________________
વિવેકચૂડામણિ
૧૧૭
અને સંસારમાં બુદ્ધિથી કદી ભેદ જાણતા નથી, એ જીવમુક્ત છે.
साधुभिः पूज्यमानेऽस्मिन्पीड्यमानेऽपि दुर्जनैः । समभावो भवेद्यस्य स जीवन्मुक्त इष्यते ॥ ४४१ ॥
આ શરીરના સારા માણુસા સત્કાર કરે અથવા દુજ ના તેને દુઃખ દે, તાપણુ જેને સૌ ઉપર સમાન ભાવ રહે, એ જીવન્મુક્ત મનાય છે.
यत्र प्रविष्टा विषयाः परेरिता नदीप्रवाहा इव वारिराशौ । लिनन्ति सन्मात्रतया न विक्रियामुत्पादयन्त्येष यतिर्विमुक्तः ॥ ४४२ ॥ જેમ નદીના પ્રવાહો સમુદ્રમાં ભળીને તે રૂપ બની જાય છે, તેમ જેમાં ખીજા માણસા દ્વારા પ્રાપ્ત થયેલા વિષયે બ્રહ્મરૂપે જ લીન થઈ જાય છે, પણ વિકાર ઉત્પન્ન કરતા નથી, તે જિતેન્દ્રિય પુરુષ જીવન્મુક્ત છે.
विज्ञातब्रह्मतत्त्वस्य यथापूर्व न संसृतिः ।
अस्ति चेन्न स विज्ञातब्रह्मभावो बहिर्मुखः ॥ ४४३ ॥ જેણે બ્રહ્મનું તત્ત્વ ખરાખર જાણ્યું હોય, તેની દૃષ્ટિએ સંસાર પહેલાંના જેવા રહેતા જ નથી, છતાં જો એવા ને એવા રહે તે સમજવું કે એ સંસારી જ છે-એણે બ્રહ્મતત્ત્વ જાણ્યું જ નથી.
प्राचीनवासनावेगादसौ संसरतीति चेत् ।
ન કહેવવિજ્ઞાનામૃન્દ્રીમતિ વાસના ૫ ૪૪૪ ॥ કદાચ કાઈ કહે કે, પૂર્વેની વાસનાના વેગથી એ સંસારનાં કામેામાં વર્તે છે, તેા એ ખાટુ છે; કારણ કે એક બ્રહ્મ જ સત્ય છે, એવું જ્ઞાન થયા પછી વાસના આછી થઈ જાય છે.
अत्यन्तकामुकस्यापि वृत्तिः कुण्ठति मातरि । तथैव ब्रह्मणि शाते पूर्णानन्दे मनीषिणः ॥ ४४५ ॥
