Vivek Chudamani Gujarati Saral Arth Sahit

Author(s): Devshankar Dave
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay Mumbai

Page 101

૯૮
વિવેકચૂડામણિ
સાગણું ઉત્તમ છે; અને તેના કરતાં પણ નિદિધ્યાસન (આત્મભાવનાને ચિત્તમાં વારંવાર સ્થિર કરવી તે) લાખગણું ઉત્તમ છે; અને એનાથી પણ નિર્વિકલ્પ ( કાઈ પણ જાતના વિચાર વિનાની) સમાધિ અનંતગણી ઉત્તમ છે ( કારણ કે એ સમાધિ પ્રાપ્ત થતાં ચિત્ત કદી ચંચળ થતું નથી ). निर्विकल्पक समाधिना स्फुटं ब्रह्मतत्वमवगम्यते ध्रुवम् । नान्यथा चलतया मनोगतेः प्रत्ययान्तरविमिश्रितं भवेत् ॥ ३६६ ॥ નિવિકલ્પ સમાધિથી ચાક્કસ બ્રહ્મતત્ત્વનું સ્પષ્ટ જ્ઞાન થાય છે; ખીજી કોઈ રીતે એવું જ્ઞાન થતું નથી; કારણ કે સમાધિ સિવાય બીજી અવસ્થામાં ચિત્તની ગતિ ચંચળ રહેવાથી તે બીજા વિચારાથી મિશ્ર રહે છે. अतः समाधत्स्व यतेन्द्रियः सदा निरन्तरं शान्तमनाः प्रतीचि । विध्वंसयध्वान्तमनाद्यविद्यया कृतं सदेकत्वविलोकनेन ॥ ३६७ ॥
માટે નિરંતર ઇંદ્રિયાને વશ કરી, શાંત મનવાળા થઈ અંતરાત્મામાં ચિત્ત સ્થિર કર; અને બ્રહ્મમાં આત્માની એકતા જોઈને અનાદિ માયાથી ઊપજેલા અજ્ઞાનરૂપ અંધ કારના નાશ કર.
યેાગના પહેલા દરવાજે
योगस्य प्रथमं द्वारं वानिरोधोऽपरिग्रहः ।
निराशा च निरीहा च नित्यमेकान्तशीलता ॥ ३६८ ॥ વાણીને નિયમમાં રાખવી, કોઈ વસ્તુના સંગ્રહ ન કરવા, આશારહિત થવું, સર્વાં ઇચ્છાના ત્યાગ કરવા અને હમેશાં એકાંતમાં રહેવું-એ યોગનુ પહેલું દ્વાર છે. एकान्तस्थितिरिन्द्रियोपरमणे हेतुर्दमश्चेतसः संरोधे करणं शमेन विलयं यायादहंवासना । तेनानन्दरसानुभूतिरचला ब्राह्मी सदा योगिनस्तस्माच्चित्तनिरोध एव सततं कार्यः प्रयत्नान्मुनेः ॥ ३६९ ।।