________________
૧૦૦
વિવેકચૂડામણિ વગેરે વિષયેને ત્યાગ કરી શકે છે, કારણ કે એ વિરક્ત જ મુક્તિની ઈચ્છાથી અંદરના તથા બહારના વિષયેને સંગ તજે છે.
बहिस्तु विषयैः सङ्गं तथान्तरहमादिभिः। विरक्त एव शक्नोति त्यक्तुं ब्रह्मणि निष्ठितः ॥ ३७४ ॥
વળી બ્રહ્મમાં સ્થિર થયેલો વિરક્ત જ બહારના વિષયેને અને અંદરના અહંકાર વગેરેને સંગ તજવા સમર્થ થાય છે. वैराग्यबोधौ पुरुषस्य पक्षिवत् पक्षौ विजानीहि विचक्षण त्वम् । विमुक्तिसौधाग्रतलाधिरोहणं ताभ्यां विना नान्यतरेण सिध्यति ॥३७५
હે વિદ્વાન ! જેમ પક્ષીને બે પાંખ હોય છે, તેમ માણસને પણ વૈરાગ્ય અને જ્ઞાન બે પાંખ જેવાં તું જાણ; કારણ કે એ બે વિના બીજા કેઈ પણ સાધનથી મુક્તિરૂપી મહેલના છેક ઉપરના માળે ચઢવું બની શકતું નથી. अत्यन्तवैराग्यवतः समाधिः समाहितस्यैव दृढप्रबोधः। प्रषुद्धतत्वस्य हि बन्धमुक्तिमुक्तात्मनो नित्यसुखानुभूतिः ॥ ३७६ ॥
જેને વૈરાગ્ય દઢ–સ્થિર હોય, તેને જ સમાધિ થાય છે જેને સમાધિ થતી હોય, તેને જ દઢ જ્ઞાન થાય છે જેણે એ જ્ઞાનથી તાવ જાણ્યું હોય, તે જ સંસારરૂપ બંધનમાંથી છૂટે છે અને જે એ બંધનમાંથી છૂટ્યો હોય, તેને જ નિત્યસુખને અનુભવ થાય છે.
वैराग्यान परं सुखस्य जनकं पश्यामि वश्यात्मनस्तञ्चेच्छुद्धतरात्मबोधसहितं स्वाराज्यसाम्राज्यधुक् । पतवारमजनमुक्तियुवतेयस्मात्त्वमस्मात्परं सर्वत्रास्पृहया सदात्मनि सदा प्रशां कुरु श्रेयसे ॥ ३७७ ॥ જેણે મન જીત્યું હોય, તેને વૈરાગ્યથી બીજું સુખ
