________________
પંડરીક–વશોધરા
- vજ
મહારાજા પુડરીક અત્યારે યુવાન વયના હતા, આજે એને અઠ્ઠાવીસમુ વર્ષ બેસવાનું હતું, છેલ્લાં પાંચેક વર્ષથી એ રાજકારણમાં ઠીક ઠીક ભાગ લઈ રહ્યા હતા, એની ઉદાર નીતિથી પ્રા એકંદરે સુખી હતી, રાજ્યમાં કરવેરા નામના હતા, આવક જમીનની હતી, રાજાએ પ્રજાહિતના કામે શરૂ કર્યા હતાં, પ્રજમાં કચવાટ થાય તેવુ કોઈ કાર્ય કર્યું નહોતુ, ન્યાયી પદ્ધતિએ રાજ્ય ચલાવ્યું હતું, દીન દુખીની અડી ભડી વખતે એ ઠીક સહાય કરતા હતા, પૂરતી તપાસ કરીને કામ લેવાની પદ્ધતિ તેમણે સ્વીકારેલી હોવાથી એ વાજાં કે વાદરાની માફક ભંભેરાઈ જાય તેવા રહ્યા ન હતા અને પ્રજાની અગવડ કે ફરિયાદ જાતે સાંભળતા હોવાથી એની પાસે પોકાર લઈ આવનાર પ્રજાજનો સંતોષ પામીને જતા હતા. આ પ્રજાવત્સલ મહારાજાનો આજે જન્મદિન હોવાથી પ્રજા આનંદ ઉત્સવમાં ખૂબ જ લઈ રહી હતી. પ્રજાને આ આનદ સ્વતઃઉત્પન્ન થયેલું હતું, એની પાછળ રાજ આજ્ઞા કે ભયને જરાપણ સ્થાન ન હતુ, એની પાછળ એ તરના ઉલ્લાસ અને પ્રેમપૂર્વકના હદય ભાવો હતા. પિતાની વિભૂતિ કે સંપત્તિને રાજાએ અગત ઉપભેગનાં સાધન તરીકે એક દરે માની નહતી. એણે દીર્ઘદૃષ્ટા, ન્યાયી અને પ્રજાવત્સલ રાજા તરીકે બિરૂદ મેળવી રાજસંન્યાસી ' ને છલકાબ આટલી લઘુવયમાં મેળવ્યો હતો. પ્રજાના વ્યાપાર પૂર એની સચોટ નજર હતી, પ્રજાની અગવડે દૂર કરવાની એને ચિલ હતી. પ્રજાનું નૈતિક બળ વધે, પ્રજ ધર્મપ્રિય બને અને પ્રજાની ચારિત્ર ભૂમિકા ઉચ્ચ રહે એ માટે એ વિવિધ પ્રકારના પ્રોત્સાહન આપતો; ચારિત્રશીલ તરફ અનુરાગ દાખવતો અને અમલદાર કે નોકર વર્ગની પસંદગીમાં ચરિત્ર વર્તન પર ખાસ લક્ષ્ય આપતા. રાજ્યમાં નકામી ખટપટ ન થાય, સાચા હકે કેઈના માર્યા ન જાય અને પ્રજા રાજ્યની દરમિયાનગીરી વગર. પિતાનાં કામકાજમાં મશગુલ રહે એની એ જાતે તકેદારી રાખતો.
