Vivek Chudamani Gujarati Saral Arth Sahit

Author(s): Devshankar Dave
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay Mumbai

Page 69

વિવેકચૂડામણિ છે જ નહિ. ઈશ્વરની માયા મહતવ વગેરેનું કારણ છે અને પાંચ કેશ એ જીવનું કાર્ય છે; અર્થાત બ્રહ્મ પિતે જ્યારે માયાથી સૃષ્ટિ રચવા ઈચ્છે છે, ત્યારે એ બ્રાનું નામ ઈશ્વર” છે અને જ્યારે “પાંચ કેશરૂપી ઉપાધિમાં પડે છે, ત્યારે એ “જીવ” કહેવાય છે. एतावुपाधी परजीवयोस्तयोः सम्यनिरासे न परो न जीवः । राज्यं नरेन्द्रस्य भटस्य खेटकस्तयोरपोहे न भटो न राजा ॥२४३
માયા અને પંચકેશ એ બે ઈશ્વર અને જીવની ઉપાધિ છે તે સારી રીતે દૂર થતાં ઈશ્વર નથી કે જીવ પણ નથી. જેમ રાજ્ય એ રાજાની ઉપાધિ છે અને ઢાલ એ લડવૈયાની ઉપાધિ છે, એ બંને દૂર થતાં કેઈ રાજા નથી કે લડયે નથી. अथात आदेश इति श्रुतिः स्वयं निषेधति ब्रह्मणि कल्पितं द्वयम् । श्रुतिप्रमाणानुगृहीतबोधात्तयोनिरासः करणीय एव ॥ २४७ ॥
અથાત ” (ગૃહલચ ૨-૩-૬)આ વેદ પિતે કહે છે કે, આ બ્રહ્મ “કાર્ય નથી અને કારણ પણ નથી એમ માયા અને પંચકેશ એ બંને બ્રહ્મમાં કલ્પિત હાઈને છે જ નહિ; માટે વેદના પ્રમાણથી ગ્રહણ કરેલા જ્ઞાન વડે એ બને છે જ નહિ, એમ તેને દૂર કરવાં જ જોઈએ. नेदं नेदं कल्पितत्वान्न सत्यं रजौ दृष्टव्यालवत्स्वप्नवञ्च । इत्थं वश्यं साधुयुक्त्या व्यपोह्य ज्ञेयः पधादेकभावस्तयोर्यः ॥२४८॥
આ જગત નથી, નથી જ, તે કલ્પિત છે; તેથી દોરડામાં દેખાતા સાપની માફક અને સ્વમાની જેમ સત્ય નથી. આમ દશ્ય-જગતને ઉત્તમ યુક્તિથી દૂર કરીને પછી જીવ અને ઈશ્વરની જે એકતા છે, તે સમજવી. ૨૪૮ ततस्तु तो लक्षणया सुलक्ष्यौ तयोरखंडैकरसत्वसिद्धये । नालं जहत्या न तथाऽजहत्या किंतुभयात्मकयैव भाव्यम् ॥२४९॥