Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 5

Author(s): Hemchandracharya, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 245

[ पा० ३, सू० १२७-१२६. ]
कलिकालसर्वज्ञश्रीहेमचन्द्रसूरिभगवत्प्रणीते
इति शतादेशे- शातिरिति ण्यन्तो धातुः, शात- | स्रावयन्ति तदिति-अवस्रावणम् । “षिचीत् क्षरणे" यतीति शाततः, पलाशानां ज्ञातन:- पलाशशातनः, | अवसिञ्चन्ति तदिति-अवसेचनम् । “असूच क्षेपणे" 35 प्राग्वत् समास: । "रम्यादेः" इत्येकवचनेनैव निर्वाहे बहु- अस्यन्ति तदिति- असनम् । “वसिक आच्छादने" वसते. वचनस्य वैयर्थ्यमाशङ्कयाह- बहुवचनं प्रयोगानुसर- तदिति-वसनम् । "टुइभृगक् पोषणे च" चकाराद् 5णार्थमिति- यत्र कर्तर्यनट् दृश्यते न च तत्पाठो रम्या- धारणे, आबिभ्रति तदिति- आभरणम् । अथापादाने
दौ दृष्टः सोऽपि गणान्तःपातित्वेन परिगणनीय इति पत्यादेरुदाहर्तुमाह-अपादाने इति । "पत्लु गती" प्रपभावः ॥ ५. ३. १२६. ।।
तत्यस्मादिति-प्रपतनः। “स्कन्द गतिशोषणयोः" प्रस्क-40
न्दन्त्यस्मादिति-- प्रस्कन्दनः । "स्च्युत क्षरणे" प्रश्च्योकारणम् । ५. ३. १२७. ।। । तत्यस्मादिति-प्रश्च्योतनः । "भृष्च् जरसि" निझीर्यत० प्र०-- कृगः कर्तर्यनट वृद्धिश्च निपात्यते 1 करो- । त्यस्मादिति-निर्भरः । “ग धारणे" उद्धरत्यस्मा10 तीति- कारणम् । कर्तरीति किम् ? करणम् ॥१२७॥ दिति-उद्धरणः, शङ्खानामुद्धरणः-शसोद्धरणः,"कृति"
-: [ ३. १. ७७. ] इति समासः । “जुदांग्क् दाने" अपा-45 श० म० न्यासानुसन्धानम्- कारणमिति-निपा- | ददात्यस्मादिति-अपादानम् । 'भुजि-पत्यादेः' इत्येकतनसूत्रम्, कि निपात्यमित्याह- कृगः इत्यादि, करणा-! वचनेतापि सिढे बदवचनस्थ विफलतामाशचाह-बहधिकरणयोस्त्वनटि करणमित्येव भवति ॥५.३.१२७.।। वचनं प्रयोगानुसरणार्थमिति- यत्र कर्मणि अपादाने
वाऽनट् दृश्यते न च तत्पाठो भुजि-पत्यादिषु दृष्टः सोऽपि भुजि-पत्यादिभ्यः कर्माऽऽपादाने। ५. ३. १२८. ।। | गणान्तःपातित्वेन परिगणनीय इति भावः ॥ ५. ३. 50 15 त० प्र०- भुज्यादिभ्यः पत्यादिभ्यश्च धातुभ्यो
१२८.॥ यथासंख्यं कर्मण्यपादाने चानट् भवति । भुज्यते इतिभोजनम् । निरदन्ति तदिति निरदनम् । आच्छादि
करणाऽऽधारे । ५. ३. १२६. ॥ आच्छादनम् । अवनावि- अवस्रावणम् । अवसिच
त० प्र०- करणाऽधारयोरर्थयोर्धातोरनट् भवति । अवसेचनम् । अस्- असनम् । वस- बसनम् । आभग
घाघपवादः । करणे-एषणो, लेखनी, विचयनी, इध्म20 आभरणम् । अपादाने, पत्-प्रपसत्यस्मादिति-प्रपतनः।
व्रश्चनः, पलाशशातनः, अविलवन:, श्मश्रकर्तनः। आधारे-55 स्कन्वि-प्रस्कन्दनः । इच्योति- प्रश्च्योतमः । झष
गोदोहनी, सक्तुधानी, तिलदपीउनी, शयनम्, आसनम्, निर्भरणाः । - शङ्खोद्धरणः। दाग- अपादानम् ।
अधिकरणम्, आस्थानम् ॥१२६।। बहुवचनं प्रयोगानुसरणार्थम् ।। १२८॥
श०म० न्यासानुसन्धानम्-कर० । घनाद्यपवादः श० म० न्यासानसन्धानम-भजि०। पूर्व तावत् | इति-ते हि "भावाकों:" [ ५. ३. १८. 1 इत्यादिना 25 कर्मणि विगृह्योदाहरति-- भुज्यते इति- भोजनमिति- सामान्यतो भावाकोंविहिताः, अयं तु तद्विशेषे करणे 60
"भुजंप पालनाम्यवहारयोः" इति धातुरुपान्त्यगुणश्च । | आधारे चेति विशेषविहितत्वात् “सामान्यशास्त्रतो नूनं निरदन्ति तदिति-निरदनमिति-'अदक भक्षणे" निर- | विशेषो बलवान भवेत् ।" इति धनादीनामयमपवाद पूर्वादत्रापि कर्मणि अनट । आयूर्वात् "छदण् संवरणे" | इति भावः ।
इत्यतो णिचि उपान्त्यवृद्धी 'आच्छादि' इति ण्यन्तो : करणे इति । "इषत् इच्छायाम्" इष्यतेऽनयेति30 धातुः, ततोऽनेनानटि णिचो लोपे च- आच्छादनमिति, एषणी । "लिखत् अक्षरविन्यासे” लिख्यतेऽनयेति-65
आच्छाद्यते इति वाक्यम्, आच्छादयन्ति तदिति वा। लेखनी। "चिगट चयने” विचीयतेऽनयेति-विचयनी। अवपूर्वात् "गतौ" इत्यतः प्रयोकव्यापारे णिगि वृद्धा- | "ओवस्चीत् छेदने" वृश्च्यतेऽनेनेति-व्रश्चनः, इध्मानां वावादेशे च "अवस्त्रावि" इति ण्यन्तो धातः, अव- । व्रश्चन:- इध्मवश्वनः, "कृति" [३. १. ७७. ] इति