________________
૧૦૭
વિવેકચૂડામણિ
જગત છે જ નહિ समाहितायां सति चित्तवृत्तौ परात्मनि ब्रह्मणि निर्विकल्पे। न दृश्यते कश्चिदयं विकल्पः प्रजल्पमात्रः परिशिष्यते ततः ॥ ३९९ ॥
જે કઈ જાતને ભેદ છે જ નહિ એવા પરમાત્મા -પરબ્રહ્મમાં ચિત્તની વૃત્તિ સ્થિર થાય, તે આ કલ્પનારૂપ મિથ્યા જગત દેખાતું જ નથી; અને પછી માત્ર બકવાદરૂપે જ બાકી રહે છે–ટું જણાય છે.
असत्कल्पो विकल्पोऽयं विश्वमित्येकवस्तुनि। निर्विकारे निराकारे निर्विशेषे भिदा कुतः ॥ ४००॥
માત્ર એક જ વસ્તુ બ્રહ્મમાં આ આખું જગત મિથ્યાકલ્પનારૂપ જ છે; કેમ કે વિકાર, આકાર તથા વિશેષણ વગરના બ્રહ્મમાં જગતરૂપ ભેદ ક્યાંથી હોઈ શકે?
द्रष्टदर्शनदृश्यादिभावशून्यैकवस्तुनि । निर्विकारे निराकारे निर्विशेषे भिदा कुतः ॥४०१॥
બ્રહરૂપ એક જ વસ્તુ દ્રષ્ટા, દર્શન અને દશ્ય આદિ ભાવથી રહિત છે, તેમ જ વિકાર, આકાર અને વિશેષ ધર્મોથી પણ રહિત છે, તે તેમાં જગતરૂપ ભેદ હોય જ ક્યાંથી?
कल्पार्णव इवात्यन्तपरिपूर्णैकवस्तुनि। निर्विकारे निराकारे निर्विशेषे भिदा कुतः॥४०२॥
પ્રલય વખતને સમુદ્ર જેમ છલછલ ભરેલ હોય છે, તેમ અત્યંત પરિપૂર્ણ એક જ વસ્તુરૂપ વિકાર, આકાર અને વિશેષ ધર્મોથી રહિત બ્રહ્મામાં જગતરૂપ ભેદ ક્યાંથી હોઈ શકે?
तेजसीव तमो यत्र प्रलीनं भ्रान्तिकारणम् । अद्वितीये परे तत्त्वे निर्विशेषे भिदा कुतः॥४०३॥ જેમ તેજમાં અંધારું નાશ પામે છે, તેમ જ બ્રહ્મમાં
