________________
૯૪
દાક્ષિણ્યનિધિ શુલક
આવશે એ વાત જરા ઝબકી તો ખરી, પણ ઝબવાની સાથેજ દબાઈ ગઈ.
રાત્રે ચાર વાગે મહારાજા પુંડરીકની આંખો જરા મળી, મહારાણી દરમ્યાન ચાર વખત આવી ગયા હતા, રાજાને નિસાસા નાખતાં જોઈ ગયા હતા, આગલી આઠમની રાતની જેવી જ સ્થિતિ પાછી થતી જોઈ મુંઝાયા હતા પણ નિરૂપાય બની ચાલ્યા ગયા હતા. ચાર વાગે રાજાને ઊંઘતા જોઈ એને જરા નિરાંત થઈ અને પિતે જરા આરામ લેવા ચાલ્યા ગયા. તે દિવસની પ્રિયંવદાની બને વખતની હીલચાલ એ જાણી ચૂકી હતી. પણ જાતે ભદ્રા હોવાથી વધારે ચકચાર ન કરતાં. મનનો ગેટ મનમાં ગળી ગઈ હતી. એને તે રાજાની વર્તમાન માનસિક નિર્બળતાને અંગે ભાવી ગાંડપણને - ભય લાગતો હતો એટલે નાની નાની વાત પર એનું મુદ્દામ લક્ષ્ય પણ - નહોતુ રાણી પણ ચાર વાગ્યા પછી સૂતી.
બારસને દિવસે અગિયાર વાગ્યા સુધીમાં મહારાજા પુડરીકે સ્નાન વિંગેરે પૂરાં કર્યો. આજે એની આંખમાં ઊ ઘ, ચિંતા, ઊંગ્નતા અને ગ્લાનિ ભરેલાં હતાં, જાણે મહિના દિવસને મદવાડ ખા હોય તેવી ફિક્કાશ તેના ચહેરા પર જણાઈ આવતી હતી આજે એનાં ચાલવામાં અને બોલવામાં અસ્થિરતા વધારે ઉઘાડી દેખાઈ આવતી હતી. અગિયાર વાગે એણે વિટને પોતાની પાસે બેલાવ્યો. વિટને રાજદરબારમાં સ્થાન હતુ , પણ મહારાજાએ પોતાની પાસે ખાનગીમાં એને કદી બોલાવેલ ન હોવાથી એને નવાઈ તો લાગી, પણ એ તુરત તૈયાર થઈ મહારાજ પાસે આવ્યા. એના મનમાં રાજ્ય માટે ગૌરવ હતું, રાજા માટે માન હતુ અને સાથે સાથે રાજા જોઈએ તેટલા મક્કમ નથી એ વાતનું અંતર દુ:ખ પણ હતું. એની રાજય તરફની ભક્તિ સદાદિત અને ભાવનામય હતી, અને એની - અંદરની આવડત અને એકનિષ્ઠા માટે એણે રાજ્યમાં નામના મેળવી
હતી.
એની
18 મારેય
