Swarodaygyan

Author(s): Amrutlal Kalidas Doshi
Publisher: Jain Sahitya Vikas Mandal

Page 114

દય જ્ઞાન
પ૭
તોના રસ मधुर कषायल तिक्त पुन, खाटा रस कहवाय । नभ अव्यक्त रस पंचके, अनुक्रम दीये बताय ॥ २५३ ।।
(પૃથ્વી તત્વને) મધુર, (જળ તત્વને) કષાયેલે, (વાયુ તત્વનો) ખાટે, (અગ્નિ તત્વનો) તિક્ત અને (આકાશ તત્ત્વને) કડ અથવા અવ્યક્ત – આ પાંચ રસ અનુક્રમે પાંચ તત્વના છે. (૫૩) जैसा रस आस्वादनी, होय प्रीत मन मांहि । तैसा तत्त्व पिछाणजो, शंका करजो नांहि ॥ २५४ ।।
(જે સમયે) જે રસ ચાખવાની પ્રીતિ મનમાં થાય તે સમયે સ્વરમાં) તેવું તત્વ ચાલે છે, એમ માનજે – એમાં શંકા ન કરશે. (૨૫૮)
તોનાં નક્ષત્રો श्रवण धनिष्ठा रोहिणी, उत्राषाढ अभीच । ज्येष्ठा अनुराधा सपत*, श्रेष्ठ महीके बीच ।। २५५ ॥
(૧) શ્રવણ, (૨) ધનિષ્ઠા, (૩) રોહિણ, (૪) ઉત્તરાષાઢા, (૫) અભિજિતુ ૪ (૬) જયેષ્ઠા, (૭) અનુરાધા – આ સાત નક્ષત્ર પૃથ્વી તત્વનાં છે. (૫૫) मूल उत्तरा भाद्रपद, रेवती आर्द्रा जाण । પૂર્વાષાઢ વદ શમવા, વાજા ના રાજ || રપ૬ /
(૮) મૂળ, (૯) ઉત્તરાભાદ્રપદા, (૧૦) રેવતી, (૧૧) આદ્ર, (૧૨) પૂર્વાષાઢા, (૧૩) શતતારા – શતભિષક, (૧૪) આશ્લેષા – આ સાત નક્ષત્રો જલ તત્ત્વનાં છે. (૨૫૬)
* “સંપતી = “સપ્ત” અર્થાત્ ૭.
X “અભિજિત નક્ષત્ર :– ૨૧ માં ઉત્તરાષાઢા નક્ષત્રના ચોથા ચરણના પ્રવેશથી ૨૨ મા શ્રવણ નક્ષત્રના પ્રથમ ચરણના અંત સુધી ‘અભિજિત્ ” નક્ષત્ર માત્ર બે ચરણનું ગણવામાં આવે છે.