________________
૧ ૩૦
દક્ષિણનિધિ શુલ્લક
વાર તુચ્છકાર કર્યો ત્યારપછી એ વધારે સાવધાન બની ગઈ હતી અને આવા નાજુક સમયમાં રાજાને વધારે ચીડવવા જતાં વાત વટકી જવાના ભયને એ દૂર રાખવા ઈચ્છતી હતી. જે ચાલી રહ્યું છે તેમાં રાજ્યનું, પ્રજાનું અને પિતાનું અહિત છે એમ તેને લાગતું હતું, પણ પોતે નિરૂપાય હતી. ખટપટ કરી વાત મેળવવાના પ્રયાસ કરવાથી તે પર હતી અને ચાલે છે તે જોતાં તેના મનમાં દુઃખ થતું હતું પણ તેનો ઉપાય શું કરો તેને માર્ગ હજુ સુધી શોધી શકી નહોતી. આખરે તે થાકી, પણ તેની માનસિક ઉપાધિ બહુ વધી ગઈ. એમાં કેાઈએ શહેરમાં ચાલતી રાજાના ચારિત્રની નમાલી વાત તેને બીતાં બીત કહી સંભળાવી, ત્યારથી એના ખેદને પાર ન રહ્યો અને રાજાની અસ્વસ્થતાના કારણમાં કદાચ કોઈ આવી વિપરીત વાત
તેની તેને શંકા પણ આવી. તેણે પ્રિયંવદાને બેલાવી, પણ તે તે બડી પકડી હતી, એણે વાત ઉડાવી દીધી, પણ મહારાણું વિચક્ષણ હાઈ સવાલ જવાબમાં એટલું સમજી ગયા કે રાજમહેલમાં થોડા દિવસથી કાઈ ખટપટ ચાલે છે અને સજા તેના સૂત્રધાર છે. જાતે અત્ય ત પવિત્ર હાઈ એ વધારે બેલી શકી નહિ, પણ હવે એના મન પર આધી આવવા લાગી અને શરીર પર થાક લાગવા માંડશે.
આ બાજૂ મહારાજા તો સાંજની રાહ જોઈ રહ્યા હતા. પોતે સારા કપડાં પહેરવા કે સાદે વેશે જવું, સાથે કોઈ બીજા માણસે રાખવા કે માત્ર હજૂરિયાથી ચલાવી લેવું અને યશેભદ્રા સાથે વાત પોતે શરૂ કરવી કે એને બેસવા દેવું, એવા એવા સેંકડો વિચાર કરવા લાગ્યા. શહેરમાં તે આજે હેબિકાનું પર્વ હતું, ગામનાં નાનાં મોટાં ઘણુ ખરુ ઘેલાં થઈ ગયાં હતાં, ૨ ગરાગ અને ધમાલમાં વિચિત્ર વર્તન કરી રહ્યાં હતા; કાઈ રંગ ઉડાડનાં તો કેાઈ ગાયન કરતાં, કેઈ ટોળે મળીને રખડતા તો કઈ ગામ બહાર નીકળી ધમાલ કરતાં, કઈ છોકરાઓ કાટફાટ બોલતાં તો કઈ હોળી ચેતવવા માટે લાકડા એકઠાં
