________________
વિવેકચૂડામણિ अतीव सूक्ष्मं परमात्मतत्त्वं न स्थूलरष्टया प्रतिपत्तुमर्हति । समाधिनात्यन्तसुसूक्ष्मवृत्त्या ज्ञातव्यमार्यैरतिशुदबुद्धिभिः ॥ ३६१॥
પરમાત્મારૂપ તત્ત્વ અતિશય સૂક્ષમ છે, તેથી સ્કૂલ બુદ્ધિથી તે સમજી શકાતું નથી; આથી અતિ પવિત્ર બુદ્ધિ વાળા ઉત્તમ માણસેએ એ તત્ત્વને સમાધિ દ્વારા અતિશય સૂક્ષ્મ બુદ્ધિથી સમજવું જોઈએ. यथा सुवर्ण पुटपाकशोधितं त्यक्त्वामलं स्वात्मगुणं समृच्छति । तथा मनः सत्त्वरजस्तमोमलं ध्यानेन सन्त्यज्य समेति तत्त्वम् ॥३६२
- જેમ કેડિયામાં નાખી અગ્નિમાં શુદ્ધ કરેલું સોનું કચરે દૂર કરી પિતાના મૂળ ગુણને પામે છે, તેમ મન પણ ધ્યાન દ્વારા સત્વ, રજ અને તમરૂપી મેલને તજી આત્મતત્વને પામે છે. निरन्तराभ्यासवशात्तदित्थं पक्कं मनो ब्रह्मणि लोयते यदा । तदा समाधिःस विकल्पवर्जितः स्वतोऽद्वयानन्दरसानुभावकः ॥३१३
• નિરંતરના અભ્યાસથી જ્યારે મન બ્રહ્મમાં જ લીન થાય છે, ત્યારે પિતાની મેળે જ બ્રહ્માનંદના રસને અનુભવ કરાવનારી નિર્વિકલ્પ (બીજા વિચારે વિનાની) સમાધિ સિદ્ધ થાય છે. समाधिनानेन समस्तवासनाग्रन्थेविनाशोऽखिलकर्मनाशः। अन्तर्वहिः सर्वत एव सर्वदा स्वरूपविस्फूर्तिरयत्नतः स्यात् ॥३४॥
એ નિર્વિકલ્પ સમાધિથી સર્વ વાસનારૂપ ગાંઠ છૂટી જાય છે અને બધાં કર્મોને નાશ થાય છે. પછી બહાર અને અંદર-બધે વિના પ્રયત્ન સર્વદા આત્મસ્વરૂપને પ્રકાશ થાય છે.
श्रुतेः शतगुणं विद्यान्मननं मननादपि । निदिध्यासं लक्षगुणमनन्तं निर्विकल्पकम् ॥ ३५ ॥ વેદાન્તશાસ્ત્ર સાંભળવા કરતાં એનું મનન-ચિંતન
