Book Title: Vivek Chudamani Gujarati Saral Arth Sahit Author(s): Devshankar Dave Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay MumbaiPage 50
________________ વિવેચૂડામણિ જ્ઞાનેંદ્રિયે એ અગ્નિમાં હોમ કરનાર છે; પાંચ વિષયે એ હોમવાનું ઘી છે અને વાસનાઓ એ ઈધણું છે. એ ઈંધણાંથી એ અગ્નિ વધારે સળગે છે અને આખા સંસારને બાળી મૂકે છે. (અર્થાતુ જ્યારે ઇંદ્રિય પતે વાસનારૂપી ઇંધણાંથી સળગાવેલા મમય અગ્નિમાં વિષરૂપી ઘી હોમે છે, ત્યારે એ મનેય અગ્નિ આખા સંસારમાં ભભૂકી ઊઠે છે.) न हस्त्यविद्या मनसोऽतिरिक्ता मनो ह्यविद्या भवबन्धहेतुः। तस्मिन्विनष्टे सकलं विनष्टं विजृम्भितेऽस्मिन्सकलं विज़म्भते ॥१७॥ અવિદ્યા એ મનથી જુદી નથી; મન એ જ સંસાર-બંધનનું કારણ અવિદ્યા છે. એ મન નાશ પામ્યું હોય, તે બધું નાશ પામ્યું જ છે, પણ એ જે ભાસે છે, તે આ બધું ભાસે જ છે. स्वप्नेऽथ शून्ये सृजति स्वशक्त्या भोक्त्रादि विश्वं मन एव सर्वम् । तथैव जाग्रत्यपि नो विशेषस्तत्सर्वमेतन्मनसो विज़म्भणम् ॥१७॥ એ સત્ય નથી, છતાં મન એ સ્વમમાં પિતાની શક્તિથી ભેતા વગેરે બધું જગત બનાવે છે. એ જ રીતે જાગ્રત અવસ્થામાં પણ ખરી રીતે કાંઈ છે જ નહિ. આ બધું જે દેખાય છે, એ માત્ર મનને જ વિલાસ છે. सुषुप्तिकाले मनसि प्रलीने नैवास्ति किञ्चित्सकलप्रसिद्धः । अतो मन कल्पित एव पुंसः संसार एतस्य न वस्तुतोऽस्ति ॥१७२॥ સુષુપ્તિના સમયે મન જ્યારે લીન થઈ જાય છે, ત્યારે કાંઈ હતું જ નથી; આ વાત સર્વ લોકમાં પ્રસિદ્ધ છે; માટે આ જીવને જે સંસાર જણાય છે, તે મનની જ કપેલી વસ્તુ છે, ખરી રીતે કાંઈ છે જ નહિ. वायुना नीयते मेघः पुनस्तेनैव नीयते । . मनसा कल्प्यते बन्धो मोक्षस्तेनैव कल्प्यत्ते ॥ १७३ ॥ વાદળાં વાયુથી જ લઈ જવાય છે અને પાછાં લઈPage Navigation
1 ... 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156