________________
૧૦૮
વિવેચૂડામણિ ભ્રમનું કારણ –અજ્ઞાન નાશ પામે છે; એ એક જ વિશેષરહિત બ્રહ્મમાં જગતરૂપ ભેદ ક્યાંથી હોય?
एकात्मके परे तत्त्वे मेदवार्ता कथं भवेत् । । सुषुप्तौ सुखमात्रायां भेदः केनावलोकितः॥४०४॥
વિશેષરહિત એક જ પરમ તત્વમાં ભેદની વાત જ કેમ રહે? માત્ર સુખરૂપ સુષુપ્તિ અવસ્થામાં ભેદ કેણે જોયે છે? (કેઈએ નહિ.) न ह्यस्ति विश्वं परतत्त्वबोधात् सदात्मनि ब्रह्मणि निर्विकल्पे । कालत्रये नाप्यहिरीक्षितो गुणे न ह्यम्युबिन्दुम॑गतृष्णकायाम् ॥ ४०५
પરમ તત્વનું જ્ઞાન થયા પછી સસ્વરૂપ અને નિવિન કપભેદરહિત પરબ્રહ્મમાં આ જગત છે જ નહિ. ભૂત, વર્તમાન અને ભવિષ્ય, ત્રણે કાળે દોરડામાં કેઈએ સર્ષ જે નથી, અને ઝાંઝવાના જળમાં પાણીનું ટીપું પણ હોતું જ નથી.
मायामात्रमिदं द्वैतमद्वैतं परमार्थतः। इति ब्रूते श्रुतिः साक्षात्सुषुप्तावनुभूयते ॥ ४०६ ॥
વેદ પણ કહે છે કે, આ દેખાતે જગતરૂપ ભેદ માત્ર માયા જ છે; ખરી રીતે અદ્વૈત-બ્રહ્મ જ છે. આ વસ્તુ સુષુપ્તિમાં સાક્ષાત્ અનુભવાય છે.
अनन्यत्वमधिष्ठानादारोप्यस्य निरीक्षितम् । पण्डितै रज्जुसादौ विकल्पो भ्रान्तिजीवनः॥ ४०७॥
દેરડું અને સર્પ વગેરેમાં બુદ્ધિશાળી માણસોએ જોયું છે કે, ભ્રાંતિથી દેખાયેલ સર્પ વગેરે દેરડાં વગેરેથી જુદા હોતા નથી (આ જ રીતે બ્રહ્મમાં જણાતું જગત બ્રહ્મથી જુદું નથી જ). ભેદનું જીવન જાંતિ જ છે–ભ્રમ વિના ભેદ ઊપજતે જ નથી.
