________________
કર્મના ક્ષયથી, ક્ષયોપશમથી અને ઉપશમથી અનુક્રમે જીવને ક્ષાયિકસમ્યક્ત્વ, ક્ષાયોપશમિક સમ્યક્ત્વ અને ઔપશમિક સમ્યક્ત્વ પ્રાપ્ત થાય છે. ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ પામ્યા પછી તેનો કોઇ પણ દિવસ વિયોગ થતો નથી, તે સદાને માટે રહે છે. ઔપશમિકસમ્યક્ત્વ સમગ્ર ભવચક્રમાં વધુમાં વધુ પાંચ વાર જ પ્રાપ્ત થાય છે અને તે પણ એકવાર પ્રાપ્ત થયેલું અન્તર્મુહૂર્તથી વધારે કાળ રહેતું નથી. જ્યારે ક્ષયોપશમસમ્યક્ત્વ આવ્યા પછી જતું પણ રહે છે, જે અનેકવાર પ્રાપ્ત થાય છે અને વધારેમાં વધારે છાસઠ સાગરોપમ કાળ જેટલું રહે છે. સામાન્ય રીતે કર્મમાત્ર આત્માના જ્ઞાનાદિ ગુણોને આચ્છાદિત કરવાના સ્વભાવવાળાં છે. આત્માના સહજ ગુણોનો અંશતઃ આવિર્ભાવ કર્મના આવરણની મન્ત્રતાદિના કારણે છે. સર્વથા કર્મનો ક્ષય થવાના કારણે આત્માના સમ્પૂર્ણ ગુણનો આવિર્ભાવ; નિરાવરણ હોવાથી ક્ષાચિકભાવનો કહેવાય છે. મન્દ પતલા અને નિર્મળ આવરણના કારણે જે આત્માના ગુણનો આંશિક આવિર્ભાવ છે તેને ક્ષાયોપશમિકભાવ કહેવાય છે. અને અન્તર્મુહૂર્તમાત્ર કાળ માટે આવરણ ખસી જવાના કારણે આત્માની નિર્મોહતાના અવિર્ભાવને ઔપશમિકભાવ કહેવાય છે. ઔપશમિકભાવ માત્ર મોહનીયાકર્મનો જ હોય છે. યોપશમભાવ જ્ઞાનાવરણીય દર્શનાવરણીય મોહનીય અને અન્તરાય-આ ચાર કર્મનો હોય છે, જ્યારે ક્ષાયિકભાવ વેદનીય, આયુષ્ય, નામ અને ગોત્ર કર્મનો પણ હોય છે, અર્થા૬ આઠેય કર્મનો ક્ષાચિકભાવ હોય છે. ચશ્મા વગર જોવું, ચશ્માથી જોવું અને થોડીવાર
Jain Education International
પર
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
