________________
1Sછે.
તત્કાલીન વડાપ્રધાન શ્રી નહેરુજીએ તેને આધુનિક ભારતના તીર્થસ્થાનો કહીને નવાજ્યો હતો. કોઈના મગજમાં આધુનિકતાની ધુન સવાર થાય ત્યારે કોઇ વિરાટ બંધને દેવાલયનો દરજ્જો આપી દે છે. સ્વચ્છતાની ધુનમાં ક્યારેક દેવાલય બિનજરૂરી અને શોચાલય અગ્રેસર લાગવા માંડે છે.
એક વાત ચોક્કસ છે કે આધુનિક શિક્ષણ માણસના મગજમાં રહેલા પ્રાચીન મૂલ્યોના ખ્યાલને હડસેલો તો મારે જ છે અને માટે આવા વિધાનો થતા રહે છે.
શ્રદ્ધાળુ વર્ગ સહિષ્ણુ હોય છે કાયર નથી હોતો. નહેરુજીના તત્કાલીન વિધાન સામે પણ ઉગ્ર પડઘા પડ્યા હતા. વળતો જવાબ ડેરિલ ડિમોન્ટે આપ્યો હતો. પછી તે એક પુસ્તક રૂપે પણ પ્રકાશિત થયો હતો જેનું નામ હતું Temples or Tombs?' (તીર્થસ્થાન કે કબસ્થાન?) વિકાસની ના ન હોઈ શકે જ્યારે તે સર્વાગીણ અને સાપેક્ષ હોય. વિકાસની ધુનમાં કુદરત, કુદરતી સ્રોતો અને કુદરતી આબોહવાનુ જ્યારે આવી બને ત્યારે તેને બહુ ચગાવાય નહીં જ.
કુદરતી પરિબળો - પર્યાવરણ વગેરેને ડિસ્ટર્બ કર્યા વગર લોકોને સાચવતું નોન પોલ્યુટિંગ ઇન્ડસ્ટ્રીયલ યુનિટ એટલે મંદિર એમ ચોક્કસ કહી શકો. બાકી માનવજાતને પોતાની આસ્થા, શ્રદ્ધા, ભક્તિના ભાવોને સંતોષવાનું આ એક ઉત્તમ પ્લેટફોર્મ છે. આ બધું લક્ષ્યમાં લીધા વગર આધુનિક શિક્ષણ, કેટલાક લેખકો, મીડિયા ધર્મસ્થાનો પ્રત્યે લોકોને અણગમો ઊભો થાય અને તે બિનજરૂરી લાગવા માંડે તે રીતે સક્રિય હોય છે.
આજની વિચિત્રતા એ છે કે માનવમનની વિકૃત ઇચ્છાઓને સંતોષી શકે તેવી સગવડ ઊભી થાય તેને વિકાસ કહેવાય છે. માનવ મનની સંસ્કૃત ભાવનાઓને પોષતી વ્યવસ્થાને ઠેબે ચડાવાય છે. (૨૨)
(વિચારોની દીવાદાંડી)
