mahele paNa jauM chuM. temano mane bahu paricaya to nathI, paNa avAranavAra temanI pAse javAnuM bane che. puMDarIka-yazobhadrAne mArI karAvI Apa ane ene mATe raDha lAgI che ane game tema karI mAre enI sAthe AnaMda kare che. tuM muddo samajI ? tArAthI e kAma banaze? ghaNuM sAcavIne karavA kAma che ane vAta bajAra paDe te AbarUnA kAMkarA, caI jAya te sedA che. bAla, kAma banaze ?"
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ priyadAnuM dUta kArya priyaMvadA-mahArAja ! cazabhadrAjI bahu ochuM belanArA che, e koInI sAthe maLatA haLatA nathI, e jhAjhuM haratA pharatA paNa nathI ane Akho vakhata devasevA ke nAcana abhyAsamAM kADhe che. enI sAmAnya rItabhAta belAcAlI ane vartanA jotAM e kAma AkaruM lAge che, paNuM prayatna karI joI' puMDarIka kAma kaI rIte laIza tenI rUparekhA jaNAva, mA kAmamAM barAbara saMbhALa rAkhavI joIe, nahi te eDanuM eDa vetarAI jatA vAra nahi lAge." priyaMvadA' huM Aje ja tenI yazobhadrAne maLIne tene makAsI jaiza ane je je vAta thaze te Apane kahI jaiza. vAta tana gupta raheze enI zaMkA na rAkhaze. paNa kAma koNa che ema lAge che, banatA sApa upAya karIza. Apa mArA para bharose -rAkhaze." puMDarIka--e bAbatamAM kharca thAya tenI ciMtA na karatI. paNa kAma taddana khAnagI karaje ane vAtanI galsana, rANIne ke e trIne na jAya tenI saMbhALa rAkhaje." - priya vA bahAra nIkaLI. ene barAbara sAme ja devI yazodharA maLyA. eNe mahArAjA pAsethI AvatI dAsIne joI. eNe A abhinava banAva lAgyo. dAsIne pUchyuM, dAsIe uDAu javAba Apo. yazodharA bhoLI hatI jarA zako to tenA manamAM UThI, paNa e saraLa hovAthI vAtanA vadhAre UMDANamAM UtarI nahi ane mahArAjAnI tabiyata sudhArA para AvatI jatI hatI eTale bIjI vAta para tene dhyAna paNa na gayuM. ' priyaMvadA tyAMthI kaMDarIkanA mahele sIdhI gaI. devI yazobhadrA hamaNuM ja pUjanakAryathI paravArI gayA hatA ane haju bhojanane = thoDo samaya hato. priyaMvadA devI yazobhadrA pAse AvI. eNe sahaja
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ dArjinala suraka vivekanI vAta karyAM pachI mahArAjA puMDarIkanA yazeAgAna gAvA mAMDayA. mahArAjA kevI sarasa rIte rAjakAya karatA hatA, AkhA vakhata prajAnA sukha samavasa byApAra ane unnatinA kA dvAtriMcAya, karatA hatA, rAjanI rAbAdI mATe temane keTalI ciMtA hatI, teo kasaratamAM keTalA pravINu hatA, temanu zarIra keTalu' kasAyeluM hatu` AvI AvI vAtA eNe karI ate saraLa bhAve yoAbhadrAe te vAta sAMbhaLI. ene vAtamAM kAMI khAsa rasa paDeche nahi, ke temAM kRpti khAsa vidhA jevu' dekhAyuM paNa nahi 80 dAso priyavadAne lAgyu ke te yazeladrAnA manamAM mahArAjA puDarIka mATe rasa utpanna karI zakI che. e ghaDI khesIne priyavadA tyAMthI cAlI gai. apeAre bahumUlAM vastro ane bhAre kisratanA dAgInA. sAthe pharI vAra yazeAbhadrA pAse tenA mahelasA pAchI hAjara thaI. priya vadAe vastro ane ala kArA devI yazAbhadrAne ApyA ane mahArAjA puTharIke khAsa meAkalyAM che. ema jaNuALyu. devI yazeAbhadrAne DhAi vakhata AvI sAgAta rAjA taraphathI saLelI nahi eTale sahaja navAi teA lAgI, paNa eneA svIkAra karavAmAM kAMi vAMdhA lAgyA nahi, hajI sAtapuramAM tenuM A pahelu va hatu eTale rAjarIta kvI haze tene tene pUrA khyAla paNa nahAtA ane peAtAnA jeTha taraphathI AvI rIte kapaDAM dhareNAM dara varSe AvavAnAM haze evA khyAlathI eNe vastuo laI lIdhI ane mahArAjAnI peAtAnI AvI bhAkhatAM cIvaTa mATe prazaMsAnA be zabde vivekasara kahyA, ' priyavadA Ane avaLA a karI saha. ene vAgyuM ke pAte devI yazAbhadrAta caLAvI zakI che. ene teA thayuM ke have devI pAse sIdhI vAta mUkavAmAM vAMdhe nahi Ave. savAre tathA bapAre je hakItu banI hatI ne teNe mahArAjA puDarIkane jaNAvI. pu DarIke paNa viSI mAsa peAtAnA. mAnyuM ke have devI maAAbhadrA peAtAnI ja che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ priyaMvadAnuM dUtI kArya bhAgyanI pratyeka ceSTA pitAne mATe ja che ema mAnI le che ane sAmAnI dareka hIlacAlana, cAlacalagatane ke bAlI cAlIne upayoga pitAne anvaye mAnI laI phAvato - bhaLato artha upajAvI potAnI mAnyatAnA vargamAM paDe vakhata lahera mAne che. * jyAre mahArAjAe jANyuM ke pote mokalela varatuono devI thaze bhadrAe svIkAra karyo che eTale e te rAjI thaI gayo ane enI sAthe meLApa karavAne talapApaDa thaI gaye. ene lAgyu ke te DhIla karavAne ke thavAno koI prasa ga ke hetu nathI. eTale eNe te priyavadAne AvatI kAle ja mulAkAta goThavavAno hukama ApI dIdho. prima - vadAe potAnI vAtanuM mUlya vadhAravA khAtara vAtamAM atizayokti karIne rasa caDhAvyo hato eTale mahArAjA to kAma lagabhaga thai gayuM che ema mAnI sukhanA svapnAM sevavA lAgyA ane eka kalAka eka mAsa je jAya che evI bhASAmAM yoga sa ta jaladI goThavI ApavA priyaMvadAne eNe Agraha karyo ane priyaMvadA paNa rAjA upara pitAne kAbU jamAvavA ane kAyama karavA rAjAnA taraMgavicAramAM uttejana ApatA pote jema bane tema jaldI mulAkAta goThavI ApavAnuM bIDuM jhaDapI rAjAthI judI paDI. bIje divase priya vadA, devI yazobhadrA pAse gaI kAle AvI hatI leja vakhate pAchI AvI. A vakhate eNe pitAnI sAthe mahA mUlyavAna ratnakaMbaLa ANI hatI. e ratnakaMbaLa nepALamAM banatI hatI. ane eka sADInI kiMmata lAkha rUpiyA thatI hatI. atyaMta mulAyama sADI hathelImAM rahI zake tevI banatI hatI ane chatA paheravAmAM Ave te zarIra sAthe ekAkAra thaI jAya ane ArapAra avayava na dekhAya evI temAM khUbI hatI. evI sADIne meLavavAnI paNa bhAre muzkelI hatI ane rAjA mahArAjAne ja enI kharIdI pelAya tema hatuM. mahA
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi zullaka --- - - --- - -- rAjAe e sADI mahAdevI dharA mATe lIdhI hatI, paNa atyAre pitAnA viSayAMdhapaNAmAM yazobhadrAne mokalI ApavA mATe te priya - vadAne ApI hatI. e uparAMta atyaMta sugaMdhI khAdya padAthI jemAM bhAre kimatI aMbara karaturI nAkhelA hatA ane jene mAdaka banAvavA mATe khAsa prayAsa karavAmAM Avyo hato te paNa priyaMvadA laI AvI hatI. eNe vastra ane padArtho devI yazobhadrA pAse mUkyA, paNa Aje teNe yazobhadrAne khAnagImAM bolAvI A padArtho rajU karyA, devI AnuM kAraNa samajI nahi. ene mana to sarva vAte ughADI hatI pachI eNe vAta cheDI. eNe sIdhe savAla karyo. mahArAjA kayAre maLe? kayAM maLe ? ATalo savAla tenA taraphathI sAbhaLatAM ja devI thazebhadrA lAlacoLa thaI gayA. e atyaMta vicakSaNa hovAthI AkhI vAta samajI gayA. e priyavadAnuM be divasamAM thayela traNa vakhata AgAmana tathA kAraNo samajI gayA ane javAbamAM kahyuM "priyaMvadA ! tuM A zuM belI? mArI paeNtAnI dAsI hoya te tene mAra mahelamAthI kADhI muku tu devI yodharA bahenanI dAsI che tethI tene javAbamAM mAtra eTalu ja kahu chu ke ahIMthI cAlI jA ane have mAre AMgaNe kadI AvIza nahi ? priyaMvadA -devI " tamArI bhUla thAya che. mahArAjA sAthe Avo taka to bhAgyavAnane sAMpaDe che jarA vicAra karo mahArAjA tamane maLavA khUba Atura che.' yazadvA- tuM A zuM bake che? jhArAjAne kaheje ke satIne ekaja pati hoya che. enA jIvanamAM , bIjo saMka95 na hoya.'
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ priyavaMdAne dUtI kArya priyaMvadA-kyAM mahArAjAnuM lAvaNya ! kayAM enI dehayaSTi ! jyAM enuM bhavya lalATa ! ane kayAM enA vizALa bAhu! mAgatAM prArthanA karatAM ke hajAro varSa tapa karatA na maLe evI gaMgA cAlI calAvIne ghara AMgaNe AvI caDhI che ene rokavAmAM khALavAmAM ke avagaNavAmAM DahApaNa thatuM hoya ema mane lAgatuM nathI.' yazAbhakA enA jIvanamAM keI upara gusse thaI nahotI. e taddana zAMta svabhAvanI hatI, paNa jyAre priyaMvadAe mahArAjanI praza sA karavA mADI ane ADakatarI rIte tenI tarapha AkarSaNa karavA eNe vadhAre paDatA vakhANa karavA mAMDayA, tyAre yazobhadrAne sahaja krodha AvI gayo ane eNe mAtra ugra svare eTaluM ja kahyuM ke "tu tAro paTapaTAre badha kara. Arya mahilAne pati sarvasva che, enA brahmAcaryamAM eno vijaya che, enI eka niSThAmA enuM jIvana che ane "enA tarapha vaphAdAra rahevAmA enA jIvanano lahRAo che.' priyaMvadA-devI ! jarA vicAra te kare, jyAM mahArAjA puDarIkanuM rAjateja ane kyAM. A abhaNa jevA TheThAnA paTArA ! tamane atyAre svarganuM rAjya maLe che, tene badale AvA cApalAveDA zA mATe karI rahyA cho ? mArU mAno, rAjAne rIjhavI lo ane juvAnIne lahA laI le. nahi te AnuM pariNAma sArUM nahi Ave." devI yazobhadrAnA gussAne pAra na rahyo, ene potAnA pati mATe vaparAyelA vizeSaNethI jhALa caDhI, ene AvI dAsInA zabdonA aMtargatamAM rahela dhamakI paNa samajAI gaI, paraMtu jarA paNa vicAra karavAne samaya lIdhA sivAya ANela vastuone priyaMvadA tarapha dhakelI dIdhI, ane ene isArata karI cAlI javA jaNAvI dIdhuM. eNe sAthe e paNa samajAvI dIdhuM ke pote vadhAre vAta karavA IcchatI nathI. priyaMvadAe vadhAre bolavA prayatana karyo, e bolavAmAM khUba cabarATa hatI, paNa devI yazobhadrA to tene tarapha khulle tiraskAra
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanirSi batAvI ANela vastuo tenA tarapha phekI, bAjunA oraDAmAM cAlyA gayA ane priyaMvadA eka kSaNavAra vimAsaNamAM paDI gaI. e dAsIpaNAmAMthI chUTI thaelI hatI. enA manuSya svabhAvane abhyAsa bahu pAkaeN hato ane jAte atyaMta svamAnazIla hatI. ene potAnI AvaData ane samajAvaTanI zakitanuM khUba abhimAna hatuM ane e mahArAjA puMDarIkane khAtarI ApIne AvI hatI ke e potAne pelAM kAmamAM jarUra saphaLa thaze. devI yazobhadrA tiraskAra karIne cAlyA gayA ane vastuo tenA tarapha haDaselI dIdhI eTale e jarA DaghAI gaI, paNuM atyAre bIjo cArga tenI najaramAM cu nahi, e sAthe ANela vastuone aMge hatAza thavAne badale vadhAre Ama thaI, eNe potAnA hoTha kacakacAvyA, manamAM devI tarapha vira mAMdhA lIdhuM ane potAnI zaki ajamAvavA manamA niSNuya pharI, devIne ThekANe lAvavAno saMkalpa karI tyAMthI bahAra nIkaLI, ahArAjAnA pahela tarapha vastuone sAthe laI vidAya thaI gaI.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ priyaMvadAnI niSphaLatA sAthe vasaMtotsava AvI rahyo hato. Aje phAgaNa suda 11 no divasa hato, kudaratamAM kallola vahI rahyo hato, pakSIomAM kilakilATa jAmI gati, vRkSeparathI jUnAM pAMdaDAM paDI navAM AvI gayAM hatAM, vanarAjI aba khIlI rahI hatI. kudaratamAM ThaMDI ochI thatI jatI hatI, ane haju sakhata garamIne samaya Avye nahoto. -le kezarIA kapaDA paherI zaheramAM pharatA hatA ane kaMI hAthamAM DAkalAM laI, to kaMI kasI laI moja karatA pharatA hatA. hALikAno mahotsava karavA lo talapApaDa thaI gayA hatA ane divasethI ene mATe taiyArI karI khUba AnaMda bhogavavAnI AzA sevI rahyA hatA. A vasaMtotsavanA haju chellA cAra divasa bAkI hatA. agiyArazane divase priyaMvadA pitAne thayelA apamAnathI khUnnasavALA thaI, yazAbhadAne ThekANe laI AvavAnA nizcaya sAthe mahArAjAnA -mahelamAM AvI. AvIne prathama to mahArAjA pAse vastuo sAthe
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ '86 dAkSiNyanidhi zullaka * cAlI AvI, paNa divasano samaya hovAthI ane devI yazodharA mahelamAM hovAthI e rAja pAse hAjara thaI zakI nahi. mahArAjA enA pratyAgamananI rAha joI rahyA hatA. mahArAjane to eka kSaNa eka varasa jevI lAgatI hatI. e to yazabhadrAne pote maLaze tyAre enI sAthe kema hasaze ane ene kevI kevI vAto karaze ane pote tene kevI rIte kheALAmAM besADaze ane tenI sAthe kevA khela khelaze ane e rIsAze tyAre enA kevI rIte manAmaNuM karazeenI kalpanA karI rahyo hato. ene priyaMvadAnI kAryazakti para eTale badhe bharose hato ke e dhArela pariNAma jarUra lAvI zakaze ane AjakAla potAne sa dha thazabhadrA sAthe joDAvI Apaze e bAbatamAM enA manamAM jarA paNa zaka nahote, chatAM sneha hamezAM zaMkA hoya che eTale vaLI vacce vacce koI vAra jarA zaMkA thaI Ave tyAre dAsI priyaMvadAnI kuneha paranA vizvAsane laIne e manane manAvI leto priya vadA gaI tyAre ene jaNAvIne vidAya thaI hatI eTale e kayAre Ave ane saMtoSakAraka pariNAma jaNAve e mATe enA manamAM AturatA vadhatI jatI hatI ane eNe adhIratAnuM rUpa lIdhuM hatuM. eNe dUrathI priyaMvadAne pAchI pharatI joI, tenA hAthamAM mola ratu teNe je, eTale mahArAjAne manamA phaDakA po. paNa te ja vakhate devI yazodharA tyAM padhAryA. capaLa dAsI priyaMvadA mahArAjA pAse na jatAM ADe raste cAlI gaI ane rAjA rANI ekalA paDayA. devI vizedharA mahArAjA pAse AvIne beThA cAra-Aryaputra ' Aje to ApanI taLiyata ThIka lAge che. kema jaNAya che ? ' mahArAjA-"ThIka che.' yazodhara- apa TAda bhojana leze ?'
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ priyadAnI niSphaLatA 287 mahArAjA-nA" yazodharA...kema? barAbara nathI? Apane zuM thAya che?" mahArAjA- ThIka che ' javAba ApatAM ke TALo spaSTa - jaNAto hato. yazodharA-" koI auSadha-upacAranI jarUra che. be divasamAM te apanA moM para phIkAza AvI gaI che. vaidyarAjane belAvuM ?' mahArAjA-nA" yazodharA-Apa snAna karaze ? bhajana maMgAvuM ?" mahArAjAnA ' mahArANIe ghaNuM savAlo pUchayA, paNa javAbamAM hA ke nA sivAya koI vAta nahi, sIdhe javAba nahi ane jevI paristhiti nema (phAgaNa suda)nI savAre jaNAtI hatI tevI ja atyAre jaNAtAM mahArANI to vadhAre DaghAI gayA. eNe priyaMvadAne pAchI pharatAM ane mahArAjA tarapha AvatAM ane potAne jotAM pAchI pharI jatAM joI hatI. ene manamAM bevaDI gUMcavaNa dekhAvA mAMDI. rAjAnA zarIramAM vyAdhi nathI, paNa mAnasika ci tA che ane rAjA koI vAta chupAve che e emane tarka thaye, paNa jAte saraLa ane bheLI, hovAthI vAtane ane zaMkAne manamAM dabAvI dIdhI. tyAra pachI mahArAja he mana vagaranA javAba Ape daramyAna enI vedhaka najare e pAmI gaI ke mahArAjAnA manamAM koI UMDI vedanA che ane pitAnI sAthe vadhAre vAta karavA icchatA nathI. A hakIktathI enA manamAM vadhAre duHkha thayuM paNa e atyaMta suzIla ane bheLI hovAthI tyAthI cAlI gaI. paNa ene manamAM thayuM ke rAjA upara tenA hita khAtara dekharekha rAkhavAnI jarUra che. ene mahArAjAnI valaNane age citA dekhANI, paNa ene rAjA upara kaMI prakAranI za kA na AvI. eNe
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ te ekAda dAsIne rAjAnI saMbhALa rAkhavA sUcavI dIdhuM ane peAte peAtAnA eraDAmAM jatI hatI tyAM sAmethI priya vadyAne AvatI joi. priya vadAne pUchyuM ke te kayAM jAya che? tenA javAmA priya'dAe uDAvanArA javAba ApyA. mahArANI bhALI hatI eTale eNe vadhAre na pUchyuM', paNa priyavadAnI pAse cIjo hatI ane ene e chUpAvatI hatI eTaluM ene jaNAyuM. paNa eNe vAtane vadhAre cakAsI nahi. atyAre mahArAjAe ene uMDAu javAkha ApyA hatA e vAtanI ciMtAmA e vyagra hatI. * dAkSiNyanidhi sulaka 4 yoAvarA turaMta snAna karavA gayA e takanA lAbha laI ane e ekAda ghaDI pAchA pharavAnA nathI enI khAtarI karI priyaMvadA mahArAjA puMDarIka pAse AvI. mahArAjate AturatAthI enA AgamananI rAha joi rahyA hatA. priya...vadAe vigatavAra AkhI hakIkta rajU karI. pAne yuroAbhadrA pAse jakhate kevI rIte vAta AdarI, vastue kevI rIte batAvI, tenA mUlya devI rIte mUlAM, tyAM sudhI badhu ThIka cAlyuM, pachu enI sAthe rAjAne meLApa karAvavAnI vAta zarU karatAM yazebhadrA dhruvI rIte chaNukAi gai, peAtAnu` keTaluM apamAna karyuM, Avela vastu dhruvI rIte ku geAvI dIdhI ane peAtAne dhakkAmukkI karI kevI rIte kADhI mukI e AkhI vAta mIThuM maracuM bhabharAvIte kahI ane pAte sa vastro ane AbhUSaNA pAchA lai AvI che ema belI cUpa cai gai. mahArAjA tyAre tane zuM lAge che? A vAtamAM upAya ze ?" priya vadyA mArA deva ! me' ane samajAvavAmA vinavavAmAM ane cAvavAmAM khaDDI rAkhI nathI. mArU te e kAMI sAMbhaLe tema nathI. mane te eNe peAtAne baMgale paga mUkavAnI pazu manAi karI dIdhI che. 1 .. mahArAjA~ tyAre emAM raste patIThale ? - /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ priyaMvadAnI niSphaLatA priyaMvadA mArA prabhu ! meM ene ghaNuM kahyuM, ene mahArANI padanI lAlaca ApI, ene ApaNA dezanI sAmrAjJI thavAnI taka pakaDI levA sUcavyuM, paNa eno pelA reDhiyALa kaMDarIkanI ja vAta karatI rahI, ane jANe enA sivAya A duniyAmAM bIjo koI nahAya evI evI cAlu lavArI karatI rahI ' mahArAjA- pachI te mArA vakhANa karyA ke nahi? ' priyaMvadA-are rAjana ! vakhANamAM te kaI bAkI hoya ! Apane IdrasthAne batAvyA, ApanA dehanA, ApanI RddhisiddhinA ane ApanI sujanatAnI kaMIka vAta karI eto pastAvanAmAM thaI gaI, paNa jayAM mApanA meLApanI vAta karI tyAM e trADukI UThI. eto jANe potAnA patine ja-oLakhe che, ene ja deva mAnI beDha che, ene juvAnInA lahAvAnI lAlace na palALI ene mahArANI padanI lAlace na AkarSI, ene bhogavilAsanI cIjoe na khe cI. e kaI ajaba prANa dekhAya che.' - mahArAjA-" tyAre have tane rasto sUje che?" priyaMvadA-me to mArI kula AvaDatane upayoga karyo, meM lAlace ApavAmAM paNa bAkI rAkhI nathI. meM zAma ane dAmanI ane rItieno pUro upayoga karyo che, paNa eto ajaba strI che. e abhimAnI chokarIne bare utAre joIe, paNa e jyAM jarApaNa macaka na Ape tyAM vAta paNa zI rIte thAya? e have mane to sAMbhaLe tema nathI, mArI sAme najara paNu nAkhe tema nathI ane mAre paNa tene mahela tarapha javA UpaDe tema paNa nathI.' mahArAjA- are ema te kAma thatAM haze ? e bhale ema - bolI, paNa tuM Aje sAMje pharI vAra ja, ene samajAva, phesalAva, dhamakAva. je, sAMje kaMDarIka udyAne darzana karavA jAya che, te
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi kSullaka takano lAbha laI tu madire pahocI ja ane yazobhadrAne game tevAM vacana ApI mArI sAthe meLavI Apa. tArI sevAnA badale pUrata ApIza." priyaMvadAe to devI yazobhadrAnuM svarUpa najare joyuM hatu, enI pAse have mahArAjAnuM nAma levuM paNa azakya hatu, devInA pAko javAba AgaLa samajAvaTa badhI nakAmI hatI ane enI ugratA sahevAnI tAkAta pitAmAM raheze ke nahi teno paNa potAnA manamAM vasavaso hato. chatAM rAjAnI AjJA mAnavA te badhAyelI hatI. eTale eNe banatuM karavA rAjAne jaNAvyuM. rAjAne priyaMvadAnI zaktimAM vizvAsa hato eTale te badhu ThIka karI lAvaze evI AzA sevato Akho divasa mahelamAM ja rahyo. priyaMvadA bheTanA kapaDAM tathA AbhUSaNo pAchI laI sAMja paDavAnI rAha jovA lAgI. sAje pharI vakhata te devI yazobhadrAnA mahela tarapha gaI. daravAje pahocI tyAM daravAne khabara ApyA ke tene mahelamAM pesavA na devAne devI yazobhadrAno hukama che. teNe daravAnane kahyuM ke pote mahArAjAnA hukamathI khAsa kAma mATe Avela che daravAna a dara jaI pAchA Avyo ane jaNAvyuM ke devI maLavAnI sApha nA pADe che ane turata ja mahela cheDI javA pharamAve che. AvI jAtanA hukama sAMbhaLavAnI priyaMvadAne Teva nahAtI eTale ene paNa A darathI kenI javALA lAgI, savAranI lAgelI javALA sAMje vadhAre AkarI thavA lAgI ane pite dAMta kacakacAvI varane pAkuM karI tyAMthI cAlI nIkaLI. paNa pAchA pharatAM have mahArAjA pAse vAta kema karavI ane yazobhadrAne pAkI nasiyata karI kema ThekANe lAvavI ane ThekANe na lAvI zakAya te tenA para vera kema vALavuM tenI yojanAo manamAM ghaDavA lAgI.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTane upayoga - rAjA pAse priyaMvadA AvI ane khUba atizayokti karIne vAta saMbhaLAvI. eNe jaNAvyuM ke yazobhadrA to rAjane gALo Ape che, rAjA sa badhI na bolavAnu bele che ane jANe pote rAjAthI paNa vadhAre hoya e garva dharAve che. e to tyAMsudhI bole che ke rAjAne gAdI parathI uThatA pitAnA dhaNIne gAdIe lAvavAnA che, rAjyamAM moTo baLavo jagADe che ane badhA bhAyAte pasAyatA ane nAnA nAnA khaDIo rAjAonuM lazkara eNe ekaThuM karavA mAMDayuM che ane kaMDarIka paNa emAM sAmela rAyela che. AvI aneka bhaLatI vAta rasa caDhAvIne eNe karI ane rAjAne khUba caDhAvyo. rAjA vAjA ne vAdarA, jema bhaMbherIe tema bha bherAya"--e jANatI kahevata che viSaya parAdhIna paDelA rAjAnA hAthamAM A eka bahAnuM AvI caDhyuM, paNa ene upayoga karavA pahelAM e vicAramAM paDI gayo. ene manamAM have bevaDI phikara thaI. bhAI rAjya pacAvI
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiNyanidhi zullaka - - paDe to potAnI kevI rakhaDapaTTI thAya ane aMte yazobhadrA te hAthamAM AvavAnI ja nahi e vicArathI ene bhAre vimAsaNa thavA mAMDI. priyaMvadA te vAta karI cAlI gaI, paNa rAjAne te rAtre paNa jarAe UMgha na AvI. have te viSaya vAsanA sAthe rAjyaciMtA joDAI. have iyitRptinA vikAra sAthe pitAnuM samasta sthAna UkhaDI javAnI kalpanA joDAI. have sagI mAnA peTa sAthe harIphAInuM vera jAgRta thayu. have ene mane jIvanamaraNanA savAla chatA thaI gayA, eTale zuM karavuM ane kema karavuM ane jenI sAthe salAha meLavavI enA taraMgamAM AkhI rAta pasAra thaI. bhAI sAthe takarAra thAya to keTalA - lazkarane pita nAyaka bane ane bhAI keTalAne khUTavI zake enI eNe. gaNatarI karavA mAMDI. ene vacce vacce pitAnA bhAIne bolAvavAnI marajI thaI, sAma sAme besI rAjya saMbadhI cokhavaTa karavAnI marajI paNuM thaI, paNa ema karavA jatAM pote nabaLo ke namAle che e khyAla bhAIne Ave eTale e vAta ThIka na lAgI. eNe mananI sAthe baLAbaLanA AMkaDA mUkyA, eNe padAti lazkara, (pAyadaLa) - ghoDesvAra lazkara, (hayadaLa) hAthI ane rathanA saravALA karyA, eNe najIkanA rAjAmathI kayA rAjAno Azraya laI bhAI kaMDarIka pitA para AkramaNa kare tenI gaNatarI karavA mAMDI ane AvA mAnasika vicAramAM ane ejanAmAM atyaMta kaSTa sAthe rAtrI DhaMgadhaDA vagaranI taMdrAmAM ane mAthA ke meLa vagaranA vicAramAM pasAra caMI. rAtre cAra vAge pAchI yazeladrA sAbharI. game terA karIne tene hAtha no karavI joIe, e vicAre magaja para kAbU lIdhe eTale vaLI bhAI - kaMDarIka sAthenuM mAnasika yuddha jarA bAju para rahI gayu, rAjAnI pAse eka "viTa hato. dareka rAjA pAse Avo ekAda purUSa hoya che. e ghaNA cAlAka, pAjI, luccA ane cabarAka hoya che. e vAta vAtamAM karI kare to paNa ene calAvI levAmAM
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTanA upayega 6 k Ave che, ene viduSaka ' athavA * raMgalA ' paNa kahevAmAM AAve che. e dareka vAtane DhIlo karI nAkhanAra, ghaNA ga`bhIra prasaMga vakhate paNa vAtane ta'ga thavA na denAra ane mahArathI medarakAra dekhAvA chatAM aMdarakhAnethI ghaNA kuzaLa hAya' che ane meATA darabAramAM e AnaMda karAvavAne nAme, khIlakula javAbadArI vagaranu chatAM agatyanu" sthAna dharAve che. e " phIkara vagaranA, DhIle, akkala vagaranA ane vAta vAtamAM hasAvanArA dekhAya, chatAM e bahu paheAMcela, rAjakhaTapaTanA dareka aMza jANanAra ane game tenA aMtaramAM pesIne vAta meLavanAra hAya che. ane DeDa sudhInI khAsa jarUrI khAtI te keTalIka vAra pUrI pADI zake che, ane meLavI zake tevI sthitimAM hAya che koI paNa - paristhiti gaMbhIra na thaI jAya teTalA mATe tene rAjadarabAramAM sthAna - hAya che. rAjAe enI aMdara rahelI huziyArIne jANatA hAya che, paNa enA upayeAJa tA mAtra chu! mazkarI karavAmAM, Aine banAvavAmAM ke koi paNa vAtane gaMbhIra thatI aTakAvavAmA kare che. 4 93 ' mahArAjA puMDarIkane rAte cAra vAge peAtAnA A TviTa sAMbhaye. - enA naTakhaTapaNAmA rAjAne bhAre vizvAsa hateA. rAjAne manamAM thayuM ke je kAma priyaMvadA na karI zakI te kadAca viTa karI zakaze e uparAMta ane rAja khaTapaTa ane bhAI karInA kAvatarAnI. mAhitI paNa te meLavavI hatI eTale eNe manamAM nakkI karyu kaeN savAre viTane melAvavA, tene upayega yazeAbhAne peAtAnI karavAne aMge karavA ane sAthe sAthe kaMDarIka peAtAnu rAjya pacAvI kADhavAnA DhA mAM karyAM sudhI vadhyA che tenI khAtarI paNa meLavavI. hakIkta pAchI maLe tyAre subuddhi ma`trInI salAha levAnI IcchA paNa manamAM rAkhI, pazu ene su imatrInA sapheda khAla, jAnya cahe! ane tIkSNa -- AkhA yAda AvyA tenI sAthe tenA khyAlamAM yaAAkA taranu. peAtAnuM AkarSaNa te jANaze tyAre tene mATe vA kharAba khyAla
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 dAkSiNyanidhi zulaka Avaze e vAta jarA jhabakI to kharI, paNa jhabavAnI sAtheja dabAI gaI. rAtre cAra vAge mahArAjA puMDarIkanI AMkho jarA maLI, mahArANI daramyAna cAra vakhata AvI gayA hatA, rAjAne nisAsA nAkhatAM joI gayA hatA, AgalI AThamanI rAtanI jevI ja sthiti pAchI thatI joI muMjhAyA hatA paNa nirUpAya banI cAlyA gayA hatA. cAra vAge rAjAne UMghatA joI ene jarA nirAMta thaI ane pite jarA ArAma levA cAlyA gayA. te divasanI priyaMvadAnI bane vakhatanI hIlacAla e jANI cUkI hatI. paNa jAte bhadrA hovAthI vadhAre cakacAra na karatAM. manano geTa manamAM gaLI gaI hatI. ene te rAjAnI vartamAna mAnasika nirbaLatAne aMge bhAvI gAMDapaNane - bhaya lAgato hato eTale nAnI nAnI vAta para enuM muddAma lakSya paNa - nahotu rANI paNa cAra vAgyA pachI sUtI. bArasane divase agiyAra vAgyA sudhImAM mahArAjA puDarIke snAna viMgere pUrAM karyo. Aje enI AMkhamAM U gha, ciMtA, UMgnatA ane glAni bharelAM hatAM, jANe mahinA divasane madavADa khA hoya tevI phikkAza tenA caherA para jaNAI AvatI hatI Aje enAM cAlavAmAM ane bolavAmAM asthiratA vadhAre ughADI dekhAI AvatI hatI. agiyAra vAge eNe viTane potAnI pAse belAvyo. viTane rAjadarabAramAM sthAna hatu , paNa mahArAjAe potAnI pAse khAnagImAM ene kadI bolAvela na hovAthI ene navAI to lAgI, paNa e turata taiyAra thaI mahArAja pAse AvyA. enA manamAM rAjya mATe gaurava hatuM, rAjA mATe mAna hatu ane sAthe sAthe rAjA joIe teTalA makkama nathI e vAtanuM aMtara du:kha paNa hatuM. enI rAjaya taraphanI bhakti sadAdita ane bhAvanAmaya hatI, ane enI - aMdaranI AvaData ane ekaniSThA mATe eNe rAjyamAM nAmanA meLavI hatI. enI 18 mAreya
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTane upayoga hatI. e rAjAnI pAse AvI pahoMcyo ke rAjA ene laI bAjunA - kamarAmAM gayA ane tyAM vAtacIta zarU karI. viTa--"mArA deva! A sevakane kema yAda karyo ? mArA gya kAya sevA pharamAvo.' mahArAjA-viTa ! tArU eka khAsa kAma paDayuM che. tArAthI e kAma thaI zakaze ema mane lAgavAthI tane belAvyo che." viTa-amArA devI khoLiyuM ApanuM che, A hAtha paga ApanA che, ane A mejaDiyu paNa ApanI che. je hoya te pharamAna karI do.' mahArAjA- tArI rIta pramANe tu to dareka vAtane hasI kADhe che, paNa mAre tArI pAse ghaNI agatyanI ane khAnagI vAta karavAnI che ane tene kAma eNpavuM che. tu sAvadha rahI kAma karI zakaze ?' viTa-sAheba " je vAtane najIvI na karIe ane dareka vAtane tANI magajane herAna karIe te pachI ahIM chavAya ja nahi. vAtane hAnI TALI nAkhavAnI Teva pADavAthI ghaNuM lAbha thaye che, nahi te dararoja chappana vAdhA paDe ane sATha kajiyI thAya." mahArAjA-" have tArU tattvajJAna tArA manamAM rAkha. kAma saMpu te karI ApIza ke nahi ane vAta taddana khAnagI rAkhI zakIza ke nahi te savAlanA sIdhA javAba Apa " viTa-mahArAjA ! A jIdagImAM haLavA thaI javAnI jarUra che. gharasaMsAramAM paNa dareka vAtane tAga lIdhA karIe to sagI bAyaDI paNa kaMkAse caDhI jAya, eTale huM ApaNuM rahe, DuM tenuM rahe ane evA parasparanA meLathIja ane lemUkanA dhoraNe ja sa sAra cAle. "
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiNayanidhi zullaka - - - - - - - - - - - - mahArAjA-tane avAra kahyuM ke tArI lavArI choDI de ane tAruM vahevAru tattvajJAna tArA peTamAM rAkha. mArA savAlane sIdhe caTa, javAba Apa ke mAruM kAma karI Apaze ke nahi ane vAtane khAnagI rAkhI zakaze ke nahi ? viTa-sAheba ! meM to Aje ApanAM darzana karyA tyArathI , mArA peTamAM phALa paDI che. ApalA caherA paranI pILAza ane aDadhI UMdhamAM lAla dekhAtI AMkhomAM jaNAI AvatI taMdrA ane AkhA zarIranA hAla havAla jotAM mArAM to rAjA gagaDI gayAM che. mane ema thAya che ke huM te sAcuM jouM chuM ke UghamAM-svapnAmAM paDI gayo chuM ! deva ! Apane zuM thayuM che?' mahArAjA-tuM AvA ADA avaLA savAle karI nakAme vakhata kADhayA kare che ane mArA savAlano javAba Apato nathI. mane game te thayuM che tenu tAre zuM kAma che? tu mArA savAlano javAba Apa. bAla ! tArAthI mArU kAma thaI zakaze ke nahi?' - viTa- ApanI tabiyata bAbatamAM mane thatI ciMtAne aMge karelA savAlone Apa nakAmA kahetAM he te bhale, Apa saramukhatyAra che. mArA dilamAM to ApanA vartamAna hAla jaIne agana varase che, mArA peTamAM lAya lAgI che ane mArA chokarAnA sama khAIne kahuM chuM ke atyAre mane maravA jevuM lAge che.' mahArAjA-paNa viTa ' tuM tArI lAyarI ja kayI karIza kemArA savAlano javAba ApIza?' viTa-A zarIra Apanu che, A jIvatara ApanuM che, A mAruM sarvasva ApanuM che. Apa mane savAla karo cho te sAMbhaLI mane thAya che ke Ape mane barAbara oLakhe nathI A kAraNe ane ApanA mukha paranA uddegane laIne mane ciMtA thAya che. keI jAtanI zaMkA ryA vagara ke khAtarI mAMgyA vagara Apa mane pharamAve."
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTane upaga 97 mahArAjA-sabhaLa! mArI vAta tuM khAnagI rAkhaze enI khAtarI che. tene sIdho savAla pUchuM chuM ke yazobhadAne mArI karavI che, ene mATe huM gAMDe caI gayo chuM, mane enA vagara cena paDatu nathI. ne mArI karavAnI che. ene vaza karavAnuM kAma karI ApIza ?" viTane te A savAla sAMbhaLI jhATake paDe. e laherI hatI, paNa manuSyanuM mana samajavAnI enAmAM AivaData hatI. mahArAjA pitAnA sagA bhAInI vahu upara najara bagADe e vAta enI kalpa nAmAM paNa Ave tevI nahatI, e AkhI paristhiti samajI gayo ane turata rAjAne rAjI rAkhavAnI homamAM AvI gayo ane AgaLa pAchaLano vicAra karyA vagara javAba Apyo - viTa-are sAheba! emAM ATalI badhI ciMtA zI karI ? eka capaTI vAge teTalA vakhatamAM e kAma karI Apu ene jemAM bane tema jaldI ApanI pAse khaDI karI dauM. e to Akhara bairI jAta che ne? ane berInI buddhi pAnIe heya Apa ciMtA choDI de, huM mArI AvaDatano upayoga karuM chuM. Apa meja karo." mahArAjA-viTa ' tuM dhAre che teTalI e sahelI vAta nathI. tuM samajAvaTa thI phesalAvaje, vastuonA lebhamAM nAkhaje ane jarUra paDe to dhamakAvaje-paNa kAma jaladI karI ApavuM joIze tane khyAla karI daIza.' * viTa-- Apa mArI upara vizvAsa rAkhI AkhI jIMdagImAM A ekanuM eka khAnagI kAma pahelI vakhata mane sepI rahyA che temAM te huM pAcho haThuM ? Apa mArI AvaData para bharoso rAkhe ane have rAjakAjamAM jIva parovI de. huM jema bane tema turatamA kAma sAdhI ApanI pAse hAjara thaIza. Apa mArA para pratIti rAkho.' mahArAjAe ene jarUrI kharaca karavA paravAnagI ApI dIdhI.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 dAkSiNyanidhi suraka - - - - vAtane kAI pAse aNasAra paNa na thaI jAya tenI cIvaTa rAkhavA kahI dIdhuM ane vAtamAM DhIla na karavAnI bhalAmaNa karI dIdhI. viTe rAjA pAsethI jaza khATI vadhe. piote manamAM mAnI lIdhuM ke rAjAnI maherabAnI tenA para khUba vadhI jaze, paNa rAjA pAsethI bahAra AvyA pachI ene vAtanI kaThInatA najara para taravaravA lAgI. e devI yazobhadrAnI zAMta paNa makkama mukhamudrA aneka vAra joI hatI, paNa enI sAthe vAta karavAno prasaMga ene maLela nahoto. AvA a65 prasaMgavALA manuSya pAse ekadama nAjuka vAta karavAnI jIbha kema paDaze enI pragama te ene zaMkA AvI, paNa pitAnI vAta karavAnI kaLA ane AvaDatanuM ene abhimAna hatuM eTale eto rAjamahelamAMthI sIdhe ja kaMDarIkanA mahela tarapha cAlyA. ' yuvarAja kaMDarIka atyAre mahelamAM che ema khabara maLatAM viTa pitAne ghera gaye ane jamI paravArI badhI gaNatarI karavA lAgyA. A kAma te kaI rIte caDhe tenA mArgo vicAravA lAgyA ane rAjamahelamAMthI sIdho kaparIkane mahele hozamAM cAlI javAmAM pote utAvaLa karI hatI ema tene have lAgavA mAMDayuM. rAjAe potAne khAsa kAma batAvyuM hatuM e vAtanI enAmAthI khumArI jema jema ochI thatI cAlI ane duniyAnA cAlu gUMcavADAonA khyAlo thavA mAMDayA tema tema tenI najare devI yazebhadrAnI makkama mukhamudrA yAda AvI. tenI sAtheja kaDarIka bhalo mANasa che te enI najare namAle lAgyo ane enI sAthenI gAMTha teDavAmAM agavaDa nahi paDe ema lAgyuM. kaMDarIkane mahele jatAMja ene pAchuM vaLavuM paDyuM hatuM emAM enI najare apazukana lAgyA hatA. pahele mALaye mAkhI A gaI evI bhramaNA thaI hatI, tene badale A vicAra karavAno ane pAsA goThavavAno vakhata maLe eTale badhI vAta ThIka thaI che ema eNe dhArI lIdhuM. yazobhadrAnI pAse javA pahelAM tenA saMbaM
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'viTane upayoga : dhamAM jarUrI mAhitI meLavavAthI kAmamAM saraLatA Avaze ema ene lAgyuM ane teTalA sArU e dizA tarapha prayatna karavA nirNaya karyo. jarUrI hakIkata jANe eNe yazobhadrAnA zokhane cagya khAnapAnanI che ane paheravAnI cIjo ekaThI karavA mAMDI. ene khAsa pasaMda Ave tevAM ghareNuM ekaThA , hirA mANekanA mahAmUlyavAna kAra kharIdI lIdhA, bhAre prayatnathI taiyAra karela namunedAra, raMgaberagI bAdhaNIo ekaThI karI ane mahAmUlyavAna mAdaka pAna taiyAra karAvyAM. mahArAjA-nA hukamathI ene kiMmata mATe vicAra karavAno nahoto eTale eNe te meTo kariyAvara deDha divasamAM taiyAra karI dIdho, potAnI khAnagI tapAsamAM ene mAlUma paDayuM ke kaMDarIka sAMje devama dire darzana karavA ane pachI laTAra mAravA jAya che. tyAre yazobhadrA mahelamAM ekalA hoya che te khabarano lAbha laI terazanI sAMje te yazobhadrAne mahele pahoMcI gayo. potAnI sAthe mAtra be hirAjaDita hAra rAkhyA ane daravAnane varadhI ApI paravAnagIthI yuvarAja keDarIkanA mahelamAM dAkhala ca. i devI yazobhadrA sAthe ene sIdhe paricaya nahato paNa rAjapurUSa tarIke devI yazobhadrAe enuM nAma sAMbhaLyuM hatuM ane rAjasabhAmAM ene be vakhata dUrathI najare joyela paNa hato. e mahelamAM aMdara AvyA. devI oLyA. devIne eNe namana karyuM. devIne jamaNe paDakhe Asana para e beThe. devI samajyA ke ene yuvarAja kaDarIka sAthe kaI rAjakAraNanI vAta karavI haze. eTale vAta zarU karI. yazabhakA-"yuvarAja te devadarzane gayA che. pAchA pharatAM kalAkeka lAgaze. e darzana karyA bAda pharavA jAya che. ' - viTahu to ApanI pAse Avyo chuM. mAre yuvarAjanuM kAma nathI. yuvarAjamA vAta karavAnI hAma paNa karyA baLI che ?'
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 dakSiNyanidhi kSullaka yazobhadrA-eTale tu zuM kahevA mAge che ? yuvarAja sAthe te keTalIvAra vAta karI che? tane game tema phATayuM phATayu bolatA AvaDe che te huM jANuM chuM, paNa je yuvarAja mATe kAI bolyo che te daravAjane rasto tane dekhADI daIza." viTa-devI ! Ama gusse kAM thaI jAo che. huM to tamane yuvarAjathI paNa caDhe tevA ane tamane game tevAnI vAta karavA AvyA chu. juo A hIrAnA hAra. bAkI aDhaLaka mUlyanI vastuo tamane game tevI bhegI karI che. te svIkAro ane meja kare. yAhatA-tu A zuM bake che ? kenI sAme bake che? tArA kahevA parathI huM mAnuM chuM ke tArA rAjAe tAro viTa tarIke upayoga karavA mAMDayA che je ema hoya to phaTa che tArA avatArane ! AvA dhaMdhA karIne peTa bharavuM tenA karatAM tene pheDI nAkhavuM e hajAra daraje sAruM gaNAya, viTa-devI mArI vAta sAMbhaLo. mAre dullo rAjA tamane khUba cAhe che, je tamane rANuM pade sthApaze, tamane sarva prakAranuM sukha Apaze ane tamane Anada maMgaLamAM apanAvaze. ane A bhAna vagaranA bheLA ka DarImAM zuM baLyuM che? nathI enAmAM buddhi, nathI baLa, nathI zANapaNa, nathI rUpara ga ke nathI zaurya tame gAMDA na cAo ane UgatA jobananA hAvA laI le.' sAbhakA-"Ubho thaI jA, jIbhanI lavArI badha kara, ane A dizAe paga na mUko, AvI vAta pharIvAra na bolatA. satIne maLe te pati, e ene jIvana AdhAra ane e ene mAleka, e ene saMbhAgya rakSaka, e ene chatrapati-tArA rAjAne kaheje ke kesarI siMha khaDa khAya nahi ane aMgadhaka kULanA sarSa vamana karelA viSane pAchuM kheMce nahi. mAre to mArA deva yuvarAja che, ane mArUM sarava paNa eja che. ene mATe AvA tuccha zabda vAparavA tane zIkhavyu koNe? ane evuM bolatAM tArI jIbha paNa kema UpaDI ?'
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTane upayoga - 11 viTa- mane koIe zIkhavyuM nathI. huM te jevuM joI rahyo chuM tevu bolu chuM. A rAjA te Ikano avatAra che, mahA puNyavAna che, ati buddhizALI che, khUba lokapriya che ane A AkhA dezamAM enI ANa pravarte che. enA paDakhAM sevavAM, enA sAthe meja mANavI-eto ja dagIne lahAvo che. bhavabhavanAM tapa karyA hoya tyAre 'Avo joga sAMpaDe. ane kaMDarIkamAM kAI mAla 'nathI. eto bhoLo rAjA che ane bIna AvaDatane bAvaLIo che. enAmAM kaTA ghaNA che ane sugadhanuM nAma nathI. tame kayA A cAle karavA AvatI lakSmIne nakAre bhaNo che?" yazelA - tAre savAre badha kara. upADa tArA hAra, tuM rAjapurUSa che tethI tene dhakkA mAravI bahAra kADha e ThIka nathI. mAre te yuvarAja deva che, mArA saubhAgyanA svAmI che ane mArI AMkhonA tArA che. tArA rAjAne kaheje ke AvI ghara bagADavAnI vRttine pariNAme raurava narakamA paDaze AvI pApI lisA choDI daI rAjakAja sa bhALe. huM have tArI sAthe vadhAre vAta karavA IcchatI nathI.' - viTa-devI ! bhUla khAo che. tamAre thaIne kaphu chuM ke samajI jAo. AvI taka jIdagImAM vAraMvAra AvatI nathI. A moTA dezanI mahArANa-sAmrAjJInuM pada prApta karI levAnI A taka che. mahArAjA devI yazodharAne dUra karI nAkhaze eno kAMTo kADhI nAkhaze ane tamane apanAvaze. tamArA para emane sAro prema che ane tame. atyAre thora sAthe ghasAyA che, tene badale bAvanA caMdane pakaDI le, Avela avasara Thele nahi, hAthe karIne pastAvAne pagale caDhe nahi ane muja garIbanI salAha mAne. kayA: rAjA bheja ne kayAM ga gAtelI purIka ane kaDarIka eka mAbApanA putro che, paNa eka AbAnI be karImAM eka mIThI ane bIjI khATI hAya tema purIka mahArAja te baMke che, umarAva che, rasika che, uDDayana kare tevA prakAranI pratibhAsa panna che ane kaDarIka to gAmaDIo che, beDako che, tame te mahArAjAnI paDakheja zobhe.'
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 dAkSiNyaniSi kSullaka ? yazAbhakA-nIca! adhama pApI ! tArI sAthe mAre sabhyatAthI ja vAta karavI hatI, paNa tuM mArA moMmAM AMgaLI ghAlI belAve che. pharIvAra kahuM chuM ke cAlyo jA, cUpa rahe ane tArA hAra uThAvI le. mArA deva mArA pati che, mAruM sarvasva mArA deva che ane mArA jIvana mA beya ane mAre AtmA tanmaya che, te sivAya anya tarapha me kadI najara karI nathI. tArA rAjAne kaheje ke satIne ekaja pati hoya che. cAlyo ja, UTha ane mane vadhAre ukarI tArA jevA rAjAnA mAnItAnuM apamAna karAva nahi. eka zabda vadhAre molyo te tArI jIbha kheMcI kADhIza.' * viTe joyuM ke havA ekadama garama thaI gaI che, vadhAre vAta karavAmAM sAra jevuM nathI. enI najare eNe devI yazobhadrAmAM pAke nirNava vAMcyA devI yazobhadrA kaMDarIkanA jIvatAM to kadI puDarIkane maLe nahi e pote barAbara joI zake. ene manamAM yazobhadrA mATe mAna paNa cakuM, paNa potAnuM apamAna karatI devIne joI enA manamA viranI aMgata gATha paNa te vakhate pAkI baMdhANa, eka vadhAre. zabda bolyA vinA e UTha, hAra laI lIdhA ane vidAya thave. devIe ene "Avaje " eTaluM paNa na kahyuM. e dAMta kacayAvate tyAMthI bahAra nIkaLyA. potAnA kAmamAM niSphaLa nIvaDayA eTale rAtre to rAjA pAse paNa na gaye. vAta kaI rIte sudhare tenI yojanAnA * pAsAo e goThavavA lAgyuM. enA manamAM rojanA ghaDAya paNuM yazobhadAno makkama nirNaya yAda Ave eTale e pejanA pAchI bhAgIne bhUko thaI jatI hoya ema ene lAgyuM. AkhI rAta viTa vicAra vamaLamAM gUMthAye patuM kai nirNaya para AvI zakyo nahi, ane cAra vAge prabhAte ene kuraNA thaI ke kaMDarIkano kaTiA nIkaLI jAya teja mahArAjAnI dhAraNA saphaLa thAya. AvA avyavarita nirNaya para AvI e moDe meDA UMghI mo.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 7 : viTanI vAte ane AturatAmAM vadhAre bIje divase savAre snAna zauca vigere nityakarmathI paravArI viTa mahArAjA puMDarIka pAse hAjara che. mahArAjA to phatehanI vAta, sAMbhaLavA Atura hatA. eNe viTane AvatA jaI potAnI pAsenA sevAne dUra karyo, paNa viTanuM paheluM saheluM joI rAjAne mijAja kaMDa thaI gayo. ene viTanI kaLA AvaData ane jALabichAvaTa upara khUba bhoMse hato, eTale vAta rAjAeja zarU karI. mahArAjA-kema viTa ! kAma phatteha karI AvyA? tAro te hAya ja !" viTa_mArA devI kAma rastAsara laI AvavA khUba prayAsa paNa atyAre to kAma UlaTuM vaTakAI paDayuM che, kAma ADe raste caDhI gayuM che ane vAta hAthathI sarI gaI che.' mahArAjA-eTale tuM zuM kahevA mAge che ? bhadrAne tuM mArI na karI zakyA? huM te Aja kAlanA saMketanI rAha joI rahyo chuM ane mAre to eka eka divasa varasa jevo thaI paDayo che. huM kAla
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanoMdha kSullaka rAtre pazu meDI rAta sudhI tArI rAha joi rahyo hateA. sIdhI vAta kara ane ceAkhkhA javAba Apa. viTa-- mArA deva ! meM mahenata ane kharacamAM bAkI rAkhI nathI. meM ApanA hukamathI aneka vastuo vasAvI, bhAtabhAtanI sugaMdhIo ekaThI karI, jAta jAtanAM attara ane aMjane vecAtAM . lIdhAM, r gameragI sADIo kharIdI, bhAre vo lIdhA, sAnA hIrA mANekanA dhareNAM laI lIdhAM 104 mahArAjA-- TUMkI vAta kara, tane javAba zA maLyA mA ane yaze|bhadrAne meLApa kayAre geAThavI lAvyeA che ? te rAtre maLaze ke divase maLaze ? a dhAre maLaze ke ajavALe saLaze ? nakAmAM TAmAM mUkI de. mArA savAlanA javAba Apa ane kheATI lAyarI mUkI de. mAre te atyAre dareka kSaNa lAkheNA jAya che, ' viTa vastue vasAvavI te dhaNI, paNa bhadrA pAse eka sAthe te kevI rIte lai javAya ? eTale kAle rAtre te mAtra hIrA mANekanA e hAra laine gayA. mAre divase tA bhadrAne maLavu vahetuM ane sAMjanA vakhata sivAya bhadrA khA ekalA maLe tema nahetu, eTale huM kAle sAje...' mahArAjA-- lAyarI mUka, vadhAre vAta na kara, TUMkI vAta kara tu kayAre gaye| ane kema gaye| tenuM mAre kAma nathI. tuM vAta kevI rIte laMbANuM kare che ? vAta nakko karI Avye ke nAMhe tene sIdhe javAba Apa, tArI kararAjanI rIta cheDI de. " < viTa-- hAjI huM kAle sAje tyAM gayA tyAre bhadrA A ekalA hatA, ane prathama te phrAI divasa nAMThuM ane te divase gaI kAle mane tyA AvelA joI Aya thayu, kAra ke mArA deva ! mAre Apane jaNAvavuM ghaTe ke atyAra agamaca OM kaDarIka yuvarAjane mahele kadI gaye! nahAtA.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTanI vAta ane AturatAmAM vadhAre 105 mahArAjA-have melane pULe mahela para, ane cIjo para ane khAlI DaphAso para. A rIte te sAja sudhI tArI vAta pUrI nahi thAya. TUMkamAM kahI de ke tArI vAtanuM zuM pariNAma AvyuM ?' ATalI vAta thaI tyAM devI yazodharA AvI pahoMcyA. viTane joI e jarA chobhIlA te paDayA, paNa viTanI sAthe rAjA dhyAna daIne vAta karatA hatA ane chellA pAMca divasathI je gaMbhIratA dhArI rahyA hatA te tenAthI judI sthiti jotAM devIne Azcarya thayuM. teNe sIdhe savAla viTane pUcha-"alyA viTa! atyAre jamyA jaDayA vagara vahelI savAre tuM ahIM kayAthI ? kema koI rAjAne majAka karAvavA Ave che ? cAla, rAjAne have jarA nAhavA chevA jamavA de.' mahArAjA te vAtano tAga levA utsuka hatA, ene yazobhadrAno - javAba jANavo hatoene viTanI lAMbI lAMbI vAta gamatI nahatI, e te " Tapa paDayA ne Tapa mUA 'nI jevI vAtamAM mAnanAra hatA ane mANasa jyAre eka vAtanI lata laI bese che tyAre tene bIjI vAto sAyalA jevI lAge che. sAme mANasa pitAnI kAmagIrI batAvavA utsuka hoya che, jyAre Atura mANasa pitAnA muddA para hoya che. eka jAnamAM sAthe gayelA jAnaiyAnI daSTi * jamavA para hoya che, tyAre vararAjAnI najara kanyA para hoya che. A daSTibindu ghaNI vakhata vAta karanAra bhUlI jAya che ane pitAnI agatya batAvavA khAtara nAnI nAnI bAbatamAM paNa mIThuM maracuM bhabharAvIne vAta labANa karyA ja kare kare che. emAM sAmAne rasa che ke nahi, sAmAno muddo zo che, sAme sAMbhaLanAra keTalI vAta jANavA Icche che ane nakAmA TAyalAMthI keTalAM kaMTALI jAya che tene vicAra karyA vagara potAnI kayA kyA ja kare che. pote -kyAM gayo ane kayAre gayo ane kema meDe thaye evI Aju
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi zullaka - - bAjunI sAcI ke bhaLatI vAta karavAmAM ghaNIvAra mULa muddo ja bhUlI jAya che ane pachI to smazAne jAya to e mane hamaNA ja khabara paDI, phalANA bhAIe kahyuM " AvI AvI lAyarI kare che. paNa ene dhyAnamAM rahetuM nathI. sAmAne dilAso ApavAmAM AvI AvI bhaLatI vAtane zuM sthAna che? evI kacarApaTI vAtane sthAna hoya paNa kharUM? vAta karavAnI kaLA che, paNa e jene tene AvaDatI nathI. gapIdAse ( Gossips) gAmanAM TAyalA karyA kare che, ka TALo nIpajAvanAra AtmaghelA ( Bores) potAnI ja vAta kare che, ane rasika vAta karanArAo (brilliant conversa--tionists) hamezAM sAMbhaLanAranI ja vAtacIta kare che ane sAMbhaLanArane rUce tevI ane tevA prakAre vAta kare che. vAta karavAnI kaLA jene sApaDI jAya che tene jIvanamAM khUba saraLatA thaI jAya che, tenA pitAnA mArgo turata sApha thaI jAya che ane tene alpa prayAse ghaNo lAbha maLe che. viTa vAtamAM kuzaLa hato, bhASA para asAdhAraNa kAbU dharAvanAra hato. paNa e sAmAnI utsukatA - adhIra5 ke valaNa upara jarA paNa dhyAna ApanAra na hovAthI vAta karanAra tarIke nIcalA vargano hato. mahArAjA puMDarIkane enA upara bahu duHkha lAgyuM, e vAta. sudharI che ke bagaDI che e paNa samajyA nahi ane rANInI hAjarImAM have vadhAre vAta thaI zake tema nahotu. rANuM kAMI samajI zakyA nahi, paNa viTanI sAthe vAta karavAne aMge mahArAjAmAM mATe aNadhAryo. pheraphAra thaI gayA che eTaluM jANI gayA. rAja khUba dhyAnathI savAla javAba karI rahyA che ane aMdaranI muMjhavaNa, AMkhamAM dekhAtI mAturatA, caherA para AkAMkSA ane zarIra para unmAda batAvI rannA hatA, tethI rANIne navAI lAgI. chellA pAMca divasathI rAjA koI vAtamAM rasa letA nahotA, koInI sAthe AnaMda karatA nahotA.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTanI vAte ane AturatAmAM vadhAre 1017 ke vAta ke savAla pUchatA nahotA, tyAre atyAre jude ja raMga hatA. rANIne ema paNa lAgyuM ke banne jaNA vAta karatA ekadama aTakI gayA, jANe rANI tyAM AvI nIkaLyA te banene gamyuM na. hoya tevo bhAva dAkhavI rahyA-e vAta rANIne na gamI. ane atyAra sudhI rAjakAraNanI ke paradezanA rAjya saMbadhInI ke prajAnA vartana. sabaMdhInI koI vAte tenAthI mahArAjA khAnagI rAkhatA hatA, tene badale te mAtra eTaluM ja bolyA ke "viTa' tyAre mane turata maLaje.' viTa cAlato thayo. rANIne A chellA prasaMgathI khAsa bedache. ane lAgyuM ke rAjamahelamAM kaI vAta tenAthI gupta jarUra cAle che. rANIe vAtane prakAra zo che te jANavA mATe prayAsa karyo, viTa. atyAre zuM kAme Avyo hato te saMbaMdhI savAla karyo, paNa rAjAe, javAbamA goTA vALyA, sarvAla uDAvyo. eTale mahArANIne vadhAre ukaLATa thayo, rAjAnI mAnasika nabaLAImAM vadhAro na thAya, te khAtara te vadhAre na bolyA, paNa enA manamA kacavATa jarUra che. ane eNe tarkavitarkanI paraMparAne sthAna ApyuM, paNa atyAre te. e gama khAI gayo. - viTanA gayA pachI mahArANIe rAjAne samajavI uThADyA, temane snAnabhejana karavA samajAvyuM. mahArAjAe snAnajana karyA paNa enuM mana viTanI vAta para lAgeluM hatuM, enI raDha bhadrAne javAba sAMbhaLavA para lAgI hatI ane ene to manamAM aneka savAlo thayA. karatA. ghaDIkamAM ene thatuM hatuM ke viTa bhAre pakko che eTale enA kAmamAM e jarUra phAvyA che jeIe, ghaDIkamAM ene thatuM hatuM ke bhadrA bahu jakkI che, e kadI paNa pitAne haTha choDe nahi ane e pitAnI thAya ja nahi. ane priyaMvadA dAsI sAthene bhadrAno prasaMga yAda Ave ane pote manamAM hatAza thaI jAya; vaLI ene manamAM cAya ke yazobhadrA game tevI paNa berIja che ne, e viTanA vANIvilAsa
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidha kSullaka pAse jarUra DhaLI gaI haze. vaLI ane bhadrAnAM rUpa, namaNAI ane makkamatA yAda Ave, AturatA vadhe ane vaLI enI mUrti sAme khaDI thai jAya. jANe e kAivAra ThapakA ApatI jaNAya, kASThavAra namratA batAvatI jAya, kAivAra tiraskAra karatI jaSNuAya, koivAra chaNukA karatI jaNAya ane kAivAra AMkha ADA hAtha ane dUra nAsatI jAya ! 108 apeAre ArAma levAne vakhate AvI Dha'gadhaDA vagaranI svapnasRSTi racI. rANI enA palaMgapara besI rahyA paNa rAjA eka akSara tenI sAthe khelyA nahi, pala"gamAM paDayA paDayA yazeAbhadrAnA vicAraja karatA rahyA. ane sANasa jyAre ThekANA vagaranA taraMge caDhI jAya che tyAra pachI mAya ke pramANa rahetuM nathI, aA aMtaramAMthI dakhkhaNamAM nAse ane ugamaNumAMthI AyamaNAmAM UMDe, taragane pAMkhA phaDAvavI paDatI nathI, ene sthAna maryAdA nathI, ene vyava -cAnA a kuza nathI, ene sAmAnA abhiprAyanI gaNunA ke khyAlAda karavAnI hatI nathI. tar ge caDhela jIva DUbakIe mAryoja kare che, qpachADA karyAM kare che ane gATAvALA manane nabaLu` kacavATavALu ane ge|jhArU banAvI mUke che. Aje te rasanA divasa hatA. mahArAjA janmadivasa pachI kacerIe padhAryAM naheAtA, rAjakAraNamAM kAMI dhyAna ApatA naheAtA, lekAmA ane age tareha tareha vAranI vAtA cAlyA karatI hatI, kAi kahe rAjAnuM phaTakI gayu che, krAi kahe rAjAne rAjareAJa thayA che, kASTa kahe ra!jA navI rANI parazunAra che, krAi kahe yazeAdharA devIne karAM thatAM nathI tethI rAjA tenA upara khaphA thayA che. krAi te evA evA tukkA uDAvatA hatA ke te lakhI paNa zakAya nahi. rAjA te cAra divasathI khalAsa mai gayA che ane tenI gAdI para kAne esAhave tenI takarAra cAle che eTale rAjAnA avasAnanI vAta chUpAva
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTanI vAta ane AturatAmAM vadhAro 109 vAmAM Ave che vagere vagere. lokone meDhe koI tALuM mArI zakatuM nathI ane taraMgI bhejAne navI navI vAta calAvavAmAM khUba rasa paDe che. jarA gaMbhIra cahere ane jANe pote khAnagI bharama jANutA hoya tevA dekhAvathI vAta kare ane vAta AgaLa cAle ane dareka AgaLa calAvanAra pAca sAta TakA vadhArIne vAta kare, ema vAta vistaratI jAya che ane vadhAro pAmatI jAya che. gAmamAM have te vAta vadhAre vadhAre cAlavA mAMDI, mAthe haLIne mahatsava Avato hato eTale ke navarA hatAM. subuddhi matrInA jANavAmAM A UDatI vAto AvI. ene. sAketapuranI sarahada uparathI keTalIka bAtamI paNa maLI hatI. mahArAjAne maLavAnI ene jarUra lAgI. e jANatA hatA ke kavakhate pote rAjamahelamAM jaze to gAmamAM vAto vadhAre jarUra thaze, kAraNake AvA mahA amAtya ane moTA amaladAranI nAnI moTI hIlacAla para - nagarajano bahu bArikIthI najara rAkhe che ane emanI vAta khuba rasapUrvaka kare che. rAjakathA ane dezakathAne khAsa svarUpa ApI che anarthadaMDamAM ene khAsa sthAna apAyuM che tenuM kAraNa eja che keemAM pAInI pedAza vagara leke ghaNo samaya barabAda kare che ane atizyokti karI vAtane khoTuM rUpa Ape che ane ghaNIvAra managhaDaMta vAta bahAra calAve che. e lekasvabhAvane barAbara samajavAnI jarUra che. prAcIna kALathI eka evI mAnyatA cAle che ke AtavAre (ravi vAre) gAya pADAne janma Ape te azubha gaNAya ane tenA nivAraNane aMge eka moTo gapATA mAravo joie. vAta sAMbhaLIne loke cokI jAya eTale apazukananuM nivAraNa thAya. A kAraNe-- prAcIna kALamAM mAthA ke meLa vagaranI rAjakathA ane dezakevA kemAM khUba cAlatI hatI. vagara mAgyA abhiprAyo apAtA hatA ane nAnI vAtane keTalIkavAra moTuM rUpa apAtuM ane ghaNIvAra to dharamULathI -
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 * ' dAkSiNyanidhi sulaka jhalpanAthI vArtA UbhI karI te para mATI ImArato bAMdhavAmAM AvatI. A lekasvabhAva mahAma trI jANatA hatA, paNa tene atyAre lAgyuM ke rAjA sAthe sIdho saMparka sAdhavAnI ane keTalIka vAtanI cokhavaTa karavAnI jarUra che. e ahI nItijJa hatA. rAjA pAse hAlamAM viTane Avare jAva khUba rahe che evI bAtamI mahAmaMtrIne maLI hatI, viTanI cAlacalagata mATe temane sAro abhiprAya na hato. evA bhAmaTA jevA rAgI bhagI mANasa sAthe mahArAja ekAMtamAM vAta kare e maMtrIne pasada nahotu; rAjasabhAmAM e lahera karAve e judI vAta che, paNa rAjAnI pAse evA mANasonu upajAmaNa thAya e vAta maMtrIne zaramAvanArI lAgI hatI. eka dare ene rAjamahelamAM jaI -sIdhA samAcAra meLavavAnI ane gADuM saDakathI UtarI gaMDuM hoya te egya prayatna raste laI AvavAnI jarUra lAgI. ma trI eTalA mATe -rAjamahela tarapha sIdhAvyA. ' barAbara rAjamahelane nAke gayA tyAM viTa AMTA khAya. mahAma trIne joIne e jarA chobhIlo paDI ga. maMtrIe ene dabaDA ke atyAranA pahoramAM rAjamahela pAse kema AMTA mAre che ?' evo savAla pUchyo vi. javAbamAM goTA vALyA. maMtrI jamAnAnA khAdhela hatA. ene bhAre navAI lAgI. vAtamAM UMDo bharama che ema tene lAgyuM. viTane rAjamahela najIka ATA na mAravAnI maMtrIe tAkIda ApI ane pote mahelamAM dAkhala thayA. te to koIpaNa samaye varadhI ApyA vagara rAjamahelamAM jaI zakatA hatA. daravAne emane tya joI khaDA thaI gayA. eto sIdhA aMdara dAkhala thaI mahArAjA jyAM beThA beThA bagAsAM khAtAM hatAM ane viTanA AgamananI AturatAthI rAha joI rahyA hatA tyAM pahoMcI gayA. e pAchale bAraNethI a dara peThA. rAjenI tenA tarapha pITha hatI. rAjA samajyA keviTa AvI pahoMcyo, eTale eNe te vagara jee tapAse savAla
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTanI vAto ane AturatAmAM vadhAro 111 pUcha- kema dosta' kAma phateha karI AvyuM ?ane pAchaLa mAM pheravI jue che to mahAamAtya ' rAjA ekadama bheThe paDI gaco. palaMgamAthI beTho thaI nIce utarI gayo. mahAmaMtrIe paNa sIdhe savAla karyo- mArA nAnA rAjA ! A badhuM zuM mAMDI beThA cho? pAMca pAMca divasathI rAjakAraNamAM nathI bhAga letA, nathI hukamo ApatA, nathI rAjasabhAmAM AvatA, nathI samAcAra sAMbhaLatA ke nathI prajAnA duHkha sukha mATe nagaracarcA karatA mahArAjA-"janmadivasathI tabiyata bagaDI gaI che, tethI hAla ArAma lau chuM. tamArA jevA rAjyanI ciMtA rAkhanAra che tethI huM nizcita chuM.' - mahAmatrI-mAsa dulA rAjA " huM te gharaDe thayo, have . khayuM pAna gaNAuM. have te tamAre saghaLuM kAma hAthamAM levuM ghaTe. hamaNA sAMbhaLyuM che ke sarahada upara pAchA paulAe mAthuM UMcakaryuM che, tenA upara bArIka dekharekha rAkhavAnI ane tenI aMdarakhAnenI bArIkIthI tapAsa rAkhavAnI ane bAtamI meLavavAnI jarUra che. ApaNuM pUrva simADe hAla hajAra pAse sainikA rAkhavAnI jarUra che, zaheramAM nAnA mANaso rakhaDatA thaI gayA che tenA para dhAka besADavAnI jarUra che. rAjAthI kAI mahelamAM besI rAja zeDu ja thavAnuM che? , mahArAjA-ma trIrAja "tame te kharekhara bhISma pitAmaha jevA che, mArA pitAnA mukhya salAhakAra che, mArA gurUdeva che ane atyAre pAMca varSa beThA che tyAM sudhI mAre phIkara nathI. ApanI vAta "dhyAnamAM rAkhIza.' maMtrIe thoDI ADI avaLI vAto karI. mahArAjAe enI prazaMsA karI ane ene ceDAM phula caDhAvyAM eTale e viTa saMbaMdhI vAta karavA ke cetavaNI ApavAnI hakIkata ja bhUlI gayA. emanA
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 dAkSiNyanidhi yuvaka * para - - paDI gayA ane mahArAjA jarUra gAMDA thaI jaze ema ene lAgavA mAMDayuM. zA upacAra karavA ane konI salAha levI ene nirNaya karI zakyA nahi, paNa paijanI salAha pharIvAra levAno vicAra karI tene teDAvavA mANasane mokalya. lagabhaga savArane bhUkhyo viTa rAjamahelane daravAje kalAke sudhI baTake, paNa aMdara javA mATe varadhI ApI hatI tene javAba ja Avyo eTale e thAkI kaMTALIne potAne ghera gaye. baporanA keTalA pahere rAjAe tene aMdara belAvavA varadhI ApI, tyAre te daravAje nahoto. rAjAnI AturatAmAM ghaNuM vadhAro thaI gayo.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTane Dao gula mANasa jyAre eka bAbata potAnuM citta lagAve che tyAre te varatuM na maLe tyAM sudhI tene cena paDatuM nathI, pachI te A duniyAmAM ISTa, vallabha che meLavavA yogya vastu strI hoya tyAre mANasa tenI pAchaLa pele thaI jAya che, potAnAM anya sneha sa ba dha visarI jAya che ane ene meLavavAnA kAma pAchaLa khAne kharAba thaI jAya che. AkAza pAtALa eka karI mUke che, potAnuM ucca sthAna ke meLavela mAbanA kAMkarA karI nAkhe che ane AdhaLA mANasa mAphaka varte che. koI paNuM IndrIyanA viSayanI lubdhatA AkarI che, bhAna bhUlAvanArI che, sabhyatA para pULo mukAvanArI che. paNa sparzendriyane age pArakI strInI lolupatA te hada bahAranI vikRti karI nAkhe che, mANasane janAvara banAvI mUke che, vicAraNAne dUra dhakelI de che ane gADa5Nu unmAda ane atirekanI chelI hadasudhI mANasane laI jAya che. mahArAjA puDarIkanI dazA barAbara AvI thaI rahI hatI. eNe mahArANIne potAnI pAsethI cAlI javA kahyuM tyAre e rANIne keTale
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 dakSiNyanidhi zullaka / 4 - - - - - - upara vayanI asara khUba thaI hatI, emanA mAthA upara eka paNa vALa kALo rahyo nahato, haju AMkhamAM camakoTa hato, chatA smaraNa zakti para vayanI asara jarUra thaI hatI. e mahArAjAne potAnA putra je gaNatA hatA ane enA tarapha rAjA paNa pitAnI najare jotA hatA. gharaDA mANasomAM keTalIka vAra sauhArda eTaluM hoya che ke e vAtsalyane kAraNe putra ke nAnA mANasone yogya nasiyata ke napharata karI zakatA nathI ane keTalIka vAra AvI bAbata kema kahevAya evI naramAzathI kAma laIne bALaka ke pAlitanuM hita veDaphI nAkhe che, nasiyatama zikhAmaNa ane sajA banene samAveza thAya che ane vaDIle jo A kArya yogya rIte kare to temanA anubhavane pariNAme te potAnA putra ke pAlitane ghaNe lAbha karI zake, bAkI je e lADa laDAvavAmAM levAI jAya ke napharata (ghaNuM) batAvavAmAM upekSA kemArakhApaNuM kare to ekadare pAlitane ghaNuM nukasAna thAya che, ene jIvanano Akho jhoka khoTe raste UtarI jAya che ane nAnA vRkSane jema vALavuM hoya tema vALI zakAya che te sthiti cAlI jatA pachI pheraphAra thavAmAM bhAre agavaDa paDe che. ? atyAre mahAmaMtrI ghaNuM ghaNuM kahevA AvyA hatA, paNa purIka mahArAjAnI sabhyatAthI, temanA sIdhA ane vivekI javAbathI kahevAnI aneka vAtanA muddAo visarI gayA. badhuM sArU thaI jaze ema dhArI beThA ane khAsa karIne mahArAjA mATe zaheramAM kevI kevI vAto. thAya che ane tene aMge cetavAnI keTalI jarUra che e Akho muddo ja bhUlI gayA. mAtra simADA para duzmananI hilacAla sa ba dhI vAta kahI eTale mahArAjAe badhI hakIkatano vistAra pUMchI lIdho ane e vAtane vicAra karavA jaNAvyuM. paradezanI nItinA aTapaTA praznomA, kAma levAnI nItirItinI carcAmAM be ghaDI jeTale vakhata cAlyA. ga. rAjAne to game tema karI vAtano cheDAM lAvavo hato. viTa
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTanI vAta ane AturatAmAM vadhAro 113 pAsethI nivedana sAMbhaLavuM hatuM, paNa pitAtulya mahAmaMtrI ivAra cAlI calAvIne sahele Ave tyAre tene TUMkathI patAvAya tema nahotuM aMdaranI caTapaTI chatAM parANe parANe paNa vikasara vAta karIne mahArAjAe mahAmaMtrIne vidAya kayI. rAhAmaMtrI mahelanI bahAra nIkaLyA, tyAM pAcho viTane dUrathI AMTA mArato joyo. pote viTa saMbadhI vAta karavI ja vIsarI gayA e yAda AvyuM. turatA turata pAchA jaIne vAta karavI e emane ThIka na jANyuM. bIje divase vAta karavAne manamAM niradhAra karI mahAma trI pitAnA sthAna para cAlyA gayA. mahAmaMtrI gayA ke devI yazodharA mahArAjA pAse AvyA. kaI divasa bhAgye ja mahAmaMtrI mahele padhAre eTale devIne jarUra navAi lAgI. mahArAja pAse AvIne e beThA ane haju mahAmaMtrI kema padhAryA hatA eTale savAla kare tyAM to kApALe AvI khabara Aya ke viTa aMdara AvavA paravAnagI mAMge che. mahArAjAne viTane ekAMtamAM maLavu hatu, rANI atyAre AturatAthI savAlo pUchI rahyA hatA, rANIne atyAra sudhI rAjAe TUMkAro kahyo nahoto. atyAre eNe rANIne cAlI javA kahyuM. rANIne lAgyuM ke rAjyamAM kaI zila pAthala thaI rahI che, rAjAnuM mana astavyasta thaI rahyuM che ane AvI Aphatane vakhate pitAnuM sthAna mahArAjAnI paDakheja hoI zake. e to rAjAnI vadhAre ne vadhAre najIka jAya, khUba AturatAthI savAla para savAla pUche ane have zuM thaze tenI ciMtA seve karloka gayo, be kalAka gayA, sAja paDavA AvI. rAjAe rANIne pAcaka vakhata tyAMthI cAlI javA kahyuM. aMte rANI bAjunA oraDAmAM gayA, kharI mUjhavaNamAM
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 dakSinidhei hyuvaka anyAya kare che tene tene pitAne khyAla na rahyo, jeNe varSothI sAtha Apyo hato, jeNe aneka Ana de sAthe rahI bhagavyA hatA, jenA jIvanamAM ekapaNa ThapakApAtra prasaMga banyo nahato ane je rAjAne pa zukana upADI levAmAM potAne dhanya mAnanArI hatI tene rAjAthI tiraskAra to apAI gayo, paNa pachI rAjAne e vAtane kheda khUba Do. A bAjue viTanI vATa joI pite beThelo te Ave nahi, bIjI bAju rANI aMdara jaI raDa tenA DUsakA saMbhaLAya, vacce vivarAjane bolAvavA mANasa mokalAya tene mATenA hukama rANInA guMgaLAtA avAje sabhaLAya ane rAjAne dizA na suje eTale AkhA vAtAvaraNanI gamagInImAM khUba vadhAre thaI gayA. have to rAjAne paNa ema lAkhyA mADayuM ke pitAnA magajamAM kAMI pheraphAra to jarUra thaI zake che. ene eTaluM to jarUra lAgyuM ke mahArANIne pote tiraskAra karyo te vakhate tene potAnI jAta para ke pitAnA magaja para kAbU rahyo naheno paNa ATale kSaNika vicAra Avyo, tyAto turata thazASakAnI chabI najara sAme tarI AvI, pazcAtApanI sarva vAta visarAI gaI ane te sAthe kema vAta cAlaze ane pote kema nAco mane kema jALapaNAne dUra karAvaze ane evA evA vicAre AvavA lAgI. samI sAje gAra dUdha pIdhuM, viTane teDavA mANasa game tyAM tene vo lAge nahi, rAjAne thayuM ke viTa thazebhAne bolAvI lAvavA Teka ga kara vaLI manasa za ka thai ke viTanA peDhA para utsAha tala ane jarUra lAbhadAe ene ke nahi ApyuM hoya vaLI vicAra Ave ke thobhA pAMcelI che. A rAja je rAjA ene pAnAnI kare e taka javA de evI mUrakhI te najAya. vaLI ene vicAra Ave. e kharekhara pativratA che, ke DarIkane vaphAdAra che vaLI pAchI pitAnI ane karIka vaccenI sarakhAmaNI mana para AvI jAya
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTano Dao gula 117 pitAne lAge ke kaMDarIkamAM te zuM banyuM che? nathI enAmAM ghATa nathI gheTa, nathI teja, nathI dama ke navI raMga- enI pAse mArA jevo rUpALA yuvaka kyAM ane e kayAM? AvA AvA aneka vicAra AvyA. aDadhI rAta gaI, dhiTe na Avyo ane yazobhadrAne hAjara na karI. vacce jarA avAja Ave eTale mahArAjAne lAge ke jarUra yazobhadrAne laIne viTa gupta rIte Avyo haze, AMTA mArIne tapAsa kare tyAre , jaNAya ke pavanane khAlI susavATaja hatA. viSayakubdhanA A dhyAnanA prakArone pAra nathI, eka vicAranI sAthe aneka Ave che, meLa vagaranA udhAmA dhAya che ane sabaMdha vagaranA vicAranA taraMga caDhe che. vicAra uparathI dabANa gayuM eTale pachI enI kamAna chaTakI jAya che ane chaTakala kamAna pachI te je akaLAmaNa ane durvyavasthA mAnasa kSetramAM thAya che tenI gUMcavaNa anubhave ja samajAya tevI che Akhu mAnasa dhUMdhavAI jAya che, temA dhumADAnA goTe goTA caDhe che. ane dhumra paDadAnI pAchaLa ke, tenI aMdara dekhAtuM nathI te pramANe spaSTa vicAra mAnasane prakAza bahera mArI jAya che. paDarIka mahArAja vicAra karI karIne thAkayA, rAha joI joIne kaMTALyA, viTanI bIna AvaDatane phITakAra ApavA lAgyA, aMte kaMTALIne Amatema AMTA mAratA hatA, tyAM eka navo vicAra temanA menamAM rahuryo. ene thayuM ke Akho vAtamAM ADakhIlI ka DerIkanI ja che. * e samaja vagarano mUrakhe potAnA kAmamAM AhA Ave che. A vakhata te zaheramAM vagara AkelA AkhalA mAphaka bhaTake che ane kAMI kAma karato nathI, maphatanuM khAya che. ane Akho vakhata paDayo rahe che. enuM kAsaLa kADhI nAkhyuM hoya to badhI vAta banI Ave. ene sUchyuM ke yazabhadrA to ni sahAya che, ekalavAsI svabhAvane laIne enI vahAra kare tevuM kaMI paNa nathI ane je ka DarIne dUra karI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 dAkSiNyanidhi zullaka ka nAkhyo hoya, tene kAMTe kADhI nAkhyo hoya, tenuM kAsaLa kADhI nAkhyuM hoya to pachI yazobhadrA to svataH pitAnI ja che. A vicAra sphavAnI sAthe ja mana parano bejo ocho thato heya ema mahArAjAne lAgyuM. ene jANe bahu vicArakapaNAne aMge A chUTakAro sAMpaDA che ema lAgyuM ane potAnA bhejAnA phaLadrapapa mATe eNe potAnI jAtane abhinaMdana ApyA. vikArane vaza paDelo mANasa kevo viveka bhraSTa thaI jAya che tenI kalpanA paNa tene na rahI. potAne mA jo sago bhAI che, pitAnA rAjyAzraya nIce che, atyAre gAdI vArasa che ane bhale bhoLo ane bharoso rAkhanAra che, bIna khaTapaTI ane maLatAvaDe che-A sarva vAta mana para AvI ja nahi. atyAre je vicAra pitAne Avyo teno amala karavAmAM Ave to hu kharAba thAya, deTalu khATu dekhAya ane vaza paraMparAmAM evA DAgha pADanAranA kuTuMbIonI Akhare kevI dazA thAya; e sarva vAta UDI gaI, vicAramAMthI khasI gaI ane mAtra viSaya lolupI thaI bhAllu kAsaLa kADhavAno nizcaya para te Avato gayo. caudazanI savAra thaI, moDA jAgaraNa pachI ardha zvAna-arva tAmAM tela rAjA svapra sRSTimAM aneka sArA kharAba do anubhavI moDA meDa jAgyA, dAtaNapANuM karI beThA tyAM bahArathI samAcAra AvyA ke vaidyarAja mahArAjAnI tabiyata tapAsavA AvyA che. mahArAjAe ene AvavAnI AjJA kamane ApI tyAM samAcAra AvyA ke viTa daravAja para Avyo che. vidyarAja pitAnI samakSa AvI gayA hatA ane e vRddha dhanva tarInuM teja eTalu hatu ke ene cAlyA javAnuM kahI zakAya tema nahetu. '
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTanA DakhkhA gula vaidyarAje te praznAnI para parA calAvI. sukhamAM svAda kuvA rahe che ane darata kreTalIvAra thAya che vagere savAla para savAla pUchavA mAMDayA, nADI parIkSA ane mUtra'parIkSA karavAmAM vakhata lIdhe. mahArAjA teA viTanI pAse, gaI kAlanA ahevAla sAMbhaLavA Atura thaI rahyA hatA. vaidyarAja jJAnazakti ane peAtAnuM pAMDitya batAvavA jema jema vadhAre vAta kare tema tema mahArAjAne ka TALo Ave cheM Aje te davA ApavAnI vAta karI te UThavAnI taiyArI kara tyA mahArAjA pAse vadhI AvI krU mahA amAtya daravAjA para AvI gayA che ane viTanI sAthe kAI vAta karavAmA rekAyA che. Apa te! mahAmatrIne rAjamahelamA A vA mATe paravAnagI levI paDatI naheAtI, paNa te Ave tenA khabara mAsa ApI jAya kharA, paNa rAjAnA jAvAmAM Avyu. kaeN viTa daravAje che ane tenI ane mahAmatrI vacce taDAtaDI cAlI che eTale ene evaDe AdhAta thaye|. mahAmaMtrI tADukIne viTane kADhI mUkaze teA yazeAbhadrAnA mIlananI vAta mArI jaze ane jo temanI pAse viTa dAqha vAta mAnI jo ke kahI deze te pAnAnI vAta ughADI paDI jaze evA vicArA rAjAne thavA lAgyA. atyAre mahArAjAne yazeAbhadrAnI ja lAgI hatI ane temAM je kAI ADu Ave tenA upara peAtAnI maNI' Utare e vAta udhADI hatI. mahAmatrI sAthe mijAjathI ke teAchaDAIthI vartI zakAya tema nahetu ane mahAmaMtrI kema AvyA che tenI peAtAne khabara naheAtI. mahAmaMtrI turata rAjA pAse AvyA. 112 vadharAja rAjA pAse hAjara hatA. rAjAnI tayita mATe vaidyarAja sAthe mahAmaMtrIe vAta karI. kAi khAma ciMtA jevu nathI, davA ane ArAmanI jarUra che evI evI aupacArika vAta karI vaidyarAje rajA lIdhI. mahArANIne eNe sUcanA ApI dIdhI
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 dakSinidhi sulabhaka ke rAjAne sabhALa, uzkerAvA na de, nahi te AmAMthI gatapaNa thaI jatAM vAra nahi lAge vagere. mahAmaMtrI Aje jarA uzkerAyelA hatA, eNe daravAjA para viTane khUba dabaDAvyeA hato, rAjadarabAra pAse vagara kAraNe AMTA na khAvA kahI dIdhuM hatuM ane banne divasamAM ene traNa cAra vakhata * daravAjA pAse AMTA mAratA je hatuM eTale tAkIda ApI tyAthI bhagADI mUke ane AvI rIte AMTA mArato ke khaTapaTa karane pharIvAra jovAmAM Avaze te tene nokarImAMthI kADhI mUkavAmAM Avaze. eTaluM kahI pite aMdara AvyA hatA. viTa zuM kare che ane kema Ave che ane tene zuM kAma soMpAyeluM che tenI gaMdha paNa mahAmaMtrIne AvI nahi. ene to viTa jevA rakhaDu lAlacune rAjamahelamAM sthAna ke praveza na hoya eTaluM ja lAgyuM. A dara AvI mahArAjA pAse simADA para cAlatI khaTapaTanI vigato rajU karI, tyAM tephAna vadhatA jAya che e hakIkata jaNAvI. eka be paTAvato jarA mAthAM UMcakI rahyA che ane uzkeraNI karI rahyA che e jaNAvyuM ane pote be cAra TukaDIo tyAM mokalavAnI gevaNa karI rahyA che eTalI vAta karI. UThatAM UThatAM e vaLI rokANuM, rAjyanI nAnI moTI vAta karavA lAgyA. mahArAjA te viTa kayAke maLe ane kayAre samAcAra saMbhaLAve tenI AturatAmAM ja hatA. vicakSaNa mahAmaMtrI joI zakayA ke rAjAne kAMI manaduHkha che, emane nakAmI vAta karavAnI Teva na hovAthI manamAM samajI rahyA. mahAmaMtrIe kalAka sudhI vAta karI, UThatI vakhata viTane yAda karyo, AvA mANasa rAjamahelamAM nahAya, nahAvA ghaTe. enI vartaNuka icchavA joga nathI. eTalI mahArAjane sUcanA karI mahAmaMtrI vidAya thayA. sarahada para karelI goThavaNonI vigata samajAvI gayA ane vadhAre bAtamI maLaze to mahArAjAne pite jaNAvI jaze eTaluM kahI gayA.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTano Dabbo gula - ~ N mahArAjA no maMtrInI vidAyagIrInI rAha joI rahyA hatA. e vidAya gayA ke rAjAe viTane teDavA mANasa meko, paNa daravAjA para viTane patto lAgyo nahi, AthI mahArAjAne vadhAre ciMtA thavA lAgI. mANasane eka vAtanI laganI lAge che tyAre pachI ene duniyA para bIjuM kAI dekhAtuM nathI, ene bIjI vAta sUjhatI nathI ane enuM mana bIje TharatuM nathI. eNe pitAnA harIAne bolAvI hukama Ape ke viTane ene ghera jaI turata bolAvI lAve, rAjAne khosa mANasa viTane belAvavA Avyo. eTale vi jaNAvyuM ke mahamaMtrIe ene rAjamahelamAM paga na mUkavA mATe pharamAna karI dIdhuM che -jethI te lAcAra che. jo tenI rIta pramANe vAtamAM mIThuM maracuM paNuM bhabharAvyuM. hajUrIe rAjamahelamAM AvyuM, rAjA atyAre snAna karavA gayA -hatA, ene manamAM thayuM ke viTa Avaze to jarA rAha joze, paNa snAna karIne AvyA tyAre khabara paDI ke viTa Avyo nahoto. pitAnA khAsa hajUrIAne belAvI pUchayuM tyAre teNe mahema triIe karelA viTa saMbaMdhInA hukamanI vAta karI ane te sAcogomAM viTa rAjamahelamAM AvI zakaze nahi ema jaNAvyuM. mahArAjAne A samAcArathI vimAsaNa caI paDI, mahAma trI tarapha enA manamAM eTaluM badhuM mAna 0 hatuM ke enA hukama upara hukama karo ke tene pheravI nAkhavo e tene pAlave tema nahatu. pite pAcho vicAra karyo ke tyAre sAketapuranA rAjA ke pote ke mahAmaMtrI ? bAvA avyavasthita ane kaI vAra ati adhama vicAra viSayelubdhane jarUra thAya che. chatAM mahAma trIne ucca sthAna, vRddha uMmara ane pracaka kArya zakti vicAratAM rAjA Take. lagabhaga be ghaDi vicAra karyo ane teja hajUrIAne pharIvAra belAvI viTane tyAM mokalyo ane yazabhadrAe javAba zo Apyo che tenI vigata maMgAvI. AvI rIte mahArAjAe potAnI khAnagI vAtacAM
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi kSullaka 132 viTa uparAMta hastUrIAte dAkhala karyAM. rAjAthI viTane maLAya tema naheAtuM, mahAma`trInI AjJA pheravAya tema nahetu ane mana upara yaze!bhadrAe kAbU kharAbara laI lIdheA hatA eTale AvA halakA harIAte vAta karavAmAM rahela jokhamanI tulanA karavAnu` rAjAne te vakhate sUje tema naheAtuM. rAjAe mAse hajUrI A jarUra heAya che emanu kAya ' rAjA pAse gAmanI vAtA karavAnu ane rAjA kAine teDAve khelAve ke }Ai Ave tenI khabara ApavAnu hAya che. ene rAjAnA Ana sudhI pahAcavAnA paravAne hAya che, eTale e rAjA sAthenA peAtAnA satI sAcI khATI banAvaTI vAtA upajAvI kADhI peAtAnA snehI magAemAM ane sAmAnya janatAmAM tenA lAbha paNa sArI rIte le che. rAjamahela aMdara cAlatI vAte! mATe janatAne hamezA jijJAsA rahe che. rAjamahelamA cAlatI khaTapaTe! ane vAtAnI jANa mATe janatA khUba utsuka rahe che, enI aMdara cAlatI khaTapaTA phelAtA vakhata lAgatA nathI ane evA prasa gane AvA Treka pagAranA hArIe peAtAnu mahattva vadhAravAne age khUma lAbha le che. rAjAe pariNAmanuM mahattva vicAryA vagara khAsa harRrIte pharI vakhata khape|re viTane tyA meAphalye . ane yugeAbhadrA sAthe agalI sAMje (teze) zuM banyuM. tene javAba magAvye. t hajUrIe caudazanA divasanI bapeAre pharIvAra viTane AvAse AvyA. viTa te gAmanA mukhya bhAgamAM rahetA hatA. enA jevA laherIne tyAM ateka mAse! AvatA hatA. e gAmane ceAvaTIe gaNAtA hatA eTale kakanA nAnA meTA kajIe tenI pAse AvatA hatA, anekanI pacAte e karatA hateA ane amuka vargamAM e meATe mallusa gNAta hateA. mahArAjA pAse e janAra AvanAra hatA ane rAjasabhAmAM e mAnya purUSa hateA eTale enI maherakhAnI meLavavA aneka mANuxA AvatA hatA. rAjA pAse te e tekara hatA,
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ viTane Dakhe gula 123 paNa janatAmAM to e moTuM sthAna jamAvI paDayo hato. hajUrIe bIjI vakhata tenI pAse AvyA tyAre baporanI maMDaLI jAmI hatI ane sarvanI vacce bhAI zrI viTamahAzaya aneka vAtanAM gappAM hAMkI rahyAM hatA. emAM rAjyanuM teDuM AvyuM eTale cakalI bAI phuleke caDyA ane badhA sAbhaLe tema teNe te hajUrIA sAthe vAta karavA mAMDI. pitAnI agatya batAvavAnI lAlasAmAM e potAno rAjadharma cUkI ga, pitAne sopAyelI vAtanI aMdara rAkhavI joItI khabaradArI visarI gayo ane bhaDabhaDa savAla javAba karavA maDI gayo. hajUri-"bhAI viTa' jarA bAjue Ava. mAre mahArAjA saba dhI agatyanI vAta karavI che.' viTa-mahArAjAne kahI de ke tamAruM kAma mArAthI nahi bane.' hajUri-are paNa tu bAjUe to Ava. mAre tane pUchavuM che, mane mahArAjAe tArI pAse mokalyA che. tane belAvavA mokalyo che jarA bAjue Ava. viTa- mArUM te mAthu jAya tevo medo thayo che. ane mahAmaMtrIe DoLA kADhI kADhI DAro Apyo che ane rAjamahelamAM paga mUka to kAMsIe devAnI vAta karI che. mArAthI avAya tema nathI.' . hajUriye-paNa tuM jarA bAjUmAM Ava, vAta samaja ane mAre tane pUchavuM che tene khulAse Apa.' ghaNI samajAvaTa pachI viTa tyAMthI Ubho thayo hAjara rahelAmAM ghusapusa thavA mAMDI, rAjayamAM kaI mATI khaTapaTa cAlI rahI che ema vAta thavA mAMDI. vire UThI bAjunA kamarAmA jaI hajUriyAne sAcI vAta kahI pote yazobhadrAnA mahelamAM bIjIvAra dAkhala paNa thaI zakaya nathI e vAtanI kabUlAta karI ane maMtrIzvare Apela dhAka enA manamAthI haju paNa khasI nathI e vAta jaNAvI. hajUriye
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ R dAkSiNyanidhi sukSaka 124 sava' vAta gupta rAkhavA kahyuM, paNa viTa te hatA bhaMgerI, e pAche peAtAnI maMDaLImAM jamane eThe tyAre sIdhI vAtA na karI, paNa pAte rAjAnA vizvAsamAM che ane rA atyAre parIla paTa 24 gayA che ane e mAbatamAM rAjAe peAtAne vizvAsamAM lIdhA he bhevI evI sAcI ane baLatI vAta kahI. eTale gAmamAM te e vAta aneka svarUpe phelAvavA lAgI, leAA ane tarka vitarka karavA lAgyA ane managhaDaMta tukkAo uDAvI rAjAnI, mahelanI ane rAja karmAcArIonI vAtA karavA lAgyA. haricA mahArAjA pAse gaye. eNe peAtAnuM mahattva vadhAravA viTamAM kAMi dama nathI e rIte ja vAta zarU karI. khetA yajJAbhadrAnu mukha paNa joi zakayA nathI evI vAta karI ane evA hAmajI bhAmajInu AvI vAtamAM kA naddhi eTalI TApasI pUrI ane vaLI vadhArAmAM jaNAvyu ke viTa te| evA dhrujI gayeA che ane mahAma trInA nAmathI paNa eve gabharAya che ke have e rAjamahelamAM paga paNu mUkI rAke tema nathI, enA jiA gagaDI gayA che vagere. AAma ceALA sasaLI mIThuM maracuM bhabharAvI viTane nakAmA aAvyA ane enAthI kAI kAma thai zakayuM nathI ane thaI za tema nathI. eTaluM jaNAvI hajUriye vidAya thai gayeA. mahArAnae vAta sAMbhaLI viTane A vAtamathI paDatA mUkavAnA nizcaya karI lIdhe! ane hariyAne peAtAnI pAse savAre prathama DeAre hAjara cai javA hukama kahevarAvI dIyeA. mahArAjAne AkhI rAta vicAra te| ghaNA thayA, paNa hajUriyeA peAtAnuM kAma jarUra karI Apaze ema eNe dhArI lIdhu, hajUriyAnI kheAlavAnI rItabhAta mahArAjAne vadhAre asarakAraka lAgI. mANasa jyAre hRSTaprAptimAM pAchA paDe che tyAre tarakhalAne paNu Azraya le che ane tarakhaTTu paNu kAma karI Apaze ema kalpanAthI mAnI bese che. '
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajuriyAnA heThA hAtha , hari nokara jAtane ho, golA khavAsa jevI sAdhAraNajAtane hato ane bolavAmAM ke potAnI jAtane paDA (zI) karavAmAM viTathI paNa Aghe nIkaLI jAya te hato. rAjAnI hadapAra kuzAmata karavAne ene uMdho hato ane rAjAnI hAmAM hA meLavI mane ene rAjI rAkhI pitAne gujAre karavAnuM ja enuM jJAna hatuM. jiA je mAge te lAvI ApavuM, e khare bapore madharAta kahe te hA. hevI ane enI AkhanA aNasArAthI enuM mana samajI javuM e mAvA khuzAmatIAnI AvaDatamAM hoya che. rAjane khuza karavA be game tevuM adhama kAma vagara sakero kare tevA vargavAna te eka hato. evAne zista, dheAraNa ke jIvananiyamananI kaI paDI hatI. nathI, enA bolavA para be dhana rahetuM nathI ane pote luccAI degAI karavAmAM khUba kAbela che evuM jaNAvavAmAM emane zarama hotI nathI AvA galAkhavAsa jevA hajuriyAnuM nAma "harajI' hatuM e ke jAtanA dhoraNa muddA ke ghaDatara vagaranA khuzImatI AnA hAthamAM mahA- -
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 dAkSiNyanidhi zullaka rAjAnI ati gupta vAta AvI eTale e to phATIne bevaDA vaDe thaI gayo ane rAjAe ene savAre maLI javAne hukama mekalAvyo tyAre to ene mana pitAnI pahoLAInA pramANamAM gharanI zerI sAkaDI lAgI, pate rAjAnI sAthe zI vAta karaze ane rAjAne kema rIjhavaze ane pitAnuM kAma kevI rIte kADhI leze tenI rojanA ghaDa'evAmAM e to tara go upara taraga karato cAlyo ane pachI pote ke rAjamAnya thaze ane potAnuM sanmAna vadhatAM kevA kevA hoddAo para aAvaze tenA zekhacalInA vicAre DhaMgadhaDA vagara karavA lAgyo. savAre prathama pahorane cheDe e mahArAjA pAse hAjara thayo. hajUri-deva' Apane sevaka hAjara che. kAma sevA pharamAvo." mahArAjA-alyA harajI ' viTane ane yazobhadrAne zI zI vAto thaI te vigatavAra kahe." * hajUri -are sAheba ! vAta zIne cIta zI? ene aMdara mahelamAM pisavAnA paNa sAsA che, tyAM vAta keNa kare ane kAnI sAthe kare ?' mahArAjA-paNa jarA saMdeze te kahevarAvyo haze, kAMi sanasanATa gaNagaNATa to kAne paDe haze ?' hajUriye- mArA deva ! ene mahelanI bahAra devaDIethI ja pAcho tagaDAvI mUke. enAM te gajA heAya ? e te zuM baccAMnA khela hatA ? e te zu ThekaDImAM gappA hAMkavAnAM hatAM ? evA viTa jevA laThThAo te hArIne heThA besI jAya. evA kAmamAM enuM gajuM nahi, eno bhAra nahi, enI tAkAta nahi.' mahArAjA-" tyAre tuM e kAma karIza? mAro ane yazobhadrAno meLApa karAvI Apa"
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajUriyAnA heThA hAca 127 < hunnuriyA ete mAru kAma ' capaTI nAge tyAM kAma karI lAvu'. jue sAheba ! etA aura mANasa, enI buddhi nATalI hAya ? e hAlatI jAya ane paganI pAchaLanA bhAga jotI jAya ! enAmAM - aqhala keTalI heya ? Apa rahe te! ene hamaNu! ahI lai AvuM mahArAjA-- ene ahI' lavAya nahi, ema karavAmAM te DheDhajetA thAya, rANIne khakhara paDe te dhara UThI cAya, mahAmaMtrIne khabara paDe te e zrApa Ape ane gAmamA bahAra paDe. Aaa rAjyanuM pANI UtarI jAya. ' hAriyA- te| mArA deva Aje sAMje badhAM DhALikA samAra bhamAM gayAM haze te vakhate ApaNe enA mahele pahAcIe. e vakhate laherI ke DarIke te! kayAi rakhaDavA gayeA haze, paNa yazeAbhadrA tA jarA mANuga dhI ane vevalI che te jarUra mahelamAM beThI haze, enA nAkara cAkarA paNa heALA khelavA gayA haze.' " sahArAjA-- e tane ThIka yAda Avyu, AjanI taka jarUra sArI maLI jaze, paNa vAta kANu zarU karaze? tAre kAi yazAbhadrA mAthe vAtacIta karavAne ke javA AvavAne vahevAra che ? ' k ' hariyA ANu' melyA mahArAja ! ApanA paganI raja te kASTa duniyAmA thavI e etA AkuDI page paDatI Avaze. evA dullA rAjAnA paDakhAM te kayAM paDayAM che ? are mArA deva ! jarA jo jo te| kharA ! ene pANI pANI karI dauM. ane ApanI - gAlI manAvI dauM. Apa nizciMta rahe| ane mArA para -dhAraNA rAkheA. bhagavAna ApanI sava icchA pAra pADaze. 1 mahArAjA--' harajI ! tuM dhAre che. tevI e khAi DhIlI peAcI nathI, e teA AkarI che, maracu' che, abhimAnI che, kaDaka che ane kAMika Ar apamAna karI bese te ? '
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1ra : hAthanI mula hari-mahArAja " ApanuM apamAna e maTukaDI zuM karI hatIDu bara eTalA deva kyAM hoya ane pAce'abaLIe prabhune pUjyA tyAre Apa jevA devanI kRpA thAya. enA kaMDarIkamAM te zu baLyuM che? Apa khoTI ciMtA kare che. evI rUpALI bAI te AyaDayA ja kare, bAkI jarA eNvI sevI thAya to paTAvI levAnI che emAM ciMtA zI?' mahArAjA-" tyAre atyAre te jA. sAMje sUraja AthamavAnI ! pahelAM ahIM AvI jaje ane je badhI vAta chAnI rAkhaje. A vAtanI koIne khabara paDe tema AbarU nahi. eTale saMbhALIne kAma. leje ane mahesavANa koInI pAse vAtane vAsaravA detA nahi ke , tenI baMdha bahAra javA detA nahi.' hajUriye namana karIne gaye. tene mukhaparathI jANe e rAjAnA kAsamAM tallIna thaI gayA hoya tevu teNe batAvyuM. ene mAtra rAjAne khuza karavo hato eTale kAmanuM jokhama, vAtanI mahattA ke satI o sAthe kAma levAnI viSamatA enA manamAM paNa AvyA nahi, eNe to mAnI lIdhuM ke mahArAjA sAthe jaIne pote Ubho rahyo eTale be yAra ! saDela pracalita vAtAvaraNazAM UcharelA enA, manamAM satI strIonuM prAmabhya, aDaga strIonuM pAtivratya ke jIvanane bhoge zIla rakSaNanI dRDhatAno khyAla paNa na AvyuM. mAtra pite rAmAnya thaI paDaze evA khyAlamAe to divasa Asa tema karavA mAMDayA ane bhAre harakhamAM aAvI atyAWI ja jANe te rAjyane mAnIta moTo amaladAra thaI gaye hAya ema vartavA lAgyo. halakA mANasane sattAnA tarago paNa aDadhA gADA banAvI mUke che ane enA toramA e gharanA mANaso sAthe vartavAmAM ke belavAmAM paNa viveka bhUlI jAya che. jamatA jamatAM e potAnI berI pAse jarA belI gayo ke pine to have moTo amaladAra thaI javAno
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhuriyAnA heThA hAtha 2. che ane rAjAne bheTa rAjAnA gharamAMja karAvavAnA che. A vAta pUrI na samajatAM enI erIe teja apeArathI gAmamAM vAta calAvavA mAMDI ane rAjA bhraSTa ane hInacAritrI thai gayA che. evA gapATA gAmamAM cAlavA lAgyA. rAjanA cAritrya sa'>> dhI gAmamAM vAta thAya te AkhA samAjane aneka rIte nukasAna karanAra thai paDe che, rAjAnuM zona ghaTI jAya che ane adhura temaja madhyama leAkA tenA dAkhale! lai paDavAi ( pRtanazIla ) banI jAya che. paNa atyAre rAjAne kAI vAtanI paDI na hatI, eNe peAtAnA sananA tArA vaze|bhadrApara lagAvI dIdhA hatA ane yazeAdharA jevI sIdhI saraLa ane patibhaktA tarapha e tAre ene vimukha banAvI rahyA hatA. hajUriyAnA gayA pachI mahArANI rAjU pAse AvyA, AvA khavAsagAlA sAthe mahArAjA zI vAta kare che tene prakAra pUchyA, rAjAee halakA nIca sAsaparA sAthe vAta karI peAtAnI sahattA dhaTADavI na joIe. eTalu paNa kahI dIdhuM, paNa mahArAjAe rANInu kahevuM na sAMbhaLyuM. Aje mahArAjA chellA cAra divasanA pramANamAM AAna damAM hatA. Aje jANe peAtAnI ISTa siddhi thavAnI ema enA manamAM lAgatu hatu, vaLI sAme yazeAbhadrA jevI kaDaka khAI che tene khyAla pazu mAvatA hateA.. priya vAMne maLelA javAba sAthe viTasAme "dha thayelA pravezadvArA magajapara AvatAM hatAM ane Aza DikamAM AzAmAM ane hikamAM nirAzAmAM jholAM khAtA mahArAjA agAunA karatAM cyAre saheja svastha lAgatA hatA. hArANI vicakSaNa hatI, enI najaramAM halakA mANuse| sAthenI vAte AvI gai hatI, zI vAta hatI te pAte haju jANI zakI naheAtI, paNa je thAya che te aNuicchavA joga che ema tene lAgatu hatu . mahArAjA jevI mahAna vyakti AvA halakA gAlAgeAlI sAthe vAta kare te devIne jarApaNa gamatuM nahi, paNa mahArAjAe enA eka e
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 30 dakSiNanidhi zullaka vAra tucchakAra karyo tyArapachI e vadhAre sAvadhAna banI gaI hatI ane AvA nAjuka samayamAM rAjAne vadhAre cIDavavA jatAM vAta vaTakI javAnA bhayane e dUra rAkhavA IcchatI hatI. je cAlI rahyuM che temAM rAjyanuM, prajAnuM ane pitAnuM ahita che ema tene lAgatuM hatuM, paNa pote nirUpAya hatI. khaTapaTa karI vAta meLavavAnA prayAsa karavAthI te para hatI ane cAle che te jotAM tenA manamAM duHkha thatuM hatuM paNa teno upAya zuM karo tene mArga haju sudhI zodhI zakI nahotI. Akhare te thAkI, paNa tenI mAnasika upAdhi bahu vadhI gaI. emAM keAIe zaheramAM cAlatI rAjAnA cAritranI namAlI vAta tene bItAM bIta kahI saMbhaLAvI, tyArathI enA khedane pAra na rahyo ane rAjAnI asvasthatAnA kAraNamAM kadAca koI AvI viparIta vAta tenI tene zaMkA paNa AvI. teNe priyaMvadAne belAvI, paNa te te baDI pakaDI hatI, eNe vAta uDAvI dIdhI, paNa mahArANuM vicakSaNa hAI savAla javAbamAM eTaluM samajI gayA ke rAjamahelamAM thoDA divasathI kAI khaTapaTa cAle che ane sajA tenA sUtradhAra che. jAte atya ta pavitra hAI e vadhAre belI zakI nahi, paNa have enA mana para AdhI AvavA lAgI ane zarIra para thAka lAgavA mAMDaze. A bAjU mahArAjA to sAMjanI rAha joI rahyA hatA. pote sArA kapaDAM paheravA ke sAde veze javuM, sAthe koI bIjA mANase rAkhavA ke mAtra hajUriyAthI calAvI levuM ane yazebhadrA sAthe vAta pote zarU karavI ke ene besavA devuM, evA evA seMkaDo vicAra karavA lAgyA. zaheramAM te Aje hebikAnuM parva hatuM, gAmanAM nAnAM moTAM ghaNu kharu ghelAM thaI gayAM hatAM, 2 garAga ane dhamAlamAM vicitra vartana karI rahyAM hatA; kAI raMga uDADanAM to keAI gAyana karatAM, keI ToLe maLIne rakhaDatA to kaI gAma bahAra nIkaLI dhamAla karatAM, kaI chokarAo kATaphATa bolatAM to kaI hoLI cetavavA mATe lAkaDA ekaThAM
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAriyAnA heThA hAtha 131 karatAM, keAI DholakAM vagADatAM to kaI DamarUka vagADatAM, kaI phAve tema lalakAratAM to koI nAcata-Ama gAma leka atyAre raMgarAga zAstra paDI gayA chatAM amuka AtmAthI ke sa ta jAne bAda karatAM gAmamAM atyAre dhamAla, doDAdoDa, hA ane nATAra ga thaI rahyA hatA ane kaMI keAI sthaLe te nAnAM moTAMnI maryAdA mUkI asabhya uccAraNa paNa pikArAI rahyAM hatAM. AvA samaye yuvarAja kaDarikate mahele zenA ja hoya ! e to potAnI maMDaLI sAthe atyAre rAjAbagicAmAM hoLI khelavA cAlyo gayo hato, devI yazobhadrA mahelamAM ekalA hatA, dAsa dAsIo paNa hoLI khelavA rajA laI cAlyA gayA hatA, mAtra sAtvika prakRtinI yazobhadrA mahelamAM hatA ane daravAjA para mAtra eka cokIdAra purUSa hatA. devI pite yuvAna hatA, khela khelI zake tevI AvaData ane vayavALA hatA, paNa ene AvA vilAso gamatA nahotA. e sAtvika AnadamAM mAnanAra hatA, ene hoLikA parvanI tuccha ghaTanAmAM rasa nahato, eTale e pustaka vAMcanamAM paDI gayA hatA eNe hALikAnA bIjA divase vasa tetsavanA garabAnI ghaTanA potAnA mahelamAM karI hatI, paNa atyAre e vAcanamAM DUbI gayA hatA. barAbara sAMjanA pAMca vAge (Athamate pahere) hajAriyA sAthe ' mahArAjA yazobhadrAnA mahele AvyA. cekIdAra mahArAjAne kema rokI -zake? mahArAjA A mahele te kadI AvelA nahi eTale cokIdAra to gabharAI gayo, namI gayo, ane khaDo thaI gayo. mahArAjA pAchaLa ane hajUriyo AgaLa sIdhA mahelamAM dAkhala thayA ane koI jAtanI khabara ApyA vagara devI yazobhadrA sAme khaDA thaI gayA. have kharekharI mUMjhavaNuM zarU thaI. devI te mahArAjAne ane hajUriyAne jotaja khaDA thaI gayA, hAthamAMnuM pustaka baka karI sAmI chata para mUkI dIdhuM ane rAjA pote A vakhate potAnI pAse Ave eTale ene navAI to
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 - dAkSiNyanidhi zullaka lAgI, paNa enI AMkhamAM satItvanuM teja ane yauvananI lAlImAM hatA. hajUriye ane mahArAjA AvyA to kharA, paNa TheNe vAta zarU karavI ane zuM bolavuM tenI goThavaNa karelI na hovAthI mUMjhavaNamAM paDI gayA. rAjAe siMhAsana para beThaka lIdhI, hajUriye Ubhe rahyo. aMte hajUriyAe vAta zarU karI devi ' mahArAjA tamArI pAse AvyA che. 'devIe nIme sukhe kahyuM "padhAre.' - mahArAjA kaI belyA nahi. hajUriye besI gaye mahArAjA Apane cAhe che. devI kahe mahArAjA AkhI prajAne ane pitAnA kuTuMbane cAhe temAM navAI zI ? kama padhAravuM thayuM che ?' ATale savAla pUchatA hajUriyo belI UThe ke mahArAjAnI icachA devI yazobhadrAne mahArANI pade sthApavAnI che, mahArAjA devIne khUba snehathI cAhe che, e devI para vArI jAya che ane devI khAtara game te karavA taiyAra che. jema jema hajUriye vAta karato cAze tema tema devI thazebhAnuM mukha lAla thatuM gayuM, enI AMkhamAMthI taNakhA paDavA mAMDayA ane ene AkhA AkAra caMDInuM svarUpa dhAraNa karato mA. mahArAjA to jANe sAMbhaLavAja AvyA hoya tema mauna besI rahyA, babUcaka je AkAra dhAraNa karI rahyA ane hajuriyAe eTalI prastAvanA karI ane pachI pUchyuM "devI! tamAre javAba che?' yazobhadrA- A savAla hoya ? javAba to mahArAjAne priyaMvadA sAthe kahevarAvI dIdhuM che. hajUri-priya vadA to dAsI hatI, have to rAjA tamArI pAra sIdhe javAba levA AvyA che. yazobhadra - viTanI sAme je dvAra baMdha thayAM te ThAramA mahArAjA praveze emAM emanI lAyakAta na gaNAya.'
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajariyAnA heThA hAtha 1 33 hRjUri-devI bhUla khAo cho, AvI taka jIdagImAM vAravAra maLatI nathI. mahArAjA tamane parANapade sthApaze, tamane pitAnI paDakhe besADaze ane tamArI nAmanA deza paradezamAM thaze. vicAre, lakimI cAdalo karavA Ave tyAre mAM chevA javAnI hi na kare.' yazabhakA-mahArAjA pAse dezI yazodharA che. mArI sararI bahena jevA che ane vezyA vArAMgane ne rakhAyatanI prasiddhi ane no khape.' hariye - A mahArAja te kAmadevane avatAra che, mahA vilAsI che, zarIre taMdurasta che, rUparUpanA bhaMDAra che, ane kharA ojasvI che. tame jarA svAmI najara te karo. e tamane khUba sahAya che tame emanI paDakhe bese. huM bahAra jauM.' zellA -- khabaradAra ! bolatA lajavAto nathI ? mArA deva to kaMDarIka che, mArA hadayavallabha che, mArA nAtha che, game tevA paNa te mArA che ane huM temanI chuM.' mahArAjAe jarA khAro khAvo, pazu jIbha na ra paDI , hajUriye--tame jhaDarIka kaMDarIka phUTayA kare che, paNa enAmAM zuM baLyuM che? nathI enAmAM ghATa, nathI ghaTa, nathI yuvAnInI mastI, nathI magajanI tAjagI, nathI bolavAnI AvaData ke nathI mutsadIgIri haju mAnI jAo, vicAre, A sonAthAnane pagathI Thelo na mAro. AvA mahArAjA cAhanA kare tyAre samajavuM ke pUrvanAM punya jAgyAM che. huM bahAra jauM ?" yazelA-mukha jUriyA' kama akkala harajI ! tane TUMkamAM kahI dauM ke mAre kaMDarIka prANa AdhAra che mAruM jIvana che, mArA deva che, mArA parama Izvara che. AbarU sara cAlyA jAo ane
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ kALo kADhavAnA kArastAna - racha hajUriye jarA utAvaLe cAlI mahArAjA sAthe thaI gayo. pote kAma na sAdhI zake eTale manamAM khUba dubhA, rAja paNa enA tarapha bahu AkarSaNathI jete nAte eTale eNe potAnA bacAvanA rUpamAM kahevA mAMDayuM "mArA deva! A yazobhadrA baDI kAphara che, pAkI hagArajadI che, kyAre abhimAnI che, paNa e aMte bairI che, mAruM mAne to mane besADI devAno eka upAya che. vaccethI kaMDarIkanuM kAsaLa kADhI nAkhe. e AkaDI page paDIne ApanI pAse Avaze enA pitA devalA thayA che ane bhAI sAthe ene banatuM nathI, eTale enA piyaramAM have ene kAI saMghare tema nathI ane atyAre e DarI DarIka gAya che tene badale puMDarIka puMDarIka gAtI thaI jaze. e te marI vAtamAM jarA meMdI ghI thAya, paNa ane kayAM sudhI Take re bairI jAtamAM jarA haTha cheya che, paNa Akhare e ThekANe AvI kvAnI.'
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ * kAsaLa kADhavAno kArastAna 137 - -- ATalI vAta kare che tyAM sAmethI maMtrIzvara AvatA dekhAyA. hajUriye khasI gayo. maMtrIzvara-mArA nAnA rAjA ! tyAre chaThI savArIe pagapALA nIkaLI paDayA che ! mAre khAsa kAma hatuM tethI rAjamahelamAM jaI Avyo." mahArAjA' taddana chaDI savArIe te nathI, hajUriyo sAthe che, jarA A bAju pharavA nIkaLyo hato. (rAjAe bhaLa javAba Ape.) maMtrIzvara - hamaNuM gAmamAM tamAre mATe sAcI khetI ane vAte cAle che. huM tamane te kahevAne ja hato. rAjAnI pratiSThA te cokhI, 2nA pola jevI, dudhanI dhAra jevI joIe. huM te saMbaMdhI vAta pachI karIza. atyAre te khAsa agatyanA kAme Avyo chuM tenI hakIkata jANuAvI dauM.' mahArAjA-mahelamAM cAlo, nirAte vAta karIe." gaMtrIzvara-vakhata khAvA jevo nathI, nirAte karavA jevI nathI, tophAna vadhI jAya tema dekhAya che,' sahArAjA-bAbata zI che? TUMkamAM jaNAvI de." maMtrIzvarensImADA upara tephAna vadhatuM jAya che, tAkedAra rIsAyA che, bhAyAta jarA haThe bharAyA che ane mAmale gaMbhIra to jAya che, te Apano hukama levA Avyo chuM.' 1. mahArAja-dareka vAtane pAke baMdobasta kare.' maMtrIzvara- lazkaranI be traNe TukaDI ekalavI paDaze. kAraNake bAjI gUcavAI jAya pachI mahenata vadhAre paDe. ApanI AjJA hoya to pAMcaso ghoDesvAra ane eTaluM ja pAyadaLa mekalI ApuM." mahArAjA---"melA ane baMdobasta rAkhavA yuvarAja karIkane mokalI Apo. kAle savAre ja UpaDI jAya tevo hukama kADho."
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 dAkSiNyanidhi zullaka kuLa upara kALa kUcaDe lagADavAnuM kAma choDI do. nAnA bhAinI vadhU to tamArI dIkarI kahevAya ! phaTa che tamArI kama akkalane !' rAjAne vaLI bolavAno vicAra che, pharI khokhAro khAdho, paNa thazebhadrAnA AgaLa e avAka banI gaye. hari-juo devI ! ghera AvI rahelI gaMgAne nahi oLakhavAmAM khattA khAze, mahA pastAvAnA khADAmAM UtarI jazo, kaMDalakane gumAvI besaze ane saDIsaDIne maraze. juvAnInA lahAvA laI le ane sAmethI thatI mAgaNIne vadhAvI le.' - yazabhadrA-nIca golA mana para kAbU rAkhI tArI sAthe sabhyatAthI bolu chu tema tema tuM phATato jAya che? mArA patidevane * vagove che ane mane dhamakAve che ? hamaNuM pATu mArIne tane haMgAvI daIza. cAla, Ubho thA ane nIkaLa bahAra. vadhAre bolyo to herAna thaI jaze.' hajUriyo-mane gALo devAmAM ke dhamakAvavAmAM sAra nahi nIkaLe. haju mAna. atyAre tArA patinI ja dagI jokhamamAM che. tuM gharanIe jaIza ane ghATanIe jaIza.' devIe javAba na Apo, rAjA jaI rahyo, enA mukhaparathI devInuM caMDI svarUpa dekhAI gayuM, rAjA pote bolavA IcchatA hoya. ema teNe trIjIvAra khokhAro khAdhe ane pachI bolyo "devI mAnI jAo ! nahi to tamane mArI thaI paDaze game te bhAge tamane pADIza, paTakIza ane mArI karIza. lIdhela kAma hu choDato nathI ane tame nAha ka DarIkanuM mAthuM paNa jokhamamAM mUke che raDayA pachI lAja nahi rahe, meDI meDI buddhi Avaze emAM gaddhApaNue jaze ane rAhmacArIpaNue jaze haju vakhata che. rAjAne ke pAvI sAra nahi kADhe.'
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAriyAnA heThA hAtha 135 devI patinA moTAbhAI sAme na belI, sAme patidevanI chabI hatya tene namaskAra karyA, rAjA tarapha paga batAvyuM ane pite tyAMthI bAjunA kamarAmAM cAlI gaI hajuriyAnA hAtha heThA paDyA, devInuM ugra teja jatAM e mUMjhAI gayo, rAja vimAsaNamAM paDI gayo. mAtra jatAM jatAM eTaluM ja bolyo ke "atyAre AvI patarAjI kare che te joI lejo. hAtha jIbha kADhI zaraNe thavu paDe tenA karatAM Ama mAnI javuM sAruM che. rAjAnuM apamAna karanAranA zA havAla thAya che te kalpI na zake te to mUrkha gaNAya. " ATaluM belI dAMta kacaThyAvI rAjA vidAya thayA hajUriyo pAchaLathI vadhAre babaDayo, kaMDarIkanuM zira salAmata nathI evI vAta bIjI vAra bhaDa bhaDI gayA ane atyaMta gussamAM paga pachADI rAjanI . pAchaLa gaye. devInI asahAya dazAno ane mahelamAM koI na hovAnA geralAbha levAnuM ke baLAtkAra karI havasa pUrI karavAnuM rAjAne na sUjhayuM tenuM kAraNa satItvanuM teja ane pUrvakALamAM Ave te nahi Utarela evI paristhitinI taiyArIne abhAva hato. ene dhAraNA pAra paDavAnI khAtarI hatI eTale Avo Akaro tiraskAra sAbhaLI na zake, paNa manamAM vera bAMdhyuM, premanuM sthAna unmAde lIdhuM, pI na zakAya te DhALI nAkhavAnI vRtti thaI ane uzkerATa bharelI sthitimAM pitAne mahele javA rAja nIkaLyo.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 dAkSiNyanidhi zullaka * maMtrIzvara-vAta eTalI gaMbhIra nathI, yuvarAjane tandI ApavA jevuM kAma nathI ane e rasiyAbhAI eTalA jaladI taiyAra' thaze ke kema enI paNa zaMkA che.' mahArAjA- kaMDarIkane ja mokala. ahIM beThe beTho khAya che te hADakA harAmanAM thatAM jAya che. hamaNA hukama mokalo ke kAle te paNa lazkara sAthe jAya ane kAryavAhInAM nivedane mokalatA rahe. e rIte ene kAmamAM paLoTo ThIka che." maMtrIzvara namIne rAjakacerInI ophisamAM gayA tyAM eka paNa kArakuna maLe nahi, hoLI khelavA sarva cAlyA gayA hatA. A bAjU hajUriyo turata mahArAjAne maLyo. mahArAjAe kaMDarIkane bahAragAma mokalI ApavAnI karelI tadabIra kahI batAvI. hajUriyo pitAne mAthethI Thapake nIkaLI javAne A lAga joI rAjI thayA, mahArAjAe hajUriyAne lazkara mAthe javA AjJA karI, hajUriyAne thayuM ke A to balA javAne badale page vaLagI gaI ene mATe have bIjo mArga ja rahyo nahoto. rAjAne eNe jaNAvyuM ke pote lazkara sAthe jaIne kaMDarIkanuM kAsaLa kADhI-kaDhAvI nAkhavA ghaTatI tajavIja karaze. mahArAjAe ene khacaMkhUTa ApavAnuM ane rItasara badalo vALI ApavAnuM vacana ApyuM ane bIje divase lazkara sAthe javA lekhIta hukama ApI dIdhe, game teTalo kharaca karavAno sadara paravAne Apyo. "kAsaLa eTale ADakhIlI, tarata kAsaLa kADhavI eTale. - khIlI dUra karavI. enA aneka artha thAya, game tevAM sAdhane vaparAya enI cokhavaTa karavAno atyAre to samaya nahato. hajUriyo keDarIkane khalAsa karavAnuM samaje ane atyAre A vAta na AvI heta to potAnI nokarI jAta ke rAjA khaphA thaI jAta temAMthI bacyA ema samaje ane chUTakArAne dama kheMcI tyAthI tayArI karavA.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAsaLa kADhavAnA kArastAna 138 pitAne ghera gayo. kAsaLa kADhavAmAM keTalI hada sudhI javuM enI cokhavaTa rAjAe karI nahi, mAtra ADakhIlI nIkaLI javAnI tenI sUcanA hatI. pelI bAjU matrIzvara darabAra kacerImA kaI kArakunane na jevAne pariNAme hAthe hukama lakhavA besI gayA. khAsa tumArI hukama kaMDarIka- - para mahArAjAnI AjJAthI lipAI sAthe mekalI Apyo ane AvatI kAlanI savAre lazkara sAthe kUca karavA kaMDarIkane pharamAvI dIdhuM. sipAI hukama laI kaMDarIka yuvarAjane zodhavA nIkaLe. e te pitAnI maMDaLI sAthe kyAno kyA nIkaLI gayo hato. rAtre bIje pahere (atyAranA daza vAge) potAnA mahela para Avyo, tyAM hukama maLyo. atyAra sudhI enA para rAja AjJA kadI Avela nahi, A paheleja anubhava hato eTale hukama vAMcI e jarA khacAyo, paNa e jAte bahAdura hato eTale enA manamAM zekSa na thayo paNa potAnI hoLI khelavAnI majA aDadhethI lUMTAI jaze ane AvatI kAlane rAsa samArabha jovAthI pote vaMcita raheze eTalA khyAle e jarA akaLAya paNa jAte bheLo hovAthI manane manAvI e mahelamAM Avyo. rAjA pote AvIne sAje pAchA gayA, tyArathI yazobhadrAnA manapara zekanI chAyA taravarI rahI hatI. ene kartavyabhAna barAbara hatuM tethI te enA manamAM gaurava hatuM, paNa pitAnAM rUpa ke cAturya AvI rIte bIjAnA vinipAtanuM kAraNa thAya e vAta ene gamatI nahatI. rAja khaTapaTa kevI bhaya kara cIja che enI e sArI rIte jANakAra hatI ane rAjA dhAre to koI paNa prANIne mahA muzkelImAM nAkhI zake tene tenI kalpanAmAM barAbara khyAla hato. lagabhaga cAra kalAka sudhI eNe aneka tarkavitarka kya, pitAnA makakama nirNayane A ge kevI kevI khaTapaTo zakya che tenI kalpanA karI. pitAnA nizcaya
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. dAkSiNyanidhi zullaka - - - - - - - - - - - - mAM e aphara hatI ane game te bhege ziyaLarakSA karavAnI ja hatI e bAbatamAM enA manamAM savAla ja na UTha, paNa have rAjamahelamAM vadhAre saMbhALathI rahevuM paDaze evo eNe mana sAthe nirNaya karI lI. ekAda vakhata hAla turata potAne piyera cAlyA javAnI vAta enA mana para AvI, paNa ema karavAmAM pativiga yAya te sahevA e taiyAra nahotI. pitAnI gerahAjarIne kAraNe moTAbhAI pAse javAnI enI bahu marajI paNa nahotI. AvA AvA aneka taraMga karatI yazobhadrA UMdhanuM eka paNa jhokuM mAryA vagara vicAramALAmAM beThI hatI, tyAM patidevanA Agamano avAja sAMbhaLyo. e turata UbhI thaI, paNa patine jarA DhIlA paDelA joi e samajI ke AjanI hoLInI ramatathI deva cAkI gayA haze. ene vAte vaLagI. yazabhakA-"Aje kayAM kayAM pharI AvyA ? kone kone maLI AvyA? kevI dhamAle karI* kaMDarIka-e sAzAkaTa javAde. mAre te savAre lazkara sAthe kUca karavAnI che. mA trIvarano lakhela hekama Avyo che. jadI taiyArI karavAnI hovAthI vAto karavAne vakhata nathI.' yazAbhakA-"paNa sArA deva ! jarA beso, jaLa pIo, pAna khAo. evaDI zI utAvaLa che. be divasa rahIne paNa javAya. AvatI kAlane rAsarAmAraMbha te patA." kaMDaroka-vahAlI ! mArA para A trIne lakhela rAjamahera vALo hukama Ape che. bhAI pote ane bahAragAya mekalavA icche che ane che phATatAM to mAre vidAya thavAnuM che." yazabhakA-" paNa evI te zI utAvaLa che? kaI dhADa mArI nAkhavAnI che? AvA parva divase hukama mekalatAM koIe kaze vicAra to karyo haze ne?"
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAsaLa kADhavAnA kArastAna 141 ATalo savAla karavAnI sAthe yazobhadrAne mahArAjA sAthe sAMjano prasaMga tAje che. A vAtamAM rAjAnI kadAca khaTapaTa haze evI AzaMkA thaI, eTale turata prazna karyo. ke zuM A hukama mahArAjAe karyo che? ' . kaMDarIka-le A hukamaja vAMcane. emAM lakhe che ke khUda mahArAjAnA hukamathI maMtrIzvara jaNAve che ke sarahada-sImADA para khAsa takedArI rAkhavA mATe lazkara sAthe javuM. (hukamane kAgaLa bhadha tarapha pheke che. AvI rIte mArA upara koI dI' hukama AvyA nathI. A to badhA jUnI Akhe navA tamAsA che." yazobhadvA--mane ema thAya che ke A hukama barAbara pAkko nathI. e te tamArA pArakhAM jevA lakhAya raze. sarahada upara evI meTI gaDabaDa ke dhiMgANuM jANavAmAM paNa AvyuM nathI ke jemAM tamArA jevI javAbadAra vyaktinI jarUra hoya." - kaMDarIka-"e game tema haiya, paNa koI vakhata nahi ane gAje mane javAnuM kahevAmAM Ave ane huM hA nA karUM to vAta egya. na lAge.' yazAbhakA-paNa rAjyamAM to nAyaka 'upanA senApati vagere kayAM ochA che ? Apa mahArAjAne maLI khulAse te meLave. zuM che, keTalI jarUra che, moDuM karavAmAM kAMI vadhe che ke nahi--vagere vigato jANe. be dahADA moDuM thavAmAM khATuM moLuM zuM thaI javAnuM che?" kaMDarIka--maMtrIzvara pite kadI hukama lakhatA nathI. Aje te "hArAjAnA-moTAbhAInA kahevAthI lakhe che, atyAre madharAta savA AvI che, bhAinI mulAkAtane vakhata nathI, lazkarI bAbata che, mANasane kahI taiyArI karAva. atyAre maMtrI ahIM AvI gayA hota .
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 dAkSiNyanidhi zulaka te sAruM thAta, paNa e have buDhA thaI gayA che.' yazobhadrA - paNa mArA deva ! tame AkaLA na thAo, mAre tamane vAta karavI che , kaMDarIka-"atyAre vAtane vakhata nathI, paNa baNane samaya nathI. javuM eTale javuM. mArAM kapaDAM, rAka mAtApitAnI taiyArI kare. huM jarA dehazuddhi karI AvuM' kaMDarIka kapaDAM utArI dehazuddhi karavA gayo. yazobhadrA AkhI ramata pAmI gaI. pitAthI patine dUra karavAnI AkhI tadabIra tenA magajamAM AvI gaI. patinI gerahAjarIne lAbha laI potAne vadhAre phosalAvavAnuM ane bane te phasAvavAnuM thAya tenI pAchaLanI AkhI racanA enA manamAM goThavAI gaI paNa DarIkane A vAta kahevAne vakhata maLe tema tene lAgyuM nahi ane haThIlo kaMDarIka karela nirNayamAthI pAcha kare tevo nathI e vAta te barAbara jANatI hatI. ene vAta karavAnI ghaNI marajI hatI, mahArAjAe pitAne phasAvavA kevA chaTakA mAMDayA hatA te jaNAvavA e talapApaDa thaI rahI hatI, paNa asuka kapaDA ane amuka hathiyAra ane amuka cIjo taiyAra karavAnI dhamAlamAM moDI rAta thaI gaI ane kaMDarIkanI bahAragAma javAnI e ghaNA vakhata pachI pahelI vAra taiyArI karavAnI hovAne kAraNe nAnI moTI cIjo sa bhAvamAM ghaNe vakhata thaI gayA. bahu meDI rAte kaMDarIka thAkIne sUI gayo. ane yazobhadrAe Aje banelA batAva saMbadhInI hakIkata kahevAnI hatI te mananI vAta manamA rahI gaI. AkhA divasane thAkela ane rAtre uzkerAyela bheLo kaMDarIka ghasaghasATa UMghavA lAgyo aMte yazabhadrA pati pAse mahArAjAe lIdhelA mArgonI ane potAnI ane pitAnI tarapha karela kudaSTinI kazI vAta karI zakI nahi.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAsI kADhavAnA kArastAna 143 savAranA pahoramAM kAMI paNa khAdhA pIdhA sivAya kaMDarIka to gharabahAra nIkaLyo. rAI teyAra karelI paDI rahI. ene pitAnuM parAkrama batAvavAnI tAlAvelI lAgI hatI. e cAlavA taiyAra thayA tyAre yazobhadrAe ene pAnanI paTTI karI ApI. eNe naraNe koThe pAna levAnI nA pADI. rAtathI mAMDIne yazobhadrAnI jamaNI AMkha pharakatI rahI hatI ane enA manamAM azubhanI zaMkA thayA karatI hatI, paNa e atya ta vicakSaNa pAtivatyanI mUrti maheThethI eka akSara bolI. zakI nahi athavA kAI sUcavana paNa ApI zakI nahi. enA mana para ane mukha para dekhAtI zokanI chAyA pati paradeza jAya tyAre strIemA svAbhAvika hoya ema dhArI kaMDarIka to javAnI haizamAM vadhAre pUchavAnuM paNa vIsarI gayuM ane AMkhamAM zrAvaNa bhAdara varasAvatI patnIne sahaja bhAvabharI dRSTinI aMjali ApI cAlato thayo.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 11 : " irSAgni ane AkSepa paNa vada ekamane roja kaMDarIke lazkara sAthe kUca karI. ene " moTAbhAI mahArAjA puMDarIkane maLavAne samaya paNa na maLe. enA manamAM moTuM kAma karI nAmanA meLavavAnI tamannA lAgI hatI. eNe lakara keTaluM che e jANyuM ane aMdara paNa keNa AvyuM che, kevI taiyArI che, hathiyAre kevAM keTalAM ane kaI sthitimAM che tene saheja aMdAja paNa jANI lIdhuM ane lazkaranA paDAva ThAma ThAma thatAM AgaLa vadhavA sAthe pote paNa tene mokhare rahI kuca karavA lAge. ene te lazkaranI dhamAlama, nAnA moTA hukama karavAmAM ane dararoja AgaLa vadhavAnI goThavaNemAM bIjuM kAMI yAda paNa AvatuM nahi ane pote larAnA uparI tarIke AgaLa vadhoM hato. lazkara sAthe kUca karavAne ene A pahelo ja prasaMga hato, paNa ene sAre nasIbe ene madada karanAra be nAnA nAnA senApatio tenI sAthe hatA. lazkaranI aMdara jANabhedu mANaso paNa rAkhavA paDe che aMdara aMdara paraspara meLa besADo paDe che ane emA jarA paNa maMdatA hoya
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Igni ane AkSepa 145 te jarUra vakhate ane TAMkaNe, lazkara eka dIlathI kAma karI zakatuM nathI eTalA mATe eka lahiyA mANasoe sAthe rahIne sarva sAmAnya " sAdhyane pahoMcavA eka dhAruM kAma karavAnI jarUra rahe che. kUca karatA be traNa vakhata samAcAra maLyA ke harajI nAmane hajUriyA je mahArAjAnA hukamethI lazkaranI sAthe Avyo hato te kai bhedI kAma karI rahyo hato. hajUriyAne kAMI khAsa lazkarI tAlIma maLelI nahotI ane AvA sarahada paranA mAmalAmAM te muddAma tAlImavALA lazkarInI jarUra hatI. AvA bIna lazkarI mANasanuM lazkara sAthe kAma nahi, lazkaranI khAvApIvAnI sU* besavAnI ane pagapALA musApharI karavAnI rIta ja judA prakAranI hoya che. hajUriyo bIna lazkarI hAI lazkara sAthe ekameka thavI ghaDAyelo paNa naheAta ane lazkara sAthe ene meLa paNa besato nahoto. e vAraMvAra ka DarIkanA paDAva pAse ATA khAya, artha vagaranA tenA saMbaMdhamAM savAle pUche ane jAte vAcALa hAI nakAmA gulabAMgo uDAvyA kare e vAta lazkarI najare kharAba lAgatI hatI. keDarIka pAse enA saMbaMdhamAM rAva pahecI kaMDarIke ene ekAda vakhata potAnI pAse bolAvyo, paNa eNe bhaLatA uttara ApyA. e mahArAjAne khAsa hajUriyo hato ane mahArAjAnI AjJAthI lazkara sAthe Avato hato ema e jAhera karyuM eTale koI ene satAvatA nahi, paNa lazkarI sattAvALA enI dareka hIlacAla upara dekharekha rAkhatA hatA. daramyAnamAM sAketapuramAM eka be aNuIcchavA joga ghaTanA banI gaI. mahArAjAe dhULeTI (phA va. 1) ne roja to kaI hIlacAla na karI. bIjanI rAtre potAnA hajUriyA rAvajIne yazobhadrA pAse mokalyo. hIrajI hajUriyo te lazkaramAM gayo hato tenI sAthe A bIje hajUriyo hato yazabhadrAe rAjA sabadhI vAta karavA nA pADI.
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 dAkSiNyanidhi sulaTa rAvajIe khUba sAro Ave, kaMDarIkana ane tene have meLe thavAno nathI tyAM sudhI DAro dIdho ane na bolavAnA vacana saMbhaLAvyAM. cazabhadrAe kazo javAba na Ape, paNa tene cAlyo javA jaNAvyuM ane sAme ka DarIkana paTacitra hatuM tene page lAgI. rAvajI samajyo ke -jyA sudhI ke DarIkano piMDa beTho che tyA sudhI A bAI puDarIkanI pata karaze nahi. eNe AvI mahArAjAne nivedana karyuM. mahArAjanI mu jhavaNa vadhatI cAlI. ene thayuM ke haju pAMca daza dahADA jaze eTale yazobhadrA pitAnI thai jaze. prANu jayAre chelle pATale bese che tyAre bhAna ke viveka bhUlI jAya che, e potAnI vAta siddha karavA sarva prayAsa kare che ane aneka agavaDo vacce paNa ati duniyAnI sarva cIjo, kudarata ke mANaso pitAne anukULa thaI jaze ane potAnuM kAma thaI Avaze ema dhArI le che. AzA e amara cIja che ane sAcI khetI AzAnA tAMtaNa para mANasa avalabana le che ane pachI te te AzAspada vastune kendramAM rAkhI tenA karatA aneka nA eka pachI eka nAce che ane e rIte divasa upara divasa gALe che, paN AzA mUkato nathI. rAvajI hajAriyAe mahArAjA pAse vAta karI tyAre rAjAnI AzAmAM UlaTo vadhAre thayo. je AkaruM rUpa yazobhadrAe hIrajI pAse ane potAnI rUbarU lIdhuM hatuM ane je gusso dekhADo hato temAM te ghaNI DhIlI thaI gaI che ema eNe dhArI lIdhuM ane have thoDA divasamAM pitAnI mana kAmanA jarUra pUrI thaze enI AzA tene bahANuM. daramyAna sAketapuramA vAta cAlavA mADI rAjAnA mANase yazobhadrAne tyAM ATA khAya che, rAjA pote paNa tyAM jAya che ane badhe goTALA thaI gayA che evA samAcAra gAmamAM prasaravA lAgyA. lekTo to manamAthI upajAvI nIpajAvIne vAto vadhAratA jAya che ane temAM AvI halakI vAto to bahu josathI ane tAbaDatoba phelAya che eTale
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ irSAgni ane AkSepa 147 ta vadhavA lAgI, vikRta thatI cAlI ane aneka navA navA AkAra dhAraNa karavA lAgI. mahArANuM yazodharAne A vAtanA samAcAra maLyA. eNe tapAsa karavA mAMDI. enI priyaMvadA dAsI ekAda vakhata koI goTALuM bolI gaI. e halakI jAtanI dAsInA peTamAM vAta aMte chabI nahi. eTale cazeAdharAnI jijJAsAne pAra rahyo nahi. janma divasathI mAMDIne Aja sudhInA mahArAjAnAM vartanane tene khulAso maLI gayo. AvI vAta strIo turata mAnI le che. ane strIne jyAre pitAne pati tAne svAdhIna nathI ema lAge che ane parastrI tenA sahavAsamAM che evI za kA paDe che tyAre ene pArakI strI upara khUba TheSa jAgI UThe che. e to ema ja samaje che pitAnI sarva hakaka svAdhInanI cIja para anyano zo adhikAra che. ene potAnA pati upara kheda thAya tenA karatA tenA premapAtra upara TheSa vadhAre paDato thaI jAya che ane jANe e parakI strI potAnA pradezamAM AvI trAsa karI rahI che e misAle e kAma le che emAM potAnA patine keTalo doSa che e vicAratI nathI, emAM haju kaI saMbadha thayo che ke mAtra vAtaja che e vAtane e gaNakAra nathI, ene te prema mAM potAne harIpha jAgyo che eTalI vAtaja basa thaI paDe che ane pachI te harIpha tarapha duzmanAvaTa UbhI kare che. devI yazodharAne paNa Ama ja thayu. eNe UDatI vAta mAnI lIdhI. janma divasanA yazobhadrAnA garabAnA kAraNe tenA taraphano rAjAne rIjhavavAno prayatna ja gaNI lIdhuM ane pachI te potAnI aneka cIjo ochI thaI che, potAnA hAra ane hIrAbaMgaDIo mahelamAMthI bahAra gayela che evI bAbate thazebhadrAne Ageja che ema teNe dhArI lIdhuM. vaLI eNe vicAryuM ke yazobhadrAe phAgaNa vada dhULeTI) no garabA
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanoMdha kSullaka mahAtsava rada karyo temAM ane tyAra pachI DhoMga karI bahAra na nIkaLa vAstuM paNu mahArAjA sAthe maLavAnA ja muddo che. ene yeAbhadrAnI dareka hIlacAla athavA hIlacAlanI gerahAjarImAM rAjA sAthene saMbaMdha ene lAgavA mAMDayA ane e atha mAM e pratyeka vAta vAMcavA saDI tyAre enu Akhu` vAtAvaraNu irSAthI bharAi gayuM. 148 pachI te! yaze|bhadrAnI kAMkha vAta Ave eTale ene atha rAjA ane tenA rAma dhane a Mgeja thAya. e khAya te enA pati paradeza gayA che tyAre ene khAvAnuM kema sUjhe che evA savAla pUchAya ane tenA saMbaMdhamAM kalpanA cAle ane e na khAya teH sahArAjA enI pAse jai zakatA nathI eTale ene vyAkuLatA thAya che tethI ete lASaNe caDhI che ema dhAre. yobhadrAnA dIlamAM tA AI nahAtuM, paNa enI pratyeka vAta vipa ke UlaTA AkAramAM rANI yazeAdharAte dekhAvA lAgI ane enA dAsadAsIe e dveSAgni ane rvAgnine khUba cetAvatAM ane sadAratAM gayAM. pANI jyAre irSAne raste caDhe che tyAre e sa viveka bhUlI jAya che, enAmAM eka jAtanu ghelApaNuM AvI jAya che ane pachI teA e sAmAnI pratyeka hIlacAla para cekI rAkhe che, tenA badhAM kAve tevA atha kare che. ekAda vakhata mahArAjA pAse paNa vAtamAM mahArANI melI gaSTa ane ADakatarI rIte yoAbhadrA nAma tarapha bhukA paNa karyA enA khyAlamAM paNa na rahyu ke rAjAe tA tene paraNI zake che ane phAve teTalIne a ga tarIke besADI zake che. rAjane enA tarapha upara uparanA sadbhAva hatA te puSu eDreza thavA lAgye ane A rIte divasa upara divasa javA lAgyA eka divasa yAbhadrA ane yoAlarAnI dAsIe vacce bhAre kheAlAcAlI thai gai. mAM nAte lagabhaga gaNa vada 10ne rAja khatI, devI sarodharAnI dAsIe bhadrAne rAnanI rakhAta' tarIke varNavI te ene mATe chinALa ane TaphUla je, gaNavaTatA zabda vAparyo, ',
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ IjIri ane AkSepa 148 yazobhadrAe sudhI pahoMza. badhI vAta ja vAtanI hakIkata mahArANuM ane devI yazobhadrA sudhI pahoMcI. enI vAta zaheramAM paNa pahoMcI gaI. yazela dvAe AvI vagara pAyAnI pitA saMbaMdhI vAta jANI tyAre ene pArAvAra kheda co. mahArANI - jAte tenA mahelamAM AvyA ane atyAra sudhI jene pitAnI sagI bahena gaNatA hatA tene na bolavAnuM bAlI saMbhaLAvavA lAgyA. zAMta yazobhadrA eka akSara UMce avAje bolI nahi. ene prANu karmavaza thaI kevA cALA kare che enuM nATaka jevAtuM hoya evo A tamAso lAge. enA manabhAva eNe prakaTa karyA nahi eTale -- mahArANIe dhArI lIdhuM ke e jarUra doSita che. je ema na hoya te e kAMI sukhethI vadhe te le ema eNe potAnI kalpanA pramANe dalIla karI. iSamAMthI ene krodha thayo, pachI to yazobhadrAne sAta peDhInI sabhaLAvI, enA bApa dAdAnAM gANuM gAya ane evAne peTe janme te kayAthI khAnadAna hoya evAM evAM phaTANuM sabhaLAvyAM. sukhaparane raMga palaTAvI dIdhA sivAya yazobhadrAe sarva sAMbhaLI zi, pite kaI paNa bolI nahi eTale devI yazodharA vadhAre uzkerAyA. ene yazobhadrAnI cUpakIdImAM pitAnA AkSepone svIkAra lAge. eNe yazobhadrA sAthe vera jAhera karyuM ane babaDatI babaDatI pitAne mahele pAchI pharI A vAta zaheramAM aneka AkAramAM phelANI. - ke AvI nabaLI vAta sAMbhaLavA taiyAra hoya che ane temA atizakti karI AgaLa vadhAravA vadhAre taiyAra hoya che eTale gAmamAM te uMjA prakAranI vAta cAlavA lAgI.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMDarAMkanuM bhedI avasAna ema kAgaNa vada 14ne roja khAsa khepIA mAraphata sAta pura rAjadarabAramAM samAcAra AvyA yuvarAja kaMDarIkanuM avasAna sarahada para thayuM che. rAjamahelamAM enI kANa maDANI. rAjarAti pramANe gAmamAM be divasane aAje pALavAmAM AvyA, sAta divasano zoka pALavAno TharAva thA, nagaranI strIo ane nagarajanoe kANu karAvI ane te dezanA rivAja pramANe uttara kriyA vidhi patya. rAjAnA mukhapara dekhAvamAM viSAda hato, paNa pitAne sage bhAI maraNa pAme tyAre je kheda che jee teTalo dekhAto nahato ane gADhatA to jANe kAI ja na hoya ema lAgatuM hatuM. avasAnanuM TAraNa koI ja nAgA Avyu nahi mAtra avasAna thayuM che eTalA ja samAcAra AvyA eTale temAM aneka vAto cAlavA mAMDI, kaI kahe purI mahArAja devI haze bhadrAne potAnI karavA kaMDarIka kAsaLa kAvya; keI kahe kaMDarIka aDadhe gADA jevo hato te
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMDarIkanuM bhedI avasAna khAi eLagatAM cAdara gabaDI paDayA ane mAthuM phUTatAM marI gaye; kAI kahe mahArAjA ane yazelAnA sabadhanA samAcAra kaMDarIkane maLatAM eNe jhera pIne ApadhAta karyAM; kAi kahe ane paradezanu pANI sannu nahi, ene trideSa ane jhADA thaI gayA ane e lavatA lavata marI gaye|. aneka vAta thaI, paNa kharI rIte zA kAraNe ane kevI rIte maraNa thayu tenA pAkA samAcAra lAne maLyA nahi. paNa lazkaramAMthI kAI pAchu Ave te pahelAM A badhI vAtA aneka mukhe aneka vicitra AkAramAM sArA sAatapuramA cAlatI thai gai. 153 www yazeAbhadrAne te| Abha kATI gayeA. e teA sarva prakAre AzAthI bharelI hatI, hajI to UgIne UbhI thatI hatI ane duniyAnA aneka kuMDa enA manamAM hatA. bharajuvAnImA ene vaidhavya prApta thayuM ane cAre tarapha dakhkhanI jvALA saLagatI rahI eTale enAM du:khamA dhaNA vadhAre| thaye|. mahArANI yazeAdharAe mAtra leAka rItie snAna karyuM, paNu aMgata dilAsA ApavA yazAlA pAse AvyA paNa nahi. trIje divase ene bhAI peAtAnA rasAlA sAthe dilAse AvI gaye, pa ene peAtAnI bahena tarapha khAsa lAgaNI hatI nahi, eTale ete mAtra sasAra vahevAra jALavI cAlyA gayeA. yazAbhadrAne avazya du.kha thayuM, enI sa` mananI manamAM rahI gaI. enA pati, vidAya thatI vakhate savAre jamyA paNa nahi ane peAtAnA hAthanuM pAna paNuM jatA jatAM laI zakayA nahi e vAta sa'bhArI saMbhArIeteA evI rahe ane eTale kheda kare ke enuM vana thAya nahi. peAtAnA lagabhaga eka varSa daramyAnanA aneka nAnA meTika prasage| enA mAnasa para Ave, ene mana phaMDarIka te| deva hatA ane avasAna pachI kharekhara devamUrti anI gayA. paNa yazeAbhadrA paddhatisara raDavAmAM mAnatI naheAta ApaNI strIo mhe vALe ke chAjiyA le tevI vAtathI e dUra rahI. e vAtane paNa khATA a leAkAe karyo. ane khAsa karIne godharA
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 dAkSiNyanidhi yuvaka - ------- - - rANue to vAta calAvI ke yazobhadAne manathI te mANasa mayuM nathI, paNa mAtra lAkaDuM bhAgya che. AvI rIte koI jatanA khAsa banAva vagara kaMDarIkana avasTAna jAhera thayuM ane loko to e vAtane vIsaravA paNa lAgyA. e paNa devI yazobhadrAne te koI vAtanI kaLa paDe nahi, ene kharI vAta kahenAra paNa haju sudhI koI maLyuM nahotuM. sAketapuratu rAjya moTuM hatuM. sarahada parathI turatamAM kaI pAchuM ApyuM nahotuM ane te vakhate javA AvavAnA ke samAcAra meLavavAnA sAdhano ghaNAM syadita hatA eTale kaI tArikhe keTalA vAge kayA kAraNe ka DarIkanuM avasAna thayuM, te maratI vakhate kAMI bolyA ke nahi evI koIpaNa vigata turatamAM sapaDI nahi. kaMDarIkanA avasAna aMgenI aneka vAte A rIte aNa ukelAyalI rahI. sarahada-sImADA parathI samAcAra AvavAnI dareka AzA rAkhatA hatA ane daramyAna manamAM Ave tevA taddana banAvaTI gulabAne gAmamAM UDatAM hatAM. emAM paNa strI varge to A vakhate hada karI dIdhI ane keTalIka bAbatamAM to mAjA paNuM mUkI dIdhI. sAmAnya ukita che ke "jisa ghara bahata vadhAmaNAM Usa ghara mATI pika, e kahevatamAM bhAre rahasya che. je mANasane tyA sara avasara aneka mANase vadhAmaNI khAvA AvatA hoya, tene tyA avasAnanI pika paDe tyAre te paNa ghaNuM moTI hoya; je mANasanI AbarU khUba caDhelI ke vadhelI hoya, te jayAre temA pAcho paDe tyAre tenA nAma para cUMthaNa paNa ghaNuM thAya; je mANasa kAI sAruM kAma kare tyAre tene AbhanaMdana ApavA meTA jalasA thAya te mANasanI nabaLI vAta bane tyAre tenA varALA paNa meTAja thAya. duniyA dAraMgI che, ene raMgapalaTAtA vAra lAgatI nathI ane sulaTAne badale UlaTe raMga yAre thaze te kaI kahI zake nahi, paNa raMga badalAya tyAre AgaLanI oLakhANa ke mitro kaI rahetuM nathI khAsa snehI ke gharanA
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ kerIkanuM bheda avasAna 153 mANasa hoya te paNa sarasIA gAvA besI jAya che ane pitAnA snehInI nabaLI vAta paNa eTalAja rasathI kare che. loDhAnI mane nALuM nathI, je sukhe pAna cAvyAM hoya teja sahAe kolasA cAvavAmAM ane saMkoca thato nathI ane raMga pheravavAmA ke abhiprAya uthalAvI -nAkhavAmAM ene jarA paNa saMkeca thato nathI. A sarva vAta yazo"bhadrAnA saMbaMdhamAM banatI jaNAI. ene mAthe aTATanI paDI che ane - bhara juvAnImAM bALalavya ene prApta thayuM che, ene atyAre dilAso ApanAra bALaka paNa nathI ke ene dIkarIe dI rahe tema nathI evI koI vAta na vicAratAM ke ene mATe game tevI vAta uThAvI uThAvIne karavA lAgyA ane keDarIkane te lagabhaga vIsarI ja gayA. atyAre cazebhadrA sahAnubhUtinI pAtra banavAne badale gAma gapATAnuM nimitta banI. " . " zekanI dazA yazabhadrAnA saMbaMdhamAM vadhatI ja cAlI. sAdhAraNa rIve duHkhanuM esiDa dahADA gaNAya che. vakhata jAya tema dukha visAre paDe che ane hakIkata banyA pachI thoDe vakhate te vyaktinI duniyA pAchI dhIme dhIme asala ghareDa tarapha AvatI jAya che, paNa yazabhadrAnA sa ba dhamAM tethI UlaTuM banyuM. eno zoka dahADe -~hADe vadhato gaye ene aneka vicAra AvavA lAgyA, ane pitAnI paristhitine aMge vicAravA lAyaka aneka kAraNo dekhAyA. e kadI rAgaDo tANIne raDI nahi, paNa enAM garama AMsu ane myAna vadana enuM dukha chupAvI zakyA nahi. eNe lagabhaga khorAka tajI dIdho hato, enI pAse gArAnI strIo dilAso ApavA AvatI hatI, tenI sAthe e kazuM bolatI nahI. paNa enA magaja para vyagratA te jarUra dekhAtI hatI. eNe dezanA rivAja pramANe ajiyA karavAnA che evA paddhatisaranA roga segamAM ke dekhADe karavAnA oM vALavAnA che pachADIo khAvAnA vidhimAM jarA paNa enA AvA hatI. eNe
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 dAkSiNyanidhi sulaka - - - - - - - - - - bhAga lIdhe nahi eTale barAMone TIkA karavAnuM kAraNa te ghaNuM maLyuM, paNa e pitAnA nizcayamAM aphara rahI, paNa atyAre ene dizA sUjhatI nahotI, e pitAnA aMtarapaTamAM rahelA zAkane samAvI zakatI nahotI, e pitAnI AgaLa racAyelI bAjInA UMDANamAM praveza karI zakatI nahotI ane aparaMpAra duHkhanA bojA nIce kacarAI gayelI atyAre e hatAza banI bhAre umila banI gaI hatI ene aneka vicAro AvatA hatA, paNa UDI jatA hatA. e potAnuM sana eka vicAra para sthira karI zakatI nahatI. mahArANuM thaze dharAne kaMDarIkana avasAna para UMDI asara na thaI eNe vyavahAra jALavavA zonA vastro paheryo, paNa ene UDe UDe manamAM thayuM ke yazabhadrA khUba chakI gaI hatI, te have ThekANe Avaze. enA manamAM Ie je svarUpa lIdhuM hatuM te vadhAre spaSTa AkAra dhAraNa karavA lAgyuM. yazobhadrAne saubhAgyanA nArA sAthe eno tora UtarI jaze ane eno zaNagAra ane saubhAgya cAlyA jatA enA rU5 ane yauvana narama paDI jaze ane pariNAme enAmAM ghaDapaNa AvI jaze. AvA AvA vicArane pariNAme eNe bhadrA pAse AvIne besavuM joIe ane ene dilAso Apavo joIe tene badale mAtra vyavahAra pUratuM upara uparanuM javuM Avavu eNe rAkhyuM, paNa A darakhAnethI je arerATI thavI joIe tene uga devI yazedharAmAM thaye nahi. ane mahArAjA puMDarIka zI ramatamAM hatA tenI kazI samajaNa paDI nahi leyA game tevI vAta cAle tene bAjue mUkatAM paNa rAjA jevI joIe tevI zakanI chAyA batAvI nahi. atyAre rAjyane juvAna jodha vArasa cAlyo jAya tyAre tyAM te kALo kera vartAvo joIe ane ekano eka sago bhAI jatA rAjamahelamAM to gajaba vartA joIe evI kaI paristhiti tyAM jaNAI nahi. rAjA,
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaMDarIkanuM bhedI avasAna 155 phAgaNa suda AThama pachI je zanazanyAkAra thaI gayA hatA tene badale vadhAre skUrti dekhADavA lAgyA eTale loDhAnA ane amaladAra vargamAM cAlatI ghusapusa vAtane vadhAre puSTi maLavA lAgI. vaLI muddAnI vAta e banI ke kaMDarIkanuM avasAna zA kAraNe thayuM ke tene maMdavADa thayo ke te laDAimAM ghavAI gayo ke zuM banyuM tenI koI vAta lAvavA ke tene tAga levA kazI pravRtti karatuM hoya tema paNa jaNAyuM nahi, ane vRddha maMtrIzvara atyAre AbhA banI gayA. e cAlAka sukAnIne aneka bAtamI maLatI hatI, rAjamahelamAM zuM cAle che tenA samAcAra paNa tene maLatA hatA ane jeke badhI vAtanI mULa bAbata sudhI e pahocyA nahotA, paNa ene manamAM zaMkAo uddabhavI hatI. e dhArata te mahArAjAne samajAvI zakata, kadAca jarUra jaNAta to Thapako paNa ApI zakata ane yogya jaNAta to pote rAjyanI nokarInI javAbadArImAMthI phArega thaI pitAne aNagame paNa vyakta karI zakta; paNa A vakhate e tattvajJAnamAM UMDA UtarI gayA. manuSya svabhAvanI nirbaLatAo keTalI hadasudhI sAmrAjya jamAvI zake che te , vAte enA mana para jora pakaDayuM ane e snehanI asthiratA, premanI pAmaratA, sagapaNanI saMdigdhatA ane jIvananI vicitratAnI vicAraNAmAM eTalA badhA UMDA UtarI gayA che. potAnA kartavyanA bhAnane badale ene tyAgamArga tarapha bhAva thaI gayo. pariNAme e sa sArane - ke amaladArIne choDavAne badale vadhAre mADhatAthI tene coTI paDayA. eTale AvA mahattvanA prasaMge enA jevA dIrdhadarzI vizALa rAjanItina taraphathI dhAraNA kahI zakAya ke AzA rAkhI zakAya evuM eka paNa pagaluM laI zakAyuM nahi. khUbInI ane nedhavA lAyaka vAta to e banI ke A vakhate eNe yazobhadrAnI pAse jaI tene dilAse Apa joIe, tene dhAraNuM ApavI joIe ane tene mArgadarzana
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 dAkSiNyanidhi zulaka karAvI zakyAMthI upara kheMcI kADhavI joIe, tene badale emaNe kAI karyuM nahi, mAtra kharakharAne aMge ekavAra DelIe jaI cAlyA AvyA ane yazobhadrAne ahIM paNa thayA nahi. ene saMsAranI aMnatyatA dekhANuM, bhAI bhAInA nathI evI bhAvanA thaIrAjA kAInA thayA nathI ke thatA nathI e vAta enA manamAM sudaDha thaI, paNa eNe yazobhadrAne aMge keAI sakriya kAma karyuM nahi. e te kaMDarIkanA avasAnane cAlu banatA banAva tarIke gaNI rahyA ane enI bhItaramAM rAjakAraNanA alaTA palaTAnA banAvAnI zakayatA hoya evA che vicAra temane AvyA hoya evuM temanA vartana parathI lAgyuM nahi,
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' 13 4 mAThAM kAmanA harIpha ane suvA upara jAthI tvasa upara divasa cAlyA. caitra mAsane UkaLATa zarU thayo, tapavAnA daniyA zarU thaI gayA, vasaMtane mAthe grISma Rtu AvI, paNa yazabhadrAnA hRdaya parathI be haLa thavAne badale vadhAre ne , vadhAre Akaro thate cAlyo. citra suda ekamane ja navuM varSa bese tyAre e dezamAM meTo mahotsava thato ane leke nUtana varSAbhinaMdana karatA. A varSe rAjyano sAga (zAka) hovAthI sAketapuramAM keI prakAranI ujavaNI thaI nahi Akho divasa sAmAnya prakAranA divasa tarIke pasAra thato dekhAye. rAjadarabAranI sabhA ane navA varSanI savArI thaI nahi, ane yazobhadrAne mahele jo ke tenI pUratI upara uparanI raDAroLa to baMdha ja hatA, paNa te divase ke prakArane banAva banyo nahi. yazabhadrAnA sukhapara zani, Akhe vakhata cAlu nisAsA avAranavAra azrubiMduthI bharAtI Akhe ane dAsadAsIonA dilAsA ripata
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 dakSiNyanidhi zullaka tyAM koI na hatuM. te divase to leke kharakharA mATe paNa na AvyA. e ja svarUpe bIja, trIja, cotha, pAMcama ane chaTha pasAra thaI - gaI. sAta sAta divasanAM vaheNAM vAI gayAM, paNa dezanA sImADA parathI kAMI samAcAra AvyA nahi. lekAmAM sAcI khoTI kalpanAo ane vAto vadhatI rahI, paNa sAcA AdhArabhUta samAcAranA abhAve ke cokkasa nirNaya karI zakyA nahi. citra suda chaThanI sAMje hIrajI hArie lazkaramAthI nAsI bALe, potAne ghera sIdhe gaye. gAmamAM zI vAta cAle che tenI tapAsa karI tyAre tene samajAvyuM ke upara uparanI adariyA vAto cAle che te uparAMta janatAne kaMDarIkanI avasAnane age kAMI samAcAra maLyA nathI ATalI vAta jANe e te sIdho mahArAja pAse gaye, mahArAjAne jaNAvyuM ke kaMDarIkanuM kAsala vaccethI nIkaLI gayuM che. eNe e vAta kema banI tenI vigata jaNAvI nahi. rAjAe tene koI pUchayuM paNa nahi. rAjAnA mana para jarA mAtra zeka te vakhate jaNAyo nahi, * pachI yazobhadrAne Age savAla pUchatAM rAjAe jaNAvyuM ke e - bAbatamAM jarApaNa pheraphAra thayo nathI. atyAre te e sUnamUna paDI che, raDatI nathI ke he pALatI nathI, koinI sAthe bolatI nathI ke kAIne bolAvatI nathI. dilAso ApavA AvanArane moMe thatI nathI ke rAjarivAja pramANe strIsamUhanI vacce AvI rItasara chAjiya letI nathI ke marasiyA jhIlatI nathI, enuM mana keIne ApatI nathI ane koI prakArano vahevAra jALavatI nathI ATalI hakIkata jANyA pachI hajUriyAe vaLI savAla karyo "sAheba ! ApanI have zI IcchA che ?' "are gADA' kuMDarIka mahArAjAe javAba Apyo. atyAre evI vAta te heya kaI jANe to zuM vAre ? atyAre ene mAthe
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAThAM kAmanA harIpha ane muvA upara bhAthI 159 AghAta thayo che tyAre kAMI AvI vAta karavA jA ane te na karavAnuM karI bese to ApaNuM nAka kapAya.' mArA deva !' hajUriye javAba vALya. atyAre vAta tAjI hoya tyAre ja AvA kAma bane ' have e te rADI paravArI, vagaraphIkarI thaI, pUchanAra mAchanAra vagaranI thaI, evI nadhaNuAtIne te atyAre ja pADI devAya. e ghA bhego ghasarake ! huM kAle ene ThekANe laI AvIza' ' rAjAnA manamAM kAmadeva gupata rahyo hato ane jarA dabAI gayo hato te pAcho taravarI UTha. akarAkeranuM maraNa thayeluM hoya, rAjadarabAre dekArA devAI rahyA hoya, ladhIo ane pravAsa methI chAtI phATa phUTatI hoya, AkhuM rAjadarabAra sUna thaI gayuM hoya, navA varSanA mahotsava paNa baMdha thaI gayA hoya, te vakhate jenA manamAM kAmadeva jAge tenI niSpharatAnI to parAkASThA kahevAya ' bhAI jevo bhAI gayo, tene avasAnanA kAraNo, tenI aMtima IcachAo, tenA aMtyeSThi sarakAre ke evI koI bAbatamAM savAlo karavAne badale enI vidhavAne have kaI rIte hAla behAla karavI enI vicAraNAmAM rAjA sAva vivekabhraSTa thaI gayo e potAnuM sthAna, pitAno -darajo ane potAne sagapaNa saMbaMdha neve mUkI yazobhadrAnI -vAtamAM rasa levA lAgyo. AvA hajAriyA jevA halakA mANasa AvI gaMbhIra vAtane keTalo vakhata khAnagI rAkhaze tenI paNa teNe tulanA na karI, AvA halakA mANaso rAjAnA avaguNanI vAta, jAta mAhitIthI kare tyAre loke temAM deTalo rasa le che teno khyAla paNa teNe na karyo ane jANe bhAinuM maraNa e kAMi banAva nathI ema gaNI hajUriyA sAthe eNe khaTapaTa kema calAvavI ane bAkInAM -kArastAno kema pUrA karavA tenI vAta AdarI dIdhI
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 0 dAkSAyanidhi zullaka hajUriye kahyuM "mahArAja ! Apa ciMtA na kare, AvatI kAle sAtamanI rAtre huM yazobhadrAnI pAse jaIza. divase te gAmanAM loke kharakharo karavA Ave eTale ekAta vAta nahi thAya. sAtamanI rAtre kAma sIdhuM thaI jaze. have mane mArA manamAM zaka nathI.' rAjAe tene sAvadhAnIthI kAma levA kahyuM. gAmamAM banAsana anasana vAto thavA mAMDI che ane devI yazodharA paNu vAMka bAlavA , mAMDI che eTale khAsa karIne khUba cetIne saMbhALa rAkhavAne rAjAe hajUriyAne bhalAmaNa karI; ane bIjI koI vAta karyA vagara ke kaMDarIkanA maraNa sa badhI vigato jANyA vagara eNe harajI hajUriyAne ati adhama kAma para mokalI dIdhe hajUriyo bhAre balako hato, paNa rAjanItinA adhUro hato. e mahArAjA pAsethI bahAra nIkaLyo tyAM ene daravAjA para viTa maLyo. bannene rAjAnI maherabAnI meLavavI hatI eTale bannenA manamAM ema hatuM ke rAjAnuM kAma pate karI ApyuM che ema dekhAya te rAjA pitAnI upara khuzakhuzAla thaI jAya ane pitAnI chavAI TAyama thatuM jAya. yazobhadAne rAjAnI karavAnI bannenI murAda hatI, paNa chatA arasaparasa bane harIpha hatA. vi. hIrajI hajUriyAne ubhA rAkhyA. vAta zarU karatA teNe pUchyuM " yAM bhAI hIrajI ! hamaNAM hamaNuM kema dekhAto nathI ? " hariye javAbamAM kahyuM "kema tane khabara nathI, huM to sImADA para gayA hatA." riTa pAko hana. ene manamAM thayuM ke hajUribanI batamAM mAM uDAnuM che. eTale eNe vAta karAvavA pUcha* " are te to bhAre karI ? tane tyA mA rAjae meka . je have lazkarI kAmamA dariyA jAya che - te sAje jaLyuM che tyAre tyA to tuM mArI lADa 3mA da , " pachI batamAM RAna e
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAThAM kAmanA harIphe ane muvA upara bhAthI - - - - hajUriyAne potAnI jAta uparanA AkSepa kharAba lAgyA ene thayuM ke viTa eto jAte kAma karI zakI nathI, ane rAjAne hetuM paNa dekhADI zakato nathI ane vaLI pAcho potAnI tarapha AkSepa kare che eTale javAbamAM bole che je bhAI viTa ! eto maradanAM kAma che. tuM na phAvyo ane chatAM ATalI vAyaDAI kare che. paNa baccA ! yAda rAkhaje ke huM te devIne mahArAjAne caraNe pagAsatI ane page lAgatI na karuM to mAruM nAma hIrajI nahi ! tuM to khAlI jakha cAre che! viTane vAtamAM rasa paDayo "hIrajI" jene ! ApaNe to jUnA dostadAra rahyA. jarA sAthe rahIne karIe te kAmamAM sahelAI Avaze. Akho lADavo ekalA khAvA karatAM bhAgamAM rahIza to rAjA pAse inAma apAvIza. bAla, kabUla che?" have InAma apAvanAra tu te keNu?" have hajUriyo vAyare caDho ane potAnI kamaakkalanuM pradarzana karatAM lAvI gayo. "tArA baddha kArastAna huM jANuM chuM. eka divasa tane ughADA pADIza tyAre tAre lokeAmAM ho batAvavuM paNa bhAre thaI paDaze. kAma AvaDe nahi ane karavA jAya, pachI khattA khAya tyAre mAthuM caMcavALe-evA tArA jevA doDhaDAhyAoe to mahArAjanuM nAma bagADayuM che. kAma kAjano nahi, rastAnI AvaData nahi ane AvAM kAmamAM paDI jAte herAna thAya che ane bIjAne herAna kare che ane rAjAnI vagovaNI karAve che ! mArI salAha mAnatA ho to ghera besI bhagavAnanuM bhajana kara ke chokarAM ramADa!" " alyA golA ' tu to bahu phATI gayo lAge che. AvI AvI meTI vAto karavAno dhaMdho kayArathI mAMDa-i rAjAne varadhI pahecADavAnA dhadhAmAMthI mArA jevA amaladAranuM apamAna karatAM ane
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 dAkSiNyanidhi zullaka , - - - - - - - - - - - -- - - selaha ApatA kayArA zIkhe? mane ghera besavAnuM kahenAra tuM kezu? jarA gaDabaDa karIza to mahArAjAne kahI tane peDe ApavAnuM sUcavI daiza. jarA potAnuM sthAna vicArIne bela, nAne mADha meTI DakAso mAratAM lAjate nathI ?" Avo laMbANa javAba vire Apyo ane pitAne UdhaDe lIdhe eTale hajUriye jarA gussAmAM AvI gayo ane pachI bhaDabhaDache. mArA amaladAra sAheba! rAjA sAhebane gAma AkhAmAM vagAvyA, maDaLImAM besI vAta karI ane eka eka pApaDa paNa bhAga zakayA nahi' A maradanA kAma tame na karI zake ! amaladArIne kepha utArI nAkho !' vi. javAbamAM kahyuM " jarA vicArIne bola. te zuM moTuM kAma karyuM che? jAtano adaka rahyo eTale kAMI pAsaLI casakI che? lavAre zene kare che? zI moTI dhADa mArI nAkhI che ke Ama jema tema phATa phATayuM bele che? cIThThInA cAkarane mahArAjAe phaTavI : phaTavIne nakAmuM potAnuM nAma bagADayuM che !" have hajUriyo caDhI gaye "mArA moTA sAheba! tame dhakelA khAdhA ane chevaTe javAba ApavA mahaoNtuM paNa batAvI zakyA nathI ane chatAM Aje mane dabaDAvavA AvyA che ? tame mahArAjAnuM zuM kAma ukALI ApyuM che te mahArAjA jANe che ! khAlI catarAjI mUkI de ane ghera sIdhA." te teM zuM kAma karI ApyuM? Aje kaI dArU bArU pIdho che ke peTamAM vAyare caDhI TheTha mAyA sudhI game che? mALA A vasavAyA to AjakAla bhAre phATI gayA che ' te, dIkarA mArA! A rIta rAkhIza te hajaranI chelI bhUlI jaiza ane pachI asalanA kUpana Azare levo haze." vi. paNa ene vadhAre gIta
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAThAM kAmanA harIpha ane suvA upara bhAthI 163 , hariye chIcharA manano hato. viTanI jema rAjanItino jANakAra nahoto. rAjAnI eke vAta bahAra paDe te tenA pariNAma kevAM Akara Ave tenI kalpanA karI zake teTalI tAkAtavALo nahato. ane viTa ene caDhAvyo eTale e magaja para kAbU khAI beTho ane bhakhaLI-lI gaye "ATalI patarAjI tame zenI kare che? je lazkaramAM jaI yuvarAjanuM kAsaLa kADhI AvyA hota ke -mahArAjAne rasto sApha karI Apyo hota to A tamArA patarAjI paNano kAI artha gaNuta khAlI mane dhamakI ApI potAnA namAlA paNAne praphaTa na kare " - viTa samajI gaye. ene kaMDarIkanA maraNa pAchaLa bheda lAgyo, eNe tyAra pachI yuktisara pUchavA mADayuM. paNa have hIrajI enI gata samajI gaye, eNe vAta uDAvavA mADI, paNa yuvarAjanA maraNa pAchaLa bheda hato ane temAM mahArAjAne hAtha hatA te vAta ughADI paDI gaI. - hIrajI jarA khasiyANo paDI gayo. paNa jAte halako hato eTale emAM zuM thaI gayuM ema manane vALavA lAge. viTa jevA gAmanI keAI jevA je kaMI vAtanI pAchaLa paDe ane gAmamAM vAta phelAve to emAM potAnuM mana thAya ane rAjAnI gera AbarU thAya te A ochI akkalanA mAnavInA khyAlamAM na rahyuM. eka bIjA para AkSepa karatA ane ThekANA vagaranI vAto karatA A te vadhAre caDabhaDIne viTa ane hajUriye jUdA paDayA ene judA paDatI vakhate arasparasa dAta kacakacAvyA ane sAmasAmuM vira vasAvyuM.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 14 aphavAone rAphaDe hariye musApharInA thAMka rAtre te sUI ga. vAtanI utAvaLamAM pote viTa jevA vAsuDiyA mANasa pAse vAta jaNAvI dIdhI che e vAtane ene jarA jarA pazcAtApa paNa thaze. paNa enI rIta pramANe e vAtane visarI gaye. sAtama (caitra) nI savAre UThayA tyArathI yazobhadrA sAthe pote kevI rIte vAta karaze, tene kema kesalAvI, jarUra paDaze te tene kevI rIte dhamakAvaze, enA vicAramAM e pAsA goThavavA mA. pite sAtapuranI bahAra gayo hato e vAta gAmamAM jaNAI gaI hatI, paNa kaMDarIkanA avasAna pAchaLa daI bheda hato ke temAM tene ( hajUriyAne) kAMI hAtha hato ke tenI pAchaLa bIjA keAInA preraNA hatI e vAta haju zaheramAM jaNAI nahotI, paNa kAle rAtre viTathI peje jude paDayo tyAra pachI viTe pitAnI maMDaLImAM e vAta karI hatI ane savAra thatA sudhImAM te vATe ane ghATe, zerImAM ane eka mA, pANu zeraDe ane devamaMdirane mArge e vAta cAlu thaI gaI hatI ane te vAtamAM hajuriyAnuM nAma
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ - aphavAone rApha 165 ughADI rIte devAtuM hatuM ane mahArAjAnI najara thazabhadrA devI tarapha pharI che ane rAjyamAM moTI uthalapAthala thavAnI che evI vAta prasaravA mAMDI hatI. bapora sudhImAM to AkhA gAmamAM hakIkta mAmazAhI vAtane eka viSaya thaI paDI ane pachI to enA upara mate abhiprAyo tarkavitarko ane cUMthaNa thatAM cAlyAM. keI kahe kaMDarIka ja ghelo hato ke Ama sarahada para cAlyo gayo. enA khorAkamAM jhera ApavAmAM AvyuM hatuM evI vAta koIe -calAvI, enA rahevAnI chAvaNane Aga lAgI ane keIe ene bALI mUke evI vAta paNa koIe calAvI, e gheADA parathI paDI -ga emA kAine hAtha hate evI paNa vAta cAlI. rAjAnI najara enI patnI devI yazobhadrA upara che ane saMtalasa karI rAjAeja ene ghATa ghaDAvI nAkhyo che evI paNa vAta cAlI. A pramANe - sAcI khoTI ane bhaLatI aneka vAto cAlavA lAgI. paNa kaMDarI kanA maraNamAM kAMI gUDhatA che, enI pAchaLa nAnuM ke moTuM kAvatarU -che ane emAM rAjamahelanI a daranI gAdI ramato che evuM janatAne lAgyuM. emAM hajAriyAnA halakaTa svabhAve vadhAre phALo Ape, gAmanA lemAthI pArakI paMcAta karanArA koIka hajUriyAne ghera UpaDyA. atyAre bhAIzrI to rAta mATe tarakIbe gaThavI rahyA hatA. gAma lokone khabara paDI ke hajUri mahArAjAnA mokalavAthI sImADA para laskara sAthe gayeA hato. hajUriyAne sIdhA savAla karatA eNe javAbamAM goTA vALyA eTale gAmalekane chyuM ke jarUra dALamAM kAMIka kALuM - che. vAta phelAvavA mAMDI kaMDarIka kema maraNa pAme tenI gAmamAM kAMI vigata AvI nahotI eTale lekIne vAta karavAnuM phAvatuM thai ne gayuM ane bapora sudhImAM te ghera ghera vAta cAvavA lAgI. bapore
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 166 dAkSiNyanidhi zullaka hajUriyo bajAramAM nIkaLyo tyAre loke tenI sAmuM AMgaLI cIMdhavA maMDI gayA. te vakhate hajUriye jANyuM ke kaMDarIkanA caraNanI AsapAsa. gAmamAM aneka sAcI khoTI vAta cAlI rahI che. ane pachI gAmaloka jyAre rAjakathA karavA mAge che tyAre kAMI maryAdA rahetI nathI. joke te manamAM Ave tevA tukkA uDAve che ane eka bIjAnI pAse evA rasathI vAta kare che ke jANe pote ja A rahasyabheda pAmI gayA hAya. Akho divasa kaMDarITanA marabhunI vAta ane devI thazabhadrAnI sAthe rAjAne aNachavAjoga saMbaMdha. ane tene lagatI aneka aphavAo cAlavA lAgI. lee mahArAjAnA janmadivasane roja yazobhadrAe levarAvelA. rAsaDA paNa rAjAne khuza karavA lIdhA hatA evI evI vAto calAvI. e rUpALI rANuM AvI tyArathI devI yazodharAne mahArAjA bolAvatA paNa nathI evI e vAte thaI. chellA thoDA divasothI mahArAjA rAjyanA keIi kAmamAM bhAga letA nathI ane Akho vakhata yazabhadrA sAthe lahera uDAve che evI paNa vAta UDI. yazabhadrA mAM vaLAvatI nathI ke strImaMDaLamAM phUTatI nathI ke chAjiyAM letI nathI tene artha paNa e besADayo ke e have nizcita thaI che, ene enA dhaNInA caraNathI kAMI lAgyuM nathI ane ADA kATo nIkaLI gayo che. AvA athI paNa leAe besADI dIdhA. leke AvI vAtamAM khUba rasa le che. keInI nabaLI vAta hoya to jarA paNa tapAsa karyA vagara tene sAcI mAnI bese che, ema sAmAne keTalo gerainsApha thAya che te saMbaMdhano khyAla magajamAMthI kADhI nAkhe che ane dareka mANasa vAtamAM TakakA potAnI kapanAthI umerato jAya che. Akhare vAta nAnI hoya tenuM vatesara thaI jAya che, TAyalAmAMthI itihAsa banI jAya che ane keTalIka vAra to gAma gapATAnA vinAdamAMthI kaMikanA jIva jAya che, kaIkane ghera aNabanA
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ aphavAone rAphaDe 167 vanAM AMdhaNa mukAya che ane keTalIkavAra sapanA kusaMpa thAya che. "jyAM maLe cAra cATalA tyAM bhAge be eTalA evI kahevata strIone lAgu paDe che te mAtra strIonI tarapha aNagame batAvavA chIcharApaNuM che. ekaMdare gapATA mAravAnI bAbatamAM ane vagara tapAse AkSepo karavAmAM ane vAtanI vAyaDAI bAbatamAM purUSavarga paNa strIvargathI jarApaNa ocho Utare tema nathI. bIna , javAbadAra vAto, baratarata TIkAo, vagara AdhAranA mUlyAMkana, vagara pAyAnA bhavADAo, kaddAvagaranA hevAkSepa e eTale strIone adhikAra viSaya che teTaleja purUSone priya viSaya che. emAM taphAvata hoya che te mAtra vakhatane che. evA gapATA hAMkavA mATe strIone phurasada vadhAre pramANamAM maLe che, bAkI phaLadrupapaNAmAM, haLavA mana paNamAM ke bInajavAbadAra vAta calAvavAnA rasamAM ane varga eka bIjAne Takakara mAre tema che. * kaMDarIkanI vAta gAmamAM khUba cAlI. yazAbhadAne aMdara barAbara saMDAvavAmAM AvI, mahArAjA para vagara sAce AkSepa thavA mAMDyA ane hajUriyA jevA halakA mANaso jenI nokarImAM hoya tyAM bIjI sArAvATa paNa zI hoya ema TIkAo abhiprAyo ane mato prakaTa thavA lAgyA. A vAta akasmAta rIte rAjamahelamAM paNa pahoMcI gai. mahArASTranA sAMbhaLavAmAM A vAta AvI tyAre prathama te eNe e vAtane aphavA tarIke hasI kADhI, paNa pachI dAsI priyaMvadAnI pI hIlacAla, praznanA javAba uDAvavAnI cIvaTa ane rAjAne ceDA divasathI pitA tarapha dekhAte abhAva athavA upekSAbhAva ene yAda Avyo, eTale gAmamAM cAlatI vAtanI tapAsa karavI joIe e ene paNa vicAra Avyo. mahArAjAe te turata dAsI priyaMvadAne belAvavA mekalI paNa Aje te khAsa kAme zaheramAM gaI hatI meDI rAte AvavAnI rajA
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 dakSiNayanidhi kSullaka lai pitAne DhAme gaI hatI e vAta yAda AvatAM rAtre tene pUchavAnI manamAM gAMTha vALI. paNa Akho divasa vAta te navA navA AkAramAM AvyAja karI eTale mahArANIne ukaLATa te thayAsa karyo. khUbInI vAta e banI ke AvI vAta cahArANIe te dAbI devI joIe tene badale je Ave tene mahArANI e vAta rasapUrvaka pUchatA thaI gayA ane zaheramAM e saMbaMdhamAM zAMza appA cAle che te sAMbhaLavAne utsukatA batAtA gayA ane gAmamAM te vAta vadhatI ja cAlI, aneka navAM kaThI goThavAtAM gayAM, aneka navA utpanna thatAM gayA ane navA navA prakAranA AkSepa vadhatA gayA. moDI bapora sudhImA to aneka aphavAthI gAma bApta thaI gayuM ane cerene cauTe, hATe ane vATe, eke ane devaDIe A bAbatamAM aneka prakAranA gappAMo cAlu thaI gayAM.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 15 : hAriyA harajInA chellA dAya Q AvA vicitra vAtAvaraNamA sAtamanA divasa pasAra thai rahyo, sAMja paDI, yazeAbhadrA tA AkhA vakhata gamagInImAM paDI rahI hatI, ane khAvAnuM nhAvAnuM ke kapaDAM sarakhAM karavAnuM bhAna naheAtuM. enA sanapura kaMDarIkanA avasAne khUba asara karI hatI teteA udhADI vAta hatI, paNa enA zeAkanA bhAra nIce e evI kacaDAI gaI naheAtI ke e tatra vicAra na karI zake. enA sa`skArI pitAe ene pAnaphUliyANe ucherI hatI, chatAM sAthe ene te vakhatane ceAgya sArI keLavaNI ApI hatI. ene gaNita ane nyAyane abhyAsa khAsa vakhANune pAtra hatA, enuM sAmAnya sAhitya khuba suMdara hatuM. eNe 5McakAvyanA abhyAsa karyAM hatA, ane te uparAMta eNe kathAsAhitya khUba vAMcyuM hatuM, e prakAranA sAhityamAM ene rasa cAlu hatA ane chellAMchellAM teNe bhAvanA; vairAgya ane tattva svarUpanA thA paNu khUba noMcyA hatA. enAmAM sAra| sakAra ekAkAra pAmI gayA hatA
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 dakSiNayaniSi sUkSaka - - hAlamAM te zaMgAra vairAgya taraMgiNI ane vairAgyazataka vAMcatI hatI ane ene bAra bhAvanAnA AMtaramAM UtaravAne bhAre zokha thayo hate. anitya anyatva ane saMsAra bhAvanAnA abhyAsa pachI enAmAM kaMDarIkanA avasAnane zoka sahana karavAnI tAkAta AvI gaI hatI ane tethI e saMskArI rAjakumArI mahephATa raDatI nahotI. tenA AMtaramAM tenI jIvananI asthiratAnI vicAraNuM ane saMsAra svarUpanI vicitratA kAma karI rahyA hatA. e jANatI hatI ke vahelA ke meDA , sarvane javAnuM che, eTale pachI jAya tene mATe zeka karavA karatAM pitAne mATe vicAra karavAnI AvazyaktA vadhAre che, potAnA aMte kevA hAla thaze te para khyAlAta bAMdhavAnI jarUra che ane karmanA acaLa siddhAMtane barAbara samajI tene svIkAravAthI karmabaMdha e che thAya che te mudA para e caDhI gaI hatI. AvI Atmika vicAraNAne aMge te potAnA mAthA para AvI paDelI Aphatane sahana karI zakI hatI. ene lAgaNI nathI evI evI lokomAM vAto thatI hatI. enI pAchaLa A abhyAsa ane vicAraNA hatA ane e sAmAnya janatAne duhya hevAne kAraNe ene mATe kAMIka kAMika beTa khyAla karAvI rahyA hatA. chatAM yazobhadrA mAnavI hatI, yuvAvasthAnA kAThA upara beThelI hatI, saMsAra vahevAranA aneka keDAthI bharelI hatI, rasika hatI ane sAthe sAdhanasaMpanna hatI. eTale AvI aTATanI Aphata AvI paDe tyAre te mAtra AtmajJAna upara utarI jAya eTalI vikAsa pAmelI nahotI, chatAM sAmAnya janatA zAkanA dekhAvo kare, chAjiyAM ke vALe e vAtamAM ene bAhya dekhAva ane dhAdhalaja lAgatAM hatAM. ene eNe tyAga karyo athavA apatA karI, A hakIkatathI lokomAM sAcI khoTI TIkA thatI hatI te vAtane bAjue rAkhatA enA manamAM patinA makathI avAranavAra khUba lAgI AvatuM. e arasA bharI yauvanAnA
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAriyA harajIne cheTalo dAva ,1171 - atyAre bAre bUDI gayA jevuM hoya e vakhate ene lAgaNI na thAya ema te naja bane, paNa e zokamAM DUbI gaI nahotI avAranavAra enA dilane ochuM AvI jatuM hatuM, chatAM e TakI rahI hatI. sAtamanI bapore zaheramAMthI keAI kaI rIo kharakharo karavA AvI temaNe aMdara aMdara gAmamAM cAlatI vAtanA isArA ryA paNa enI pAse vAta karavAnI ke enA saMbaMdhamAM ene maheNuM mAravAnI. keAinI hAma cAlI nahi. pariNAme sAMja sudhI yazobhadrA gAmamAM cAlatI aphavAo sabaMdhI tadana ajANa hatI. sAMjanA sAta vAge hajUriye yazobhadrAnA mahela pAse Avyo ane rajA meLavI detI yazobhadrA samakSa hAjara thayo. atyAre devI yazobhadrA kaI purUSane khAsa maLatA nahotA, paNa A hajUriye deva kaMDarIka saMbaMdhI samAcAra laI Avyo che evI hakIkata pratihArIe kahI eTale tene pitAnI pAse laI AvavAnI paravAnagI ApI. hajAriyAe AvI devIne namana karyA. sAMjane vakhata hato. sUrya asta thavAnI taiyArI hatI. hajUriye vAta zarU karI, "devI! zarIre sArA che ke? Ape have gama ocho karavo joIe." devIe kALI sADI paherI hatI. atya ta svarUpavAna strI kALA sADI pahere yAre ghaNuM vadhAre rUpALI dekhAya che. enA tejasvI ghATilA zarIra upara glAna vadananI vacce paNa enA svarUpane kALA sADIthI vizeSa jhaLATa maLato hato. enA thAkelAM ane jarA cImaLAyelAM lAgatAM leAcanamAMthI enuM yauvana thanaganI rahyuM hatuM. enA zAMta paNa Akramaka rUpe hajUriyA para asara karI ane keTaluMka bolavAnuM e bhUlI paNa gayo. enA pitAnA mana uparano kAbU ocho ca, paNa jAte adhama ane cAritrahIna hato eTale chevaTe bolI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiNyanidhi zullaka - - - - - gA ke kharekhara ! tame te haLavA thaI gayA ane manamAM Ave tema karavAne ane pharavAne lAyaka thaI gayA !' yazobhadrAne hajUriyAnI sAtheno chello prasaMga barAbara yAda hato. e vAtane te haju pUrUM pakhavADiyuM paNa myuM nahotuM, eTale e hajUriyA sAthe vAta karavA paNa IcchatI nahotI, paNa patinA samAcAra ane emanI aMtanI ghaDio saMbaMdhI vigata meLavavAnI lAlace eNe vAta calAvI. pite nIcuM mukha rAkhI belyA, "harajI! tuM sImADe gaye ho ! vacchara sAthe hato ? hAjI ! huM to ghaNe kharo vakhata kaMDarIka mahArAja sAthe ja rahe ane mahArAjAe mane tene mATeja lazkaramAM meka hate." harajIe javAba vALyo. devIe vAta upADI lIdhI " mahArAjAe pote ja tane lazkaramAM mAhite? lazkaramA hajUriyAnuM zuM kAma ? tu to Dro ke laDavA nathI ! " hajUriye ghA karyo "mArA bApadAdAo kadI laDayA nathI ane mane kAmaThA upara tIra caDhAvatAM paNa AvaDatuM nathI. A to tamArA mATe rasto karavA mane mahArAjAe lazkaramAM melyo hato ! ' rANa muddo na samajI zakyo. eNe javAbamAM rahela durAzaya pAra nahi. eNe savAla karyo "te sArA devane zuM vyAdhi thaye? emaNe deha choDatAM kevI irachAo vyakta karI ? teo keTalA divasa | mAMdA rahyA ? emaNe mane yAda karI ke nahi ? emano agni saMskAra rAjabhavane chAje tema thayuM ke nahi ? A sarva vAta mane jAva." are mAMdA zenA ne vAta zI? bhara bhalAmaNa zenI ane yAda karavAnA zenA? eto bhaDAka detAne khalAsa thaI gayA ane tamane - rasto karI Ape. vAta samajyA ke nahiM?" hajUriye vAtane TUMkI karavA goLa goLa vAta karavA mADI
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajUriyA harajIno chelle dAva 173 - - - - - rANIne have jarA zaMkA paDavA mAMDI. e catura hatI. mahArAjAe hajUriyAne khAsa karyo hato te vAta uparathI e thoDuM te pAmI gaI hatI ane mArga karavAnI ane raste karavAnI vAto uparathI vAtamAM goTALo che eTaluM e samajI hatI. vadhAre vAta kaDhAvavA eNe vAtane laMbAvI. " tArI vAtamAM mane kaI samaja paDatI nathI mArU te tane e pUchavuM che ke mArA deve mane maratI vakhata sa bhArI hatI ? emaNe kAMika IcchAo batAvI hatI? emane bhagavAnanuM nAma saMbhaLAvyuM hatuM ? emanA davAdArU upacAsa barAbara thayA hatA? emane maMdavADa, ze hato ? keTalA divasa cAlyo? jarA barAbara sarakhI vAta kara.' devI name te hoziyAra che, cAlAka che, samaju che, ekavAtamAM samajI na gayA ke maMdavADe nahi ane khATaloe nahi, davAe. nahi, ane upacAre nahi, bhara paNa nahi ane bhalAmaNa paNa nahi.. eka taDAke tamAro rasto sApha thaI gayo ane kAma phatteha thaI gayuM. lAMbI vAtane TUMkI karavA kahI dauM ke kAle rAtre mahArAjA tamArI pAse ekalA chaDI savArIe Avaze. meM to rasto karI Ape che. have kAlanI rAtathI tame che ane teo che. ' jarA labANa javAba harajIe Apyo ane pote karelA karAvelAM kAmamAM narI adhamatA hatI eTalI vAta IrAdApUrvaka ughADI pADI. yazobhadrAnuM mukha lAla thaI gayuM. patinA maraNa pAchaLa bheda che eno vasavaso majabUta thaze gayo. e bolI UThI "nIca golA 11 tu A zuM bake che? mArA eka savAlano javAba Apato nathI ane . ADI ADI vAta kare che kAI mArA patidevanA aMtanI paLe saMbaMdhI samAcAra ApIza? tuM te vakhate hAjara hato? temaNe mane kAMI kahevarAvyuM che ?' hIrajI samajyo ke devI kAIka DhIlI paDI che, eTale eNe vAtane . vadhAre cALI.' eNe javAbamAM kahyuM ke "tamArA jevA catura mANasa: nahi.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 dAkSiNyanidhi zullaka te sArAmAM samajI jAya me kahyuM te tame dhyAnamAM na lIdhu, pharI vAra kahI dauM chuM ke kAle rAtre mahArAjA ahIM padhAraze. sALa zaNa gAra sajI taiyAra rahejo ane bAraNuM baMdha karI mANI leje. e sAre dahADe dekhADavA mATe badhI vAta banI banAvI dIdhI che. have lahera kare ane eja mANe. gaI tIthi to jozIe vAMce nahi.' "pApI nIca! mArA eka paNa savAlano javAba Apato nathI ane manamAM Ave tema lAvyA kare che! je sIdhI vAtane javAba nahi - Ape to tAro TAMTiye bhAMgI nAkhIza tuM zuravIra rajapUtANanI zakti samaje che ? haju chevaTa mATe pUchI lauM chuM ke mArA devanI -atima paLo ane IcchAo sabaMdhI vAta karI ane nahi to rasto pakaDa.' hajUriye svabhAve taddana nIca hatA, cAritrabhraSTa hatA, rAjAnI khuzAmata game te prakAre karavAne TevAyelo hato ane satI strIo kevI parAkramI ane vaTavALI hoya che ane tenA tejamAM keTaluM joma hoya che teno khyAla vagarano hoM. anubhavathI e ziyaLabhraSTa ane rakhaDu strIonA saMbaMdhamAM Avela hato ane satI strIo jyAre ame - baLa vApare tyAre keTalI tejasvI thAya che tenI kalpanA vagarane hate. yazobhadrAnA javAbamAM ene bhAre spaSTatA lAgI. paNa mahArAjAne - maLavAnI lAlaca e jatI nahi kare ema e dhArato hato. e have nirAdhAra banI gaI che ane ene vaza karavI e capaTI vagADavAnuM kAma che ema e dhAra hato, eTale jarA DaghAyalA svare eNe chelle - dAva phekayo, "devi ! gAMDA kADha mA, kaMDarIkanI vAta bhUlI jAo, avatAra saphaLa kare, ane kAle rAtre mahArAja padhAre tyAre tenI gAdamAM mANuM le. khAlI jhapATA mArazo to atyAre tamAruM ahIM keI nathI ane baLe jabarIthI mAnavuM te karatAM samajaNa pUrvaka ghaDI - sAcavI levI emAM akkala che. bAkI nA raheze te nIcA paDIne
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ hariyA harajIne chelle dAva kabUla karavu paDaze ane kALanI kahANI rahI jaze. huM jauM chu' ane chellI vinaMti karatA jauM chuM ke muja garIbanuM vacana mAnI DAhyA DamarA thai jo ane badhAne tyAM thAya che tevu karajo. AvI hANuvA mANavAnI taka pharI nahi Ave. kara! thaze ne gAdIe besaze, tame rAjamAtA thaze. mATe avatArane saphaLa karI le ane gAMDA veDA cheDI de. ya have huM rajA lauM chu. akkalavALA che. eTale chellI bhalAmaNa karatA jauM chuM ke khAlI (jetA aTakAvavA heAya te khAjI tamArA hAthamAM che. mahArAjA lIdhI lata cheDe nahi tevA che. ane gANu e jAya ane brahmacArIpaNu e jAya, mane jAya, te vagara akkalanI vAta e pachI tame jANA. ' ATalu e nIce mukhe kheAlI gayA. devI sAme jovAnI enI ttAkAta na rahI. e cAlI gaye| ane mahArAjAne jaNAvI dIdhu ke -AThamanI rAtre emaNe ekalA yaze bhadrAne mahele javu.. badhI pAkI gADhavaNu thai gai che ane kAi vAtane vAdhe nahi Ave,
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ ': 16 ; thazebhAnuM mane maMthana ane palAyana yuvarAja kaMDarIka saMbaMdhI kAMI paNa samAcAra ApyA vagara ane vijJaptirUpe salAha ane pariNAmarUpe dhamakI ApI hajUriye cAlyA a, tyArabAda devI yazobhadrA khUba vicAramAM paDI gayA. ene hIrajInA kathananI aMdara ghaNe bheda lAgyo, ene deva kaMDarInA avasAnanI pAchaLanA paDadAomAM paNa bhAre bheda lAgyo ane hIrajInA kathananI bhItaramAM mahArAjAno hAtha dekhAze. ene manamAM thayuM ke bahArathI saMta sAdhu jevo dekhAto mANasa Indriyavaza pI na karavAnuM karI bese eTale pachI te e pitAnuM sagapaNa ke potAnI pharaja paNa vIsarI jaI bALakanI jema varte, adhama sAdhanono upayoga kare ane AbarU ke pratiSThAnA khyAlane neve mUke ene thayuM ke bhAI jevo sago bhAI jAya te potAthI vayamAM nAne hoya, juvAnajodha hAya, AzAbharyo hoya tyAre vahevAra dRSTie paNa mANasane vairAgya thAya che, kAMI nahi te smazAna vairAgya thAya che, kAMI nahi te smazAna vairAgya thoDA divasa to Take che, mANasa eve vakhate
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazobhadAnuM manomaMthana ane palAyana 177 kAMI tyAga kare che tene badale je kAmAtura mANasa AvAM saMdezA ane kaheNa mokale tenI aMdaranI adhamatA keTalI haze? atyAre mArI bAju bena jevI yAdhArA AvIne bese to paNa mane dukha ochuM lAge, ene badale e paNa upara uparathI be eka vakhata AvI gayA, mane ekalI mUkI cAlyA gayA, eTale e paNa rAjAnI sAthe sAmela nahi hoya to mArA tarapha lAgaNI vagaranA jarUra thaI gayA haze ema jaNAya che. te ane khUda rAjAe te kharekhara gajaba karyo ! haju enA bhAinA aMgArA bujhAyA nathI te vakhate rAjAne AvuM sUje e to sAdhAraNa rIte akkalamA na Utare tevI vAta che. kadAca A hajUriyo pitAnA manathI to nahi Avyo hoya ? rAjA pote AvI vAta Ave vakhate kahevarAve tyAre to bhAre gajaba thaI jAya! paNa Indriya paravaza paDele mANasa zuM zuM kare. hajAriyo pitA mATe AvyA nathI, mATe jarUra rAjAe tene mokalela hovo joie. evA halakI mANasa rAjAnA pAThIMbA vagara ahIM AvavAnI hIMmata karI na ja zake ! mArA to deva gayA ane mAre mAthe AphatanA DhagalA AvI paDayA. atyAre piyara javAnuM paNa mana thAya tema nathI. AvA AvA vicAra karatI hatI tyAM tenI eka vicakSaNa dAsI kAvI, te hamezAM devI yazobhadrA pAse ja rahetI hatI. tene hajUriyAnA AgamananI khabara nahotI. e zaheramAthI cAlI AvatI hatI. eNe yazobhadrA pAse tenA saMbaMdhamAM gAmamAM cAlatI vAto kahI saMbhaLAvI. kaMDarIka mahArAjAnA avasAna pAchaLanI vAta, yahArAjAne yazobhadrA sAtheno saMbaMdha, rAjamahelamAM cAlatAM kArastAne, yazodharA ane mahArAjAno bagaDI gayelo saMbadha ane evI evI gAmamAM cAlatI aneka vAto eNe dezI yazabhadrA pAse kahI. AkhA zaheramAM hAla te eja vAta che ema jaNAvyuM ane kaMDarIka devanA
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi sukSa tA janamArA eLe thai jAya. ane vastutaH have A mahelamAM mAre che pazu zu ? jene mATe A sa` yAsata jamAvI hatI te te mane mUkIne cAlyA gayA ane mAre teA. atyAre kASTane AdhAra paNa nathI huMve A chatrI pala'ga } AyanA, citro ke dhare[e sukhA- - sana ke siMhAsana mAre zA kAmanA che ? A phuvArA ke A hUM.jemAM mAre kAnI sAthe mANavuM che 3 180 AvA AvA e vicAra karatI hatI, vicAranA vamaLamAM vadhAre vadhAre mALAtI hatI ane kAmanI sAthe vAta karavAne vakhata ke meAA paNa nahAtA. dAsI te UMdhamA jhola khAtI hatI tene pa eNe sUi javA meAkalI ApI. pachI taddana ekAMtamAM ene peAtAnI nirAdhAra sthitine vadhAre khyAla te gaye. AvatI kAle sA mahArAjA jAte Ave eTale darakhArIe ke daravAnA te tene page lAgavA maDI jaze, dAsIo haMmatAi jaze ane teve vakhate rAjA peAte jhonI jema peAtAnI upara kUdI paDe te kayA javu' ? kAtI madada mAgavI ! kANu madada karavA Ave? jyAM mahAamAtya jevA paNa TADhI TADhI vAta karI gayA ane joizuM. thai raheze, phIkara ta karaze! ' evA A hIna kriyAhIna sAtra dilAsAnA zabdo kahI gayA tyAM have khIthI zI AzA rAkhavI ! 1 aneka taka vitarko karyo. enA khyAlamAM nabaLAInI eka kalpanA paNa na AvI, paN vikAravaza paDela rAjA game te karI ese tyAre peAtAnA thA hAla thAya tene ja khyAla AvyeA, enA manapura peAtAnA patine nirdoSa cahere taravarI rahyo, enA tarapha bhakti ane bhAva vadhAre sateja thayA ane eka AdhAra jatA akhaLAnI kavI hAlata thai jAya che tene vicAra Ajye. eNe peAtAnA nAkarA, daravAne, dAsadAsInAM citro manapara khaDa karyAM' ane rAjA Ave tyAre temAnA ekapaNa peAtAnI madade Ave
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ cazebhAnuM manomaMthana ane palAyana . 181 tevA nathI, te nirmAlya che ane rAjAnA khuzAmatI che ema tene lAgyuM. jenAthI rakSaNa maLavuM joIe te ja jyAre vIpharI bese tyAre gAmamAM konI magadUra che ke tenI virUddhano pakSa le. te gAmanA mahAjanathI paricita paNa nahotI ane patinA janmadivase keTalAkane -najare joyA hatA, paNa e atyAre pitAne madada karaze ema mAnavAnuM ene kAraNe lAgyuM nahi. jema jema vadhAre vicAra karavA lAgI tema tema potAnI sthiti -ane dazAno tene Akaro AbhAsa paDavA lAgyuM. ene saMbaMdhanI asthiratA, sagapaNanI niSpharatA ane saMsAranI asAratA mana para *taravaravA lAgyAM. enA manapara sa sArabhAvanAe sAmrAjya meLavyu ane barAbara madharAte eNe nizcaya karI nAkhe ke A sthitimAMthI kTavAne eka ja rasto che ane te ahI thI nAsI chUTavAno ja mArga che ane bIjo koI mArga nathI ja. ahIM rahIne ziyaLane jokhamamAM mUkavuM, bhava hArI jaIne jIvanane tuccha thavA devuM tene badale A sthAna ja zA mATe mUkI na devuM? - vadhAre vicAra karavAno samaya nahoto, vAta bahAra paDI jAya te rAjano pratibadha AkarUM ra5 le ane rAjA dhAre to tene phesalAvI dhamakAvI athavA Akhare kedamAM nAkhI pitAne herAna kare ane aMte pitAnuM ziyaLa jokhamAya, tene badale ahIMthI nAsI chUTavAmAM ze vAdhe che? loke game te vAto karaze, paNa lokenI, vAta para AdhAra -ze rAkhavAno che? e to je karIza temAM vAdhA vacakA kADhayA ja karaze, e paDakhe UbhA rahevAnA nathI, paNa sAcI khoTI vAta Avaze to rasa lai temAM vadhAre karI AgaLa dhapAvavAnA che. ATalA vicAra sAthe ja ene potAnuM rU5 yAda AvyuM. pote pitAnA rUpa mATe magarUba nahatI, paNa pite tethI ajANa nahatI, mahArAjA pote paNa eno ja bhAga thaI paDayA che e vAta tenA
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 dAkSiNyanidhi zullAma avasAna pAchaLa ghaNI ramato ramAvyuM che evI cAlatI vAta paNa eNe gAma gapATA tarIke jaNAvI dIdhI. A vAta sAMbhaLI devI yazobhadrA vadhAre muMjhANuM. atyAre ene salAha levAnuM ThekANuM paNa dekhAya nahi. haju sAketapuramAM AvyAne ene pUruM varasa paNa thayuM nahatuM ane pote vidyArasika hovAthI gAmamAM koI sAthe aMgata sa ba dha paNa vadhAryo nahoto. vivekathI le Ave jAya ane dilAso Ape, tevA mANasa pAse mananI vAta na kerAya, ane khAsa salAha meLavavA jevA gAmamAM tenA khAsa saMbaMdhI nahotA. eNe dAsI pAse TrakAmAM hajUriyAnI vAta karI, juriyAnA chellA zabdo kahyA, mahArAjAne pApI nirNaya saMbhalAvyo ane have zuM karavuM tene vicAra karavA mAMDayo. chevI yazobhadrAne vicAra makkama hatA, brahmacarya upara ene khUba zraddhA hatI, AtmanizcayamAM e aDaga hatI paNa atyAre potAnI nirAdhAra sthiti e samajatI hatI. ane gAmanA rAjA jyAre ramADe raste UtarI jAya tyAre tenA mArgamAM pitAne madada karanAra koI nahi maLe e tene mata hatA eTale eNe dAsIne pUchyuM. dAsI vicArazILa hatI. paNa AvA gUMcavaNavALA prasaMgamAM enI buddhi cAlI nahi. eNe chevaTe eka vAta sUjADI. tyAre pUchavA ThekANuM hoya to Ama mahAamAtya tenI najaramAM AvyA. devI te rAtorAta sAta pura choDI cAlyA javAnA mata upara AvI gaI hatI, eNe dArasInI salAha mujaba tene ja mahAamAtyane teDavA mokalyA. mahAamAtya bahu vRddha thayA hatA ane rAtre ghaNuM kharuM bahAra nIkaLatA nahotA. devI yazobhadrAne khAsa jarUrI Agraha thavAne kAraNe te tenA maMdire AvyA. devI yazobhadrA to atyAra sudhI tenI sAthe ughADe mahee kadI belela paNa nahi. mukhamAMthI phUla kare tevI vANImAM teNe sarva vAta kahI dIdhI. mahArAjA pitAne
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazobhadrAnuM manomaMthana ane palAyana 17 maMdire ekavAra AMvI gayA hatA, tyAMthI mAMDIne hajUriye Aje sAMje rAjAne nirNaya saMbhaLAvI gaye te badhI vAta kahI dIdhI. mahAamAtye poteja kaMDarIkane lakaramAM javAne hukama lakhI te upara mahora chApa mArI hatI te vAta tene paNa yAda AvI. zaheramAM cAlatI vAtonI saNasaNATI mahAamAtyane paNa AvI hatI, badhI vAta sAMbhaLI eNe to eTaluM ja kahyuM ke huM kAle savAre mahArAjAne maLIza ane AvA kAmathI be AbarU na thavAne samajAvIza. vAta daramyAna ene yazobhadrAnI makkamatA bhAre AzcaryathI bharapUra lAgI. e sAcI salAha ApanAra pavitra maMtrI hatA, chatAM rAjadarabAramAM te AvA aneka goTALA cAle enA jANakAra hatA. ene A vAtamAM keI bahu navAI na lAgI, paNa yazobhadrAnI makkamatAe enA magaja para tene mATe uttama chApa pADI. bAkI e jamAnAnA khAdhela hAI ene A vAtamAM khAsa ga mIratA na lAgI. maMtrIzvara to dhIrajanI be vAta karI cAlyA gayA. rAtanA nava vAga jeTalo samaya thaI gayo. te vakhate dAsI paNa jhokAM khAvA lAgI. have yazobhadrAne potAnI asahAya dazAne barAbara khyAla Avyo. eNe vicAryuM ke mahAamAtya game teTaluM samajAve paNa Idriyane paravaza paDela prANuM game tevuM apakRtya karI bese, eTale mahAamAtyanA dilAsA para AdhAra rAkhavo beTa che ane rAjA pitAnI samakSa AvyA tyAre tenAM dedAra ane vikArI AMkho ane hajUriyA sAthe teNe kahevarAvela zabdo ene AkharI jAma batAvanAra che. pachI teNe vicAryuM ke, bAre ke rAjA pite amAtyanI salAha avagaNa ahIM jAte Ave to te TANe pitAnuM, kezu? harajInI chellI dhamakInA AkarA zabdo tenA manamAM haju dhamadhamI rahyA hatA. rAjA koI jAtane baLAtkAra kare to AvA bharyAbhAdaryA rAjamahelamAM tenI madade AvanAra kezu? ane te to badhA rAjAne sArUM lagADavA jAya ane unmatta rAjA eka vakhata na karavAnuM karI bese to pitAne
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 dAkSiNyanidhi zulaka. - - - - - - - - - - - - - - khyAla bahAra nahotI ane atyAre te pite rAjyAzrayamAM kaMika rIte salAmata che, paNa bahAra jatAM to tenA para aneka pataMgiyAM AvI paDe tene tene vicAra thayo. A sarva vAtano ullekha karatAM ghaNe vakhata lAge che, paNa ati praviNa capaLa yazobhadrAe AkhI vAta magajamAM goThavI dIdhI dAsInA halakAM kapaDAM paherI lIdhAM, mukhapara traNa ADA lIMTA evI. rIte karI lIdhA ke e kadarUpI dekhAya, trAMsI dekhAva ane bihAmaNI dekhAya. ATalI ghaTanA zarIra pUratI karI, kyAM javuM tenA keI paNa prakAranA nirNaya vagara e rAtre eka vAge UpaDI, enA vezapalaTAmAM e oLakhAya evuM nahotuM. daravAnane kahyuM ke devI mATe davA levA jauM chuM, zaherane daravAje kahyuM ke devI yazobhadrAno saMdezo temanA dUranA sagAne pahocADavA jauM chuM ema kahI e gAma bahAra nIka paDI. pitAnI sAthe mAtra bApe Apela ratnakaMbaLa ane patidevanI dIdhelI-rAjamudrikA laI lIdhAM ane kyAM javuM che tenA ThekANA vagara rAtrInA trIjA pahere yazobhadrA sAketapurathI bahAra nIkaLI paDI. eNe sAketapurane praNAma karyA. eka varSa para kaI AzAe AvI hatI ane bhara madharAte kevA sayogamAM cAlI nIkaLavuM paDe 'che tene khyAla karatI e zahera cheDI AgaLa, cAlI. AvI rIte eno hasathI taiyAra karelo mALo vIMkhAI gayo ane kaDaka rahI gayo hato tene teNe jAte teDI pheDI nAkhe ane pote te mALAmAthI bhAgI chUTI, chaTakI gaI ane AkhA mALAno bhUkko karI nAkhyo. aneka AzAthI bharapUra mAnavajIvanamAthI sarakI gayelI e atyAre LAmAMthI mukta thaI gaI. mALAne lAta mArI ekalI aTulI AgaLa vadhavA lAgI paNa enuM manobaLa jevuM ne tevuM sAbUta hatuM A rIte mahAyanne ane aneka keDAthI bAvele mALo vikhAI gaye
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhAga 3 jo kSullaka ane dAkSiNya zrAvastine mArge devI thaze bhadrA rAtrInA chelle pahere sAketapurane pAdare AvI pahoMcI. jaMgalane mArge AgaLa vadhI. prabhAta thavAne eka pahora jeTalo vakhata hato. te mahela bahAra nIkaLI te pahelAMja caMdra AthamI gayo hato ane AkAzamAM tArA mAtra jhagamagI rahyA hatA ane enA mArga upara Acho prakAza reDI rahyA hatA. AkhA jaMgalamAM nirava zAMti hatI. avAranavAra I pakSI kadAca belatuM hatuM te sivAya manuSyane avAja tyAM saMbhaLAte nahote. mahArANI page cAlatI hatI, pote rAjarANI che eno to eno magajamAM atyAre khyAla ke tora paNa nahote, pitAnA ziyaLanI have rakSA thaze e vAtanI dhIraje enA mAnasamAM saMtoSa pUryo hate. kUtarAnA bhasavAnA avAjanI ene darakAra nahotI. paNuM jema jema te AgaLa vadhatI gaI tema tema have karyA javuM te prazna tenI sanmukha UThavA lAgyuM. prANI ke kAma upADe che tyAre jhaTa karata ne kAma AdarI bese che. paNa kAmanI jhINI vigatene vicAra Avezane
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 dAkSiNanidhi zullaka age karato nathI. devI yazobhadrA cAlI to nIkaLI, paNa kyAM javuM, zuM karavuM, kene Azraya le vagere bAbatane kAMI vicAra karyo na hato. ane kharI rIte ene vicAra karavAno vakhata paNa maLyo nahoto. AThamanI saje mahArAjA potAnA ziyaLano bhaMga karI pitAne beAbarU karaze e bhayamAM eNe nAsI chUTavAne mAga svIkArI lIdho hato.. nagara bahAra eka kesa sudhI to e emane ema cAlI gaI, pachI eka udhADA cogAnamAM meTI zilApara beThI. svaccha AkAzamAM AchI AchI cAMdanI chavAI rahI hatI ane pazu pakSIo paNa ThaMDI rAtrImAM UMghI gayA hatA vAtAvaraNa zAMta paNa ghareluM hatuM ane cazobhadrAnI sahAyamAM Atma baLaja mAtra paDakhe khaDuM thaI rahyuM hatuM AvA zAMta vAtAvaraNamAM ene pitAnI nirAdhAra darAne barAbara khyAla thayo. eka mAsa pahelAMnI Aja AThame savAranA pahelAM UThI pAne snAna harI alaMkAra sajavA mAMDayAM hatAM ane sakhIo sAthe rAsaDA garabA lIdhA hatA te ja AThame pote Aje patine gumAvI beThI, rAjavaibhavane phekI AvI ane atyAre tadana nirAdhAra thaI gaI! mANasanI dazA badalAya che tyAre kalpanAmAM paNa na Ave tevA pheraphAra thaI jAya che. jene tyAM sekaDo dAsadAsIo hukama jhIlavA hAjara hoya, jene besavA mATe sukhapala, tAvadAna, ratha ane zIdhrayAna (sigarAma) taiyAra hoya, jene pANI mAge tyAM dUdha maLatuM hoya tene AvI lahAya dazAmAM page cAlIne pArake Azare javuM paDe e paNa devane kepa che ! ene pitAnA pati yAda AvyA, enI pharatI racAyelI bhayaMkara racanAo najara sAme taravarI' rahI, enuM bharAvadAra maradAnagIvALuM zarIra enI sAme kApanArA khaDuM thayuM ane nisAsA mUkatA enI vedanA vadhavA mAMDI, tyAM ene bIjo vicAra Avyo. rAjAne khabara paDaze ke pote nAsI chUTI che eTale jarUra cAne pakaDavAne
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvatine mAga 185 hAtha karavA mANaso cotarapha doDAvaze ane kadAca tenA hAthamAM sapaDAi gaI to teno chUTakAre nahi thAya. A vicAra AgaLa potAnI nirAdhAra dazAnI vAta e bhUlI gaI ane te ja kSaNe eNe rasto kApavA mADayA. vacce meTI nadI AvI te paNa enI ADe na AvI ane e rIte cAlatAM cAlatAM lagabhaga traNa kesa dUra nIkaLI gaI. raste moTA ja galamAM eNe dUrathI siMhanI garjanAo sAMbhaLI paNa ene to brahmacaryanuM rakSaNa kAI paNa bhoge karavuM hatuM. koI paNa vAte gabharAyA vagara mAtra ziyaLarakSAnA uddezathI eNe AgaLa ne AgaLa cAlyA karyuM. prabhAta thatAM e vijayapura nAmanA nAnA gAmaDAnA pAdaramAM AvI pahocI, gAmaDA tarIke vijayapura taddana nAnuM hatuM, paNa tenA pAdaramAM eka mATe sArya DerA taMbu sAthe paDayA hatA. te yugamAM vepAranI -rIta sAthasathavArAnI hatI. eka meTA vepArI-sadAgara hoya te mAlanA gADAM bharI, keTaleka mAla UMTa upara nAkhI eka gAmathI bIje gAma jAya, mAla vece, na kharIde ane e rIte vasamAM ATha mahinA bahAragAma pharato rahe. enI sAthe mAlane jALavanAra sipAIo, cekIdAro ane DAM lazkarI mANaso hoya. cekIdAra divase cAkI kare ane lazkarI mANase rAtre tIra kAmaThA taravAra dhAraNa karI cekI kare. enI pAse tabU DerA hoya ane pitAne besavA mATe zigarAma hoya. Avo sAtha cAle tyAre koI chUTA chavAyA susApharI karanArA evAno sAthavAre zodhe. AvA vepArInA sAthamAM javAthI janAranA jAnamAlanI salAmatI rahe. vepArI paNa pitAnA sAthamAM lAyaka mANasone ja sAthe AvavAnI rajA Ape. game tevA bhaLato mANasane sAtha Ape ne teja dago de to AvatI kAlanI Aphata Aje AvI paDe. te vakhate phAsIA, luTArA, pIMDhArA, cora, DAku ane bahAravaTIA Adi anekane bhaya raheto hato, rAjamArgo paNa
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 dakSiNyanidhi kSullaka salAmata rahetA. leke pitAnuM rakSaNa karI zake evI tAlImavALA hatA, paNa strIo, vRddho, mAMdAo ane vAgIo mATe AvA sAthe bahu upayogI gaNAtA ane loke sAro sAtha zedhavA mATe khUba prayatna karatA ane tenI rAha paNa jotA. te vakhate zrAvasti nagara tarapha jato dhanAvaha zeThane sAthe vijayapurane pAdara paDayo hato. dhanAvaha zeTha have lagabhaga sATha varSanI vaye pahoMcI gayA hatA, mAthAparanA sarva bAla sapheda thaI gayA hatA ane haju ke comAsuM AvavAne be traNa mAsa bAkI hatA, chatAM A varase emanA putranA lagna vaizAkha mAsamAM levAnA hovAthI jaladI -pitAne gAma mAvati pAchA pharatA hatA. atyAre enA DerA taMba, upaDavAnI taiyArI cAlatI hatI. yazobhadrA te vakhate tyAM cAlatI cAlatI AvI pahoMcI dhanAvaha zeTha te vakhate jaMgala jaIne pAchA AvatA hatA. zarIra para e mAtra 5 ciyu ja pahereluM hatuM. hAthamAM khAlI karelo. pANIne leTo ane bIjA hAthamAM lAkaDI laIe jaMgalathI pAchA karatA hatA. eNe savAranA UThI paramAtmAnuM smaraNa karI leTe laI lagabhaga aDadhA keza dUra jaMgalamAM javAnuM dhoraNa rAkhyuM hatuM... 8 AMkhe pANI dAMte lUNa, peTa na bhariye cAre khUNa deya vakhata jaMgalameM jAya, usakI keDI vaida na khAya." e kahevata emaNe nAnapaNathI gokhI rAkhI hatI ane enuM eNe akSarazaH pAlana kareluM hovAne pariNAme e bhAgye ja mAMdA paDatA ane enuM vaya sATha varSanuM thavA AvyuM hatuM, chatAM. enI AMkhe sArI hatI, data batrIse sAbUta hatA ane sukhAkArI zreSTha hatI. cogAnuyoga e banyo ke zeTha je rastethI jaMgalamAMthI 1 mIThuM, 2 nihAra karavA gAmamAM khetaramAM jAya.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvastine mArge 187 - - - - - pAchA AvatA hatA te ja mArgethI yazobhadrA e gAmaThA tarapha AvatI hatI. atyAre enI mukhamudrA paNa thAkelI jaNAtI hatI paNu vicakSaNe Thi turata kaLI gayA, ke A bAI vAkhAnI mArI herAna thaIne jatI hAya ema jaNAya che. eNe cahero bihAmaNuM karavAnA prayatna paNa joI lIdhA, paNa enI tIkSaNa najaramAM enuM asala rU5 AvI gayuM eNe turataja pUchyuM bahena! kayA gAmathI Ave che !' A savAla sAMbhaLatAM ja yazobhadrA potAnI ardha drA jevI mAnasa vRttimAMthI jAgRta thaI gaI. eNe zeThanA AkAra ane mukha-- mudrAmAM cIvaTa pavitratA ane saumyavRtti joI lIdhA. e prakhara buddhizALI viduSI bAinI vaya yuvAna hatI, paNa enAmAM buddhine. vikAsa ghaNe sAra thaI gaelo hovAne lIdhe ene mANasanI parIkSA bahu sArI sUjatI hatI. zeThane dhananA Icchaka tarIke enA dedAraparathI joI lIdhA, paNa zeThanI prakRtinI saumyatA joI yazobhadrAne nirAta thaI. vaLI ene atyAre keAI AzravanI khAsa jarUra hatI, mAtra enA manamAM ciMtA eTalI hatI ke cUlAmAMthI nIkaLIne olAmAM paDavA jevI bhUla thaI jaze to potAnAM rUpa yauvana ane lAvaNyanI jhaDapamAM, ke paNa pataMgiyuM AvI jAte herAna thaze ane tene potAne herAna karI besaze, kAraNa ke sparzendriya para vijaya meLavanArAM pataMgI ceDAM ja hoya che jyAre enI madhalALamAM phasAnAra ghaNuM hoya che. yuvAna strIne mAthe keTalA keTalA bhaya hoya che tenAthI tenI kalpanA bharelI hatI ane atyAra sudhI pAnaphUliyApaNe UcharelI eNe TADha ke taDake, trAsa ke julama, jAlIma ke laMpaTane joyA nahotA, paNa eNe vAMcI sAMbhaLIne AvAonI kalpanA karI lIdhI hatI. eNe zeThane javAbamAM kahyuM "bhAI! huM sAketapurathI AvuM chuM.' paNa AvA nadInALAthI bharelA ja galamAM ATalI baDI prabhA
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanadhi hyuma 4 tamAM taddana ekaluM aTUlAM tame kaeNma ? nathI sathavArA ke nathI kAI ceAkIdAra ? huM paNa pAtanapurathI ja AvuM chuM. AvuM bhayaMkara jaMgala vaLAvA ceThiyAta ke sAtha vagara vaTAvI zakAya nahi, ane tame te ekalA cAlyA AvatA jaNAe che. * zeThe svAbhAvika savAla karyo. yazAbhadrAe javAmAM kahyu * ApanA savAla vAjrakhI che, paNu mANusane mAthe Akta Ave che tyAre vakhAnA mAryAM e game tevuM AkaruM jokhama paNa kheDI le che. kharI rIte Ape tyAre ja'gala nadInALAnA jokhamanI vAta tAjI karI tyAre ja mane kheDelA jokhamanuM bhAna thayuM che. * jo tamane viMdhA na heAya teA tame krANu che ? kema AvyA che ryA javAnA che! e vAta kaheA. mArAthI banaze te huM tamane mada rIza, 'zeThe bhAinI sIla parathI parIkSA karI lIdhI ke e trAsI Jayela pazu khAnadAna sannArI che, eTale eNe vagara mAge madada ApavAnI mAgaNI karI. ' 188 s yazeAbhadrAne paNa purUSapratIti thatAM peAtAne zeThanI madada ceAgya ane avasareAcita thaI paDaze ema dhArI teNe jaNAvyuM bhAI ! mArI kayA jarA lAMkhI che, Apa jarA ese te! Apane sarva vAta jaNAvuM.' roke tene peAtAnI sAthe peAtAnA sAthanA tabUmAM AvavA AmaMtraNa ApyuM. zeTha tyAM jaI hAtha paga dheAI bhAI pAse AvyA. peAtAnI vAta muddAma rIte teNe zeThane kahI sa'bhaLAvI, peAtAne sAketapuranA rAjA tathI trAsa thayela che, peAte vidhavA che, ziyaLa rakSA mATe nAsI chUTI AvI che ane haju paNa rAjAnA bhayamAM che, peAtAnA patinu apamRtyu pazu peAtAnA rUpate kAraNe thayu che ane atyAre e asahAya dazAmAM nirAdhAra che . e vAta saMkSepamAM jaNAvI. enI khelavAnI sAdAI, enA AvAjanI madhuratA, enI gaMbhIra AkRti, enI vAta karavAnI spaSTatA ane enA mukhapara chavAI rahelI nirdoSatAne kAraNe zeThe enI vAta sAcI mAnI, svIkArI lIdhI ane pachI tene AzvAsana ApurtA
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvartine mAge 189 kahyuM "bahena ! mANasane mAthe dukha to paDayA ja kare che. e jyAM manakhA deha tyAM aDacaNa upAdhi viyoga ane Aphata AvyAMja kare. tamAre mAthe nAnI vayamAM bhAre AkarI Aphato varasI gaI! emAM ' ApaNe upAya cAlato nathI. karamane zarama nathI, Aphatane AmaMtraNa ApavuM paDatuM nathI, dukhiyAonAM gAma kaI alaga vasatAM nathI, paDe te bhogavI levI temAM ja majA che. tame bhAre hiMmata karI nIkaLI paDyA ! tame moTuM sAhasa karI ja gala kApI AvyA ! tame mATe saMyama rAkhI rAjAne cheha dIdho ! tame AkarI pratijJA pALavA mATe meTI agavaDo veThI ' have huM tamAre mATe zuM karuM ?' "bhAI ! murabba ! mAre to atyAre UMce Abha ane nIce. dharatI che. mAruM zuM thaze ane huM kayAM jaIza e meM haMju sudhI khyAla paNa karyo nathI. haju sudhI te rAjA mAre mAthe kevAM chANuM thApaze ane mArA zA hAla havAla thaze teno ja vicAra Ave che. huM to tamane bhAI tarIke pUchuM chuM ke mAre zuM karavuM? kayA javuM?" zeThane javAba sIdhAja hato "bahena ! tAre A rAjamAM rahevuM nahi. A rAjA to sAro gaNAya che, paNa buddhi bagaDe tyAre mANasa maryAdA mUkI de che. tame hAla mArI sAthe zrAvasti cAlo. tyAM rAjaya sAruM che, vasatI khAnadAna che, sArA saMtasAdhune jema che ane mAre ghera meTo parivAra che. tamAruM cogya Atithya karavAmAM Avaze eto jaNAvavAnI jarUra na hoya, paNa tamane tyAM kazI ciMtA nahi Ave. mane bhAI samAna gaNe ane sAthe bhegA thaI jAo. tame eklAale te to AvatI kAla sudhImAM rAjAnA lazkarIe tamane zodhI . rAjAne svAdhIna karI deze. rAjAne khabara paDaze ke e tamArI pAchaLa zodha sAruM pALAo cAre dizAmAM choDI mUkaze. mArI mAgane. svIkAra kare.'
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiNanidhi zullaka ' yazobhadrAe dhanAvaha zeThanI mAgaNImAM sApha dAnata joI lIdhI. ene ATalo sAro Azraya maLI gayo eTale e potAne dhanya mAnavA lAgI. kaMI rAjya taraphanA mANasa bhAIbenane zodhavA Ave to nokare ke cokIdAree kazo patto na ApavAne zeThe baMdobasta karI dIdhuM. yazobhadrA pAse ratnakaMbaLa ane eka vIMTI hatAM te teNe jALavI rAkhavA mATe dhanAvaha zeThane ApyAM, ane sAthasAthe yazobhadrAe paNa zrAvatine raste AgaLa vadhavA mAMDyuM. trIje A divase pitanapuranA rAjyanA ghoDesvAro tapAsa karavA AvyA, pUchapUracha karI; te vakhate yazobhadrA taMbUmAM hatAM, keIe patto Ape nahi ane have to sAketapurano sImADe paNa AvI gayo hato eTale bIjA divasa pachI to zrAvasti (sAvathI) nI hadamAM pesavAnuM hovAthI bahu ciMtAjanaka vAta rahI na hatI. dhanAvaha zeTha --pAse paNa nAnakaDuM sarakhuM lazkara te hatuM ja, paNa tene kazo upara ciga karavAnI jarUra na paDI. raste eka be vAra zeTha dhanAvaha sAthe yazaibhadrAne vAtacIta thaI. zaika Ama to ghaNuM maryAdAmAM rahetA ane pArakI bairI sAthe bahu vAtacIta karatA nahetA, emanuM jIvana dhAraNa evuM hatuM ke banatA sudhI strIonA saMbaMdhamAM ja ochuM AvavuM. kAmadevanA gharamAM jaI kAmadevane jItanAra ochA hoya che evuM zikSaNa emane rAkhyuM hatuM ane enA manamAM svadArAsa teSanI vAta barAbara jAmI gayelI hatI. kuTuMba parivAre sukhI hatA ane jAte pisA prApta karavAnI bAbatamAM leMbhI hevA chatA khAve pIve ane roTale udAra hatA eTale ene eka rIte paisAnI paDI nahotI, paNa bIjI rIte pAIe pAIno hisAba paNa gaNanArA hatA. gameteTalI AdheDa ke vRddha vaya thaI haya, chatAM strIone paricaya bhalabhalAne mUMjhavI nAkhe che e vAta emanA - - manamAM besI gaI hatI eTale e yazobhadrAne vAraMvAra maLatA nahotA,
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ , zrAvatine mAge 191 paNa enI tapAsa rAkhatA, khabara rAkhatA ane ene I vAne ochuM na paDe ene mATe mANasane bhalAmaNa ane hukama karatA. eka divasa zeTha ane yazekSakAne vAta thaI tyAre eNe pitAnA munImane sAthe rAkhe. bahena jevI bAinI sAthe ekAMta na karavI e emanA jIvananuM gheraNuM hatuM. samaju ane vicakSaNa mANasane paNuM ekAMta bhUlathApa khavarAvI de che e emano mata hato. te vakhate emaNe yazobhadrAne khUba dilAso Apyo ane sAthe sAvatthI nagarImAM ati pavitra sAvI che eno paricaya vAtavAtamAM ApyozeThanI vAta kahevAnI matalaba e hatI ke bAI yazobhadrAe AvA vikaTa samayamAM paNa jIvana saphaLa karavuM hoya to hajI tene mATe mArga che. e bolI gayA ke jIvana nAkhI devA jevI cIja nathI, A manakhA deha te mahA puNyane aMte maLe che ane emAM sAga vigate thayA kare che. kAMIpaNa aghaTita bane emAthI paNa samaju mANasa to sAra kADhe che, "je thAya te sArAne mATe ' evo ene jIvana ullekha hoya che ane jyAM bhalabhalAM raDavA kakaLATa karavA ke mathI phUTavA maMDI jAya tyAM eto navanIta zodhI le che. zeThanuM kahevuM ema hatuM ke mAkhaNamAM pATuM mAravuM ete sarva karI zake che, paNa jyAre dizA sUjatI na hoya, Aphata upara Aphata AvatI hoya tyAre temAMthI sAra zodhI kADhe e akkalavAna kahevAya che. devI yazobhadrA zeThanI vAta sAbhaLatI hatI, eNe pitAne abhiprAya kaze Ape nahi, paNa zeTha tene A sArA mArga ukhADe che te tene vicAra karavA mATe khUba game che eTaluM te teNe batAvI -dIdhu. zeTha pate enA caherA upara haju zokanI chAyA che, enuM hadaya raDI rahyuM che ane ene Apela Azrayane e ahI mUlyavAna gaNe che eTaluM barAbara joI zakatA hatA. ene dhIraja rahe ane temAM vadhAre cAya tevI rItanI ja ane teTalA pUratI ja vAta zeThe A prathama meLApa
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ vakhate karI. devI yazobhadrAne e vAta gamI che eTaluM zeTha joI zakayA. zeTha pote jana saMskAravALA hatA. eNe dharmane abhyAsa to bahu karyo nahoto, paNa zravaNa avAranavAra ryuM hatuM ane tyAga karI * zakyA nahotA, paNa tyAgarucivALA hatA ane anya keI tyAga mAge pragati karavA che te tene premabuddhie sahAya karavA sarvadA taiyAra hatA. enI vicakSaNa najaramAM thazabhadrA mATe tyAga mArga ja ucita dekhAya ane emA enuM jIvana sArthakaya jarUra thaze ema ene lAgyuM eTale e vAtane vadhAre puSTi ApavA be divasa pachI vaLI yazobhadrAnA taMbU upara AvyA. emanI rIta pramANe e ekalA to kadI strI pAse AvatA ja nahi. A bIjA meLApa vakhate eNe tabiyata anukULatA vagerenA aupacArika savAlo pUchayAkeI jAtanI agavaDa nathI paDatI evI pRcchA karI ane pachI turata jaNAvyuM ke have to teo sAtapura rAjyanI hadanI bahAra nIkaLI gayA che, eTale rAjya ke rAjA taraphano koI prakArano bho rahyo nathI. eNe Agale dahADe sImADA para ceDA savAre AvI cAlyA gayA hatA ane koI bAinA sabaMdhamAM savAla pUchI gayA hatA e vAta paNa karI ane chevaTe eNe saMyamamAnI vAto karI tyAre ene khabara paDI ke yazobhadrA paNa janadharmanI abhyAsI hatI ene saMskAramA ahiMsA saMyama ane tapanAM padArtha pAThe maLyA hatA, A vAta jANI zeThane AnaMda thayo. kAMi joie to vagara saMkoce mAMgI maMgAvI levAnI sUcanA karI, bAI mAge te hAjara karavAnI mANasane tAkIda karI ane A rIte sAtha AgaLa dhapavA lAgyA ane sAtvIkanagarI najITe najIka AvavA lAgI. * " sAthI" asala nAma che gaMgAne kAMThe e nagarI hatI. enuM saraskRta nAma " bAvasti" athavA " zrAvastI' che. e aitihAsika prasiddha sthAna hatuM.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 2 dhanAvaha zeThanI kauTuMbika khAnadAnI dhanAvaha zeThano sAtha bahu mATe mukAma naheAta karato eTale sarve dararoja cAra pAMca kesa cAlatA AgaLa vadhatA hatA. zeka . pitAnAM sAyanA mANaso uparAMta sathavAre sAdhI karI sAcA joDAyelA sarvanI dekharekha rAkhatA. kAI mAMdu paDe, keAine vastunI agavaDa paDe, kekane najIvI bAbatamAM takarAra ke vAMdhA paDe e sarva bAbatapara enuM dhyAna rahetuM ane emanA sAlasa ane vahevAra svabhAvane kAraNe sAthanA mANase ane savAre AvelA bahAranA . jene sarva AnaMdathI AgaLa kUca karatA hatA. sabhAgye A sAthamAM kaI labADa, dhamAliyA ke durAcArI AvI maLyA nahetA, eTale kaI jAtanI takalIpha ke goTALA vagara sAthe AgaLa vadhato hato. yazekAnA mukhapara zekachAyA haju zamI nahotI, paNa dhIme dhIme e anivAryane tAbe thatI jatI hatI. prANamA je vAta bhUlI javAnI AvaData ke zakti na hoya te jIvana azakaya bane. "duHkhanuM 13
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi kSullaka esaDa dahADA ' e taddana sAcI vAta che ane anubhavathI samajAya tevI che. amuka vakhata jAya eTale vAta vIsAre paDatI jAya che ane cesa banAvane laIne je navI paristhiti UbhI thAya tene prANI dhIme dhIme AdhIna thaI jAya che ane pachI te anusAra jIvana ghaDatara kare che. e haju taddana nAnI vayanI hatI, enA manamAM haju aneka kADA bharela hatA, haju UgIne UbhI thatI hatI, duHkha satApa ke dRSTathI aparicita hatI; eNe nAnapaNathI atyAra sudhImAM Aphata ke tApa vezyA naDeAtA, eTale peAtAnI parAdhIna dazA para, peAtAnA vadhavya para, peAtAnA asAdhAraNu rUpalAvaNyanA bheAktAnI gerahAjarI para ene aneka prakAranA kheda thatA rhatA, paNu e AvI paDe te bheAgavI levuM eTalu' abhyAsathI zIkhI gai hatI. tenA atyAre jAta anubhava karatI hatI. ane rAtronA zAta samaye dhaNI vakhata duHkha yAda AvatuM, manamAM udvega catA, krAi krAi vAra aja pe! paNa catA, paNa a te e paramAtmAnuM smaraNa karI UMthI jatI ane enI taMdurastI ane sana-mayama sArA hevAne kAraNe e UMdhamAthI kadI vacce jAgI jatI nahi. eTale pAchalI rAtre ke trIjA paheAre je akalpya viyAga du.kha thAya che tene teNe anubhava thayA naheAtA. AvA du khamAM dhanAvaha zeTha jevA sajjananeA sAtha maLI gayA e dheAra duHkhanAM kALAM vAdaLamAM rUperI vIjaLI jevuM ene lAgyuM ane e na maLyA hata te rAjA ene mAthe kevA saMskAra karata, enA zA hAla cAta ane vicAra karatA ene kapArI chUTatI hatI. duHkhanA dilAsArUpe e zeTha peAtAnA rUpa tarapha sIdhI najara paNa mAMDatA nathI ane AivAra Ave teA ekalA AvatA nathI e vAtanI enA para bahu sArI asara thaI ane duniyAmAM rUpa upara phanA thanAra pataMgiyA heAya che, tema rUpa tarapha najara na karanAra sa'yasIsa teI damana karanArA vIralA paNa hema che e khyAla ane anubhavathI ene AhlAda thatA hatA. 2 ' 194
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanAvaha zeThanI kauTuMbika khAnadAnI 1 45 citra vada pAMcamane roja sAtha sAvathI nagare paho. sarva sArAvALAo pitA potAne sthAne gayA zeThanA nekara cAkare potapotAnAM ghara bhegAM thaI gayAM, cekIyAto emane utAre UtaryA, nekara cAne cAra masanI rajA maLe tene badale A vakhate cha mAsanI rajA maLI. ane vadhArAmAM zeThane ghera levAnA lagna mANavA maLaze e vAtanA Ana damAM te paDI gayA ane bheTa senAda sarapAvanI AzA rAkhavA lAgyA. zrAvastI nagarIe pahoMcatAM sAtha vikhAI gaye, gAMDa bela sarva yathAsthAne baMdhAI gayo ane ghera AvI sarva AnaMda lahera anu bhavavA lAgyo yazobhadrAne dhanAvaha zeThane ghera utAre ApavAmAM AvyA. zeThanA patnI devI yazodA paNa bhadrika sukhI jIva hatA. enI pAse traNa moTA chokarAnI vahue paNa rUpALI hAzIlI ane AnaMdI hatI. sarvathI nAnA chokarAnA lagna A sAlanA vaizAkha mAsamAM levAnI goThavaNa thaI gaI hatI. AvA bharyAbhAdaryA gharamAM yazobhadrAne utAre maLe, paNa eto sAvathI nagarI AvI tyArathI tyAgamUrti banI gaI. enA manamA vilAsa nahi, enI AkhamA vikAra nahi, enA caherAmAM jesa nahi, enAM kapaDAMmAM uddhatAI nahi. eka sAdu sapheda kapaDuM upara rAkhe, maryAdA jaLavAya te veza pahere ane AMjaNa, tAMbUla, siMdUra ke evI kaI vastunI lapachapa vagara eka sthAne rahI ciMtavana karyA kare. enA svabhAvamAM ataDAI nahAtI, akasmAta ociMtI AvI paDelI Aphate ene akALa gaMbhIra banAvI dIdhI hatI. bhadraka zeThANane to e vAtamAM jarA tochaDApaNuM lAgyuM, paNa meTA ekarAnI vahu A vAtanuM hArda samajI zakatI hatI. eNe e vAtano khulAse bAIjI pAse karyo tyAre zeThANIne paNa yazobhadrA upara rAga Upajo. yazobhadrAne vizeSa paricaya potAnA gharanA mANasane zeTha sAhebe na karAvyuM, mAtra e khAnadAna bAI che, vakhAnI mArI AvI caDhI che
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ tet dAMkSanidhi kSullaka ane jAte zaramALa ane duHkhabjI che. tenA yegya satkAra karavAnI bhalAmaNu karI zeThe te enA saMdhI vizeSa vadhAre vAta karavAMnI ke enA sabadhI vAravAra pRcchA karavAthI dUraja rahyA. mAnA yuvAna strI ajANI ne paradezI, rUpALI ane jokhanavaMtI gharamAM Ave te aneka zaMkA 'kAM ane vAone sthAna maLe, paNa A saMdhamAM dhanAvaha zeThanu cAritra eTaluM madhu jANItuM hatu' ke Re e sabaMdhI darakAra karI nahiM ke savAla karyAM nahi. mAtra meATA karAnI vaDuM. jarA cakhAvalIane sAthe nakhaTa paNa hatI, eNeyAbhadrAne vAta pUchI lIdhI. mazeAbhadrAne A bhAbhIthI vAta chUpAvavAnu` kazu kAraNa nahatuM, eTale maNe TrAmA peAtAnI kacanI kaDI tAvI. bhAbhIne tA A vAta sAMbhaLatAM yobhA mATe akathya mAna utpanna thayu yoAbhadrAe tete sAthe jaNAvI dIdhuM hatu ke haju pene A sarva hakIkata bahAra pADavA pRcchatI nahAto, kAraNa ke A nagaramAM ( zrAvasti nagarImAM ) jo sAkRtapuranA rAjAtA adhikAra cAlateH naheAA, chatAM pote have rAjyAnI aneka prakAranI khaTapaTenA bhAga thavA icchatI naheAtI. A mATI bhAbhI sAthe ene hu esatu AvI gayuM. e bahu bahAra nIkaLavA pRcchatI nahotI ane hajI karyA javuM, zu karavu. vagere dAkha khAtane kAryakrama mukarara karyoM naheAtA, eTale e gharamAM rahI peAtAnA samaya gALavA lAgI. * prathama divase te e cAkI pAkI sUI gaI. bIje divase apeAre mATI bhAbhI enI pAse AvyA ane vAte vaLagyA. eNe vAtanI zarUAta peAtAnI nagarIthI karI. teNe jaNAvyuM ke A zrAvastI * nagarIne lAphrA sAvInA nAmathI pIchAne che. ene bahu mATe lAkhe! ane gava prada itihAsa che. magadha dezamAM e nagarInu Sahu ucca sthAna che enA aneka mahAna rAjAoe bhAre zauya ane meTA bhAga dAkhavelAM che. tyA tArI rAjAnI senA paTTarANIthI thayelA sa bhava
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ *dhanAvaha zeThanI kauTuMbika khAnadAnI 197 , nAtha nAmanA tIrthakara thaI gayA. e trIjA tIrtharanA vaMzajo haju paNa tyAM vidyamAna che. tyAMnA rAjI paraMparAnA pUjaka, zakarayAmAM ' tatpara ane nyAya dharmamAM nipuNa che ane saMbhavanAtha mahArAjanA vakhatathI cAlI AvatI kuTuMba zayadA, rAjyadharma ane vyavasthA jALavanAra che. nagaramAM saMbhavanAca bhagavAnano bhavya prAsAda che. e kalyANaka bhUmi vaMdana karavA cogya che. nagaramAM bIjA aneka prAsAdo che, vasatIgRhamAM mahAna AcArya ane bIjI vasatIgRhamAM sAlavIe che. AvI AvI aneka vAta karI ane AvA nyAyI rAjAnA nagaramAM yazobhadrA taddana salAmata che ema chevaTe jaNAvI pite pitAnA oraDAmAM cAlI gaI. yazobhadrA haju cAkhe vakhata vicArasAgaramAM DUbI rahelI hatI. ene te A badhuM zuM thaI gayuM--ene citrapaTa sanmukha AvyA karate hato. pite yuvarAjanI patnI, vidhavA thaI, pitAnA patino koI aMtima saMdezo jhIlI zakI nahi, aMtima sevA cAkarI karI zako nahi ane rAjA je rAjA pitAnA sagA bhAIne marAvI nAkhe ane pitAne madharAtre bhAgavu paDe, nadInALA jaMgalanA dekhA siMhanI sarjanAo, nadInA pANIne utAra ane chevaTe dhanAvaha zeThano sAtha ane pitAnuM bahena ke dIkarI tarIke svAgata-A sarva vAta enA magajamAM ghara karI rahI hatI. ene pitAnI Aphata ane rakhaDapaTTI para duHkha thatuM hatuM. pitAnA akALa vaidhavya para aphasesa thato hato, unAvA zeThanA AkhA kuTuMbano saMpa, sAdAI ane sAlasAI joi Anada thato hato ane pote have zuM karavuM ane kayAM javuM, kema rahevuM tenA para tarkavitarka thatA hatA. AvA aneka vicAramAM bIjo divasa paNa nIkaLI gayo. rAtre paNa tenA teja vicAra AvyA. haju yazobhadrA zeThanI havelI bahAra nIkaLI nahotI ke eNe sAvatthI nagarI joI nahotI.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi sulaka trAje divase savAre e meTA bhAbhI sAthe havelInI ahAra nIkaLI. zaheranA moTA vyApAra, ajAramAM lADhDhAnI avarajavara, hATAnI lAMkhI lAMbI zreNIo, dukAneAnI sIdhI para'parAo ane vecAtAM mAlanI vividhatA, leAkeAne utsAha ane temanI dhamAla jotI. jotI e bhAbhI sAthe jinama dine gai. tyAMnA mukhya bhavya prAsAdane zvetA ane ghaNA AhanAda thayA, ene peAtAnA khAlyakALano smarahyA 'yAda AvyAM, pAte dhane abhyAsa karI maMdire jatI tyA darzaka ane pAMca adhigama daivI rIte jALavavAM, AzAtanAe kevI rIte vajavI tene mATe abhyAsa karatI hatI ane sakhIe sAthe daza na puna mATe dhruvA ullAsathI jatI hatI, e vakhate ene kravA sudara maneratha thatA hatA te sa yAda Avyu. 19 madiramA zro sa'bhavanAtha bhagavAnanI salpheta ArasanI bhavya mUrti ' hatI. enA dAMta karatAM ene apUvIye*llAsa thayA, nya bhAva pUjana karyuM ane tyAMthI bAjumA AvelA upAzraya jaina~vasatIvRDha tarapha bhAbhI sAthe peAte cAyA.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ : 3: saumya mUrti kIrtimatI . Q bhavya vizALa rAjamAnA cAkanI aMdara jinama'dira AveluM hatu... ane tenI bAjumAM vasatIgRha hatuM. ene upAzrayanuM nAma pazu ApavAmAM AvatuM. tyAM sAthvIone theADA vakhata mATe rahevAnI geAThavaNu hatI ane sAdhvI krAi na hoya te! e sthAnamAM paradezI musAphara yAtrA nimitta Ave te ene dhama zALA tarIke upayAga karI zakatA hatA, paNa sAdhvInuM tyAM sthAna hoya tyAre ene dharmazALA tarIke upayega na thaI zake evA tastha sa dhanA kA vAhakoe prazna va karyAM hatA. upAzrayamAM te vakhate kIrtimatI nAmanA atyaMta tyAgI zAta mUrti tejasvI sAdhvI gheADA vakhata mATe peAtAnA gAmagAmanA vidyAra daramyAna rahevA AvyA ha. temane sAvathI nagarImAM AvyAne haju cAra pAMca divasaja thayA hatA. bhAbhI ane yazeAbhadrA temanI pAse AvyA. sAthe 35-40 sAdhvIne parivAra te vakhate tyA ha. bannee sAdhvIne vadana kayu` ane sAme eThA,
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNanidhi suda kIrtimatIe pAnA pustakamAthI Athu. UMcu' karI joyuM, zeThanA meTA putravadhUne te mALakhatA hatA, kAraNa ke vihAra daramyAna teozrI agAu paNa e vakhata sAvathI nagarImAM AvI gayA hatA, dha lAbha pachI temaNe saheja pUchyuM ke meATA zeThANI ane gharanAM bIjA A vakhate krama ochAM dekhAya che, enA javAkhamAM bhAbhIe jaNAlyuAvyuM ke meTA zeThe paradezathI e divasa paraja AvyA che ane peAtAnA diyaranA AvatA AsamAM lagna lIdhelAM hAvAthI hamaNAM te vastunI kharIdI, pApaDa zeva vaThI anAja ane bIjI ane taiyArImAM paDI gayelA haiAvAthI AvavAnuM evu bane che. kIrtimatI sAvI atyaMta pavitra hatA, duniyAdArI rItathI jANukAra hatA, bALabhrahmacAriNI hatA ane atyAre enI vaya tA cALIza varSanI gaI hatI, chatAM akALa dRAva na lAge tevI rIte e JabhIra, zAMta ane Adaza dharmIne namuneA banI rahyA hatA. enAmAM jeTale UMDA abhyAsa hatA, eTalIja enI acchI vakatRtva zakti hatI. ene manuSya svabhAvanA abhyAsa ghaNA suMdara ane chatAM enI vyavahAra dakSatA dharmAMnA ucca dheAraNane anurUpa hatI. emanI pAse nakAmI vAta karavAnI kAinI hiMmata cAlatI naheAtI. emane zAstrabhyAsa brAhmI suMdarInI yAda Ape teve hatA ane temanA gaLAne keMda mRtyu ta madhura hatA. e jyAre stanana saZIya khele tyAre kinnaranAM gAnane bhulAvI de tevA AlApa hatA ane gaLAnI mIThArA ajoDa hatI. dravpa sAdhu ane bhAva sAdhunAM geTarsA lakSaNa zAstramAM batAvavAmAM AvyA che te satra tenAmAM upalabdha hatA ane khAsa karIne temanuM vyaktitva adbhuta paDatuM hatu. enAmAM je adbhuta avazya rAti hatI, tenI pratibhA khAkhA vasatIvRdghamAM paDatI hatI ane tenI pAse navAM jANe eka jAtanI na varNavI rAkAya, paNu arAbara anubhavI dALa taivI nirgata aMdara RnuvAtI hatI.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ saumya mUrti kArtimatI 201 ' + . AvA saumyamUrti kIrtimatI sAdhvI pAse bhAbhIe lIdhelAM lagna ane tene a`ge dhasAlanI jarA vAta karI eTale sAmAnya rIte hu Adhu khelanArA sAnIjI jarA jhaLakI UThayA ane bhAlyAH " jue ahena! A sasAramAM lagna vyavahAra ane khIjA` sAMsArika prasaMge mAM ane duniyAnI rIte karavAmAM tathA sagAM saMbaMdhInA vela vacakA jALavavAmAM ane vahevAramAM prANI eTale gu thAyalA rahe che ke ' ene mA adhu zuM che ane zA mATe che tene vicAra karavAne vakhata ja maLatA nathI, leAka vahevAra jALavavAmAM ene AkhA vakhata cAlyA jAya che ane peAtAne kuzaLa ' hevarAvavAnI lAlacamAM pete yAM dhasaDAI jAya che enuM ene bhAna rahetuM nathI' ane A sava zene ATe che tenA vicAra karavAne ane samaya paNa maLato nathI. samajI mANasa pravRtti kare te| tenI pAchaLa kASTa muddo hAya che; kAMI sA" hAya che, kASTha uddeza hAya che; khAkI pavana Ave te tarapha dhasaDAI javuM ane Akhare bhIMta Ave tyAre akaLAIne UbhA rahevu ke esI javuM e akkalavAnanuM kAma nathI. tame vicArazeA tA prANInI dADadhAma dhamAla ane cAlu pravRttinI pAchaLa kAMi muddo aAtA nathI. e dhana khAtara pravRtti karatA hAya tA tete| taddana ahIM rahI janAra che ane 50-60 va mATe ATalAM udhamAtA karavA ane pAchuM sa` ahIM mUkI khAlI hAce cAlyA javuM e te! taddana sAdhya vagaranI samajanu vagaranI akkala vagaranI vAta che ane mAnelA vyavahAra eTale zuM? peAtAnuM nAma putra rAkhaze ke vaMzavArasa vele! calAvaze ete dhumADAnA khacakA che. putra akkalavALA haraze te te tenuM sabhALI leze, akkala vagaranA haze te! e ADA avaLA tamAcA lAgatAMkaDabhara thai jaze ane aneka putroe khApanI pUMjI gumAvelI. ApaNe joIe chIe. AvA vyavahAra khAtara dharmane visArave, AtmAne visAravA hai tenA rAgadveSamAM lapaTAI jaI kheATA cakkaramAM caDhI javuM e te ' 1
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 dakSiNanidhi zula a DahApaNanuM kAma kema gaNAya? sa sAramAM che tyAM sudhI vahevAra to jALavavA paDe, paNa Atara dharmane avidhipaNe, AtmavikAsane AMca bane teTalI ochI AvavA devAne raste paNa saMsAramAM rahI zakAya che, to tamArA jevA labdha laya mAnavIe saMskAra sa grahanA prasaMgenI avagaNanA karavI na ghaTe. ane moTA zeThe to have nivRtta thaI sevAmArgamA ke Atma citavanamAM samaya gALo ghaTe. emane ATalI AdheDa vaye haju paradeza bhamavu ane vyApAra kheDavo te zA. mATe hoya je gharamAM vahu dIkarA che, gharano bhAra vahuo upADI le tevI che ane vyApAramAM chokarAo kAbela che. temaNe have A ja jA. LamAthI bane teTalA phoragata thavuM ghaTe. A tamArI sAthe AvelA bahena keNa che ? " | A vakhata emanI saumya bhadraka mUrti tarapha yazobhadrA to joI rahI hatI. enA eka eka zabdanA uccAranI enA upara chAyA paDatI hatI. enA pratyeka zabda jANe enA mukhamAMthI phUla jharatAM hAya evA jaNAtA hatA enI AkhamAM zAti, enA bolavAmAM gaMbhIratA, enI vAtamAM rasa chatA A gata tattava ke hetuno taddana abhAva ane enI bhASAnI bhavyatA uccAranI viziSTatA ane bhAvanI vipulatA sAMbhaLatAM sAMbhaLatA e pote to avApha thaI gaI hatI ane prathama darzane ja tenA upara asAdhAraNa chApa paDI gaI hoya ema tenI mukhamudrA parathI lAgatuM hatuM . AvA adbhuta prathama meLApa vakhate yazabhadrAnA mana para je chApa paDI tenI vizALa asarane kAraNe te vakhate je kadAca tene kAI savAla pUchavAmAM AvyA hota to hRdayanA bhArane kAraNe e javAba daI zakata ke nahi te zaMkAspada gaNAya, paNa sAruM thayuM ke sAdhvIzrIe A navA AvanAra bAI kANu che evo savAla bhAbhIneja karyo moTA bhAbhInuM nAma anepamA hatu e bahu kuzaLa ane dhanAvA zeThanI.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ saumya mUrti kIrtimatI 2 0 3. = S - - gRhalakSmI hatI. e vyavahAramAM jeTalI cAlAka hatI teTalI ja dharma . kriyAmA samukha hatI, dharmane ane e kAI viziSTa tyAga karavAnI sthitimAM nahotI, chatA enI vRtti ane vartanamA tyAgabhAva hovAne kAraNe e vyavahAra kAryomAM uNapa rAkhI zakatI hatI ane keTalAka vyavahArU dharmI prANIonI kakSAmAM AvI gaI hatI . anepamAM bhAbhIe javAba Apyo " e amArA mahemAna che, zeThanA sAthamAM AvyA che, pote jana dharmanA sArA abhyAsI che ane bahu kriyA karatA nathI, chatAM kriyA tarapha bhAva vALA che. ' ATalo paricaya ApI anopamA cUpa rahI eTale sAdhvI zrI kIrtimatIe yazobhadrAne potAnI pAse avAranavAra AvavAnuM sUcavana ryuM ene abhyAsa karavAnI rUci hoya to pote abhyAsa karAvaze ema jaNAvI dIdhuM ane jIvananI saphaLatA karavA pratyeka prANIo prabaMdha karavo joIe te saMkSipta upadeza Ape. yazobhadrA eka akSara belI nahiM, paNa ene zrI kIrtimatInA tarapha khUba AkarSaNa thayuM hoya ema enA mukha bhAvathI jaNAI Avatu hatu. prathama mulAkAta lagabhaga aradhe kalAka cAlI haze. Aje caitra vada AThamano divasa hato. have pachI anepamA ane yazabhadrA Avaze tyAre temane tAtkAlika pUrA thayelI AyaMbilanI oLImAM rahela siMddhacakrane mahAna ga samajAvavA pote prayatna karaze. eTaluM jaNAvI dIdhA pachI zrImatI madhura svare "dharmalAbha" boyA eTale naNadabhAbhI tyAMthI UThI pitAnI havelIe pAchA AvyA. havelI tarapha pAchA AvatAM, vAta parathI yazobhadrAe jANI lIdhuM ke zrI kirtimatI sa sArI avasthAmAM keI gRhasthanI putro hatA, jAte abhyAsa karI jJAnavAna hoI sAranA tyAgI banyA hatA, bALabrahmacArI hatA ane Adarza sAdhvI hatA. e kadI nakAmI vAta karatA nahi, gRhasthInA gharanI vAtomAM mAthuM mAratA nahi ane
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 dAkSiNyanidhi zullA atyaMta AnaMdathI ghavabhIrUpaNe cAritra pALatA hatA. ene kaI gAma, keI sthAna ke koI vyakti para pratibadha hatuM nahi ane e jJAna dhyAnamAM udyata rahI bane teTaluM Atmazreya sAdhatA hatA. e agAu paNa be traNa vakhata zrAvasti nagarImAM AvI gayelA, paNa eNe che prakAranI khaTapaTa karela na hovAne kAraNe AkhA samudAyamAM khUba jokapriya thaI gayelA hatA ane bhASAsa yamane mATe enI bahu prazaMsA catI hatI. e jarUrI prasaMge ghaNA lAMbA samaya sudhI akhalita. upadeza ApI zakatA, paNa bAkInA samayamAM e bahu vAMcatA, sAvI ane zrAvikAone abhyAsa karAvatA ane dararoja be kalAka dhyAna karatA. enI pAse nakAmI vAta karavAnuM bane temaja nahotuM. ene khAvApIvAnI jarApaNa lAlasA nahotI ane gRhasthIne strI varga enI pAse kadAca kaI jAtanI kuthaLI karavAnI zarUAta kare to e atyaMta premathI paNa cokhavaTathI evI vAta jena vastIgRhamAM zobhe nahi ema kahI aTakAvI detA hatA, enI zAMtinI AbhA AkhA vastIgRhamAM paDatI hatI ane ene sAvI samudAya paNuM bhavya cetanavaMto ane saMyamanI sAdhanAmAM rata ha. enA uttama cAritrane kAraNe e nAnI vayamAM "pravartinI' pada pAmyA hatA ane gacchAdhipati paNa evA ja Adarza tyAgI ane saMyamI hoI ene bahu sArI rIte pIchAnI gayA hatA. hamaNuM ja samAcAra AvyA hatA ke vihAra karatAM karatAM gacchAdhipati theDA divasamAM ahIM (zrAvastInagarIe) padhAravAnA che. A gacchAdhipati paNa bahu bhavya vyakti che vagere vagere. ATalI vAta thatAM yazobhadrAne emAM khUba rasa paDe eNe jANyuM ke AcArya mahArAjanuM nAma ajitasena sari hatuM. te divase bapore pAchA yazobhadrA ane bhAbhI anopamA beThA tyAre sAdhvI zrI kItimatInI ja vAta cAlI. te vAtamAM yazobhadrAne mAluma paDayuM ke sAvI kIrtimatI "mArikA' hatA, AkhA gaccha gaNanA
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ mya mUrti kIrtimatI 205 sAdhvInA agrapade sthapAyelA havA ane pravartinI sthAnane khUba dIpAvI rahyA hatA. pite temanI pAse vadhAre javAnI IcchA batAvI eTale anupamA bhAbhIe kahyuM ke te te hAla gharamAM lagna kAryane aMge vAraMvAra AvI zakaze nahi, paNa gharamAM dAsI hatI tene bhalAmaNa karI dIdhI ke jyAre yazobhadrAne zrI kIrtimatI pAse javAnI IcchA thAya tyAre tenI sAthe dAsIe javuM. zrAvastI nagarI meTI hatI ane vasatIsthAna jarA dUra hatuM. tyAM javA mATe sukhapALanI goThavaNa karavA bhAbhIe sUcana karyuM, paNa yazobhadAe te mATe nA kahI. ene cAlIne javAmAM jarA paNa hINapa lAge tema nahotuM, paNa dAsInA sathavArAnI jarUra teNe svIkArI lIdhI. chatAM anupamAe kahyuM ke banI zakaze tyAre pite jarUra vasatIgRhe sAthe Avaze, kAraNa ke tene paNa mahattarikAnA pratyeka zabda para mugdhatA thatI hatI ane pote emanA zrAvastInA vasavATano lAbha levA jarUra mAgatI hatI. tene vaLI jaNAvyuM paNa kharuM ke potAnA kuTuMbamAM lagna kAryathI paravAryA pachI pote. vadhAre vakhata lAbha leze ane banatA sudhI mahattarikAnuM cAturmAsa - paNa zrAvastImAM thavA saMbhava hoI, cAturmAsamAM khUba majA Avaze A rIte keIvAra dAsI sAthe ane koIvAra bhAbhI anupamA. sAthe yazabhadrA upAzraye javA lAgI. prathama divase ja sa sAranI asAratA, iMdriyanI vikaLatA, saMyamanI mUhattA Adi viSayo para vAto nIkaLI ane A vAta tarapha yazobhadrAne rAga thayo ane emAM ! potAnI mAnasika vyathAne rasto dekhAya. kItimatIe joyuM ke thazobhadrA navuM pAtra che, enA para ghATa . vaThI zakAya tevuM che eTale pachI to emaNe paNa sa sAranA AkhA svarUpanuM tenI pAse nirUpaNa karavA mAMDayuM. ene saMsAranI asthiratA, sagapaNanI asthiratA, zarIranI asthiratA Adi vAto evA spaSTa AkAramAM eka pachI eka mUkavA mAMDI ke yazobhadrAne to jANe navuM , vaThI zakAyaA nirUpaNa karavA mA AdivAta evA para
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 kSinidhi kSullaka jIvana AvatuM hoya, potAnI sAmenA aMdhakAranA paDadA kapAtA jatA hoya ene navo na prakAza paDato jato hoya ema lAgavA mAMDayuM. pariNAme e kaI kaI vakhata to divasamAM be vakhata zrI kIrtimatI pAme javA lAgI. prathama meLApa pachInA trIje divase yazobhadrA ekalI zrI kIrti. matI pAse gaI tyAre teNe sAdhvIzrIne potAnI AtmasthA bahu saMkSepamAM jaNAvI. sAdhvI pravatinIne te saMsAranuM svarUpa samajAI gayeluM ja hatuM eTale ene emAM khAsa navAI na lAgI. Idra para saMyama na hoya tyAre mANase kevA mUkha banI jAya che, pitAnuM kartavya cUkI kevAM gAMDAM kADhe che, viveka bhraSTa thAya tyAre kevI vatane kare che, temAM eNe to aneka dAkhalAo AyA te sAMbhaLI yazabhadrA kharekhara vicAramAM paDI gaI. karmavaza paTele prANuM Idriya paravaza potAnI najIkanA sagA sAthe kevAM kheTa vatI kare che, chUTe mUkelo IyigrAha keTalA ane kevA adhaHpAto karAve che ane jIvananAM sagapaNe keTalAM TUMka vakhatanA hoya che te saMbadhI lAbI najare vicAra batAvatAM eNe sa sAra cakranI ghaTanA bhavya bhASAmAM paNa cokhavaTathI jaNAvI dIdhI ane eno nitAra lAvavA mAge pUchatAM eNe ahiMsA saMyama ane tapanA mArgane mahimA batAvI, DAhyA mANase kadI saMsAramAM lapaTAtA nathI, lapaTAya to kevI rIte upara tarI AvatAnA rastA zodhe e sarva vicAra bahuja spaSTatAthI batAvyA A hakIkatathI yazobhadrAnA mana para jabarI asara thai. atyAra sudhI 'yazobhadrAnA mana para zokanI chAyA hatI te baLanA rUpamAM pharI javA lAgI, pitAnA amApa dukhane upAya ene zrI kIrtimatInA sAnidhyamAM lAgyo ane pite paNa zrI kIrtimatI jevI thAya te A saMsAranA trividha tApathI jaLavAne badale pitAne bhava saphaLa karI zake evI enI dhAraNA thaI ene potAnuM jIlatu atyAra sudhI bhArarUpa lAgatuM hatuM te have
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ saumya mUrti kIrtimatI 2017* hetusaranuM lAgavA mAMDayuM ane jyAre atyAra sudhI AkhA sa sAra raNamA tApa retI ane garama vAyarA dekhAtA hatA tyAre have temAM paNa lIlo pradeza (Oasis) dekhAvA lAgyo, jIvanane sAra zodhavAnI ane zodhyA pachI te mArge lAgI javAnI atyAranI maLelI taka gumAvavA jevI nathI e, muddA para eNe vicAradhArAnI dizA badalI ane e pherabadalAne pariNAme enuM saMsAra paranuM ane AtmA taraphanuM Akhu valaNa mahAna palaTA letu hoya ema ene lAgavA mAMDayuM. - havelI para AvI teNe A vAta anopamA bhAbhIne kahI. anopamAM prathama to jarA saDaka thaI gaI. ene have yazodA para rAga thayo hato ane jenA para potAne rAma hoya te mANasa sa sAra choDI jAya te kadI kedane pAlavatuM nathI e te jugajUnI vAta che. eNe vAtane taddana judu svarUpa ApyuM. eNe tyAga mArganI kaThInatA para vadhAre bhAra mUke. rAjarANunA jIvananI saraLatA, khAvApIvAnI vastuonI vipulatA, mana ke zarIra para kAbU AvavAnI viSamatA ane khAsa karIne rAjakumArI ane rAjarANI mATe e vAtanI vadhAre paDatI muzkelI para eNe vAta karavA mAMDI ane pitAnI sagI bahena dIkSA levAne vicAra kare tyAre tene nA pADe, samajAve, vAtane mudatamAM nAkhe, tevI rIte teNe salAha ApavA mADI. bhagavatI dIkSA eto levAnA caNA cAvavA jevuM viSama kAryo che, e kAI kAcA pocAnA kAma nathI ane ene AkhA jIvana palaTAne prazna che. emAM Ama kSaNika vairAgya AvI jAya tethI AkhA bhavanA praznono nikAla na karI zakAya, pAMca pa dara dahADA ke be pAMca mAsane savAla hoya te jANe - samajyA, paNa Ato hamezane mATe saMyama, mahAdhAra tapasyA, -jamInapara sUvAnuM, page cAlavAnuM , bhIkSA lAvIne khAvAnuM ane mana vacana kAyAnA pega para sa thama AkhI ja dagI sudhI rAkhavAneA sarva vAte banAvavI e kAI kuMDalIne goLa bhAgavA jevI vAta nathI A vAta para vadhAre vicAra karavA jevo che ema kahI eNe e -vAtane lAMbA jhoLA para nAkhI, Aje citra suda 10 ne divasa hato.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ :8: 2jA puMDarikane pazcAtApe > je rAtrInA pachavADenA bhAgamAM yazeAbhadrAsAutapura cheDI' nAsI chUTI, tenA bIjA divasanI savAre mahA amAtya prathama paheArane cheDe jAte mahArAjA puMDarIkane mahele padhAryAM. emane prathamathI rA meLavavAnI jarUra nhAtI. e khAsa kAma hoya athavA-mahArAjAnI taraphathI teDu Avyu hAya teAja rAjamahelamAM AvatAM, bAkI peAtAnuM dhaNu kharUM kAma e ghera karatA ane krApta kAivAra cerImAM AvIne karatA. ane umaranI asara zarIra para lAgatI hatI, mAthA para eka paNa mAla kALA rahyo nahAtA, chAM enA magajamAM vicAranI spaSTatA hatI ane salAhe ApavAmAM enI lAMkhI najara, rAhata ane para'purA pASaka vRtti jarUra dekhAI AvatA hatAM. enI bhavya mukha mudrA para makkamatA, vlaDaga nizcaya ane chatAM kArastAna samajavAtI cakaLavakaLatA dekhAI AvatA hatA. e jar! khabara seAkalI sIdhAmahArAjA puDarIka pAse gayA.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ sajA pheDarikano pazcAttApa 2 08 * mArA rAjA !' mahA amAtye zarUAta karI "hamaNuM kema tadana najaravasa thatAM dekhAo cho ? zarIre svacchatA kema chI dekhAya che? upacAra kai kare che? ATalA vakhatamAM kadI ApanI AvI sthiti dekhI nathI ane ApanA mana para moTe bhAra dekhAya che. zI hakIkata che ?' mahArAjAe kahyuM che kaI khAsa bAbata nathI. tabiyata ThIka che. rAjaghane lAvyA hatA. temaNe khAsa upacAranI jarUra nathI ema kahyuM. thoDA vakhatamAM sarva ThIka thaI jaze." paNa mArA nAnA rAjA:* mahA amAtya calANuM "tame rAjA kAjamAM lagabhaga eka mAsathI kAMI dhyAna ApatA nathI. sImADA para lasTara mokalyuM tenuM zuM thayuM tenA samAcAra paNa pUchatA nathI ane Akho vakhata gamagIna besI rahe che! nathI haratA pharatA ke nathI ramata gamata karatA, nathI AnaMda karatA ke nathI ApanI umaranA sahacArI mitrAmAM bhaLI ThaThThA mazkarI karatA, mahArANI paNa phariyAda karatA hatA ke Apane zuM thayuM che te samajAtuM nathI, te kaI dila khAlI vAta karaze? Amane Ama cAle te rAjyanuM zuM thAya ?" amAtyajI! rAjya to cAlyA kare che, tame atyAre vahelI savAre kaI dI nahi, ne kema AvI caDhayA che ? rAjAe TUMkuM patAvavA Tha De javAba Apo. paNa amAtyane anamAM atyaMta valopAta thato hato. eNe rAjanA rAjya to cAlyA kare che ? e zabdone pakaDI lIdhA ane pachI - jarA laMbANa calAvyuM "mArA sAheba! rAjya te rAjAthI cAle, je rAjA bedarakAra ane te dezamAM ThagArA lUMTArA tAlImabAja ane dhAMdhalIAnuM jora vadhI jAya, AjUbAjUnA duzmana rAjAe tAkIne beThA hoya te jera kare ane rAjya vasAtuM jAya, pakSa nabaLo thato 14
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 dAkSiNyanidhi zullaka jAya ane jAlInuM jora thAya. rAjya te satya para cAle che, rAjAnA kaDaka zisana para cAle che, vizuddha nyAya pAlana para cAle che, prajAnA jAnamAlanI salAmatI para cAle che, cogyane cogya badale maLe te para cAle che, cAra mArA badamAsane nasiyata karavA para cAle che, mAdIkarInI AbarUnI salAmatI para cAle che. rAjA AgevAna ke salAhakAra kartavya bhraSTa thAya te rAjyanA pAyA DhIlA paDI jAya che ane aMte rAjA rAjya ane prajA sarvane khUba sahana karavuM paDe che." haju mahA amAtya AgaLa bolavA jatA hatA tyAM pratihArI mAvI rAjAnA kAnamAM saMdezo kahI gayo. mahA amAtya ane mahArAjA ' beThA hoya tyAre rAjyanA keAI nAkarathI aMdara avAya nahi evA sAmAnya niyama hato tene cUkI jaI pratihArI aMdara Avyo eTale khAsa agatyanA samAcAra haze ema lAgavAthI mahA amAtye savAla karyo "kema zuM che? kaI khAsa bAtamI AvI che?' pratihArI te samAcAra ApI bahAra cAlyo gaye hatA. rAjAe javAbamAM kahyuM eNe jarA gabhIra vAta karI che. e kahe che ke ApaNe kaMDarIkanI vIdhavA rANuM yazobhadrA tenA mahelamAM savArathI jaNAtA nathI. A vAtanI tapAsa karavI joIe." "are hA ! " amAnya vAta upADI lIdhI. "huM tamane enA saMbaMdhamAM ja vAta karavA AvyA hatA. tame AvI uce cAhavALA thaIne zuM mAMDI beThA che? ApaNuM rAjya te ahiMsA saMyama ane tyAganA sUtro para cAle che. teno rAjA pite pitAnA Azrita svajana para ADI najara kare te to duniyA rasAtALa jAya! ane gAmamAM to kahevAya che ke enA patinA-ApanA nAnA bhAinA akALa maraNamAM Apane hAtha hato! A vAtamAM eka aMza paNa satya te ApanA vaMzanA dANuM pANI puravAyI jaNAya che. zuM Apa Aje rAtre yojadAnA mahele javAnA che?'
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA puMDarikane pazcAttApa 216 rAjA para sIdhe jhATake paDaze. amAtyane e pitAtulya mAnatA hato ane amAtya paNa rAjAne maryAdAmAM rahI sAcI salAha ApatA hatA. Aje rAtre pote yazobhadrAne moko javAnA che e vAtanI bAtamI mahA amAtyane kema maLI e vAtanI paNa rAjAne navAI lAgI. paNa e vAta khAI jatAM eNe kahyuM "amAtya ! tame zuM elyA? mArA bhAInuM khUna huM karAvuM e vAta te kadI bane?" tyAre hIrajI hajUriyAne Ape kaMDarIkanI pAchaLa nahoto meka ' amAtye savAla karyo. meM ene barAbara mekalyA hatA. mAtra kaMDarIka sImA para jAya, tyAM jaI laDe ane kAmamAM rahe e bAbata para dekhazekha rAkhavA ene mokalyo hato.' rAjAe gaMbhIratA dhAraNa karI javAba Apo. amAtya vAta rasa para caDhAvI paNa eNe kaMDarIkanI chAvaNI AkhI saLagAvI dIdhI, UMghatA kaMDarIkane jIvatA bALI mUko. cAra mANasanI sahAya lIdhI ane AkhA lazkaramAM hAhAkAra thaI rahyo che ane ApanA nAma para vAta thAya che te Ape jANI nathI? mahArAjAe te kAna upara hAtha mUkyA eTale maMtrIe AgaLa calAvyuM sAheba! sAMbhaLe. tamArA nAme e hajUriyo lazkaramAM gayo, evA bIna lazkarI bIna tAlImI mANasane lazkaramAM jaI sarvane navAI lAgI, eNe rAjAnI mahAra chApavALo hukama batAvyo. eTale ene chAvaNImAM sthAna maLyuM. eNe tyAM jaI bIjuM kazuM kAma karyuM nathI. eNe yuvarAja kaMDarIka para tavArI rAkhavA mAMDI. tenI chIMDA zodhavAnuM kAma zarU karI dIdhuM ane aMte eNe devanA varasayA bhAIne jIvato saLagAvI mUko. AkhA zaheramAM kahevAya che ke Ape khoTI dAnatathI devI azobhadrAne potAnI karavA AkhuM kAvataruM racyuM hatuM. AkhA gAmamAM to hAhAkAra thaI rahyo che !'
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21ra dakSiniSi kSullaka rAjae bahAra rAha jotAM khAsadArane bolAvyo ane hIrajI hajUriyAne jaldI bolAvI lAvavA hukama karyo. daramyAna pradhAnane jaNAvyuM ke pote yazabhadrA para mohI gayo hato eTale bhAI thaDe vakhata dUra hoya te pitAnuM kAma thAya eTalA vAte tene dUra karyo hato ane tenA para tadArI rAkhavA hIrajIne mokalyo hato. ene mArI nAkhavAmAM potAne hAtha nahone ke pitAne te vAtanI khabara nahatI ke pote tevA prakArane hukama Aye nahoto. A vAta cAlatI hatI tyAM hIrajI AvI pahoMcyA. mahAamAtye becAra savAla pUchyA. enA samajavAmAM AvI gayuM ke mahArAjAno ramAbena huma hIrajIe uthalAvI nAkhyo hato. pitAnA premamArgamAM ADakhIlI rUpe naDatAM pitAnA bhAine dUra rAkhavAnA hukamano avaLe artha hajAriyAe pitAno svArtha sAdhavA ane mahArAjAnI maherabAnI meLavavA aMge sanamAM upajAvI kADho hato ane bhaya kara kArya eNe jANI samajIne karyuM hatuM. AkhI tapAsa karavAmAM ane mahArAjAnA zabdo samajavAsa ane hajUriyAnA kArastAnamAM chupAyelu AkhuM vikRta mAnasa samajavAmAM ene khata na lAgyo. eNe rAjAnI hAjarImAM hIrajIne dezanI hada covIsa kalAkamAM cheDI javA karAvI dIdhuM ane AvA halakA varNanA nIca ravabhAvanA mANaso rAjyanI hadamAM na rahevA jaie evI sajAvaTa karI dIdhI. rAja pate te bhAInA akALa khUnane lagatI AkhI vAta jANI chAbhI banI gae, enA khyAlamAM bhAInuM khUna svapna paNa hatuM nahi, enuM kAraNa ADakatarI rIte pote banI gayo eTale enA khedano pAra rahyo nahi. ene to atyAre jANe AkhI duniyA cakaLa . vakaLa pharatI hoya ema lAgavA mADayu. A a taranA tApamAM e mAbhadAnI AkhI vAta bhUlI gayo. ene bheLA utsAhI baLavAna bhAInI smRti tAjI thaI. enI sAthe yI, rakhaDyA, ramyA, khAra,
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA purikane pazcAttApa 213 pIdhuM ane hANyA mANyA e vAtA enI aMtara cakSu sAme khaDI thai, ene e peAtAnI DhAkhI madya aNutA hatA e vA enA manamAM AvI gaI, peAtAne putra na thAya te te rAjyanA uttarAdhikArI hatA e vAta paNa ene sAMbharI, enI nasamAM ane peAtAnI nasamAM ekaja mAtApitAnuM leAhI vahetu hatu. e enA vicArapa mAM AvyuM. e te' kharekhara hRdayathI raDavA lAgyA, enI eka AMkhamAM zrAvaNu ane bIjImAM bhAdaravA joi, enA pazcAtApa ApyA che ema mahAamAtyane lAgyu.. mahAavAgye joyu ke atyAre have vadhAre vAta karavAthI rAja kAMi UMdhuMcattuM karI esaze. rAjA adarakhAnethI sAviSTa hovA chata juvAnInA jussAmAM ane khada sAbatathI kheATe ravADe caDhI gayA tA. vAta vadhAre cheDavAmAM hAla turata mAMI mAla nathI, vakhata vakhatanuM kAma karaze ane AjA peAtAnI asala maryAdAmAMM AvI jaze ema lAgatA eNe turaMta mANusene yoAbhadrAnI zeSa karavA melyA. peAte mahArANIne maLyA. mahArAjane jALavavA ane ene mATe ciMtA na -haravI temaja keAI vAtanA methyuAM RNuAM na karavAnI Ucita sUcanA RRApI. vAta daramyAna ene priyaMvadA dAsInI AkhI hakIkata rANIe jaNAvI dIdhI. Traka tapAsa karI mahAamAtye ene nekarImAMthI kADhI mUkI ane rAyacahelamAM banela vAtanA jo eka akSara kheAvaze kevAtA phelAvaze te ene rAjyamAM rahevuM bhAre thai paDaze eTalI sakhata tAkIda ApI rAjamahelamAMthI ane rANInI nAkarImAMthI tene dUra karI dIdhI. A sarva vyavasthA karatAM lagabhaga kalAka thai gayA. eTalAmAM muddAma mAluse pAkA samAcAra lAvyA / devI yazeAbhadrA rAtrInA trIna pahere taddana ekalA cAlI nIkaLyA che. eNe dAsIne veza lIdhe hateA ane devI yodrA mATe davA levA javAne bahAne e mahelamAMthI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 dAkSiNyanidhi sahaka - - - - kAyA hatA. vicakSaNa mahA amAtya, yazobhadrAnuM mAnasa barAbara samajI gayA. eNe tapAsa pUrI karavA devI pAse rahetA vicakSaNa kAsIne belAvI samAcAra pUgyA. tapAsa parathI ane dAsInA kahevAthI yazobhadrAnuM AkhuM maneAmanyane e samajI gayA. dAsIe AMkhamAM AMsu sAthe kahyuM ke mane jarA sarakhe khyAla paNa nahi ke devI ahIMthI cAlyA jaze. huM te rAtanA bAra vAgyA sudhI emanI pAse beThI hatI ane vyavahAranI ane dilAsAnI kaMI kaMI vAta meM temanI sAthe karI hatI pachI AkhA divasano thAkane lIdhe mane UMdha khAvA lAgI eTale devIe mane sUI javA kahyuM. te vakhate e kAMI chelyA paNa nahi. Apane rAtre bolAvyA eTale Apa sarva bAbatane pAke baMdobasta karaze evI mane khAtarI hatI. Apa gayA te vakhate devI besI gayA hatA ke atyAre tenuM koI nathI. kadAca emane ApanA javAbamAM ThaMDaka lAgI haze, paNa emane koI prakAranA bhAna huM te vakhate samajI zakelI nahi. mane kharekhara kheda thAya che ke UMghanA pAchAmAM huM emane ekalA mUkI mahelanA bIjA bhAgamAM vaI ra gaI.' AkhI vAta daramyAna e to raDayA ja karatI hatI. cikANa mahAmaMtrInA 9mAM thazIbhadrAnuM AkhuM mAnasa svarUpa AvI gayuM. yazobhadrAnI sAthenI vAtamAM pite bhAra mUkI vAtane maLI pADI na dIdhI te vAtane temane jarA kheda paNa co.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjA puDarikane pazcAttApa 215 chevaTe mahela choDatI vakhate eNe mahArANuM yazodharAne kahyuM ke, mahArAjA eka be divasa khUba raDaze, ene bane teTaluM raDavA deje. ene dilAso ApI raDatA aTakAvaze to e gAMDA thai jaze. kadAca e na rahe ane vAte vaLage te kaMDarIkanI vAta kADhI ene raDAvaje, enI sAme besI tame raDa, e raDatAM aTake nahi e vAta dhyAnamAM rAkhaje. manamAM DacUro bharAI raheze te enI raMdhAmaNa thaze ane te icachavA yogya nathI. bAkI yazobhadrAnuM nAma detA nahi, enA saMbaMdhane ulekha karatA nahi, enI vAta yAda karIne koI jAtanAM meNATaNa mAratAM nahi. mAtra e pUche ke yAda kare to eTaluM ja kaheze ke enI tapAsa karavA mATe cAre tarapha mANasa ane DesvAre mekalyA che ane ene piyara pUchaparacha karavA khAsa muddAma kAsada mokalyo che.A vAtamAM jarA paNa gaphalatI na thAya tevI pAkI bhalAmaNuM karIne mahAamAtya pitAne maMdire gayA. mahArAjAnA khedano pAra rakvo nahi. pitAno bhAI jevo bhAI cAlyo gayo, tenuM nimita kAraNa te banI gayA e vAta para eno jIva khUba gabharAye, e muktakaMThe khUba raDayA. sAMjane vakhate ene devI thazebhadrA yAda AvI. have enA upara je viSayavAsanA hatI tene badale potAne mana e jANe jIvatI pUjya ArAdhya devI hoya evo bhAva thayo, pavitra satInA AkhA jIvananI sugaMdha enI upara asara karavA lAgI, ene saMyama, ene viveka, enI sabhyatA ane enuM zuM thayuM haze ane e kyAM gaI haze enI ene ciMtA thaI, paNa have enA saMbaMdhamAM pote kAMIka bole te rANI ene avaLo artha kare e ciMtAthI enA nAmane uccAra sarakho paNa na karyo, ke enI tapAsanuM pariNAma zuM AvyuM te saMbaMdhI pUchagAcha paNa ma karI. mahAamAtya cogya karI leze evI tene khAtrI hatI, bIje divase mahAamAtya buddhidhana mahArAjA pAse AvyA nahi. "tA ane sabaMdhamAM te haze enI e artha kara
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 dAkSiNyanidhi zulajha eNe pazcAttApane potAnuM kAma karavA dIdhuM. trIje divase AvIne eNe mahArAjAne khUba dilAso Apyo, saMsArasaMbaMdhanI asthira tAnI vAta karI ane vAtavAtamAM jaNAvI dIdhuM ke yazobhadrAnI cAre tarapha sarahada sudhI tapAsa karAvI, paNa patto maLyA nathI ane mAMDalIka guNavarmAne tyAM mokalela khAsa piye paNa pAcho AvI gayo hato. e dizA tarapha paNa devI macela lAgatA nathI. aMte sAmAnya mAnyatA evI thaI ke keAI kUvAmAM paDIne ke evI koI rIte devIe jIvanane aMta ANyo haze. ene mATe mahArAjAne lAgaNI thaI AvI. temAM have viyega Asakita ke laMpaTapaNAnI gaMdha nahotI, paNa mAtra bhakina, prazaMsA, cAritra mahimA ane kuLavAna vadhUnA AdarzanA sAkSAtkAranI pratibhA hatI ane bhAvanAmaya satItvanuM ema prakaTa dRSTAMta mahArAjA svIkArI rahyA hatA. game te kAraNe, zaramathI ke zakathI mahArAjA thazobhadrA mATe bahu tapAsa karatA nahotA ke thatI tapAsamAM khAsa ughADe rasa letA nahotA. mahAmaMtrI Ama rAjAnuM mAnasa barAbara samajI gayA hatA. devI yazodharA mAnasabillAmAM kAcI hovAthI ene A vAtamAM rahela rahasya samajAtuM nahotuM, paNa ene mahAamAtyanI buddhizakti para pUro bharoso hato. A rIte divase pasAra thatA cAlyA, rAjA dhIme dhIme rAjakAryamAM bhAga letA thaI gayA ane kaMDarIka thazebhadrAnuM AkhuM prakaraNu khatama thaI gayuM ane eka rIte tenA para prAdo paDI gayA. - sAtapuranA lokoe cAra pAMca divasa to khUba vAto karI. keIe rAjAne laMpaTa kahyo, koIe thazabhadrA mATe tarkavitarko karyA, teja sAje hajUriye gAma choDI gayo tyAre vaLI vAtoe navuM svarUpa dhAraNa karyuM. pAMca paMdara divasa vAta thaI. yazobhadrAnuM zuM thayuM te kAMI samajAyuM nahi ane thoDA divasa pachI loko dhIme dhIme ka DarIka yazobhadrAnuM prakaraNa bhUlI gayA, nAma paNa visAre paDavA lAgyuM ane sUrata paNa bhUlAI javA mAMDI.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ gacchAdhipati ajitasenasUri gaLathI AvelA samAcAra prayANe catra vada 2 ne roja prathama pahere savAre gacchAdhipati zrI ajitasenasUrIzvara sAvathI -nagarI padhAryA. e AcAryavarya zrI vIranA sAcA pratinidhi hatA, adbhuta tyAgamUrti hatA, gacchane bhAra vahana karavAnI AvaData ane zakti vALA hatA, mahA dIrvAdaza hatA ane koI prakAranI lAlasA irachA ke apekSA vagara niyaMtraNuM karavAmAM tatpara hatA. emane tyAga aparimita hato, emanI bhakikatA bhavya hatI ane emanuM teja rAjavIne paNa zebhAve tevuM hatuM. ' e pAMce IMdriyano barAbara saMyama karanAra, navavidha brahmacaryanI suptine dhAraNa karanAra ane krodha mA mAyA lAbhathI mukta hatA; paci mahAvratathI yukata hAI kaMcana kAminInA tyAgI hatA, jJAnAcAra darzanAcAra cAritrAcAra tapAcAra vAyIcAra pALavAmAM samartha hatA, ane pAca samiti ane traNa guptine dhAraNa karanArA hatA. saMkSepamAM kahIe te AcArya mATe nirdiSTa karelA chatrIsa chatrIzI guNunA dhAraNa
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 dAkSiNyanidhi kulara karanAra hovA uparAMta nirmama, nirabhimAnI, nirIcchaka ane nirAzIbhAvanA sAthA piSaka hei, mAtra pAMtrIsa varSanI vaye AcArya padavI meLavI AkhA sAdhu sAdhvInA samUha (gaccha) nA nAyaka potAnA guNathI thayA hatA. pote adhipati che evo emane mamavabhAva kadI thaye nahotuM ane emanI saraLatAne kAraNe AkhA . ga7mA koI prakArane vikhavAda khaTapaTa ke kacavATa sAmAnyataH thayo nahotA. emanI vANIno pravAha abhuta hatA, emanI bhASAmAM teja sAthe sattva hatuM, emanA upadezamAM muddAma sAragrAhitA uparAMta AMtara te ane tenI pAchaLa potAnA tevAja vartananuM pIThabaLa hovA ne kAraNe bhAre sacoTatA hatI. vyAkhyAna pIThaparathI te zrI vyAkhyAna kare tyAre zrotAo rasamAM ladabada thaI jatA e tatvajJAna para bele to temAM mISTatA hoya, e kathA vAta kare to temAM adbhuta rasanA jamAvaTa hAva ane e caraNakaraNanuM vyAkhyAna kare to temAM dachAta ame rahasya darzananI evI surasa ejanA heAya ke sAbhaLanAra mugdha thaI jAya. emanA khyAnanI jamAvaTamAM evo sumeLa thato. ke emane sAMbhaLavA AvelamAMthI kadI koIe jhokuM ke bagAsuM khAdhuM jAyuM nathI ke kaMI zretA Ubho thaI cAlyo jAte dekhyo nathI. vyAkhyAna kaLA to kharekhara emanI vaiyaktika ja hatI ane janatAmAM enI prazaMsA eTalI jAmI gayelI hatI ke emanA vyAkhyAna samaya pahelAM sabhAgRha bharAI jatuM hatuM. ane emanA AkhA deha para zAMti patharAI rahI hatI emanI bhavya sukhamudrA jotA mANasa pitAnu vera bhUlI jAya, emano tyAga I saMsArarasa DhIle pADI de, emanI mAtra cha dravya khAvAnI hakIkata jANuM ATale alpAhAra chatA AvuM divya svarUpa kema rahI zake tevA vicAramAM bhAvuM paDI jAya ane emanI nirvikArI Akho jotAM.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ gacchAdhipati ajitasenasUri 219 emanA tarapha sAhajika bhAva thaI Ave. AvA prabaLa pratApI AcArya zrI zrAvastI nagarImA padhAyAM. zrAvastIno jaina saMdha paNa khUba bhAvuka hatA, tenI saMkhyA paNa meTI hatI ane enA kArya vAha dharmarasiMka, svaccha hadayI ane dharmaprabhAvanA rata hatA, emaNe AcAryazrInA mahAna tyAga ane sthAnane gya temane satkAra karyo. zrAvaka zrAvikA varga temane dUra sudhI sAme levA gayo, atyaMta hoMzathI temane nagara praveza karAvavA tatpara banyo ane pitAne dharmazravaNuM karavAno tathA vrata niyamAdi levAne sAro lAbha maLaze e vicArathI AnaMdamAM AvI gayo. emanuM sAmaiyuM bhAvabharI rIte paNa kazA khoTA ADaMbara vagara karavAmAM AvyuM ane Ama janatAe paNa emAM khUba rasathI bhAga lIdho. hajAro jaina ane jainetare, purUSa ane strIo sAmaiyAmAM mayadA pramANe cAlyA, sAdhvI samUha paNa temAM bhAga lIdho. dhanAvA zeThane ane tenA AkhA parivArano emAM mukhya bhAga hato. sAvasthAmAM AvyA pachI dhanAvA zeThe te divase savAre thazebhadrAne pahelIvAra bolAvI ane AcAryazrInA sAmaiyAmA ane upadeza zravaNamAM bhAga levA sUcanA karI. eNe nIcI dRSTi rAkhI mAtra eTaluM ja kahyuM ke dharmakriyA ke upadeza zravaNamAM zeka ADe na Ave ane e rIte mana vALavAthI vAta visAre paDe. anopamA bhAbhIno to be divasathI yazobhadrAne sAmaiyAmAM laI javA mATe Agraha hato ja ane zeTha sAhebe preraNA karI eTale yazobhadrA paNa bahAra nIkaLI, bhAvathI AcAryazrIne vAdyA ane AcAryazrI mATe sAdhunuM vasati sthAna zaheranA madhya cokamAM sAdhvInA vasatisthAna (upAzraya)thI dUra hatuM tyAM sarvanI sAthe pote paNa gaI.. AcAryazrIe bahu suMdara upadeza Ape. jIvana saphaLa kevI rIte. - thAya, tyAgano mahimA keTalo moTo che, e mArge cAlavAthI Akho. * pragati mArga kevI rIte sudharI jAya che, A jIvananuM sAdhya sukha.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 * dAkSiNyanidhi kSullaka che te sarvamAnya hovA chatAM sukhanI vyAkhyA ghaNI vakhata prANuM tAtkAlika najare karI pitAnI AkhI pragati kema bagADI nAkhe che, sAcuM sukha sthAcI anaMta ane avyAbAdha zA mATe che, e sukhanI prAptine ane tyAga mAne kevo ghanISTa saMbaMdha che ane lAMbI najare mArga pratIkSA karavAnI Teva paDe to temAM keTalo lAbha che ane te rIte Idriyajanya sukha, tAtkAlika sagavaDe ane vyavahAranI mAnI lIdhelI moTAIo eka bAjue rAkhavAmAM Ave ane paramAnaMda Atmavilepana ane saMyamanA mArga svIkAravAmAM Ave to tene pariNAme thato AnaMda bIjI bAjue rAkhatAM trAjavuM kaI bAjue name e bAbata emaNe sacoTa rIte saMbhaLAvI. be traNa kezano vihAra karyA pachI jarA paNa zAka ke skUlanA vagara emaNe tyAgamArgane mahimA evI sarasa rIte batAvyo ke A zrotA varga mugdha thaI gayA. teo be ghaDi(48 miniTa) bolyA, paNuM AkhI sabhAmAM avAja thayo nahi, kAI UThI gayuM nahi ke koIne kaMTALo Avyo nahi. AcAryazrIe vyAkhyAna pUruM karatA paDilehaNa karavA mAMDyuM te vakhate savayaMpreraNAthI yazobhadrAe ane bhAbhI anupamAe bahuM lI gAI. enI gAvAnI Dhaba, maLAnI mIThAza ane rAganA lethI AkhI sabhA pUbaraMjana pAmI. temaNe gAyuM ane hAjara rahelI bahenoe - jhIlyuM temAM koI sthaLe kSati nahatI. jANe keTalAe divasanI taiyArI hoya tevI temAM ekavAkayatA hatI. nIcenA arthanI e bahuMlI hatI. 1 vyAkhyAnanI vaccenA samayamAM strIvargabhakita gurUvaMdana ke deza vadana ke dezanAno mahimA darzAvanAra padya dezomAM gAya che, tene mahulI" kahevAmAM Ave che. e jaina pAribhASika zabada che,
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ gacchAdhipati ajitasenasUri na sakhI sarasatI bhagavatI mAtA re, kAMI praNamI je sukhazAtA re kAMI vacana sudhArasa dAtA, guNavatA sAMbhaLe vIra vANI re, kAM I mekSa taNI nisANI. guNa0 1. kAMI vIzamAM jinarAyA re, sAthe cauda sahasa munirAyA re, jehanA seve sura nara' pAyA. guNavaMtA. 2. sakhI caturaMga phejA sAtha re, sakhI AvyA zreNika nara nAtha, prabhu vaMdIne , huvA sanAtha. guNavaMtA30 bahu sakhIo saMyuta rANuM re, AvI cilaNA guNakhANI re, e to lAmaMDaLamAM ujANa. guNavaMtA4 kare sAthiye mohana vera, kAMI prabhune vadhAve raMgarelare, 1. kAMI chevA karamane mela. guNavaMtA. pabAre paraSada nisuNe vANI re, kAMI amRtarasa sama jANuM re, kAMI varavA sugati paTarANI, guNavaMta) 6. kinnarI sarakhu abhuta gAna, mIThA sUra ane DhaLakatI milAvaTa. ane AcAryanA upadeza sAthe AkhI hakIkatane maLo meLa evo sarasa jAmI gayo ke A gAnAra koNa evI pRcchA pUrNa thavA lAgI, paNa vyAkhyAna gRhanI sabhyatA pramANe koI strI varga sAme najara na kare, paNa kAna zravaNa dvArA aMdarathI jijJAsAvRtti to jarUra jAgesamUha meLApamAM yazabhadrA Aje pahelIjavAra dekhAyA hatA, sAvathI . nagarImAM e aparicita hatA. aMdara aMdara mAtra eTalI ja vAta tha ke dhanAvA zeThane tyAM koI mahemAna bahAragAmathI Avela che e. ane zeThanA meTA chokarAnI vahu ( putravadhU) e AjanI suMdara gaheLI gAI. ), ' , ' '
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi zullA AcAryazrI bahuLI pUrI thatAMja "sarvamaMgala mAMgalya" bolyA ane zrotAvarga potAnA sthAna para javA lAgyAM. emane Ajano upadeza ghaNo asarakAraka hato. enA para vicAra karatAM le vIkharAvA lAgyA. upadezanI sIdhI asara yazobhadrA para thaI. ene pitAnI AkhI AphatanA vAdaLA vacce mArga dekhAvA mAMDayo, enA vicAra pathamAM vIjaLInA camakAra jaNAvA lAgyA, ene mahAvIkaTa araNyamAM mArga sAMpaDato hoya ema lAgyuM ane sarva gUMcavaNane nikAla thaI javAnuM mArgadarzana thAya tyAre jevI zAMti thAya te aMdaranI zAMti e anubhavavA lAgI. dhanAvaha zeThanI havelI para AvatAM eNe anepamA bhAbhIne vAta karI, pitAne vicAra jaNavyo, pitAne vicAra tyAgamArga svIkAravAne thayo che evI IcchA vyakta karI, anopamA bhAbhIe emAM preraNA ApI, paNa e bAbatamAM pravatinI kIrtimatInI salAha levA sUcana karyuM. teja pore banne mahattarikA pAse gayA. yazobhadrA paNa have te moTA sAva sAthe khUba paricita thaI gayA hatA. emaNe tyAga mArgane svIkAra e sarva upAdhinI muktino dherI rAjamArga che ema jaNAvyuM, paNa emAM aneka musibato che teno sAthe sAthe nirdeza paNa karyo. temaNe kahyuM - AkarA tapa tapavAnA e te deTa damanane aMge jarUrI che. sAthe keTalIka aMgata agavaDa paNa paDe. page cAlIne lAMbA vihAra karavA, bAre mAsa Tha DuM kareluM garama pANI pIvuM, mAtra jarUra jemAM va rAkhavA, kherAmAM rasavRttine kaI rIte poSaNa na maLe te bhUkha sUko AhAra levo, rAtrIe vasati bahAra nIkaLavuM nahi, nATaka jevAM nahi ke bhajavavAM nahi, eka damaDI paNa pAse rAkhavI nahi, pustaka pAnAM para paNa svAdhInatA ke mAlakIpaNuM mAnavuM nahi, eka sthAne eka mAsathI vadhAre vakhata rahevuM nahiM, gocarInA ja
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ gacchAdhipati ajitasenasUri 223 pALavA, atimAtrA AhAra karavo nahi, gRhastha ke strI varga sAthe ati paricaya kara nahi, mana vacana kAyAthI brahmacarya pALavuM, gurUnI AjJAmAM rahevuM, pArakI vastune ke para vastune vagara paravAnagIe levI nahi, vRddhone vinaya kara, be vakhata pratikramaNa paDilehaNa karavAM vagere cAritra cAganI pravRttimAM rasa paDavo joIe. enAthI * bhavanA pherA maTI javAnA che evI khAtarI rAkhavI. khAsa karIne pAMca samiti ane traNa gupti barAbara pALavAthI mana vacana kAyA para eTalo meTe saMyama AvI jAya che ke pachI saMyama mArgamAM musIbata AvatI nathI, ane e rItanuM mAnasa thaI jAya to pachI e sahaja caya banI jAya che. ane bIjI vAta e che ke saMyama lIdhA pachI tyAga mAga -svIkAryA pachI je pAche indriyane dora vadhI jAya ane tyAgano tyAga thaI jAya athavA thavAnI vRtti thaI jAya to bahu nukasAna thAya che. vamana karelI cIja pAchI khAvAnuM bane te bhAre uthalapArasala thaI jAya ane ghaNu vakhata te vaTalI brAhmaNI tarakaDImAMthI jAya tevI dazA cAya che, AvI dazA thAya tyAre prANI idriAne bhoga dazagaNuM hajAragaNuM jesathI karavA lAgI jAya che ane evAM AkarAM nikAcita karmo bAMdhe che ke enuM bhavabhramaNa bhAre AkaruM dIdhuM ane lAMbuM thaI jAya che. A sarva hakIkata kahevAne sAra eTale che ke tyAgamArgane svIkAra samajIne karavo, vicArIne karavo, pitAne aDaga nizcaya karIne karavo ane Teka kadI choDavAnI nathI evA pAko nirNaya pachI karo. vrata paccakhANa ziyAlanI mAphaka namratAthI mArga pratIkSA kayAM pachI ane khUba tapAsa karIne karavAM, paNa ekavAra vrata lIdhuM eTale pachI te prANa jAya, paNa vacana na jAye e nizcaya - joIe.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi sua ane A sarve musIbate gabharAvA sATe nathI batAvI. jyAre prANuM jora kare che, mAtmavIrya phare che, anaMta sattAgata zaktine bahAra kADhe che, tyAre tene mATe koI vAta muzkela nathI. keI mArga Akare nathI, kAI paMgha vikaTa nathI. anaMta zaktino AtmA game teTalI muzkelI para sAmrAjya meLavI potAnuM sAdhya sAdhe che ane AkarAM karmo teDI sarvathA mukti meLave che. svAdhIna viSane tyAga kare che te kharI ja che, vastu na haya, na maLavAnI haiya, agamya heAya ane tyAga thAya temAM balihArI nathI. bAMdhela parAdhIne azva brahmacarya pALe temA khAsa mahattA nathI. sAme vahu. paDI hoya, khavarAvanArane Agraha hoya, pitAnA dAMta sAbUta hoya, vaidyane tabiyatane aMge tene pratibaMdha na hoya, ane chatAM mAre e khapatI nathI ema kahevAmAM je AnaMda che tene mahimA anupameya che. emAM Ama teja che, AMtara sattva che, mahA manasvItAne jhaLakAra che. jarApaNa saMkoca vagara A tyAga mAga svIkAravA jevo che. emAM prANInI mukti che, saMsAra yAtrAnuM paryAvasAna che ane daihika ane mAnasika upAdhione cheDe che.' ane A indriya janya sukha mATe ke paugalika vastuonA tyAga ne aMge eka vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavA jevI che. e sukha ane e vastuone aMte to cheDavI ja paDe che, vRddha uMmara thAya tyAre ikriya rase cheDavA paDe, vepAra dhaMdhe nabaLo paDe tyAre dhana jAya, zarIra prakRti bagaDe ane vastuo choDavI paDe, ane mAta Ave tyAre udhADe hAthe jamAvelI che pakaDI rAkhelI AkhI riyAsata cheDI javuM paDe-paNa evA tyAgamA ja nathI, emAM Anada nathI, emAM ucca graha nathI. tyAga te svAdhIna dazAmAM thAya, vicAraNane pariNAme thAya,' vastunI pichAnane pariNAme thaya-emAM A daranuM aparaMpAra sukha che, aMtarano pramoda che, mAtma vIryane ullAsa che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ gacchAdhipati jitasenasUri 225 mATe tyAga mA te samajI eLakhI svIkAravAnI vAta atyuttama che, khAsa kavya che te cetananI pragatinA sIdhA saraLa ane anAdI mA` che. T A lakhAjI preraNA yajJezabhAne zrRkSa asarakAraka nIvaDI. ene emAM peAtAnI gUMcavaNuneA nikAla lAgyA. atyAre peAtAnuM duHkha visAre pADatI hoya tema tene lAgyuM. ene vairAgya duHkha garbhita hatA tene sthAne jJAnanI saurabha thavA lAgI ane AvA sa yeAgeAmAM paiAtAnI lagabhaga eka mAsa pahelA thayelI vaidhanya dazAne jANe petAne sanAthatA thatI hAya ema lAgavA mAMDayuM, ajitasenasUrinA upadezanI enA para sarasa chAyA paDI hatI. tenA 52 teja apeAre mahattarikA dvArA jaLa siyana thayuM mahattarikAe ene khUba vicAra karavA ane peAtAnI zaktinI tulanA karavA jaNAvyuM, kSaNika AvezamAM banI AvatA sarvasA DhA mAM kAi vakhata hradayamAM zalya rahI jAya ve Akare! hRdaya dAha karanAra vikAra thai jAya che. e vAta para ee dhyAna khecyuM ane khUba vicAra karI pagaluM' bharavAnI salAha ApI. Aje carobhadrA zeThane dhera AI tyAre jANe tenA hRdaya parane ene haLavA paDayA hAya ema enI mukhamudrA kahetI hatI. anupamA sAthe su Aje e vadhAre chUTathI vAta karatI hatI ane bhUlA paDelAne mAtra prApti thAya tyAre jevu mAnasika valaNa thAya tevI tenI AMtara zi dara kAma karI rahI hatI. 15
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazAbhavAnI dIkSA anuSyanA jIvanamAM koI koI vAra eTalA badhA pheraphAra thaI jAya che ane ene vega eTale sakhta hoya che ke pazcAdavalokana karatAM jANe na dhArelo meTA pheraphAra ekadama ane aNuzAyI thaI gayo hoya ema ene potAne ja lAge. eka mahArAjAnA gharanI rANI, yuvarAjanI patnI, tAjI paraNelI, UgatI yuvatI jeNe phAgaNa suda 8 ne roja janatAnA bhavya meLAvaDA samakSa rAsaDA levarAvyA hoya ane jeNe TADha taDake ke varasAdanA vamaLa jemAM anubhavyAM na hoya je pANI mAge tyAM dUdha hAjara thatuM haiya jenI sevAmAM sekaDe rAsa dAsIe hAjara rahetI hoya tevI eka yauvanane kAThe UbhelI rasika stro pUrA be cAsa thayA na hoya tyAM sarva tyAgane vicAra kare, samajaNa pUrvaka te pura nirNaya karavA bese tevA virAgyane dukha gabhita bhale gaNavAmAM Ave, paNa jJAnanI laharI enA para pasAra na thAya tyAM sudhI emAM sthiratA Ave nahi emAM rasa pragaTe nahi ane enI kharI jamAvaTa caya nahi.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazakSikAnI dIkSA 227 duHkha vakhate prANI mATho chela thaI jAya che. vicAra zakita parano kAbU gumAvI bese che ane keTalIkavAra te na karavAnA kAma jharI bese che, ADe mArge UtarI jAya che ane pite nirUpAya che evA bacAvanI pAchaLa AkhA vyavahAra mAga ke naitika prAgatika mArgane bagADI mUke che. ghaNe bhAge ene te vakhate salAhakAra pazu evA maLe che, e to ema ja cAle' athavA "zuM karIe? upAya nathIevA - bahAnAM nIce e nIce paDI jAya che ane pachI te bhayaMkara bhUlanI paraMparA thAya che ane rakhaDavAnI Teva paDela mArga adhama avata, raNamAM vadhAre ne vadhAre nIco thato jAya che. AvA prasaMgamAM strIonI asahAya dazA vadhAre kharAba hoya che. vaidhavyavALI sthitimAM ene UMce Abha ane nIce dharatI dekhAya che, ene mAthethI chatra UDI jatAM jANe ene saMsAra khAra jhera thaI jAya che. evI sthitimAM keda vyabhicAramAM UtarI jAya che, kAI paravazatAmAM paDI jAya che, I vagara paraNe pharI ghara mADI bese che ane keI Idriya ane manane mokaLA mUkI game tevA ADe raste UtarI jAya che. evA sagomAM mana para kAbU rAkho ane iMdriyane mokaLI mUkavA karatA enA para saMyama karavAmAM kharuM hita che e vAta sUjhavI ke sujhADavI bahu muzkela che. sa sAra rasika prANIo AvI sAgomAM sahAnubhUti batAve kharA, paNa te mAtra heTha sudhInI hoya che. 'bahu cheTuM thaI gayuM ! arajhera varatAI gaye " bhAre gajaba thaI gayo !" AvAM sUtroccAraNumAM jene duHkha paDayuM hoya tene to UThe emAM vadhAre thAya che ane keI prakAranuM dizA sUcana ke mArga - darzana emAthI prApta na thAya to UlaTo hadayano kaleza vadhAre AkarU - rUpa le che ane tene beje paNa mAnasika rIte vadhAre thavAne kAraNe cAmAM vadhAro kare che. citra vada bArasanI rAtre yazobhadrA eTalI paDI. rAtrInA darzana
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 dakSinidhi zulaka - - - - - - rAyaya thayo hato. te dezanI rIta pramANe vaizAkha vada bArasane divasa zAkhA divasanI sakhta garamIne trae utAravA manuSya agAzImAM besatA hatA. cotarapha saMpUrNa zAMti patharAI gaI hatI. divasanI samI ochI thavA mAMDI hatI. te vakhate zrAvatImAM rAtrIne vakhate pahelI vakhata pitAnA kamarAnI bahAra thobhadrA nIkaLI ane agAzImAM beThaka para beThI, Aje e taddana ekalI hatI. eNe khUba vicAra kI, ene Atma sAina karavAnI mAMtara zreraNA thaI. ene pativiyogathI manamAM je duHkha thayuM hatuM ane A vakhate je potAnuM hRdaya raDI rahyuM hatuM tene sAme raste doravI ApavAne Aje AvI pahoMcela vakhata khUba sAruM lAgyuM. eNe paugalika sukhanI a kSaNikatA khUba sAvavA lAgI, ene pitAnI parAdhIna dazA para khUba vicAro AvyA, ene koI kAraNe pote pakaDAI jAya ane puMDarIkarAjAne tyAM ene dhakelI devAmAM Ave to potAnuM zuM thAya te para vicAra paraMparA cAlI, ene saMsAra rakhaDapATI para khUba taravarATa thayo. ene sukhaduHkhanI kalpanAmAM khAlI paulika bhAva ja dekhAyo ane aMte je sukha dIrdhakALa TakavAnuM nathI te sukha zuM kAmanuM ?bAvA AvA vicAra AvavA lAgyA. pachI saMsAra paryaTanamAM AvA te aneka prasaMga AvI gayA ema khyAla Avyo, manuSya dehanI durlabhatA najaramAM AvI, A janma maLyo tene ja ke Ana mAMveDaphI nAkho ke viyAgalapanAthI duHkhI banAvI de emAM ghaNI TUMkI najara lAgI, eka bAju ene pativi ane pitAnuM vaidhavya jarA sAle tyAM vaLI AtmAnI zakti ane pitAne maLelI ramapUrva ta yAda Ave, vaLI caritranA mArganI aneka muzkelI taravare tyAM AtmAna anata vIryanI vAta mana upara aAva, vaLI pAchuM pitAnuM piyara sAMbhare ane dhanyavAda. zeThanA gharanA mANasone pitA tarAnI cAha ane satkAra mAda Ave.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ azobhadrAnI dIkSA AvA vicAramAM eNe traNa kalAka kADhI nAkhyA. pachI ene chevaTe nirNaya thayo ke game te agavaDe AtmasAdhana karavuM, agavaDa sagavaDanA khyAla te dUra karI potAnI pragati sudhArI levAya, bhavajamaNamAM mA avasara bhAgye ja sAMpaDe che tene pUrata lAbha le ane je cetana nATakanI bhayaMkara yAtanA sahana karI zake che tene page cAlavAnI ke bhoya para sUvAnI ke evI najIvI vAtane sahana karavAmAM zI bisAta che ? e to Teva paDaze eTale sarva goThavAI jaze, enA vicArathI pAchuM haThavA jevuM naja hoya. madha rAtrIe devI yazobhadrA pitAnA nirNayamAM makkama thaI gaI ene saMsAranA viSaya kSaNika hAI khArA lAgyA, ene suMdara deha pataMgIAe pAvajavalananI chAne anurUpa lAge, ene sagapaNa saMbaMdhanI vicitratA mane asthiratA upara trAsa Avyo ane pravatinI rajA Ape te have suratamAM jIvana saphaLa karavAnI je cAvI temaNe batAvI che tene pitAnA saMbaMdhamAM upayoga karI levA vijJapti karavAnI ane te cAvI meLavavAnI tIvra abhilASA sAthe eNe ArAma karyo. ene Aje rAtre zAMta nidrA AvI gaI, enA mana para viLatAne je * hato te dUra thaI gayo. e rAtrIe svapanamAM paNa eNe mukhamAMthI suMdara phaLa bahAra kADhayuM ane pite to merUzikhara paranA ucca sananA bhavya siMhAsana para beThI hoya e anubhava thayo. savAre anopamA sAthe e mahattarikA zrI kIrtimatI pAse I. sAM temane potAnA vicAro ane nirNaya jaNAvyA. maharikAe ene cakAsI joI. emane aneka savAla javAbo para nigAha karatA khAtarI thaI ke yazobhadrAno A kSaNika bhaDake ke Aveza nathI, paNa vicArapUrvaka thayela daDha nirNaya che. mahattarikA enA zarIranAM cita parathI ene (devI yazabhadrAne ) padminI strI tarIke jANI cUkayA hatA. evI strIomAM vicArazakti khUba prabaLa hoya che ane te sAthe
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 dakSinavi su ~~~~~~ ~ ~ ~ ~ evI bIo je tyAga kare te kANuta kaSTa paNa aDaga nirNayane vaLagI rahe evI temanI khAsiyata heya che e vAta khyAlamAM rAkhI, emaNe manumati darzAvI, paNa chevaTane nirNaya te gacchAdhipati ajitasena zahArAja karaze e nirNaya batA. ajitasenabachAdhipati khUba vicArazILa ane dIrdhadaSTA hatA. vyAkhyAna samaya pUro thayA pachI maharikAe temanI pAse yazobhadvAno nirNaya ane vijJapti raju karyA. ane pachI garAdhipatine Adeza mA. * emaNe pote AcArya mahArAjane yazobhadrA koNa che, kevA sayagamAM Avela che ane tenAM lakSaNa bhAvanA ane daDhatA kevAM che tenI vAta karI. A vAta mAtra AcAryazrI ane mahattarikAe ja jANI bhAcAryazrIe sAtapura taraphathI AkramaNa thAya to tenI vadhAremAM vadhAre takalIpha keTalI thAya, keTalA vakhatanI thAya tenI tulanA karI lIdhI. ane yamadrAnAM lakSaNa vyaMjana ane vicAradarzananI spaSTatA para khyAla karI eNe sa mati ApI ane be cAra varSa sudhI yazobhadrAe sAkatapuranI dizAe ke e rAjyanI hadamAM vihAra na kare eTalI 'vAta karI turata jaNAvyuM ke AvatI vaizAkha suda 3 ( akSayatRtIyA ) bAhu sArI tIthI che. emaNe eka pracalita kahevata kahI. hoLIne paDa ane besatA varasanI bIja vagara pUchayuM muhUrata te raza ane trIja." ene sAthe samajAvatAM emaNe kahyuM varasa daramyAna cAra divasa prAyaH zuddha ja hoya che. (1) phAgaNa vada 1 (2) kArtaka suda 2 (3) AAse vada 13 ane (4) vaizAkha suda 3: dareka terazane trIja ema samajavAnuM nathI, paNuM dhanateraza ane akhAtrIja e beja samajavAnA che, e divaso e khAsa zubha ga hoya che. A tamA pahoMcatA hoya to te divase zubha kArya karavuM bAkI to sAruM kAma karavuM hoya
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazobhadrAnI dIkSA - 24 to aMdarathI vilAsa thAya. hRdayamAM AnaMda UchaLe ane zarIra para romAMca khaDI thAya tenA jevuM eka paNa muhUrta nathI. , nirNaya thaI thayo. anepamA Azcarya pAmI. yazobhadrAne romegama thayeAcAryazrIe rAjadvArI kAraNasara ane yazabhadrAnA hitanI najare A prasaMge sAdhAraNa ThATha mAThathI patAvavAnI sUcanA karI ane mahattariDAne khabara ApI dIdhI ke yazobhadrA keNa che, kayAMnI che vagere vAto hAla vistAra kare nahi. eka dharmaucita meTA gharanI bAi dhanAvA zeThanI mahemAna vaizAkha suda trIjane divase dIkSA lenAra che, saMsArano tyAga karanAra che eTalI ja hakIkta janatAe jANI : . ' pachI to yazobhadrAne jANe navuM jIvana AvI gayuM. enA mukha paranI zekanI chAyA badalAI gaI, enAmAM asAdhAraNa cetana AvI gayuM, jANe kaI ati mahAna kArya karavAnuM hoya te vakhate prANInA mukha para je utsAha, je Anada Urmi je bhavya teja Ave che tenuM ojasa tenI AsapAsa taravaravA lAgyuM. ne ene paDI dhareNA chellIvAra paherI levAnI IcchA thaI ke na bhAtabhAtanAM bhejana khAI levAM IcachA thaI, na ene telatAMbUla aMjana ke pIThI coLI levAnI AkAMkSA thaI ke na ene dhAMdhala dhamAla ke varaDAmAM ghUmavAnI lAgaNuM thaI. e to vagara dIkSAe mahAtyAgI banI gaI ane enA mukhapara tyAganI zAMti ane vizALa AtmabhAvanAnI zAti sthiratA ane vairAgya taravarI AvatAM jaNAyAM. A rIte pAMca divaso khUba AnaMdamAM, Atma ciMtavanamAM pasAra thayA daramyAna eNe to lagabhaga AyaMbIlane khorAkaja lIdho. keTalAka dharmapremI bhAIo ane bahenoe ene jamaNuM mATe AmaMtraNa ApyAM, paNa bhAbhI anupamA e ene AbhAra sAthe asvIkAra karyo, kAraNake devI yazobhadrAe ene AgaLathI jaNAvI dIdhu hatu pate che
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi jIsaka AhAra dhanAvA zeThane tyAM lenAra che. mAtra yazAbhadrAne jANa karyA vagara eNe vaizAM suda bIjanI khapere potAnI bahenapaNIone meTI saMkhyAmAM ekaTho karI, rAsaDA levAnA prAdha karyAM. yazeAbhadrAe tA rAsaDA garabAmAM khAsa prAvINya meLaveluM hatuM, paNa e te mAtra dRSTA tarIke ja rahI. eNe rAsaDA levarAmyA ke jhIlyA nahi paNa joyA te kharA. ghaNuA kharA rAsaDA pracalIta hatA. eka A praMsa mane mATe - banAvyeA hateA te nIce pramANe hate. sAthI nagarInA cAkamAM, meTA enI zaiAbhA su Mdara khanI ra MgathI, deva ajitasena sUri rAjIyA, 232 aDapa raciyA Aja AnaMda vadhAmaNuA naJaranArIne sAtha. AnaMda vadhAmaNuA. upadezathI tAryo aneka. AnaMda vadhAmaNA nagaraleAka sakaLa UlaTI rahyA, vANI sUNuvAnA rasamAM dhuMTAya. AnaMda vadhAmaNA zrI kIrtimatInA sojanyathI, nArI varganI unnati thAya. AnaMda vadhAmaNA* yazeAbhadrA devI satI suMdarI, enA uramAM asara UMDI thAya. Adu vadhAmaNA leAkamAM rAkhaze nAma. AnaMda vadhAmaNA duniyAne deze dAna.. AnaMda vadhAmaNA kalpI karaze vihAra. AnaMda vadhAmaNA kAle mahenI jIvanane ujALaze, traNa enuM dhanya jIvana UjaLuM thaze, e tA e tA taDakA chAyAne vIsAraze, nava A
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazobhadrAnI dIkSA 233 enA jIvanane palaTa thaI jaze, deSa rahita e leze AhAra. AnaMda vAmaNuM samiti gupatine e pALaze, sukhAsana tajI cAlaze pAya. AnaMda vadhAmaNA pite jIvana saphaLatA sAdhaze, ane parISaha saheze aneka AnaMda vadhAmaNA upasargathI e Daraze nahi, manamAM karaze bhAvanAne sumeLa AnaMda vadhAmaNA , enI jIvana saphaLatA sAdhaze, yatidharmamAM rAcaze nitya. AnaMda vadhAmaNA dhanya benI jIvana tAruM dhanya che, tAre mahimAna mukhathI gavAya. AnaMda vadhAmaNA lagabhaga madhya cAkamAM be kalAka sudhI rAsaDA garabAnI dhUma banI rahI dhanAvA zeTha taraphathI rAsaDA garabAmAM bhAga lenAra bahenone eka eka rUpiyo zrIphaLa ane sADI ApavAmAM AvyA ane khUba AnaMdanI aMdara rahIsahI yazobhadrAnI UMDI UDI zvAna paNa dabAI gaI. te sAMje dhanAvA zeThe yazobhadrAne TUMkamAM jaNAvyuM ke bahena yazobhadrA! meM irAdA pUrvaka tArI sAthe ATale vakhata vAta karI nathI, paNa huM sarva hakIkata joI rahyo chuM jevA premathI nirNaya para AvI jIvana kRtArtha karavA nIkaLI che, tevAja daDha nirNayathI levAtA vratane jALavaje, pije, dIpAvaje. tArU bagaDeluM chavane sudhAravAne mAge tuM bahu suMdara doravaNa nIce AvI gaI che. jaMgalethI pAchA AvatA tAro akasmAta meLApa thayo tenuM AvuM suMdara paryavasAna Avaze tenI mane kalpanA paNa nahotI have siMhanI jema vrata pALaje ane brAhmI suMdarI ane caMdanabALAnI saphamAM besI duniyAmAM
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 dakSiNanidhi zullaka dAkhala bhUkI jaje ane tArA AtmAnuM sudhAraje. jIvananI A dhanya paLe che ane tArA aDagapaNA upara enI phatehane AdhAra che. mane khAtarI che ke tuM tene dIpAvIza, zobhAvIza, bahalAvIvAtArI sukAsaLa kAyAne dakSAnI yAtanA AkarI lAgaze, paNa pAkaTa nirNaya pAse to merU paNa ADA Avato nathI. je nirNayane pariNAme tuM sAketapuranI nadI UtarI gaI, mahA aTavI pasAra karI gaI ane bhayaMkara siMha vAghanI majanAone vaTAvI gaI, te ja nizcaya tArI bAjue raheze. dhanya che tArI daDhatAne! dhanya che A jIvana sAphalyanI nirNayane ?" vizAkha suda trIjanI prabhAte devapUjana karI tadana sAdAM sapheta vastra paherI AcAryadevanI vasati sthAnamAM sarva AvyA. varaghoDe ke - dhAmadhUma, ghamAla ke jAherAta kaI nahi hatAM. mAtra Aje eka paradezI bhAvuka bahenane dIkSA mahotsava che eTI vAta e jANI hatI. yazobhadrAe vasatigRhamAM AvI nANu samakSa kriyA karI, cAra baMdhuoe caturthavrata levA kriyA karI. bAjunA kamarAmAM jaI e snAna karI AvI. ene Akho kezakalApa utArI levAmAM Avyo, tenI sAthe maharikA kItimatI ane bahena jevI bhAbhI anepamAM hatA. sarva vastrAlaMkAra mUkI daI eNe snAna karyA pachI sAvI 5 sapheta vastra dhAraNa karyA, hAthamAM rajoharaNa lIdhuM ane jyAre e janamedanI samakSa sAdhavI veze AgaLa mahattarikA ane pAchaLa anepamA sAthe AvyA tyAre AkhI sabhA enA adbhuta paNa nutana vezathI aMjAI gaI. enAmAM cAritrateja atyArathI ja jhaLahaLI rahyuM hatuM, AcAryazrIe digabaMdha sabhaLAvyo, pAMca mahAvrata uccarAvyAM, traNa pradakSiNA karatA caturvidha saMghane mokhare AcAryazrIe sAdhu pakSe, mahattarikAe sAdhvI pakSe, dhanAvA zeThe zrAvaka pakSe ane dhatAvA
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazobhadrAnI dIkSA 235 zeThanA patnIe zrAvikA pakSe vAsakSepa karyo, caturvidha saMghe cokhA mizrita vAsa tenA upara nAkhyA ane A rIte yazobhadrAdevIe. saMsAra tyAga karyo, vrata uccAraNuM premapUrvaka kyAM ane AkhAsaMghamAM Anada ma gaLa vatyuM. kabhi te pATha traNe vAra uccarAyo, paMcamahAvratanA uccAraNa thayA ane chevaTe AcArya gacchAdhipati zrI ajitasena sUrie khAsa upadeza ApatAM yazobhadrA sAdhvIne uddezIne sarva jana sAMbhaLe tema kahyuM: "mahA puNyano udaya hoya to ja A bhAgavatI dIkSA levAnA bhAva thAya che. prANIne viSaya sukhadhana ghareNuM sagapaNe ane vyavahAranAM guMthaNuM divasanudivasa eTalAM vadhI jAya che ke te A sarva zene mATe kare che tene vicAra karavAno avakAza paNa ene maLatuM nathI. ene pAchaLathI dhakko Ave eTale e AgaLa cAle che, paNa ene kayAM javuM che tene ene spaSTa vicAra ke khyAla paNa Avato nathI ane jyAre jamAvelI riyAsata choDI cAlyA javuM paDe che tyAre ene bahu AkaruM lAge che ane sarva cheDIne cAlI javAnI vAta to cokkasa che. AmAMthI keI bhAgyavaMtaAkho mA joI zake che, pitAnuM zreya sAdhI zake che ane saMsAranI upAdhimAMthI mukta bane che. e AMtara vAnamAM Utare che, enAmAM tyAga, vairAgya bhame che, e nirmaLa nirabhimAnI niparigrahI brahma . cArI bane che, enAmAM asthimajajAe AtmabhAva jAme che tyAre ene ahI paNa e AnaMda Ave che ke enI sAthe saMsAranuM kaI sukha, koI padavI, keI sthAna sarakhAvI zakAya tevuM nathI. Avo tyAga duHkhathI udabhave, mAhathI uddabhave ke jJAnathI jAgRta thAya. game te prakArano hoya, paNa aMte je sAcA hRdayapUrvakano tyAga bane te tene mahimA mere thaI jAya che, Azaya udAra thAya che ane tyAganI bhAvanA pramANe guNa prAptimAM pragati thatI jAya che tathA sAdhya sanmukha thatuM jAya che.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiyanidhi zullaka teTalA mATe tyAga banI zake nahi tevA prANIoe paNa tyAganI rUci te jarUra rAkhavI ghaTe. A saMsAranA AkarA tApano cheDe lAvavAno ane anaMtakALa sAcuM sukha sAdhavAno mArga samajaNathI karela tyAga che. e rAjamArga che. vastu gharabAra delata sagAM sarva ane chADavAM to paDe ja che, paNa samajIne cheDAya tene mahimA che, ( bAkI koI jhUMTavI le ke yamarAja uThAvI jAya tyAre te mAtra hAtha ghasavAnuM ja rahe che. mAtra moha ke duHkhathI upara uparano vairAgya Ave te kSaNika heya che. paNa te vakhate hadayamAM Urmi AvI uThe, tenA para sadupadezanuM siMcana thAya che temAMthI paNa kAsa thaI jAya che. jJAnane pariNAme samajaNa pUrvaka varastuvicAraNane aMte tyAna thAya te hamezane mATe Take che ane tenI bhavyatA bhAre che. A je bahena tyAgamArgamAM joDAyA che tene khAsa bhalAmaNa karavAnI ke jIvanamAM A avasara eka ja vAra Ave che. e avasara dhanya che ane ene dhanyatara banAva e pitAnA hAthamAM che. anAdi abhyAsathI iMdriyanA viSaya ke kaSA tarapha DhaLI javAya te vakhate saMsArabhramaNa tenA khADA khaDiyA, tenA AkarA tApa ane tenI rakhaDavATe dhyAnamAM levI ane manane khecI levuM. ema karatAM jarA AdhAta lAgaze, paNa adbhuta AnaMda thaze. potAnuM zreya sAdhavuM pitAnA hAthamAM che. daDha nirNaya ane AtmavizvAsa pAse game . tevI agavaDa nakAmI thaI paDe che, daDhatA vAra de mudAsaranuM kArya zakya nathI. ane pAkA nizcaya pAse pahADa ke samudro paNa AkarA nathI. mATe lIdhela vata, svIkArela raNa, ane karelA nirNayane * barAbara vaLagI rahevuM. enA lAbha bahu moTA che, cokkasa che, AgaLa ' jatAM anubhavathI samajAya tevA che. mATe mAnajo ke A avasara pharI karIne nahi maLe. manuSya deha, sarakhuM zarIra, Atma jAgRtinI rUci ane anukuLatA maLe tene
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ azobhanI dIkSA 237 upayoga karavo ane vastu paristhitino abhyAsa karI emAMthI mAkhaNu tAvI levuM emAM vicakSaNatAnI parIkSA che, saphaLatAnI kaTi. - che, ane sAce mAge prAptavya tarapha prayANa che." devI yazobhadrAnuM nAma AcAryazrIe sArva dazAmAM paNa teja rAkhyuM. dIkSA avasare karyuM nAbha rAkhavuM tene nirNaya gurU mahArAja kare che, te divase zrI yazobhadrAne apUrva AnaMda thayo, bhAre vidyAsa tha, jIvana saphaLa karavAnA mArga para caDhatAM enI carAjI khUba vikavara thaI. bhAbhI anupamAne kheda ane garva thaye, zeTha dhanAvAne " AnaMda thayo, paNa e to pAchA saMsAra ghaTanA ane vepAra dhaMdhAmAM paDI gayA. ene mana te A mAtra dararoja banata. banAvo je eka - banAva hatA. AcArya ane zrI kAtimati je yazobhadrAne oLakhI : gayA hatA temane enI saraLatA nizcaLatA ane tyAgarUcithI saMtoSa tho ane vaizAkha suda trIjanI bapore devI yazobhadrA sa sArI maTI zrI yazobhadrA sAva thayA. dIkSA avasare enuM citane vadhAre vikAsa pAmyu ene suMdara kezakalApa dUra karavAmAM Avyo, chatAM enuM naisargika suMdara rUpa era vadhAre dIpI nIkaLyuM, nirmaLa sapheda kapaDAMnI 5 chaLa paNa enAM sauMdaryanI lAlImA ane AMtarAlejanA ojasa enI pharatA pharI vaLyAM. ene pitAnI sava yAtanA dUra thatI hoya ema lAgyuM, e pitAnA sAMsArika vikRta dazA ke pUrva kALanI suMdara sagavaDe, rAja-- mahelanI rAnake ke khAvApIvAnI anukULatA vIsarI gayA, enA jIvanano moTo palaTo thaI gaye ane zrAvikAnA vasati (upAzraya) mAM dAkhala thatAM ene hRdaya pUrvakane apUrva Anada thayo, jANe pitAne nava janma thayo hoya evI ene bhAvanA jAgI ane e prathama divasathI. sAdhavI jIvanamAM rata thaI gayA
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSullaka janma prANInA jIvanamAM palaTe thAya che tyAre temAM evA meTA keraphAra thaI jAya che ke tenI kalpanA tene pitAne paNa na hoya. jenA hukamA aneka dAsa dAsIo hAjara hoya, jene khAvApIvAnI kheTa nahAya, jenAM tAMbUla avyaMga ane snAna aneka sagavaDothI -bharelAM hoya te e sarvane ekadama tyAga karI de tyAre kharekhara palaTo dekhAya ane e vAta enA mana para asara na kare. enA manamAM paNa jarAe ochuM na Ave, tyAre samajAya ke tyAra bhAva ene pacI gayo che ane te enAmAM barAbara jAmI ga che. * zrI yezabhadrAne prathama divasathI ja tyAga mArga sAthe varelI jenArane kAMI aDavuM aDavuM lAge tevuM na jaNAyuM, ene pitAne paNa ApaNe paradeza paraghara jaIe tyAre je parAdhIna bhAvanA thAya che tevuM paNa jarA paNa thayuM nahi, jANe che te tyAga mArgamAM janmIne termAja" ucharela hoya evI saraLatAthI eNe jIvana pheravI nAMkhyuM. sAnnaone plevA paDatA AmAre, gurUNI taraphathI levAnI AjJAo, lAkaDAnA :
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSullaka janma 238 pAtramAM AhAra A sarva jANe e zIkhIne avatarI heAya evI saraLatAthI eNe jANI lIdhA, jhIlI lIdhA, AdarI dIdhA eNe bIjA divasathIja abhyAsa zarU karI dIdheA. AvazyakanAM zrAvikA ceAgya sUtreA te ene AvaDatAM hatAM ane enA abhyAsa ane praveza prakaraNa graMthamAM bahu sArA hatA, eTale enne zarUAta pagAma sajhAya ( sAdhu pratikramaNu satra-dig ) thI karI, tIvra buddhi, sArI yAda dAsta ane nima La mAnasane kAraNe e abhyAsamAM turata AgaLa vadhI gai, vaizAkha mAsamAM teNe dRza vaikAlikanAM dhyeyane karI nAkhyA ane teja mAsamAM ene vaDI dIkSA ApavAmAM AvI. eTale enI parIkSA thoDA divasaja cAlI ane gurUNIe enI ceAgyatA ane ene - sAcA hradavane tyAgabhAva joi ene pArka pAye sAdhvI namAM dAkhala karI. A rIte tyAga mA mAM peAtAne ceAgya sthAna meLavI eNe paitAne abhyAsa AgaLa vadhAravAne rastA lIdheA. phica pUrvaka abhyAsa thAya, buddhinI nima LatA sAthe abhyAsa karAvanAra kuzaLa heAya ane abhyAsa ceAgya sAdhanAnI vipuLatA heAya eTale abhyAsa khUJa AgaLa vadhe che. zra| yazAbhadrAnA sab dhamAM mRtyu temaja anya pazu karmanI kathA AkarI heAya che. prANI peAtAnA manasA dhAre che eka vAta ane kAi stradRSTa kAraNeAe thai Ave che tethI taddana UlaTI hakIkata, vAta ema manI dIkSA lIdhA pachI yuvAna strIsAmAnya RtusnAna yoAbhadrAne AvyuM nahi. e ta`durasta viduSIne barAbara eka mAse RtunAna AvatuM hatuM. caitra mAsanA pahelA pakhavADiyAmAM e niyama pramANe ane raktasrAva thai javA joie, pazu ! vakhate ene sAva thayelA nahi. eNe dhAryuM ke patimaraNanA zAkane kAraNe ane sAketapuranA rAjA peAtAnA jeThe UbhI karelI AtanI ciMtAmAM sAva aTakI gayeA haze ke tene samaya addalAi gaye| harI. tyAra pachI
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiNanidhi zulaka rAtrInI nAsabhAga ane musApharInA thAkane kAraNe kadAca emAM lakhANa yuM haze ema ene lAgyuM. ane kharI vAta to e hatI ke jAte parinI strI hovAthI ene phAgaNa suda 8 nI rAtre ja khabara paDI gaI hatI pote kAMi abhinava bahAranI vahu pitonA zarIramAM saMgrahI hatI. ene lagatAM na samajAya tevAM becAra svapnamAM paNa ene AvI gayAM hatAM, paNa ene garbha dhAraNane anubhava agAu hatuM nahi eTale A pavAnI zaMkA eNe ne jaNAvI hatI. enI dAsIne paNa kahyuM hatuM ke anya keInIpAse zArIra tapAsAgyuM paNuM nahotuM. tyAra pachI tenA saMyogamAM eTalo moTo pheraphAra thai gaye ke ene te saMbadhI vicAra karavAno prasaMga paNa banyo nahoto. sAvathI nagarImAM dhanAvA zeThane tyAM e kAma paDI tyAre ene e vAta yAda AvI hatI, paNa te vakhate enA sana para pradhAna vicAra saMsAra tyAgano hato ane e dharmabhAvanAmAM ane AtmavicAraNAmAM eTalI UMDI UtarI gaI hatI ke ene pitAnA zarIrane ke potAnI sagavaDa agavaDano vicAra paNa Avyo naha. ekAda vakhate rAtrIe ene e vAta khyAlamAM AvI tyAre tenA manamAM vicAra 2 ke e vAtanI cokhavaTa karavA jaze te kadAca dIkSAnI vAta jhaLe paDI jaze; eTale e vAtanI eNe cekhavaTa karI nahi, bhAbhI anopamAne jaNAvI nahi ane zrI kIrtimatI pAse paNa uccArI nahi enI dIkSAnI tamannA ADe ene te vakhate bIje vicAra paNa na ANye. AvI avasyAmAM prasuti thAya to keTalI agavaDa paDe, keTalA apavAde sevavA paDe vagere vAta enA khyAlamAM paNa na AvI. dIkSA levAnA venamA ene bIjuM kAMI sUvuM nahi e irAdApUrvada e vAta chUpAvI ema to na kahI zakAya, pazu e vAtanI cokhavaTa karavA jatAM kadAca pitAne garbha che ema cokkasa Thare te potAnI murAda ekAda varasa laMbAI jAya e tene posAya tema na
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSakSaka janma 241 hevAthI eNe garbha dhAraNanI vAta keI pAse karI nahi, te vAtane *nirNaya karAvyo nahi ane cAle che tema cAlavA dIdhu emAM mAyA prapaMca nahato, paNa tyAga mArga svIkAranI tIvra tamane mukhya bhAge hatI ane bAkI sau sArUM thai raheze evI manuSyanI sAhajIka AzA kAraNabhUta hatI. A pAMca paMdara divasamAM zrI kautimatI enA zarIramAM thato pheraphAra kalpI gayA. eka divasa emaNe cokhavaTathI pUchayuM. enA zarIrane thato vikAsa joI e pravINu sAdhvI pAmI gayA ke ene jarUra garbha che, nahito dIkSAnI zarUAtamAM khAvApIvAnA moTA pheraphArane lIdhe ne navIna vAtAvaraNane anukuLa thavAnI kasoTImAM sarIramA zarUAtamAM kSINatA AvavI joIe. ene badale yazabhadAnA aMgane vikAsa ane caLakATa jotA ane e bhrabhaMga, plAna vadana ane * AkhaparanI karacalIo jotAM ene vagara kahe khAtarI thaI ke paze bhadrAnA peTamA narano garbha che. eka divase ekAMtamAM eNe zrI yazobhadrAne pUchayuM yazobhadAe kahyuM ke be mAsathI ene RturanAna Avela nathI, ane kadAra garbha hovAnA sa bhava gaNAya, paNa pote e vAtanI anubhavI na hovAthI kAMi cakkasa kahI zake nahi. pravatinI A sAMbhaLI vicAramAM paDI gayA. - - eNe vicAra karyo ke dIkSA lIdhA pachI ene choDavAnuM to kahI zakAya nahi ane dIkSA avasthAmAM suvAvaDa karavI emAM to bhAre agavaDo paDe e turataja AcAryavarya zrI ajitasena sUri pAse gayA ane temane saMpUrNa vAta kahI batAvI. AcArya to mahA vicakSaNa hatA enA hAthamAM ganI dorI hatI ane game tevA navA race UbhA thAya temAM daravaNa ApI zake teTaluM tenAmAM jJAna hatu. AcAryamAM niSNAnapaNuM ghaNuM vAMcana ane anubhavathI AvI jAya che. sarva vAta zAmAM
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 rASikSanidhi sulaTa lakhelI hotI nathI. navIna saMge ubhA thAya tyAre tene kema ukela lAvavo, gUMcavaNavALA praznonA javAba kayAMthI levA. tene mATe evo niyama hoya che ke je mahApurUSomAM asthimajajAe pharma jAmI gayela hoya ane jene vAMcana ane anubhavane pariNAme buddhamAM nirmaLatA AvI gaI hoya teja gacchAdhipati thaI zake che. senaprazna hIrajhana AdimAM Apela javAba e mULa graMthamAM AvelAnI navIna AvRtti nathI hotI, paNa nirmaLa buddhi, dharmaratapaNuM, abhyAsa pUrNa taiyArI ane viziSTa upayoga mUkvAnI AvaDatanuM pariNAma che. ane je vastu zrI kIrtimatIne atyaMta mUMjhavaNa karanArI lAgI tene sahaja nikAla AcArya vagara hIle ApI dIdhA. emaNe A nava daza mAsano kAryakama goThavI Ape. emaNe joI lIdhuM hatuM ke yazabhadrA hRdayathI sAcI vAgI hatI. ene AghAta na pahAcavA joIe ane dharmanI vinAkAraNa niMdA ke TIkA na thavI joIe. emaNe vajasvAmI vagerenA dAkhalA vicArI turata Akhe prasUtine kAryakrama goThavI Ape. temaNe jaNAvyuM ke hAla zrI yazobhadrAe vihAra na karo; eka varSa Aja nagaracAM rahevuM; vahelI savAre be sAdhvI sAthe dura thaMDiza mATe javuM; bAkI Akhe vakhata dhamadhapAna, kayAvacana, stavana paThanamAM kADhavo; upalabdha pauSTika khorAka le, zrI kItimatIe hAtha traNa cAra mAsa vihAra karI Avo; cAturmAsa zrAvastImAM ja karavuM, dhanAvA zeThanuM ghara sajajAtaraka karavuM; temane tyAMthI jarUrI vastu ane kadAca khapa paDe to davA vagere maMgAvavA; zeThanI mAraphata pravINa dAIne bolAvavI-vagere. sarva vyavasthA grAcAryazrInI sUcanA mujaba beThavAI gaI. zrI yazobhadrA sAvI te sAvathImAMja rahyA. guraNajI * e gherathI davA vagere jarUrI vastu laI zakAya che, mAgI zakAya che ane khAsa kAraNe taiyAra karAvI zakAya che.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSullaka janma 23 anyatra vihAra karI AvyA. sa yama ane niyamapUrvaka jIvana gheraNa rAkhela hovAthI zrI yazobhadrAne khAsa agavaDa paDI nahi. anepamAne sarva vAtanI jANa karavAmAM AvI hatI, e dararoja be vakhata khabara kADhI jatI hatI ane khAvApIvAne aMge bhAvukone sUcanA ApI detI hatI be AdheDa sAdhvIo zrI yazobhadrA sAthe rahI hatI. AhArapANe vaheravA javAnI takalIpha paNa zrI yazobhadrAne mAthe rAkhavAmAM AvI nahotI. cAturmAsamAM AnaMda varyo. zrI yAbhadAe te comAsAmA sUcana anusAra koI prakAranI sthaLa tapasyA karI nahi. e upAzrayanA uparane gALa be sAdhvI sAthe rahetI hatI ane AtmadhyAna ane abhyAsamAM Akhe samaya vyatIta kastI hatI. ene AkhA kAryakara AcArye eTalI vigata sAthe goThaDI A hato ke emAM kaI pUchavApaNa rahetuM nahotuM. comAsuM AvyuM tyAre zrI yazobhAnI kAMti jhaLakavA mAMDI. paNa sukhapara karacalI paDavA lAgI. AkhA mA sAmAM eka vAra ene peDumAM dukhAve , paNa upasArathI e surata maTI gayo. mAgazara suda 15nI trie nava vAge eNe putrane janma Apyo. enAM lakSaNa parathI e ghaNo saundaryavAna, kAtivAna, lakSaNopeta ne sarvAMga suMdara dekhAyo. enA janma vakhate apamA ane dhAtrI hAjara hatA. kItimatI bahAra rahI sarva goThavaNa karatA hatA. Akho zrAvaka samudAyamAM dhanAvA zeThanA gharanA mANase sivAya kAIne A vAtanI khabara na paDI. tela coLavAnuM, snAna karavAnuM vagere cogya rIte jaNApUrvaka karavAmAM AvyuM. suvAvaDa ane kaI khAsa agavaDa na paDI. sAdhvI che. pravartinI bALakane aDayA nahi, paNa atopamAnA hAthamAM e bALakane joI e tejasvI ane dharmadhuraMdhara thaze ema jaNAvI rAjI cA. prasUti kAryo ane ene
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiNyanidhi zulaka - ~ ~ ~~ ~~ ~~ ~ ~~~ ~~~ khanI kriyAo vizeka divasamAM pUrI thaI. pAkA cAlIza divasa pUrA karI zrI kIrtimatI jarUrI bhalAmaNa karI tyAMthI vihAra karI layA. zrI yazobhadrAe Akho vakhata khUba zAMti jALavI. eNe jarA jhavaNa batAvI nahi ke manamAM keI vAtanuM ochuM ApyuM nahi lagabhaga 277 divasa garbha rahyo temAM rakhaDapaTTInA divase bAda karatAM eNe eka paNa atyAcAra khAdhApIdhAmAM sevyo nahi, ati mAtrA hAra karyo nahi, bhUkhI rahI nahi ane saMyamI jIvana te enuM hatuM ja eTale ene suvAvaDamAM kAMI agavaDa paDI nahi. ' - have putra thayA pachI tenuM zuM karavuM e vicAra thavA maDayo. tene kAryakrama AcAryazrIe goThavyo nahe. enI picAraNA cAlatI hatI tyAM ajitasena AcArya sAvattharanagarIe vihAra karatAM karatAM phAgaNa mAsamAM padhAryA. emaNe e navA AvelA bALakane gheDiyama joyuM. varunuM ghaDiyuM upAzrayamAM baMdhAyuM hatuM. AcArya mahArAje jaNAvyuM ke enA zArIrika lakSaNa parathI - bALaka ta kurata dekhAya che, enA hAthapaganAM cihno parathI enuM sarIra sArU thaze, bAdha majabUta thaze ema lAge che. enA nakha parathI enI bhema bhogavavAnI vRtti raheze ane enA mukha parathI enAmAM rAjateja jaNAya che, paNa rekhA jotAM e tyAgI raheze. ATalI sahaja vAta karI bIjuM mAsu zrI yazobhadAe zrAvastImAM ja karavuM evI AcAryazrIe AjJA karI ane na bALaka che. mAsano thAya eTale ene banAvA zeThane ghera sopI de, anopamAe ene uchera ane dhAvaNano kaLa pUrI thAya eTale anya sAdhvIo sAthe yazabhadrAe anyatra vihAra kare A pramANe AgaLano krama goThavI Ape. jyAre mAthe pharaja khAvI paDe tyAre tyAgamAmAM paNa kevuM vyavahArapaNuM batAvI zakAya che tene AcAryazrIe jIvato khale A putra ke mAtAne sa ba dha asthira che, alpakAlIna
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSullaka janma che, akkasa che, chatA jayAre kartavya AvI paDe tyAre zizuvayanA bALaka tarapha paNa amuka prakAranI pharajo bajAvavAnI rahe che e vAta emanA dhyAnamA hatI. sAdhAraNa buddhi je emanAmAM hatuM to te mAtAne potAnA bALakane aDavA paNa deta nahi, ene dhavarAvavA paNa deta nahi ane e vakhate bALakanI sthiti zI thAta te kalpI zakAya tevuM che. AcAryanI dakSatA dharmAnurUpa dakSa ane vyavahArU hatI. bAkI kharI sevA te mAtA tarIke bhAbhI anopamAe bajAvI, -e khUba zANuM vyavahArakuzaLa dharmazraddhALu ane rasika bAIe choka rAne potAnA baccAnI jema ucheryo. eNe upAzrayanA upalA mATe ekAMta hAlamAM vastranuM gheDiyuM bAMdhyuM ane suMdara hAlaraDAM gAya ane eNe suvAvaDa daramyAna sIvI yAbhadrAnI eTalI takatevA jALavI ke enA tyAgadharmane jarA paNa vAMdho na Ave te prakAre enI sevA thaI. sAvadha yazabhadrA paNa putra taraphanA roganA kAraNe nahi, paNa manuSya dayAnI najare potAnI taraphanA jarUrI phALo ApI rahyA - hatA ane bAkIne samaya jJAna dhyAnamAM kADhatA hatA. sAvathI nagarImAM ene lagabhaga be varSa rahevAnuM thayuM, emAM ene abhyAsano lAbha sAthe maLI gaye. enI vizALa buddhi, sArI yAdazakti ane nirmaLa mAnasane laIne eNe Agama ane tarkane sAre abhyAsa vadhArI nAkhyo ane potAnA prakaraNanA jJAnane vadhArI mUkI sAra -zAstra praveza paNa karI dIdhe. sAdhAraNa rIte cAlu vihAramA abhyAsamAM vAraMvAra khalanA thayA kare che. e ene na banyu ane buddhi, AvaData ane cIvaTa enAmAM sArA hatA eTale eNe e takane pUrato lAbha lIdho. ane khAsa karIne zrI yazobhadrAe stavana sajhA khUba yAda karI lIdhAM. ene kaMTha madhura hato; enA rAmamAM mIThAza hatI, enA -gAnamAM kumAza hatI, enI halakamAM ThAvakAza hatI, potAnI nasaka
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiNAnidhi sA saMgItapriyatA eNe dharma mArge sayama karyo. e pratikramaNamAM stavana ke sajhAya bese tyAre zrotAne saMpUrNa AnaMda thato ane temanA AtmA eka prakArano nAda anubhavate. e bapore paNa rAsa vacce ane aneka bahene tenA bhAva samajAve. prasUti kAya patI gayA pachI e ughADI rIte sAtvathImAM rahetA hatA. mAtra bALakane upara mALe rAkhavAmAM AvatuM hatuM, pite Avazyaka kriyA barAbara karatA hatA ane upadeza cAlu rIte ApatA hatA. AcAryazrIe bALakane mATe sArI AzA bAMdhI hatI. emanAmAM lakSaNavyaMjananuM jJAna khAsa hatuM. emanI sUcanAthI bALakanuM nAma mullI rAkhavAmAM AvyuM. mulaka eTale bALa sAdhu, nAne bA. A e zabdano upayoga te kALamAM pracalIta hato. bALa pradAcArI jema brahmacArI mATe vaparAya tema nAnA sAdhune kSullaka kahevAmAM AvatA. bhAvI sAdhune mATe e zabdano upayoga te hato. jeNe dIkSA lIdhI na hoya, paNa dIkSA levA ughukta hoya athavA je bAvI ziSya banAvavAnA hoya tene "kSullaka' nAmathI oLakhavAmAM mAve che. geracha ke zrIpUja pAse bhAvI ziSyane khela ke bAla tyAre paNa kahevAmAM Ave che e asala saMskRta zabda bhulakanuM apabhraMza rUpa heya ema samajAya che. bIjI cAturmAsa sAvasthAmAM pUruM karI yuvakane eka varSanI vayane karI tene banAvA zeThane ghera mUkI zrI yazobhadrAe vihAra karyo. anepamA enI saMbhALa leze evI pravartinInI ane AcAryanI khAtI hatI. e saMbaMdhI jarUrI tajavIja karI. dhanAvA zeThane dharmazraddhA pUrI hatI ane ene tyAM khAvApIvAnI kamInA nahotI. kalakanI bAbatamAM tyAra pachI yazobhadrA gurUchuM ane AcArya nizcita banyA,
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ *8 kSullakanu malya-dAkSiNyane vikAsa klaka zrAvI nagarImAM dhanAvA zeThane tyAM vAgyeA. tenA saMbaMdhamAM ane pasA bhAbhInI tajavIja mATe thavA pUratI hatI. kare pAte paNa zaramALa, svabhAve rAMka ane sarvane prema sapAdana kare tevA svabhAvanA hatA, tethI kAMi bhAre pace ni zeTha dhanAvAnu kuTu'ba meATu' hatuM. eka raseADe sAtha mANase jamAM hatAM ane darAja mahemAnanA avarajavara rahetA hate zeTha pe!te have kamAvA ke vepAra karavA mATe meTA sAthane lo bahAra gAma jatA naheAtA, e kAma emaNe peAtAnA meDhA putra surezakumArane bhaLAvI dIdhuM hatuM, eTale zeTha sAvathImAMja rahetA hatA. temane kSullaka upara khAsa sneka hateA. tene zeTha peAtAnI pAse rAkhatA hatA ane vAraMvAra tene mATe cIvaTa pUrNAMka tapAsa karatA hatA. ane pamA ene navarAvavA, kapaDAM paherAvavA, jamADavA vagere nAnImeATI khAkhatA para dhyAna rAkhatI hatI. ane ene kAi
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 dAkSiNanidhi zulaka - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - vAte ochuM na Ave te mATe khAsa tajavIja cAkhatI hatI. enI cIvaTa eka sagI mA jevI ja hatI. e sulakane pitAnI sAthe ja suvarAvatI hatI. enA pati sureza have cha mAsathI vadhAre vakhata paradeza pharatA hatA eTale ene vakhata paNa ThIka maLato ha. anepamAne potAne be chokarA ane eka putrI hatI tenI samAnaja bhulakane gaNI e enA para paNa pUratuM dhyAna ApanI hatI. kullaka have be varSa thaI gayo hato. enA kAlAghelA belethI e AkhA gharane priya thaI paDyo hato. e gharamAM rame, . zerImAM ramavA jAya, sajei ghanAvA zeTha ene pAse besADI parInI vAte kare, vacce vacce pite sAMbhaLelI dharamanI vAto kare, keAIvAra pite deza dezAMtara karelA te vakhate pitAne thayelA anubhave kahe ane rAtre ene anepamA pAse yuvA mokalI de. anepamA paNa ene vArtAo khUba kahe nAnapaNathI ene vAta sAMbhaLavAne zekha bahu khIlyA e dhanAvA zeThane "dAdA' kahIne bolAvato hato ane anopamAne "mAsI' kahI bolAvato hato. jyAre jyAre sAMja pachI e dAdAne navarA jUe tyAre tyAre e dAdAne eka sarasa vAta kahevA vinave ane dAdA paNa navI navI alaka malakanI sArI sArI vAta kahe. dAdA duniyAnA khAdhelA ane pAkA anubhavI hatA eTale emanI sAdI jevI lAgatI vAtomAM paNa rahasya ghaNuM hoya ane emanI vAta kahevAnI Dhaba evI sarasa hatI ke bALakanI kalpanA khUba uttejita thAya ane aMdarathI bodha maLe. atyAre ApaNe jene akabara bIrabalanA kissA kahIe chIe e vAta te samaye buddhi vibhavanA temaja vANiyAnI moTI moTI javAnI sapharanA, kSatriyonAM parAkramonA rAjAonI vicitratAnA aneka kissA zeTha jANutA hatA, e zeranI vAta karI bALakane stabdha karatA ane chatAM te bIke nahi evI vAta kahevAmAM caturAI hatI, enA caMdana malyAgarInA
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSullakanuM bAlyadAkSiNyano vikAsa 249 kirasA ke enI dhannAzAlibhadranI vArtA, naimanAthanA vivAha ke pArzvanAtha ane kamaThanA kissA sAbhaLe, ke AdIzvara bhagavAna hAthInI aMbADI para besI hAMDaluM ghaDI Ape ke mahAvIra svAmIne varaDo varNave-tyAre bALako to eka citta thaI DAhyADamarA banI sAme besI jatA ane ene sarvathI vadhAre lAbha kSullakane maLato. ane zerInA chokarAomAM sulaka dhIme dhIme saradAra banI gaye. enA svabhAvamAM kudaratI mIThAza hatI ane enAmAM chokarAo vaccenA kajiyA patAvavAnI ThAvakAza hatI. enI ramatamAM nirdoSatA hatI ane enA AcaraNamAM kumAza hatI. dAdA pAse vAta kahevarAvavAne aMge eNe meTAnI khuzAmata karavAno guNa khIlavyo ane jyAre tyAre dAdA ! vArtA kaho ' e paddhatine pariNAme dAdA kahe te karavuM, dAdAne rAjI rAkhavA ane dAdAnu vacana utthApavuM nahi e guNa eNe nAnapaNathI khIlavyo, enAmAM e paddhatithI sabhyatA ghaNI AvI, paNa atyAre jene "svAta vya' kahevAmA Ave che tenI tenAmAM khAmI rahI gaI. ane zeThane tyAM rahevAmAM oziyALApaNuM -lAge tevuM kAMI hatuM nahi ane tevA banavAnuM tene kAraNa paNa hatuM - nahi, chatAM moTA zeTha dhanAvAnI gabhIratA ane enI sAtheno sarvane saba dha je prakArane hato tenA anukaraNane laIne sukalaka kumAre pitAnAmAM dAkSiNyane guNa khIlAvyo. e guNama sabhyatA vinaya viveka khUba khIle che, paNa emAM merakhApaNu paNa Ave che. sAmA mANasane caDane bhaDa kahevAnI tAkAta emA AvatI nathI, paNa emAM moTA mANasanI moTAI tarapha mAna, vakIlanuM sanmAna ane vaDIla tarapha pUjyabhAva jAme che ane pitAthI koIpaNa vAta emane kema kahevAya ke pUchAya evI eka jAtanI chApa pivApara paDI jAya che. e dAkSiNya' paNa meTo guNa che ane prANune maryAdAmAM rAkhanAra che. zrAvakanA ekavIsa guNa pikA
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 . dAkSiNyanidhi suka e AThamo guNa che ane khUba vicAravA yogya che. emAM sAmAne toDI pADavAnI vAta hotI nathI, paNa meTA tarapha sadbhAva ane mAnanI ucca mAtrA hoya che. keTalAka prANIo manamAM Ave tevuM belI nAkhavAmAM mahattA mAne che emAM nirbhayatA mAne che ane keTalAka evI vAta kema bolAya, vaDIla sAthe vAta karatAM jIbha kema - UpaDe, vaDIlanA hukamanuM kema apamAna thAya-AvA vicAre pitAnI jAtane gopavI nAkhe che. . keTalIka vAra A dAkSiNya nabaLAine AkAra paNa le che, paNa sArA kAmamA ene upayoga thAya to e mANasane cAritramAM sthira rAkhe che, vacanamAM mayadAnI aMdara rAkhe che ane vartanamAM sAthe rahe rahevAmAM khUba madada kare che. A sudAkSiNya guNa athavA khAsiyatane kSullake nAnapaNathI khIlavI hatI, enA saMyogane laIne e pNa enAmAM vadhAre vikAsa pAmyo hato ane haju to e jAmata jato hato, paNa catura anepamA dAkSiNya guNane kSullakamAM thatuM jato vikAsa joI zakatI hatI. cAritra baMdhAraNanA pAyA te nAnapaNathI ja naMkhAya che. ane mulakane je ke parAdhIna dazA kadI lAgavA dIdhI nahotI, chatAM jema jema enAmAM samajaNa AvatI gaI tema tema e potAnuM sthAna samajato gayo ane e samajaNane pariNAme enAmAM dAkSiNya guNa vadhAre vadhAre vikAsa pAmato gaye. moTA zeTha sapharanI ane evI evI kalpanAne uttejita kare ane dharmamAM sthira kare tevI vAta karatA tyAre anopamAM tenI pAse satIonI vAta, rAjAnA aMtaHpuranA kissAo ane akkala hurithArInA namunAo kahetI. dAdA ane mAsInA bAvA bevaDA prayogathI vAtIo sAbhaLavAne aMge phulakamAM nAnapaNathI namratA ane DahApaNuM badhATe jaldI AvatA gayA ane sAthe sAthe parIkathAo ane moTI meTI sapharanI vAtethI enI kalpanA zaktine khUba jesa
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ gharanuM bAya-dAkSiNyane vikAsa 251 maLyuM ane sAta varSa-pUrA thayA pachI jyAre ene nizALe besADavAmAM Avyo tyAre e badhA chokarAo pAse vArtAo kare, vArtA karavAnI heDe kare ane enI bhASAnI mIThAzathI ane kahevAnI DhabathI chokarAone AMjI de. bahu thoDA vakhatamAM e chokarAone saradAra banI gayo. enI saTTAramAM tephAna dhamAla ochAM hatAM, paNa bIjA chokarAonI ToLI karatA pitAnI ToLI caDhImatI che ema batAvavA. e prayatna kare ane emAM e phAvato. bAkI e mahetAjI pAse kadI - keInI rAva khAvA jAya nahi, phAInI bAbatamAM kacavATa thayo hoya hoya to manamAM samajI le ane game tema karI vAtane patAvI le, nabhAvI le che khamI khAya, e kAI vaDIlanI sAme kadI kaI bolato nahi, vaDIla vargamAMthI keinuM e kadI apamAna karate nahi. ane koI vAra meTA-vRddha ene khoTuM kAma karatAM jaNAya te paNa temane maheDhe caDhIne e kaI kahetA nahi. ene manamAM ema ja thatuM ke, vaDIlanI sAme kema bolAya, vaDIlanI pAse koI vAta kema thAya ane be vaDIlanA hukamano anAdara kema thAya ? A jIvana paddhati eNe nisarga paNe ravIkArI lIdhI hatI ane vikasAvI dIdhI hatI. ane te e dhIme dhIme na khabara paDe tema pragati kayI ja karatA hatA. pariNAme AkhA gharamAM ane zerImAM, nizALamAM ane ekama-e khUba vahAlobanI gayA hatA, zeThanA gharamAM ene e acha, acha vAnAM karatA hatAM, chokarAomA e saradArI bhegavato hato. ane dAdA dhanAvAzeThane to e AkhAnA tArA jevo thaI paDayo hato. * te vakhatanI paddhati pramANe eNe ekaDA, eka, bArAkhaDI. nAma, hisAba, kAgaLa lakhavAnI rIta ane evI evI paracuraNa mAbatene abhyAsa karyo. pachI eNe paMcApAkhyAnanI vAta vAMcavAnuM zIkhavavAmAM AvyuM. saMskRta vyAkaraNanI zarUAta karavAmAM AvI ane sAthe sAthe Avazyaka kriyAnAM strIo prathama mukhapATha
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ para dAkSiNyanidhi kSalaka karAvavAmAM AvyAM. pachI enA haste samajAvavAmAM AvyAM, pachI pratyekanI vidhi zIkhavavAmAM AvI ane deva vaMdana, gurU vaMdana pacca khANa bhASyonA rahasya jyAre tenA samajavAmA AvyAM, karma graMthamAM ene praveza thayo tyAre eNe navatatvane baMdha karatAM nayanikSepa saptabhaMgInI vAta jANe lIdhI. bAra varSanI vaya thaI tyAre eno abhyAsa pUro thaye. A samayamAM zrI yazobhadrA vihAra karatAM karatAM sAvathI nagarImAM pAMca vakhata ane te daramyAna emaNe be cAturmAsa paNa e nagaramAM karyA. mulakane sAtame varSe eNe sAdhvI zrI yazobhadrAne potAnI mAtA tarIke pichANyA ane tene tenA tarapha kudaratI umaLake thayo. zrI thazobhadrA to vairAgyamAM ane tyAgamAM khUba UMDA UtarI gayA hatA. ene Akho saMsAra upAdhithI bharapUra jaNAto hato, ene sarva dukhanuM kAraNa mAyA mamatA e hakAra ane prakAre lAgatI hatA ane enuM citta AtmasvarUpa vicAraNA, dhyAna ane abhyAsamAM ja eTalu rahetuM. gurU mahArAjanA Adeza pramANe e sAtapura haju gayA nahatA ane mAnasika vyAdhAta ke pUrva smaraNa aTakAvavA ene tyAM javAnI icchA paNa thatI nahotI. pitAnA putra sulaka tarapha paNa e nirapekSa hatA, paNa apamA sAthe putra tenI pAse Ave tyAre e ene saMsArano tyAga karavAnI ane upAdhithI aLagA rahevAnI vAta karatA. e chokarAnI khabara A tara jarUra pUchatA, paNa evA rAganI daSTi karatAM eka AzAspada bALakane dharma mArge joDI teno uddhAra karavAnI bhAvanA mukhya bhAve - rahetI, ane tenI A kRti vicakSaNa anopamAM barAbara jANatI hatI. - bArame varSe AcAryazrI ajitasena sUri sAvathI nagarImAM padhAryA, pravatinI kIrtimatI paNa tyAM AvyA ane tenI sAthe zrI - yazobhadrA paNa tyAM padhAryA. bAra varSanI bAkhare A rIte pharI vakhata
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 phulakanuM bAyadAkSiNyano vikAsa trIjane terazane sahayoga eka gAme thaye svAbhAvika rIte kSullaka ajitasenasUri pAse dararoja Avato gurU mahArAjane enI yAdazakti khUba gamatI hatI, emaNe kSullakane eka divasa potAnI pAse bolA ane mukata mane enI pAse dharmanI ane tyAganI vAta karI. gurU mahArAja vyAkhyAnamAM tyAganI vAta karatA tyAre kSullaka kathA sAMbhaLavAnA kudaratI zekhathI dararoja sAMbhaLavA AvatA. enAmAM je jijJAsA DosA ane mAsIe utpanna karI hatI te kahaLa vRttithI ke kalpanAnA jorathI e vAta sAMbhaLavAne rasiyo. banyo hato ane ajamenasUri mahArAja vyAkhyAnamA upadezanI bAbatene kathA vArtA sAthe evI sarasa rIte vaNI detA hatA ke emanA vyAkhyAnamAM kadI koI jhokAM khAtuM nahi. ke UThIne cAlatI 4 pakaDatuM nahi. vyAkhyAna zakti sarvastra hotI nathI. e eka kaLA che. e jene besI jAya tene te ramatamAtra lAge tevuM che. keTalAka vyAkhyAnakAra dharma artha kAma kathAnuM evuM sizraNa karI zake che ke enI saMkIrNa kathA zAnA upara bhAre asarakAraka nIvaDI ArapAra UtarI jAya tevI bane che. AcArya zrI ajitasena sUri A prakAranA lokapriya vakatA hatA. aMta vidvAna, zAstra raMgAmI, taka AgamanA bahu pAThI, bahu mutamAM vyAkhyAnakaLA na hAya te suMdara vAta paNa chAza bAkaLA jevI banI jAya che ajitasena sUrimA ema nahotuM. e lokemAM khUba rasa utpanna kare tevuM * vyAkhyAna karatA ane emAM abhyAsI ane bALake, strIo ane vRddhone rasa eka sarakhI rIte jAmata AvA aneka vyAkhyAno phuraske e cAturmAsamAM sAMbhaLyA. . AcAryazrI A UgatA bALakano Akho dhRtihAsa jANutA hatA. emanI IchA A bALakane pitAne ziSya banAvavAnI hatI, paNa ene ane enI potAnI zI IcchA hatI e jANavA IcchatA hatA,
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 dhAkSinidhi zullA keTalAka savAla javAba gurU mahArAje karyA te parathI bALaka vadhAre paDate zaramAya che ema mane lAgyuM. chevaTe emaNe pUchayuM "kSullaka ! bela tAre Agamane ane prakaraNe ne, abhyAsa karavo che?" kSullaka javAbamAM kahyuM " gurU deva ! mane e sarva bhaNAvo, mAre te khUba bhaNune moTA vidvAna thayuM che. " AcAryazrIe ene sAdhuno veza levA kahyuM. eNe abhyAsanI - lAlace hA pADI. zrI yazobhadrAe emAM saMmati ApI ane kSullakane - kAcI dIkSA ApI nAno celo athavA bhAvI ziSya banAvyA. enuM - nAma te kSullaka ja cAlu rahyuM, ene chedepasthAna dIkSA na ApI paNa vyavahArathI kAcI dIkSA ApI tene paci mahAvrana uccarAvyA, - kSaNavAnI lAlace ane mAtA yazobhadrAnI saMskRtithI eNe sAdhu veza - lIdhe, enAmAM svataMtra nirNaya karavAnI zakti AvI nahotI ane - enAmAM dakSatA eTalI vikAsa pAmI hatI ke enI mA ke AcArya eI sUcanA kare to tenA saMbaMdhamAM e nA pADI zake tema nahAtuM. anopamAne pitAne che ke dIkSA leto hoya teTaluM duHkha te thayuM, paSNu ene janmAro sudhare che e daSTie ene kAMI khAsa vAMdho lIdhe nahi. kaI jAtanA mahatsava ke dhAmadhUma vagara ene sAdhu veza - paherAvI gurU mahArAje pitAnI sAthe rAkhe. ajitasena sUrinI mAnyatA hatI ke nAnapaNamAM saMskAre sArA paDI jAya te abhyAsa pade thAya, lohI na cAkhavAne kAraNe indriya , - samAgama patI thAya ane vastunA jJAnane abhAve mANasane enI * vRttija na thAya. keTalAka ziSyonI tulanA karatA emanA jANavAmAM AvyuM ke moTI vaye dIkSA lenAra potAnA AtmAnuM sudhArI zake che, paNa samAjane che dharma saMsthAne doravaNI ApavA mATe ane zAstranA IMDA bola ke carcAnA khulAsA mATe je vizALa vAMcana ane dIla abhyAsa joIe te bheTI pAchI vaye dIkSitane thaI zakato nathI, tethI
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - khullanuM bAlyANi vikAsa 255 samAjanAM svAstha ane pragatine mATe pasaMdagI karelA viziSTa abhyAsIne saMsAratyAga karAvI bALavayamAM dIkSA ApavAnI jarUra che. mArga calAvavA mATe, kacchanA saMrakSaNa mATe ane abhyAsa ane paraMparAnI jALavaNI mATe koI prakAranA khaLabhaLATa na thAya tevI rIte bALa dIkSitonI jarUra che, temAM zAsanano uha na thAya te dhyAnamAM rAkhavAne, mAbApanI saMmati levAno ane banatI parIkSA levAne emane abhiprAya hato. e ziSyane phasAvavAmAM ke lAlaca ApavAmAM mAnatA nahatA. paNa e cogya sacogomAM bALadIkSAnA vidhI nahotA. emanA ItihAsa vAMcana ane pitAnA jAti anubhavathI emane khAtarI thaI hatI ke zAsanane udyota ane pracAra enA paripUrNa svarUpamAM karavA mATe thoDA egya bALa dIkSionI paNa jarUra che. A saMbaMdhamAM emane abhiprAya ghaNuM vicAraNane aMge baMdhAyo hato, chatAM emane e vAtano Agraha nahoto. e enI virUddhanI dalIle pabu vicAratA hatA, bALakane vastunA paricaya * ghara anubhavanI gerahAjarImAM dIkSA ApI devAnuM jokhama paNa te samajatA hatA, tethI bhaviSyanI sArI AzAe emaNe kSullakane kAcI dIkSA ApI, eno abhyAsa karavAno mArga saraLa karI nAkhyo ane e dIkSA paNa pUrNa jAherAtathI karavAmAM AvI A rIte bAra varSanI vaye kSullaka nAna sAdhu banI gayo ane have banAvI zeThanuM ghara cheDI upAzrayamAM rahevA lAgyA ane gurU mahArAja - sAthe deza dezamAM vihAra karavA lAgyo ane sAthe ene abhyAsa paNa cAlu rahyo.
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurUkuLavAsamAM bAra varSa zuM laka have dhanAvA zenuM ghara choDI gayo. enI vaya bAra varSanI thaI te vakhate eNe kAze saMnyAsa ravIkAryo athavA mahApratApI atisena sUrie ene nAno sAdhu thavA sUcavyuM te vAtanI e upekSA na karI zake haju ene zerImAM ramavA javAnuM mana thaI AvatuM, haju ene dAdA mAsI pAse besI vArtA sAMbhaLavAnuM mana thatu, haju ene chokarAonI saradArI laI gheraiyAnA ToLAnA nAyaka ' banavAnuM gamatu, haju lakheTA pAcIkA, agala agala, kuDALI ane * sAta tAlIA dAva ene yAda AvatA, paNa e evI evI icchAne bAvI detA ane potAnA jabaradarata guru pAse e mATe paravAnagI mAgavAnI enI hiMmata paNa cAlatI nahi, ! eNe dIkSA lIdhI, paNa enA manamAM haju saMsAranI nAnI nAnI haze, AzAo, ane irachAo rahyA karatI hatI. viSNu guru mahArAja kSullakanI A khAsiyata joI zakyA hatA, emane lAgatuM hatuM ke sulakamAM haju bALakaNuM ghaNu hatu. haju.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurUkuLavAsamAM bhAra va 257 enAmAM sarakAra utpana thayA hatA paNa namyA nahAtA, paNa dIdhuM' paricayathI e dhIme dhIme gaMbhIra thai ' jaze evI AzA gurU saMhArAja sevatA hatA. chatAM emaNe enI sa` ceSTAe, valaNe ane khArpasayatene abhyAsa cAlu rAkhelA hAi ene pAkI dIkSA ApavAnI vAta tee jAte kadI uccAratA paNa nahetA. kSullaka tA khUba prayAsathI abhyAsa karavA mAMDaye, sAdhu gya Avazyaka ane dazavaikAlikanA chajivaNIyA mana sudhInA RbhyAsa ene bahu ceDA vakhatamAM karI lIdhe|. pachI turata tenI pAse sa MskRta bakaratA abhyAma karAvavAmAM AvyA. vyAkaraNunA abhyAsamA ene rasa na pAye, paNa ene kahevAmAM AvyuM hatu` ke badhA abhyAsanA pAyA vyAkaraNamAM che eTale eNe e abhyAsa upADI lIdhe. enI yAdazakti bahu sArI hatI eTale eNe thoDA vakhatamAM vyAkaraNa taiyAra karI nAMkhyuM. tyAra pachI ene abhyAsa sAhityane mAge deravavAmAM Avye. temAM eNe pAMca mahAkAvya ane bIjuM paracuraNa sAhitya khUma.sarasa rIte taiyAra karyuM. ane kAvyamAM khUkha rasa pAye eTale gurU mahArAja samajI gayA ke drujI enI kalpanA zakti khUba jAgRta che. e alakArAne evI sarasa rIte jamAve ane ni kAvya ane atha kAvyanA dAkhalAe evI caturAithI rajU kare ke enI sAthe vAta karanAra pappu chakka thai jAya. ene vaNunAmAM khUba rasa paDavA mAMDayA. nagara, deza, nadInA varNana e vAMce tyAre ene gammata AvatI, kAmadevanAM varNanAmA ane rasa pAtA, rAjAraNInAM va nA e bhalakAratA AlApa saMtApamAM khUba rasa lete. kAvyanA abhyAsa sAthe ene Akhu ala kAra sAstra zIkhavavAmAM AAvyuM. navarasanA sthAyI bhAva ane alakArAnA dAkhalAmAM eNe prAvINya meLavyuM. enA abhyAsathI enI pAtAnI bhASA zuddhi pazu khUkSma thai gai, 4
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 dakSiNyanidhi zullaka InI sAthe vAta kare te tenA pratyeka vAkyamAM enI vidvattA taravarI AvatI hatI. chatAM navAI jevI vAta e banI chegurU AcArya mahArAje ene kadI vyAkhyAna pITha para besavAnI sucanA na karI ke ene anyane upadeza ApavAne adhikAra na Apyo. A sarvanI pAchaLa gurU mahArAja AcArya devano anubhava kAma karI rahyo hato. teone mata evo hato ke cAritra jyAM sudhI jAme nahi tyAM sudhI ziSyane pAkI dIkSA ApavI nahi. ema karavAthI ziSyane jarUrI lAyakAta meLavavAnI tamannA rahe che ane e raste cAlavAthI enAmAM sthiratA AvI jAya che, emane vAta hato ke vyAkhyAna pITha para besavA mATe ekalI vikatA cAle nahi. emAM to aMtarane vairAgya ane daDha Atma zraddhA joIe, pAke tyAga joI e ane niSkalaMka cAritra joIe. jenAmAM cAritra barAbara jAmyuM hoya teja cAritrano mahimA gAI zake che ane upara chalA gAnathI zrotA upara asara thatI ja nathI Avo temano mata hei, emanI parIkSAmAM je kharA tyAgI hoya tene ja pIThikApara besavAnI teo rajA ApatA hatA. emanI cakAsaNIne viSaya jJAna naDato, Aritra hatuM, teo mAnatA hatA ke moTA vaktA karatAM sApa guNavAna sAdhu sthAyI asara upajAvI dhArela pariNAma nIpajAvI zake che. e uparAMta adhurI taiyArIo mAtra vakatRtva khAtara vyAsapITha para besanAra koI vakhate evuM enuM coDa karI nAkhe che ke ethI samAja zarIra upara moTo AghAta paDI jAya ane evA lokapriya vaktAe svapUrane dhaMNuM nukazAna karI zAsananI sevA kare che. jyAM sudhI zuddha cAritranI ramato aMdara na thaI hoya, jyAM sudhI svaparanuM vivecana vacanamAtramAM saMkalita niyata vyavahArU jIvanamAM AvyuM na hAya, jyAM sudhI tyAgavRtti aMtaramAM UMDI praveza pAmI naheAya ane jyAM sudhI ADama nizcayamAM utsama mArgane mukhyatA ApavAnuM
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurUkuLavAsamAM bAra varSa 259 jIvana raNa svIkArAyuM naDAya, tyAM sudhI emanA mate pATa upara besavAnI ane upadeza mApavAnI lAyakAta AvatI nathI, AvuM temanuM dhoraNa hatuM. AcArya mahArAjanI ziSya parIkSA karavAnI rIti paNe amanavI ktI. amuka sAmI vairAgya aMdarathI jAmyo che ke nahi tenI parIkSA teo ziSyane khabara na paDe tema aNasArAthI karI zakatA tA. ahAra pANImAM ziSyanI vRddhi keTalI che, anya sadhu sevAnI vRtti enAmAM kevI jAmI che, parIsaha sahana karavAmAM dekhADe karavAnI vRtti che ke sAcI tyAgabuddhi ane lAparavA AvI gayA che ke nahi eno teo sUkSma abhyAsa karatA ane khAsa lAyakAta dekhAya tyAre ziSyane pATa upara besavAnI rajA ApatA. ziSya UMghato hoya te pitAnA rajoharaNanA cheDA enA gAla upara ke vAMsA upara pherave ane ziSya artha UMdhamAM je potAnA gAla para TapalI mAre, macharene mArI nAkhavAnI ceSTA kare te pote samaje ke A ziSyamAM haju ahiMsA jAmI nathI, paNa je pAse paDela rajoharaNue UMghamAM laI vAsa ke kAna upara pheravato gurUdeva samaje ke ziSya barAbara jAmato jAya che. AvI AvI temanI pAse ziSya parIkSA karavAnI aneka cAvIo hatI. temanI parIkSAmAM kSullaka haju pasAra thayA nahe. gurUdevane lAgatuM hatuM ke e cAlAka che, huMziyAra che ane AzAspada che, paNuM haju enI saMsAra dazA sarI gaI nathI, haju enAmAM ahiMsA sayama ane tapa jAmyAM nathI ane haju enI paulika vAsanA gaI nathI, haju enAmAM svApara vibhAga sthira ththo nathI, je ene AtmasAkSAtkAra thavAnI cAvIe sAMpaDI nathI, eTalI uNapa kahevAya kharI. - A hakIktane pariNAme gurU mahArAjane be cAra vakhata kahevAmAM AgyuM ke sukalakane cheda pesthApana cAritra vocarAvavAnI goThavaNa karavA
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 - dAkSiNyanidhi zulaka ~~~~~~~~~~~ ~~~ ~~~~~~~~~~~ ~~~~ ~ rajA ApavI joIe, tyAre gurUdeve kaI bAbatano khulAse na karatAM mAtra joizuM" eTalo ja javAba ApatA A ajimena sUrI mahArAjanuM varcasva eTaluM ujha hatuM ke enI sAthe kAI, carcAmAM bhAgye ja UtaratuM, paNa teone nirNaya sakAraNa, sahetuka ane saphaLa hazeja evI pAkI mAnyatAne pariNAme temanA hukama para carcA ke savAla javAba thatA nahotA. sulakane A vAtano kaI kaI vAra vicAra to Ave, paNuM e jarA terI ane lAparavI vRttine hate. ene abhyAsa upara khUba rUci hatI, ene navuM navuM bhaNavAnI bahu. chesa hatI, ene haju aneka viSayomAM praveza karI pUrNatA prApta kara vAnI IcchA jAgyA karatI hatI, eTale ene chedo sthApana kayAre rALaze tenI khAsa ciMtA nahatI. ene mATe gurUdeva sUcavana karatA nathI e vAta enA dhyAnamAM hatI paNa e bAbata upara ene upekSA hatI; - enI najare e vAtamAM khAsa mahattava nahetuM ane enI e saMbaMdhInI udAsInatA gurU mahArAjanA lakSya bahAra nahotI. AvI rIte divase upara divase javA lAgyA, ane kulane abhyAsa vadhavA lAgyA. sulakanA abhyAsamAM vyAkaraNuthI ene dhIme dhIme bhASA para kAbU Aveto go ane sAhityathI enI kalpanA ja maLatuM gayuM, paNa e daramyAna enI rasavRtine pASANuja maLyA karatuM hatuM ane paMcakAvya ane bIjuM mahAkAvyAnA vAMcanathI enI kalpanA jora karyA kare tenA upara huza paDe te abhyAsa tene ya nahi. mAtra sAdhuo paraspara vAto kare ke zrAvajAne upadeza Ape tyAre adhyAtmanI vAto te sAMbhaLato ane vicArane, paNa jJAna vAravAnI chesamAM AtmalakSmI zAstrono ene UDe abhyAsa zake nahi; pariNAme enI buddhine jeTalo vikAra maLyo ane enI uzrayana-kapanA zaktine jeTaluM piSaNa maLyuM tenA pramANamAM nA hadayanA ghATa ghaDavAne prasaMgo na maLyA. bhUlakane kalpanAnuM
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurUkuLavAsamAM bAra varSa 261 - jora eTaluM AvI gayuM hatuM ke e aneka taraMge racI kalpanA mUrtio banAvato rahyo hato ane rAtre paNa enI svapna sRSTimAM tyAgI ane tyAganAM citro jovAne badale e vaibhava, nAca, dhamAla, sonArUpAnAM alaMkAra, hIrAmotInA AbhUSa, sihAsane ane -nAcatI pUtaLIo ane UDatI parIe jete hate. enAmAM vyavahArathI jene tyAga kahevAmAM Ave che te barAbara hato. enAM bAhya vartanamAM jarA paNa apavAda levA lAyaka tatva na hatuM, paNa ene aMdaranI vRtti tadAkAra thaI nahotI. AvuM kArya mArAthI kema thAya? mArA gurUdeva e vAta jANe te teo mAre pitAne mATe zuM dhAre ? A bhAvI sAdhUnA veza ane rakhaDa pATIno meLa kema bese ? - sAdhunA vezavALAne koI rAtrinA rakhaDate jue te sAdhuo mATe zuM dhAre ? AvA vicArathI e aMdara gUcavAto paDayo rahetA hatA, paNa rAtre tArAmaMDaLa jue ane ene rastA parano prakAza pakaDavA mana - thAya, zloka yAda Ave ane sAthe jaMgalamAM pharavAnuM mana thaI Ave, ratnanA DhagalAnA varNana vAge ane dhanavAnAM moTA mahAvomAM zuM thatuM haze enAM kapanA citro manamAM khaDA thai * jAya AvI rIte e tyAga ane kapanI vacce jholAM khAto ha. ane have kSullakane mUcho phUTavA mAMDI hatI. enA bAhya dekhAvamAM bALapaNAne sthAne yuvAvasyA maTako karI rahI hatI ane enA be zarIrane sughaTTa bAMdhe ene enI kharI vaya karatA be varSanI vadhAre vayanA vikAsa pAmatA yuvAna tarIke batAvI rahyo hato. enA abhyAsamAM enI rUci upara vadhAre dhyAna apAtu hatu ane enI -rUci nAnapaNathI ja ramataLa ane ka9panA para badhAyalI ja vera vihArane piSe ane kalpanAne moja karAve tevA abhyAsa tarapha vadhAre vadhAre lalacAto hato. ene pariNAme e sAhityane bahu sAre abhyAsI thaI gaye paNa ene adhyAtmano raga bAbara aMdarathI jAnyo nahi. .
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAkSiNyanidhi sulaka tyAra pachI upAvyAyanI sUcanAthI ene nyAya--takanA abhyAsa zarU karAvavAmAM AvyeA. e abhyAsa cAlatA hatA tyAre enA abhyAsa karAvanAra gurUne AlUma pachyuM ke enAmAM je teja ane vikrAsa, kAvya ane sAhityanA abhyAsa vakhate dekhAtA hatA te meLA ane DhIlA paDavA lAgyA hatA. je mAnasika pragati bhuddhi vikAsane age e sAhityamAM karI zakayeA te taka mAM cAlI nahi. eNe abhyAsa tA cAlu rAkhyA, paNa hetvAbhAsA ane pUrva pakSaH - uttara pakSanI jhaNajhaNuATI cAvI ane kruti nestra nA dhamadhamATa cAlavA lAgyA tathA smRti vyApti ane avyAptinA taphAvatA - taravaravA lAgyA, tyAre eNe sAhityanA abhyAsa vakhate tAze. hatA tevA taravarATa ke dIptimattA dAkhavyAM nahi. eka viSaya samajave grahaNu karavA ke paTapaTAvI javA e eka vAta che ane e viSayamAM. peAtAnuM varcasva . jamAvavu, pAtAnI maulikatA batAvavI, peAtAnu mAMtara teja batAvavuM e alaga vAta che. eNe kArikA muktAvali ta saMgra kadi graMtha karyAM, enA sUtro geAkhI gayA, paNa emAM ene praveza uparachallA ja rahyo. chatAM e vAdavivAda carcA ane pakSA karI zakaDhe hateA, patu je teja eNe kAvyU ane sAhityanA abhyAsamAM batAvyuM tenA pramANumAM nyAyamAM enuM TaTTu kharAkhara cAlyuM nahi. A uparAMta eNe paracuraNu bhASA jJAnanA ane cAlu. kathA vArtAnAM pustaka vAMcyAM, ekAda vakhate eNe saskRta zle ke DhAvyA manAvavAnuM kAma hAtha dharyuM. paNa emA enAthI khAsa pratibhA khatAvI DhANI nahi. sAmAnya naiDakaNA banAve tene te yugamAM sAhitya kSetramA sthApI " sthAna maLatu nahe|tu' ane enI kRtiomAM khAsa viziSTatA nUtanatA zabda atha camatkRti AvI. kayAM narki, eTale eNe navIna kRtine prayAsa cheDI dIdhA. ( sa plAna bhAga jo ) K F
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAryAlaya taraphathI A sasthA taraphathI zarU thayelI graMyAvalInuM khIbha varSanuM A 1 kuM pustaka che, thyane sa'Laga prakAzana tarIke 7 mu pustaka che, 1 kAgaLanA vadhatA jatA bhAveza--chApakhAnAnI aniyamitatAkAmadA rAnI haDatAlA--e badhI musImA vacce dara bRSNe mahine pustaka bahAra pADavAnuM muzkela banI jAya che, chatAM paNu jema ane tema kAmarlR pahoMcI vaLavAnI tajavIja cAlu che. daramyAna grAhake! taraphathI AA pustakAne sArA AvakAra maLyA ro che. mahArASTramAM vasatA gujarAtIe paNuM A maMthAvalInAM pusta| taz ThIka ThIka AkraSNutA jAya che, temaja paradezamAM pazu A cAvalIno pusta| jatAM thayAM che. atyAre A pusta| vaDeAdarAmAM chapAya che. tenuM bAinDIMga amadAnAmAM cAya che. vaDAdarAmAM joIe tevu sArU" bAInDIMga thaI zakatuM ja nathI evA anubhava thayeA che, Ave vakhate chapAelA kmAe amadAvAda mAlavA paDe che. tenAM jhukI ganI tA bhayaMkara hADamArIthI trAsI javAya che, guDajhanuM bukIMga tA badha che ja paNa pAlatu pazu phreMTalIka vakhata aMdha heAya che. AvI aneka prakAranI hADamArIe che. jekeTa paNa amadAvAdamAM chapAya che. tenu' citra muMbaImAM taiyAra thAya che te pArale samaye taiyAra na thaI zakavAthI pazu keTalIka musIbate rahyA kare che ja. A badhI musIbatemAM paNa ame jhaMpalAvyu che . ane ane paDecI vaLavAne amArA nioNra che ja. paratu e badhu grAhaDhDhAnI dhIraja ane pretsAhana upara avalakhe che. dareke dareTa grAhaka peAtAthI vadhu nahiM te eka eka grAhaka A grathAvalI mATe meLavI Ape ema ame IcchIe chIe. 1 .
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 A graMthamAlAnA grAhakene je je pustake apAya che te paDatara dine ja apAya che. emAM bIlakula naphe levAta ja nathI kAraNa saMsthAne uddeza jJAna pracAranA ja ane saMskRtine rakSaka hAIne eka dhArmika saMsthAnI rIte ja A saMsthA cAlI rahI che. Aje veravIkhera thayelA vicAronI ekyatA-samAjanI tUTI paDelI ImArato-dharma ane saMskArano thatA lepa-ane jANe ke mAnavatA para vArI gaI hoya eve samaye-evA A kALama-A saMsthA, lokomAprajAmA kaMIka utsAha ane manuSyamAM UMDe UMDe rahelI-supta avasthAmAM paDelI mAnavatAne jagADavA mATe ane ApaNuM sa kRtine AjanI daSTie ghaTAvIne jUnA ane navA vicArone meLa khavaDAve, e mATe ja A maMDaLe kamara kasI de. ane sadbhAgye zarUAtathI ja ene sArA pTIonI otha maLI gaI che. dekhItI rIte A pustake jaina dharmane lagatAM lAge tevAM che. paraMtu kaphana dharmane ame to vizALa svarUpamAM laI javA mAMgIe chIe jene dhamanuM mukhya dhyeya e sarva dharmane nicoDa che. ane jena dharmanI sAMkaDI daSTithI A pustaka lakhAyelA nathI ja. paraMtu sAcI vastusthiti zuM che ane kyA jyAM ApaNuM Adarza rane chUpAI-dabAI beThelAM che tenI suvAsa-tene prakAza phelAvIne temAthI kaMIka tatva ApaNe grahaNa karatA thai jaIe te mATe A pustaka uttama prakAranAM daSTAMta purAM pADe che. dareke dareka gharamAM A zreNano eka eka seTa hovo ja joIe ema ame mAnIe chIe. gharanI zobhA mAtra rAcaracIlAthI nathI hotI paNa jJAna-gAdhanathI dIpe che. e AjanA yuganA mAnavIo jaladI samajI che ane tene amalamAM mUke evI AzA rAkhIe chIe. prathama varSanA 1 lA pustaka buddhivana abhayakumAranI bIjI AvRti , chapAvavI paDI che e A ma DaLanI lokapriyatA batAve che-ane dareka
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 pustakAnI navI navI AvRttio AvI rIte bahAra pADavI paDe evI sthiti UbhI thAya e gujarAtI samAja mATe gauravabharyuM gaNAya. gujarAtI prajAne Aje paisAnI bhUkha che te karatAM jJAnanI -sarakAranI bhukha che-jarUra che. paraMtu Aje cAre bAju veravikhera sAhityano Dhagale paDe che ane judA judA vicAromAM samAja gherAI gaelo che. eve vakhate eNe pitAnI daSTi sthira karavAnI jarUra che. vaLI badhA vicAra pravAhono badhA dharmone vAda karyA karavo te karatAM pitAnA aMtaranA AtmAne oLakhatA thaIzuM tAja te dharmano sAco artha maLI raheze ane te ja sAcuM jJAna maLI raheze. A pustake e mArge vALavA mATe pagathI rUpe che ane AjanI unnata prajAe pitAnI sAmenA A pagathI caDIne dIvAdAMDI pahocavAnuM che ane jUnA navA navA vicAranI ekyatA jamAvIne sAcI saMskRti ke je mAnavatAne UMce laI janArI che-tene anasaravAnuM che ane ema karIne samAjane sthira banAvI tenA pAyAmAM jJAnAmRta sI cI gauravavaMto ane prabhAvazALI banAvavAno che. muMbaImAM pustake maLavAnuM ThekANuM - zrI megharAja jaina pustaka bhaMDAra goDIjInI cAla, gulAlavADI, muMbai muMbaImAM grAhake noMdhavAnuM ThekANu - kAntilAla zAha ghaDanadIkara C/o jana konpharansa ophIsa, TI. jI. zAha bIma pAyadhunI muMbaI-2
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskRtirakSaka sastuM sAhitya maMDaLa niyama (saMkSiptamAM). (1) hAla turata navalakathAo rUpe dvimAsika 200-250 pRSThonuM eka pustaka pragaTa karI vArSika Azare 1500 pRSThanuM vAMcana paDatara kiMmate apAyuM che. (2) maMDaLanA nIce pramANe pAMca varSanA sabhyo karAya che. sabhyanI (purUSa ke strI) umara aDhAra varSanI 3paranI hovI joIe. (4) vArSika sabhyaH lavAjamanI rakama karAvyA pramANe dara varSe Ape te. (A) AjIvana sabhya ekI sAthe rUpiyA 151 ke vadhAre Ape te athavA koI lekhaka vinA purarakAre aDhIseka pRSThonuM pustaka lakhI Ape che. (nedha saMsthA mATe AjIvana sabhyapadanI mudata vIja varasanI gAze.) (6) zubhecchakaH ekI sAthe rU. 351] ane tethI vadhAre Ape te. () dAtA (Donor ) H ekI sAthe rUA.1501 ane. tethI vadhAre Ape te. () murabI (Patron) ekI sAthe rUA. 3501] ane tethI vadhAre Ape che. (3) vividha sabhyanA hakka ja vArSika sabhya game te tArIkhathI banI zakaze. sabhya banyA pachI bAra mahinAnA varSa lekhe temanuM lavAjama gaNAze;TTIpaH bAkInI cAra keTImAM (aa thI ) thanAra sabhya kaTake kaTake ke eka vakhate lavAjamanI rakama ApI zakaze. paraMtu lavAjama bharyA bAda ja temane maLatA hakaka bhogavavAne. teo adhikArI gaNAze.]
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 A. AjIvana sabhya : saMsthA taraphathI pragaTa thatI eka zrettunuM eka pustaka temane bheTa maLI sakaze. 6. zubhecchaka : e zreSThinAM pustaka temane bheTa maLaze. [ TIpa: A mane 6 vargonA sabhyAne peAtAne maLatAM pustakrA sivAya maDaLanA anya pusta| kharIdavAM haze tA 122 TakA kamizanathI maLI zakaze. ]' OM dAtA sasthAnAM sutra pustakanI ekeka nakala bheTa maLaze. uparAMta temanu nAma khAra mAsa sudhI dareka pustakamAM pragaTa thaze. ane kAIpaNa eka puratAnI athavA te| judA judA pustakanI samagra tarIke 100 (sA ) nakalA tenI kiMmata karatAM 50 TakAnA bhAve bheTa vaheMcavA - mATe maLI zakaze. sada murabbI : hAtAnA jeTalA ha; vizeSamAM A ma'DaLa taraphathI pragaTa thanAra jaina jJAnamahe|dhi " te| seTa (jenI kiMmata laMgabhaga rUA. 300 thI 350 thaze) vinA mUlye bheTa tarIke -maLaze, [ TIpu : temane jJAnapracAra mATe pustakA bheTa ApavA joitAM haze te ma trIzrI "ghaTatuM karI zakaze. vaLI mA hakka te pAtAnI haiyAtI sudhI ke* pacIsa varSoM-bemAMthI je vadhAre hAya te samaya sudhI bheAgavI zakaze. haiyAtI bAda temanA vArasadArane te hR bAkInI muddata mATe maLaze. (4) viziSTa sagavaDa : kAIpaNa pustakamAM kApaNuM vaganA, sabhyane phoTA jovA haze te 'tevI sagavaDa patravyavahArathI karI levA vinati che. '
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ na sadhaLA kArabhAra varathApaka kamiTine ( 5 ) A maMDaLane - javAbadAra rahIne ma zrIzrI peAte calAvaro. * 'DaLanA hetuo ane uddeza : " ApaNI prAcIna bhAratIya saskRtinA vividha aMge, jevAM ke ahiMsA ane dhrubhAvanA che. i. manuSya mAtramAM pragaTe tathA khIle te paddhatie, navuM sAhitya vartamAna yugane rUcatI zailImAM Ubhu karavu' tathA jUnAne sa MzAdhita karavu ane temAM nava njInAM sAhityane lakhI lakhAvI tathA chApI chapAvIne pragaTa karI zakaya pracAra karavA, ' [ samajUti-mAkhI cAjanA saMskRtinA rakSaNa aMge DAyela hovAthI AyyavanA game te dharmAMnAM sAhityane te AvarI zo. temaja saghaLu sAhitya Ama janatAne paDatara kiMmate ApavAnu DAvAthI tenI sAthe " sastu sAhitya " evuM nAma oNDavu ucita lekhAze. 3 ma [ mAra H pAMce vargonA sabhyAe je lavAjama bharavAnu che ane je lAba temane maLavAnA che te bannenA RsisAba, dhruvaLa paisAnI dRSTie karatAM paNa spaSTa che krU, temaNe bharelI rakama vIseka varSoMmAM tA bharapAI thaI jAya OM ja, uparAta pustaka vAMcanathI temanu peAtAnuM tathA anya vAcakanu je jIvanasudhAra thaze tenI kiMmata teA kI aMkAro ja nahI'. TUMkamAM je dra* - kharcanA tanA pUrA badalA maLI rahevAnA che ja. eTale Agrahu ka vina'ti karavAnI ke tameA pAte yathAzakti ucca kATinA sabhya bano. eTaluM ja nahI', paNa prasaMgApAt tamArA snehIjane te bhalAmajI karyA karatAM rahezeA. ] Ai jAtane khulAsA te'e nA khuzIthI puchAvI kA che. .
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJami (4) bALa zreNi mATe-mAsika 30 thI 40 pRSTho bharAya tevI . nAnI pustikAo (Tricks) UbhI karavI che; tathA strI upANI - RRNa (lAMbI tathA TUMkI vArtAo, kathAo,jJAnAmRta, niba che, jIvana ' caritro, gRpAthI hunara kaLAnA lekhe I. I.) mATe koIne koI prakAranuM maulika sAhitya, saraLa bhASAmana Ape tevA lekhake e - nIcenA saranAme potapotAnI zarate sAthe patravyavahAra karavA vinaMti che. (ka) pitA pAse paDelI lekhita sAmagrI, AmajanatAne upayogI nIvaDavAnI gaNatrIe kadine chapAvavI hoya temaNe potAnI zarate amane jaNAvavI. - ' ' (4) jemaNe potAnA kabajAnAM ke mAlekIna, pustadha, praya (teyAra chApelA ke hastalikhita) sArI hAlatamAM ke jarA durastI karyuM vaparAzamAM laI zakAya tevarsa kADhI nAkhavA hoya to ame, vinA mite, uThAvI javAnuM kharca karIne laI javA taiyAra chIe. koI bIjI zarata karavI hoya to khuzIthI karI zakAze. tA. 15-1-48 saMskRti rakSaka sastu sAhitya' maMDaLa rAvapurA, mahAjanagalI, vaDodarA
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArI saMsthA taraphathI pUrva prasiddha thayelAM viziSTa prakAzana - - - , tribhuvanadAsa laheracaMda zAhe lakhelAM etihAsika sarjana , prAcIna bhAratavarSa bhAga le .... rU. 5-0-0, che ke , 2 je * rUA. -8-0 >> 3 jo * rUA. 6-8-0 >> a >> 4 - rU 6-0-0 5 me - rUA. 5-0-0 kula rUA. 30-0-0 kula ekaMdara krAuna ATha pejIdanA lagabhaga be hajAra pRSTha saMkhyA ane ArTa pepara para chApelAM eka citro temaja prAcIna sikkAonI 105 pheTe 'prInTa sAthe40 nakazAo paNa che A badhAM pustakanuM chUTaka mUlya rUA. 30-0-0 chatAM | rUA. 27-9-0 mAM apAze. athAga mahenatane aMte tayAra karAyelA A saMzodhana graMtho | dareka aitihAsapremIe avazya vasAvavA joIe. A aitihAsika graMtha ApazuM aNamUla saMskAradhana che.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ uta nA grejI volyumsa ezyanTa inDIA volyuma 1 ..... 7-0-0 " * 2 juM * * - rU. 10-0-0 rUA. 9-00>> >> , 4 thu . rU. 9-- kula rUA. 31-0-0 rethala ATha pijI be hAra uparAMta pRSTha, ArTa, piyara para chApelAM saMkhyAbaMdha citro uparAMta sikAcitro, ane nakazAo paNa che. 8e R. sa grA , pri ca daza bhUla thI enA celA , e mA 2 cama za ka kAune A peja pRSTha 460, 40 ci, 15 sikkA citro uparAMta 15 nakazA sahita. ' mUlya jJa. 6-0-0 - -- - - -- - - - -
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaJI ra vidyuta vege AgaLa vadhatA jamAnAmAM AMkha sAthe kAma levAne bejo paNa divasAna divasa vadhato jAya che 1LI duniyAmAM eka evo mANasa nathI ke jene AMkhanuM kAma nathI ja hatuM. jene duniyAmAM rahevuM che ne samaya sAthe Daga bhagyA che, tene te AMkha AMkhane AMkha sAthe ja kAma pADavAnuM. A pramANe AMkha sAthe kAma karatAM, tenI sAra saMbhALa Dagale ne pagale levI ja rahe. amAre tyAM AMkha tapAsavA UMcI zAstrIya keLavaNI lIdhela be khAsa dAkarene regyA che je vinA kharce A tapAse che ne je cazmA levA Thare te amArA kArakhAnAmAM ja te banAvI ApIe chIe. eTale ke sarve kAma amAre tyAM ja karI apAya cheAvI sagavaDa amArA sivAya koIne tyAM nathI. eTale jarUra paDaye lAbha levA darekane AgrahapUrvaka vinaMti che. jarmanI jevA cazamAnA niSNAta pradezamAM ATha varSa 1 uparane ame vasavATa karI tAlIma lIdhI che tema cazmAnA kAmamAM amAro 40 varSano anubhava che. khuda vaDedarAmAM rahetAM sattara aDhAra varSa thayAM che eTale vinA saMkoce kAma laI ! zake che, rAvapurA TAvaranI sAme che zikAMta kAMDa cazamAnA vepArI zAstrIya rIte dareka prakAranA cazmA vaDAdarA, banAvanAra tathA caMda meLavanAra