________________
વિવેકચૂડામણિ
૯૯
એકાંતમાં રહેવું, તે ઇંદ્રિયા વશ થવામાં કારણ છે; તે વશ થવાથી મન વશ થાય છે; મન વશ થવાથી અહેંકારની વાસના નાશ પામે છે અને વાસનાના નાશ થતાં બ્રહ્માનંદના રસને અચળ અનુભવ ચેાગીને સદા થાય છે; માટે મનનશીલ મનુષ્યે હંમેશાં ચિત્તને વશ કરવામાં જ પ્રયત્ન કરવા.
वाचं नियच्छात्मनि तं नियच्छ बुद्धौ धियं यच्छ च बुद्धिसाक्षिणी । तं चापि पूर्णात्मनि निर्विकल्पे विलाप्य शान्ति परमां भजस्व ॥ ३७० તું વાણીને મનમાં, મનને બુદ્ધિમાં અને બુદ્ધિને તેના સાક્ષી આત્મામાં લીન કરી દે; અને પછી તેના પણ નિવિકલ્પ બ્રહ્મમાં લય કરી પરમ શાંતિને પામ.
देहप्राणेन्द्रियमनोबुद्ध्यादिभिरुपाधिभिः ।
यैयैर्वृत्तेः समायोगस्तत्तद्भावोऽस्य योगिनः ॥ ३७१ ॥ શરીર, પ્રાણ, ઇંદ્રિય, મન, બુદ્ધિ વગેરે જે જે ઉપાધિઆ સાથે ચિત્તની વૃત્તિ જોડાય છે, તે તે ભાવ ચેાગીને થાય છે (તેથી આત્મસ્વરૂપનું વિસ્મરણ થાય છે). तन्निवृत्त्या मुनेः सम्यक्सर्वोपरमणं सुखम् । संदृश्यते सदानन्दरसानुभवविप्लवः ॥ ३७२ ॥
માટે એ બધી ઉપાધિઓથી ચિત્તવૃત્તિને રોકવાથી જ ચાગીને પૂર્ણુ શાંતિનું સુખ ખરાખર દેખાય છે અને સદા બ્રહ્માન ંદના રસના અનુભવથી પોતે તરખાળ અને છે.
વૈરાગ્ય
अन्तस्त्यागो बहियागो विरक्तस्यैव युज्यते । त्यजत्यन्तर्बहिःसङ्गं विरक्तस्तु मुमुक्षया ॥ ३७३ ॥ જેને વૈરાગ્ય ઊપજ્યું હોય, તે જ અંદર વિષયેાની વાસનાઓને અને બહારના શબ્દ, સ્પર્શ, રૂપ, રસ, ગંધ
