Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 5

Author(s): Hemchandracharya, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 269

[पा०४, सू०१६-१७. ]
कलिकालसर्वज्ञधीहेमचन्द्रसूरिभगवत्प्रणीते
२५७
-
चितेन किंवृत्तेन द्वित्वाद् अश्रद्धाऽमर्षाभ्यां सहात्र सूत्रे साहसे आत्मनेपदम् । अस्त्यर्था अस्ति-भवति-विद्यतयः । यथासंख्यं न "राष्ट्रक्षत्रियात्" [६. १. ११४. ] इति न अधे न मर्षयामि अस्ति नाम भवति नाम विद्यते नाम सूत्रेऽपत्याधिकारे सति 'राश्यपि' इति कर्तव्ये अपत्यग्रह- तत्रमवान् परदारानपकरिष्यते । अत्र सप्तमीनिमित्तं 40 णात्, अन्यथा अपिशब्दसमूच्चितेनाधिकृतेनापत्येन सिद्ध- नास्तीति क्रियातिपतने क्रियातिपत्तिर्न मवति ॥ १६ ॥ 5 त्वादपत्यग्रहणं व्यथं स्यात् ।" इति । यथोद्देशन्यायेन ...
. श०म०न्यासानुसन्धानम्-किकिला०किकिलेपूर्वमश्रदायामुदाहर्तुमवतारयति~ अश्रद्धायामिति । न श्रद्दधे न सम्भावयामि नावकल्पयामि० इति- अत्र
: ति समुदायशब्दे इति- एतेन किं-किलशब्दयोः प्रत्येक"सति" [ ५. २. १६. ] इति वर्तमाना, श्रत्पूर्वस्य
मुपपदत्वं निरस्यति, कस्मात् पुनस्तयोश्च प्रत्येकमुपपदत्वं
। न भवति ? केवलस्य किशब्दस्याश्रद्धाऽमर्षयोवृत्त्यसम्भ-45 दधातेः श्रद्दधे, सम्पूर्वस्य ण्यन्तस्य भवते: सम्भावयामि,
" । वात् समुदायस्य च सम्भवात् । किकिलेति समुदाय: 10 अवपूर्वस्य ण्यन्तस्य 'क्लपोङ् सामर्थ्य" इत्यस्य अवक
क्रोधव्यञ्जकः । अस्त्यर्था अस्ति-भवति-विद्यतय इति ल्पयामि, त्रीण्यपि समानार्थानि, नत्रा योगोदसम्भावना
वक्ष्यति । वचनभेदाद अश्राऽमर्ष इति यथासंख्यं गम्यते । तत्रभवान् नामादत्तंगृह्णीयात् ग्रहीष्यतीति- :
नास्तीति- पूर्वसूत्र निर्दिष्टस्य 'अश्रद्धामर्षे' इति पदस्यअत्रानेन सप्तमीभविष्यन्त्यौ, धातुश्च "ग्रहीश् उपादाने" .
कवचनान्तत्वमिह निदिष्टस्य किंकलास्त्यर्थयोरिति पदस्य 50 इति । उक्तोऽकिंवृत्ते प्रयोगः, अथ किंवृत्ते प्रयोगमुदाहर्तु
च द्विवचनान्तत्वमिति समत्वाभावान्न यथासंख्यं- किकि15 माह- किंवृत्तेऽपीत्यादि- अत्र "डुदांग दाने" इति
लेत्यस्याश्रद्धायामस्त्यर्थस्यामर्षे चान्वयोऽपि तु यथायोगदाधातुः, शेष प्राग्वत् । अथामर्षार्थे उदाहरणावस र इत्याहअमर्षे-न मर्षयामीत्यादि- "मुषिण् तितिक्षायाम्"
मुभयोरुभयत्रान्वय इति भावः । तदाह- न श्रद्दधे न
'मर्षयामि किकिलेत्यादि। अश्रद्धायाः कारणमुखेन विशेइति यौजादिकस्य णिचि-मर्षयामीति, "क्षमौषि सहने"
षणमाह-तत्र भवानिति, अमर्षस्य कारणं परदारा-55 इत्यस्य क्षमे इति, शेषं प्राग्वत् । अत्रापि सप्तमीनि
निति, योऽस्माकमादरणीयो भवान् स परदारानुपकरि20 मित्तमस्तीत्यादि प्राग्वद् विज्ञेयम् । पदकृत्यं पृच्छति--
। ष्यते इति न श्रद्धाविषयः, अथ चेत् सत्यं तहि क्षन्तव्यो. अन्यत्रापीति किमिति, उत्तरयति- यदाऽर्थात् प्रक- । विनवकरभिप्रायः । साहसाथै 'उपकरिष्यते' इत्यरणाद वाऽश्रद्धामर्षयोर्गम्यमानत्वात् तद्वाचकेनाप्युपपदेन धातोर्न योगस्तदा मा भूदिति, अत्रेस्थं ।
त्रात्मनेपदम्, साहसं चाविमृश्य प्रवृत्तिः । तत्रभवत्कर्तृकं
। परदारोपकरणमस्ति नाम, न तत् श्रहवे इत्यादिक्रमेणा-60 लघुन्यासे-- "पूर्वसूत्रात् किंवृत्तानुवृत्त्यभावात् किंवृत्तेऽकि
। पूर्वसूत्रप्राप्तसप्तमी प्रबाध्य केवलं भविष्यन्ती 25 वृत्ते च भविष्यति, किमन्यत्रापीत्येनेनेत्याशङ्का, तद्वाव- ।
विधीयते, तथा च सप्तम्या निमित्ताभावः स्पष्ट एवेति केनापीति- यथा किंवृत्तऽकिंवृत्ते च विभक्ती स्तोन। तथाऽश्रद्धाऽमर्षयोर्गम्यमानयोः, किन्तु पदैः प्रयुज्यमानयो
"सप्तम्यर्थे क्रियातिपत्तो क्रियातिपत्तिः" [५. ४. ६.] रेव. एतच्चास्मिन्नेव सत्रे ज्ञातव्यंनोत्तर तले इत्यस्याप्राप्तिरित्याह- अत्र सप्तमीनिमित्तं नास्तीति भविष्य
के क्रियातिपतने क्रियातिपत्तिनं भवतीति ॥ ५.65 30 स भुञ्जीत, चित्रं यदि सोऽधीयीन' अत्राश्रद्धाऽप्यस्तीति ! कथयिष्यति ।" इति ।। ५. ४. १५. ।।
जात-यद-यदा-यदी सप्तमी । ५. ४. १७. ॥ किंकिलाऽस्त्यर्थयोभविष्यन्ती। ५. ४. १६. ॥ । त० प्र०- 'जातु यद् यदा यदि' इत्येतेषूपपदेषु अभ
त० प्र०-किकिलेति समुदायशब्वेऽस्त्यर्थे च शब्दे द्वाऽमर्षयोगम्यमानयोर्धातोः सहमो भवति । भविष्यन्त्यउपपदेऽश्रवाऽमर्षयोर्गम्यमानयोर्धातोर्भविष्यन्ती भवति । ' पयादः । न श्रद्दधे न क्षमे-जातु तत्रभवान् सुरां पिबेद, 70 35 सप्तम्यपवादः । वचन मेदादश्रद्धामर्ष इति यथासंख्यं : यत् तत्रभवान सुरां पिबेद, यदा तत्रभवान् सुरां पिबेत,
नास्ति।न श्रद्दधे न मर्पयामि किकिल नाम तत्रभवान् । यदि तत्रभवान् सुरी पिबेत् । अत्र सप्तमीनिमित्तमस्तीति । परदारानुपकरिष्यते, "गन्धना."३.३.७६.1 दिसूत्रेण । झते क्रियातिपतने वा कियातिपत्ति:-न श्रवृधे न क्षमे