Vivek Chudamani Gujarati Saral Arth Sahit

Author(s): Devshankar Dave
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay Mumbai

Page 31

૨૮
વિવેક ચૂડામણિ વાળું છે અને જીવને કર્મનું ફળ ભેગવાવે છે; અને આત્માને પિતાના સ્વરૂપનું જ્ઞાન હોતું નથી, તેથી એ આત્માને અનાદિ કાળની ઉપાધિરૂપ છે. स्वप्नो भवत्यस्य विभक्त्यवस्था स्वमात्रशेषेण विभाति यत्र । स्वप्ने तु धुद्धिः स्वयमेव जाग्रत्कालीननानाविधवासनाभिः॥९९॥ कादिभावं प्रतिपद्य राजते यत्र स्वयं भाति ह्ययं परात्मा । घीमात्रकोपाधिरशेषसाक्षी न लिप्यते तत्कृतकर्मलेशैः। यस्मादसंगस्तत एव कर्मभिर्न लिप्यते किञ्चिदुपाधिना कृतः ॥१०॥
એની જુદી અવસ્થા સ્વમ છે, જેમાં માત્ર પિતે બાકી રહેલ તરીકે ભાસે છે; અને એ વખતે બુદ્ધિ પોતે જ જાગ્રત અવસ્થાની અનેક પ્રકારની વાસનાઓથી કર્તાપણું વગેરે સ્વીકારીને જણાય છે. આત્મા તે સર્વને સાક્ષી છે, બુદ્ધિ જ એને માત્ર ઉપાધિરૂપ છે; આથી બુદ્ધિએ કરેલાં કર્મોથી એ જરા પણ બંધાતું નથી; કારણ તે આત્મા અસંગ છે (એને કેઈન સંગ જ નથી). આથી જ બુદ્ધિએ કરેલાં કર્મોન લેશથી પણ એ લેખાતું નથી. सर्वव्यापृतिकरणं लिङ्गमिदं स्याच्चिदात्मनः पुंसः । वास्यादिकमिव तक्ष्णस्तेनैवात्मा भवत्यसङ्गोऽयम् ॥ १०१॥
એ લિંગ દેહ ચિત રૂપ આત્માને દરેક કામમાં સાધનરૂપ છે-જેમ સુતારનું સાધન વાંસલો વગેરે છે (એટલે કે બધાં કામે લિંગ દેહથી જ થાય છે). અને તેથી આત્મા પિતે અસંગ છે. अन्धत्वमन्दत्वपटुत्वधर्माः सौगुण्यवैगुण्यवशाद्धि चक्षुषः । बाधिर्यमूकत्वमुखास्तथैव श्रोत्रादिधर्मा न तु वेत्तुरात्मनः ॥१०२॥
માણસ દેખતે કે આંધળે, બહેરે કે મંગ, મૂખ