Vivek Chudamani Gujarati Saral Arth Sahit

Author(s): Devshankar Dave
Publisher: Sastu Sahityavardhak Karyalay Mumbai

Page 35

વિવેક ચૂડામણિ
- તમોગુણ एषा वृत्तिर्नाम तमोगुणस्य शक्तिर्ययावस्त्ववभासतेऽन्यथा । सैषा निदानं पुरुषस्य संसृतेर्विक्षेपशक्तेः प्रणवस्य हेतुः ॥११४॥
જે ચીજ જેવી હોય તેના કરતાં બીજે જ રૂપે દેખાય, એ તમે ગુણની “આવરણ” નામની શક્તિ છે. જીવના સંસારનું પહેલું કારણ આ જ છે અને રજોગુણની “વિક્ષેપ”શક્તિના ફેલાવાનું કારણ પણ આ જ છે.
प्रशावानपि पण्डितोऽपि चतुरोऽप्यत्यन्तसूक्ष्मात्मग् ध्यालीढस्तमसा न वेत्ति बहुधा संबोधितोऽपि स्फुटम् । भ्रान्त्यारोपितमेव साधु कलयत्यालम्बते तद्गुणान् । हन्तासौ प्रबला दुरन्ततमसः शक्तिर्महत्यावृतिः ॥ ११५ ॥
માણસ બુદ્ધિમાન, વિદ્વાન, ચતુર અને અત્યંત સૂક્ષમ આત્મદષ્ટિવાળે હેય, તેપણું તે તમે ગુણથી વ્યાપ્ત થયે હેય ત્યારે અનેક રીતે ખરી વાત સમજાવ્યા છતાં સમજ નથી; અને ભ્રમને કારણે જૂઠા પદાર્થોને પણ સાચા માને છે અને તેના ગુણે ગ્રહણ કરે છે. અહે! જેનું પરિણામ ખરાબ છે એવા તમે ગુણની એ આવરણશક્તિ મહા પ્રબળ છે. अभावना वा विपरीतभावना संभावना विप्रतिपत्तिरस्याः। संसर्गयुक्तं न विमुश्चति ध्रुवं विक्षेपशक्तिः क्षपयत्यजनम् ॥११॥
એ શક્તિના સંબંધમાં આવેલાને (ઈશ્વર કે બ્રા છે જ નહીં; આવી) અભાવના, (શરીર જ આત્મા છે, એવી) વિપરીત ભાવના, (મોક્ષ વગેરે કાંઈ સંભવતું નથી, આવી) સંભાવના તથા (શાસ્ત્રમાં કહેલી વાત સાચી હશે કે કેમ? આવી) વિપ્રતિપત્તિ ખરેખર છેડતી નથી તેમ જ વિક્ષેપશક્તિ તેને નિરંતર નાશ કરે છે.