Book Title: Shatavdhani Dhirajlal Shah Jivan Darshan
Author(s): Shantikumar J Bhatt, Ramanlal C Shah and others
Publisher: Dhirajlal Shah Sanman Samiti
View full book text
________________
જીવન-દર્શન જ આ એક શેરો હતો. તેમાં નવરાશના વખતે વાણિયા, બ્રાહ્મણ તથા ખેડૂતે ભેગા થતા અને હજામની હાજરી પણ અવશ્ય રહેતી. એ સિવાય ડાયરાનો રંગ જામે શી રીતે ? વાણિયા ગામ-પરગામની વિધવિધ વાતો કરતા અને છગન શેઠ જેવા ધાર્મિક વૃદ્ધ પુરુષ જૈન કથાનકેમાંથી એકાદની વાનગી ચખાડતા. બ્રાહ્મણની વાતમાં સતયુગથી માંડીને કલિયુગ સુધીના બનાવો ટપકી પડતા અને આગળ કેવા કેવા બ્રહ્મભેજને થતાં તેનું રસિક વર્ણન કરતા. ખેડૂતો ખેતરની વાત કરતા, કઈ જનાવરને હલ્લે થયે હોય તે તેની માહિતી આપતા ને પાક વગેરે કેવો ઊતરશે તેને અડસટ્ટો પણ જણાવતા. હજામની વાતમાં વિધવિધ રંગ જણાતા. કેઈ વાર દુનિયાદારીનું ડહાપણ તે કઈવાર મૂર્ખાઓના છબરડા; કેઈ વાર ભક્તની ભક્તિલીલા તે કઈવાર ઠગની ઠગબાજી. આ ચારાએ મને ઘણી વાત આપી છે ને તેમાંથી ઘણું જ્ઞાન મળેલું છે, એ મારે કબુલ કરવું જોઈએ. જુદા જુદા વાસ
બધા લેકે ઘણા ભાગે પિતપોતાના વાસમાં રહેતા. તેમાં હરિજને બે જુદા જુદા ભાગમાં ગામને છેડે રહેતા હતા અને મુખ્યત્વે વણકરનું કામ કરતા હતા. આમ તે આ હરિજનવાસમાં જવાને ખાસ પ્રસંગ આવતો નહિ, પણ જ્યારે ગાંધીજીની હરિજન બાબતની ચળવળ ચાલી ત્યારે આ હરિજનવાસમાં ગયેલે તેમના ઘર જોયેલાં, તેમણે પેલા તુલસીના ક્યારા પણ જોયેલા અને તેમની સાથે સુખદુઃખની વાત પણ કરેલી. અમારી પાર્ટીના છેડે ચમારપા આવેલ હતું, તેમાં ચાર લોકો રહેતા હતા અને મુખ્યત્વે ચામડાં કેળવવાનું કામ કરતા હતા. ગામમાં કઈ હેર મરી જાય તેને તેઓ લઈ જતા અને પિતાનું કામ કરતા. ભંગી લેકે જેને સામાન્ય રીતે ઓળગાણુ કહેવામાં આવતા, તેઓ સમશાન સાચવતા, ખાટલા ભરતા ને ઢોલ વગાડતા. હરિજને ચમારને અડતા નહિ, ચમાર ભંગને અડતા નહિ. જે ગામલેકે આમાંના કેઈને અડી. જાય તે છાંટ લેવામાં આવતી, પણ આજે એ દિવસો લગભગ અદશ્ય થઈ ગયા છે. શક્તિમાતાની જગા
ગામની બહાર નીકળતાં સામે જ શક્તિમાતાની જગા આવેલી હતી. તેની અંદર પેસતાં બે નાની પરસાળ હતી કે જ્યાં સાધુસંતો ઉતરતા હતા. સામે માતાજીનું મંદિર હતું. અમે એને “સત મા” કહેતા. અને માતાજીની ચમત્કારિક શક્તિ વિશે ઘણું સાંભળેલું, પણ પ્રત્યક્ષ ચમત્કાર જેવાને પ્રસંગ આવેલે નહિ. એને પૂજારી એક બે હતું, તે મંત્ર-તંત્ર જાણતા હતા ને કાળી ચૌદસે સમશાનમાં જઈને સાધના પણ કરતે હતું. તે વખતે મેં કાળી ચૌદસ વિષે અનેક જાતની વાત સાંભળેલી, એટલે મારા મનમાં કાળી ચૌદસ એટલે કાળરાત્રિ એવો જ ખ્યાલ પેદા થયે હતે.
