Vivek Chudamani Gujarati Saral Arth Sahit

Author(s): Devshankar Dave
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay Mumbai

Page 53

૫૦
વિવેકચૂડામણિ
કહે છે. જેમ પવન વાદળાંને આકાશમાં આમતેમ ભમાવે છે, એમ મન જ જગતને ભમાવે છે.
तन्मनः शोधनं कार्ये प्रयत्नेन मुमुक्षुणा । विशुद्धे सति चैतस्मिन्मुक्तिः करफलायते ॥ १८२ ॥ માટે મુમુક્ષુએ મનને જ પ્રયત્નથી શુદ્ધ કરવું જોઈ એ. એ શુદ્ધ થતાં મુક્તિ હાથમાં આવી પડેલા ફળ જેવી છે. मोक्षैकसक्त्या विषयेषु रागं निर्मूल्य संन्यस्य च सर्वकर्म । सच्या यः श्रवणादिनिष्ठो रजः स्वभावं स धुनोति बुंद्धेः ॥ १८३॥
જે માણસ મેાક્ષમાં જ કેવળ આસક્તિ કરી, વિચા પરના રાગને નિર્મૂળ કરી, સર્વ કર્મો ત્યજીને શુદ્ધ શ્રદ્ધાથી શાસ્ત્રનું શ્રવણ, મનન અને નિદિધ્યાસન કરે છે, તે બુદ્ધિના રોગુણી સ્વભાવ દૂર કરે છે (અને એની બુદ્ધિ સ્થિર થાય છે ). मनोमयो नापि भवेत्परात्मा ह्याद्यन्तवृत्त्वात्परिणामिभावात् । दुःखात्मकत्वाद्विषयत्वहेतोर्द्रष्टा हि दृश्यात्मतया न दृष्टः ॥ १८४॥
આ ‘ મનામયકાશ ’ પણ આદિ-અ તવાળા, પરિણામી સ્વભાવને, દુઃખમય અને વિષયરૂપ હોવાથી આત્મા હાઈ શકે નહિ; કારણ કે જે દ્રષ્ટા (જોનાર) હોય તેને દશ્ય ( જોવાની ) વસ્તુરૂપે કેાઈ એ જોયા નથી.
વિજ્ઞાનમચકાશ
बुद्धिर्बुद्धीन्द्रियैः सार्धं सवृत्तिः कर्तृलक्षणः ।
विज्ञानमय कोशः स्यात्पुंसः संसारकारणम् ॥ १८५ ॥ જ્ઞાને'ક્રિયાની સાથે પેાતાની વૃત્તિઓ સહિત જોડાયેલી બુદ્ધિ એ જ ‘ વિજ્ઞાનમયકાશ' છે. એ દરેક કામના કર્તા રાતે જ છે, એમ માને છે અને જીવને સંસારનું કારણુ થાય છે.