Book Title: Shatavdhani Dhirajlal Shah Jivan Darshan
Author(s): Shantikumar J Bhatt, Ramanlal C Shah and others
Publisher: Dhirajlal Shah Sanman Samiti
View full book text
________________
જીવન-પરિચય હતું. વધારે સ્પષ્ટ કહીએ તે પુષ્કળ પરિશ્રમ અને પૈસો માગતું હતું. એટલે તે વખતે તેની શરૂઆત થઈ શકી નહિ, પરંતુ સને ૧૯૪૮ની સાલમાં તેઓ મુંબઈના ઉદ્યોગપતિ શેઠ અમૃતલાલ કાલીદાસ દેશીના સંપર્કમાં આવતાં તેમની આ ભાવના ફલવતી થઈ. શ્રી અમૃતલાલભાઈએ તે માટે પિતાની “જન સાહિત્ય વિકાસ મંડળ” નામની સંસ્થાના માધ્યમથી, જે કંઈ સાધન-સામગ્રી આવશ્યક હતી, તેની સગવડ કરી અને પ્રવાસ માટે પણ પૂરતા પ્રબંધ કરી આપ્યો. શ્રી ધીરજલાલભાઈએ રાત્રિ-દિવસ જોયા વગર પાંચ વર્ષ સુધી પૂરત પરિશ્રમ કરી, પૂજય આચાર્યો, મુનિવરો તથા વિદ્વાનને સહકાર મેળવી “શ્રી પ્રતિક્રમણ સૂત્ર પ્રધટીકા” ત્રણ ભાગમાં તૈયાર કરી. આ ગ્રંથ તેમના પ્રખર પાંડિત્ય, બહુશ્રુતતા, સંશોધન તથા સમન્વયશક્તિને જીવંત નમૂને છે .
આ ટીકા સામાન્ય વિવેચનરૂપ નથી, પણ અષ્ટાંગ-વિવરણવાળી છે અને તેજ એની ખાસ વિશેષતા છે. તેના પહેલા અંગને “મૂલપાઠ” નામ આપવામાં આવ્યું હતું. તેમાં પરંપરાથી નિણત થયેલે તથા વિવિધ થિીઓના આધારે શુદ્ધ કરેલે પાઠ આપવામાં આવ્યું હતું. તે માટે ઘણી થિીઓ એકત્ર કરી તેનું નિરીક્ષણ કરવું પડયું હતું. બીજુ અંગ “સંસ્કૃત છાયા અને ત્રીજું અંગ “ગુજરાતી છાયા નું હતું. ચોથું અંગ “સામાન્ય અને વિશેષ અર્થ 'નું હતું. તેમાં વ્યુત્પત્તિ અને ભાષાના ધોરણે દરેક પદના સામાન્ય અને વિશેષ અર્થો કરવામાં આવ્યા હતા. પાંચમું અંગ “અર્થનિર્ણય ’નું હતું. તેમાં પરંપરા, પરિભાષા અને સંકેત વડે થતા પદે અને વાકયેના અર્થને નિર્ણય જણાવેલ હતું. છઠું અંગ “અર્થસંકલન નું હતું. તેમાં નિર્ણત થયેલા અર્થની સંકલના શુદ્ધ ગુજરાતી ભાષામાં આપવામાં આવી હતી. સાતમું અંગ “સૂત્ર-પરિચય”નું હતું. તેમાં સૂત્રની અંતર્ગત રહેલ ભાવ તથા તેની રચના અંગેનું મહત્વ દર્શાવવામાં આવ્યું હતું અને આઠમું અંગ “આધારસ્થાન ”નું હતું કે જેમાં સૂત્રને મૂલપાઠ કયા સૂત્ર, સિદ્ધાન્ત કે માન્ય ગ્રંથોમાં મળે છે તે જણાવેલું હતું. આ પરથી તેની પાછળ કેટલે પરિશ્રમ કરે પડ હશે, તે સમજી શકાશે. વિશેષમાં “લઘુશાન્તિ” જેવા મંત્રમય સ્તવનની ટીકા કરવામાં તેમણે મંત્રશાસ્ત્રની અનેક બાબતેને ઉલેખ કર્યો છે, જે મંત્રશાસ્ત્રને ગહન અધ્યયન સિવાય બની શકે જ નહિ. વળી “અજિત–શાન્તિ-સ્તવ” જેવા અપૂર્વ ભક્તિમય સ્તવનની વિવેચના કરતાં તેમણે હદયનાં દ્વાર ખોલી નાખ્યાં છે અને તેની વિવિધ છંદમયતા પર ઘણે સુંદર પ્રકાશ પાડે છે. સ્વ. આગમ-પ્રભાકર મુનિરાજ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજ કહેતા કે “માત્ર આ અજિત–શાન્તિ-સ્તવની વિદ્વત્તાપૂર્ણ ટીકા માટે જ શ્રી ધીરજલાલભાઈને પીએચ. ડી. ની ડીગ્રી આપી શકાય એમ છે.” - આજે આ ગ્રંથ ધાર્મિક શિક્ષકોને અપૂર્વ માર્ગદર્શન આપનારો બન્યો છે અને અનેક સ્ત્રી પુરુષે તેનું વારંવાર મનન-પરિશીલન કરે છે. આ ગ્રંથ પરથી ગુજરાતી
