________________
આજના એક ગ્રેજ્યુએટ નોકરીયાત જેટલું કે તેથી ય વધુ (અંદાજે માસિક નવથી બાર હજાર) મેળવતાં હતા (આ વાત ઈ.સ. ૨૦૦૮ની સાલની છે.)
ઓરિસ્સાના તત્કાલીન મુખ્યપ્રધાન બીજુ પટનાયકે ત્યાંના લોકોમાં આ કળા વિશેષ વિકસે તે માટે ખાસ ઈન્સેન્ટિસ પણ જાહેર ર્યા હતા.
સોમપુરા અને કારીગરોની આવી સંખ્યા લાખોમાં છે, જે લગભગ તમામ મંદિરનિર્માણ કાર્યમાં સંકળાયેલ છે. મૂઠીભર મંદિર પ્રેમી લોકોએ આવા લાખો લોકોને કાયમી આજીવિકા બાંધી આપી
આ રીતે જોવા જઈએ તો મંદિર એકEnterpreneur.છે. તેના જેવો Jobcreator બીજે ક્યાંય મળવો મુશ્કેલ છે. લાખો માણસોની આખી કમ્યુનિટી જેના થકી Well Employed રહે છે તે મંદિર નિર્માણને Human Cause કહેતા કોણ અચકાશે?
મંદિર નિર્માણની સાથે સંકળાયેલી કેટલી ય બીજી બાબતો છે. મૂર્તિ નિર્માણ, ચક્ષુ, નેણ, ટીકા, લેપ-ઓપ પ્રક્રિયા, ધ્વજ, દંડ,પૂજા, પૂજા સામગ્રી, પૂજાં જોડી, પૂજાપેટી, બટવા, દેરાસરના ભંડાર, ત્રિગડા, ચામર, ધૂપિયા, દીવા, આરતી, થાળી, વાટકી, કુંડી, ઘંટ, ઝાલર, વીંજણો, આંગીના ખોળા, આંગી સામગ્રી વગેરે અઢળક ચીજો દરોસરની સાથે સંલગ્ન છે. તે દરેક ચીજ પાછળ રોકાયેલ લોકો, ધમધમતા કૈક વેપારીઓ અને ઉપકરણ ભંડારો ! આ બધાની કરોડરજુ મંદિર છે. મંદિર હોય ત્યાં પૂજનાદિ થાય. હવે વિધિકાર, માંડલું બનાવનાર, સંગીતકાર વગેરેને પણ અહીં beneficiaries' list માં જોડી શકાય. મંદિર ગાયબતો કેટલું બધું ગાયબ!
૧૨
(વિચારોની દીવાદાંડી)
