________________
ઉપસંહાર
" आग्रही बत निनीपति युक्ति, तत्र यत्र मतिरस्य निविष्टा । पक्षपातरहितस्य तु युक्तिर्यत्र तत्र मतिरेति निवेशम् ।।”
સત્ય તો ગાય છે, ગાયની પાછળ અનુસરણભાવે જવાને બદલે કેટલાક ગાયને પોતાના તરક ખેંચવાનો પ્રયાસ કરે છે. આને ‘કદાગ્રહ' કહેવાય. તેમાં સત્યનો આગ્રહ નહીં, આગ્રહનો ગ્રહ હોય છે.
એક મહાનુભાવ સરસ મજાના કોઇ Antique Picture ને એક સરસ ફ્રેમમાં Fit કરવાની કોશિશ કરી રહ્યા છે. પરંતુ તે કાર્યમાં મહેનત કરવાછતાં નિષ્ફળતા મળે છે. કારણ શું બન્યું ? બન્ને શક્યતા છે. (i)Frame નાની હતી (ii)પિક્ચર મોટું હતું.
આમ, છતાં પણ માણસ માપસરની નવી ફ્રેમલાવીને પિક્ચર Fit ક૨શે. ફ્રેમમાં બંધબેસી જાય માટે ફોટામાં કાપકૂપ નહીં જ કરે.
ધર્મ અને સંસ્કૃતિને લગતી વાતો આવા Antique Picture જેવી છે. વર્તમાન ધર્મનિરપેક્ષ શિક્ષણનું ડેરી મિલ્ક પીને ઉછરેલી બુદ્ધિફ્રેમનો Role બજાવે છે. ઘણા સચોટ સત્યો તર્કથી બુદ્ધિમાં બેસતા નથી ત્યારે તે સિદ્ધાંતો કે માન્યતાઓને પડકારવામાં આવે છે ત્યારે એન્ટિક પિક્ચરમાં કાપકૂપ કરવાને બદલે માપસરની ફ્રેમ તૈયા૨ ક૨વાની કાર્યવાહી થવી જોઇએ. બુદ્ધિ સત્યનું અનુસરણ કરે ત્યારે તે સદ્ગુદ્ધિ બને છે. સત્યને બુદ્ધિનું અનુસરણ કરવાની ફરજ પડવી ન જોઇએ.
વિચારોની દીવાદાંડી
૮૯
