________________
૧૪૩
વિવેચૂડામણિ એ બ્રહ્મજ્ઞાની, આત્માનંદના ઘાટા રસનું પાન કરવાથી જાણે અતિ મદયુક્ત ચિત્તવાળો હોય એવું બની સાક્ષીના જેવાં લક્ષણોમાં રહી ઇંદ્રિયને વિષયમાં જેતે નથી; તેમ જ વિષયેથી તેમને રકત નથી. વળી તે પિતાના કર્મનાં ફળ તરફ તે લેશ માત્ર પણ જેતે જ નથી.
लक्ष्यालक्ष्यगति त्यक्त्वा यस्तिष्ठेत्केवलात्मना । शिव एव स्वयं साक्षादयं ब्रह्मविदुत्तमः ॥ ५५४॥
જણાતી અને નહિ જણાતી વસ્તુને વિચાર છેડી દઈ જે માત્ર આત્મારૂપે જ રહે છે, એ બ્રહ્મજ્ઞાનીઓમાં શ્રેષ્ઠ છે; અને તે સાક્ષાત્ શિવ પોતે જ છે.
जीवन्नेव सदा मुक्तः कृतार्थों ब्रह्मवित्तमः। . उपाधिनाशाह्मैव सम् ब्रह्माप्येति निर्द्वयम् ॥ ५५५ ॥
એ ઉત્તમ બ્રહ્મજ્ઞાની જીવતાં જ સદા મુક્ત છે; એણે પિતાનાં બધાં કામ પૂરાં કર્યો છે અને શરીર નાશ પામ્યા પછી પણ એ બ્રહ્મરૂપે જ થઈને અદ્વૈત બ્રહ્મમાં મળી જાય છે.
शैलूषो घेषसद्भावाभावयोश्च यथा पुमान् ।
तथैव ब्रह्मविच्छेष्ठः सदा ब्रह्मैव नापरः ॥५५६ ॥ - જેમ નટ વેશ પહેર્યો હોય કે ન પહેર્યો હોય તે પણ માત્ર માણસ જ છે, તેમ શ્રેષ્ઠ બ્રહ્મજ્ઞાની પણ ઉપાધિવાળે હોય કે ન હોય તે પણ સદા બ્રહ્મ જ છે. બીજું કઈ નથી.
यत्र क्वापि विशीर्ण सत्पर्णमिव तरोर्वपुःपतनात् । ब्रह्मीभूतस्य यतेः प्रागेव हि तच्चिदग्मिना दग्धम् ॥ ५५७ ॥
બ્રહ્મરૂપ થયેલા ગીનું શરીર ઝાડનાં ખરી પડેલાં પાંદડાંની પેઠે ગમે ત્યાં પડે તેની તેને પરવા નથી, કારણ કે એ શરીર તે અગાઉથી જ ચેતનરૂપ અગ્નિથી બળેલું હોય છે.
