________________
૧૪૨
વિવેકચૂડામણિ
રાહુએ નહિં ગળેલા સૂર્યને પણ ગળેલા કહે છે; તેમ બ્રહ્મજ્ઞાનીએમાં શ્રેષ્ઠ પુરુષ દેહાદિના બંધનથી મુક્ત જ થયા હાય, તાપણ તેના માત્ર આભાસરૂપ શરીરને જોવાથી અજ્ઞાનીઆ એને દેહધારી જેવા જુએ છે.
अहिनियनीवायं मुक्तदेहस्तु तिष्ठति । इतस्ततश्चाल्यमानो यत्किञ्चित्प्राणवायुना ॥ ५५० ॥ જેમ સાપ કાંચળી ઉતારીને તેથી અલગ. રહે છે, તેમ બ્રહ્મજ્ઞાની પણ પેાતાના શરીર ઉપરની અહું તા-મમતા તજીને તેથી અલગ રહે છે. માત્ર તેનુ શરીર પ્રાણવાયુથી આમતેમ લગાર હરતુંżરતું જણાય છે.
स्रोतसा नीयते दारु यथा निम्नोन्नतस्थलम् । दैवेन नीयते देहो यथाकालोपभुक्तिषु ॥ ५५१ ॥ જેમ પાણીના પ્રવાહ લાકડાને ઊંચ-નીચે ઠેકાણે લઈ જાય છે, એમ તે જ્ઞાનીના શરીરને દેવ જ વખતસર ખાવું. પીવુ' વગેરે ભાગા તરફ લઈ જાય છે. प्रारब्धकर्म परिकल्पितवासनाभिः
संसारिवच्चरति भुक्तिषु मुक्तदेहः ।
सिद्धः स्वयं वसति साक्षिवदत्र तूष्णीं
चक्रस्य मूलमिव कल्पविकल्पशून्यः ॥ ५५२ ॥ ટ્રેડ ઉપરના અહંભાવથી મુક્ત થયેલા તે પુરુષ પ્રારબ્ધકથી કલ્પાયેલી વાસનાઓથી સસારી પુરુષની જેમ અનેક ભાગે ભાગવે છે; છતાં એ સિદ્ધ પુરુષ ચાકડાના મૂળની પેઠે પોતે તર્ક-વિતર્ક વગરના થઈ સાક્ષીની પેઠે ચૂપચાપ આ લેાકમાં રહે છે.
नैवेन्द्रियाणि विषयेषु नियुक्त एष नैवापयुक्त उपदर्शनलक्षणस्थः । नैव क्रियाफलमपीषदवेक्षते स स्वानन्दसान्द्ररसपानसुमत्तचित्तः ॥५५३
