________________
૧૧
વિવેચૂડામણિ સંસારને રૂમમાં જોયેલા લેક જે જ જેતે રહે, એ અનંત પુણેનાં ફળને ભેગવનાર કેઈ જ્ઞાની ધન્ય છે અને તે જ પૃથ્વી પર માન આપવા યોગ્ય છે.
સ્થિતપ્રજ્ઞ કેશુ? स्थितप्रशो यतिरयं यः सदानन्दमश्नुते। . ब्रह्मण्येव विलीनात्मा निर्विकारो विनिष्क्रियः ॥ ४२७ ॥
જે ચેગી પરબ્રહ્મમાં ચિત્તને લગાડી દઈ વિકાર તથા કર્મોથી રહિત થઈને સદા આનંદ અનુભવે છે, એ “સ્થિતપ્રજ્ઞ” કહેવાય છે.
ब्रह्मात्मनोः शोधितयोरेकभावावगाहिनी। निर्विकल्पा च चिन्मात्रा वृत्तिः प्रज्ञेति कथ्यते । सा सर्वदा भवेद्यस्य स्थितप्रक्षः स उच्यते ॥ ४२८ ॥
સારી રીતે જાણેલા બ્રહ્મ અને આત્માના એકપણાને સમજનારી, તર્ક-વિતર્ક વગરની અને માત્ર ચિતન્યરૂપ બનેલી વૃત્તિને “પ્રજ્ઞા” કહેવાય છે; અને જેનામાં એ પ્રજ્ઞા સર્વકાળે રહી હેય, એ સ્થિતપ્રજ્ઞ કહેવાય છે.
જીવન્મુક્ત કેણ? यस्य स्थिता भवेत्प्रज्ञा यस्यानन्दो मिरन्तरः। प्रपञ्चो विस्मृतप्रायः स जीवन्मुक्त इष्यते ॥ ४२९ ॥
જેની પ્રજ્ઞા સ્થિર હય, જેને હમેશાં આત્માનંદને અનુભવ હોય, અને આ જગતરૂપે પ્રપંચ જેને લગભગ ભુલાઈ ગયે હેય, એ “જીવન્મુક્ત” કહેવાય છે.
लीनधीरपि जागर्ति यो जानधर्मवर्जितः। बोधो निर्वासनो यस्य स जीवन्मुक्त इष्यते ॥ ४३०॥ જેની બુદ્ધિ બ્રહ્મમાં જ લીન હેય, છતાં જે જાગે છે
