Book Title: Shatavdhani Dhirajlal Shah Jivan Darshan
Author(s): Shantikumar J Bhatt, Ramanlal C Shah and others
Publisher: Dhirajlal Shah Sanman Samiti
View full book text
________________
સ્મૃતિવિકાસની પ્રક્રિયા શતાવધાનવિદ્યા
૧૭ તિધર શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજીને લાખ શ્લેકે યાદ હતા. તેઓ અખંડધારાએ ગ્રંથરચના કરી શકતા હતા. બાળક બજકુમારને ત્રણ વર્ષની બાલ્યાવસ્થામાં પૂ. સાધવીજીના મુખથી અગિયાર અંગનું શ્રવણ કરતાં જ તેમને કંઠસ્થ થઈ ગયેલ. સૂરિપુરંદર શ્રી મુનિસુંદરજી મ. એક હજાર ને આઠ અવધાન કરવા જેટલી શક્તિ ધરાવતા હતા, એટલે સહસ્ત્રાવધાની હતા. ન્યાયવિશારદ પૂ. યશવિજય મ. પણ બાલ્યાવસ્થાથી જ અદ્દભૂત મરણશક્તિ ધારક હતા. બચુ કવિને બે લાખ પદે યાદ હતાં. સ્વામી વિવેકાનંદ, અધ્યાત્મપ્રેમી શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી આદિ અનેક મહાપુરુષો તેમની અદ્દભૂત સ્મરણશક્તિ માટે ભારતભરમાં વિખ્યાત છે. વિદેશમાં પણ એવી અનેક વ્યક્તિઓ છે. જેમકે મી. સ્ટેન્ટનું પ્રખ્યાત નવલકથાકાર ડીકન્સની કોઈપણ નવલકથાનું કેઈપણ પ્રકરણ અક્ષરશઃ બોલી શકતે. સન્ ૧૯૬૮માં એક ભજનપ્રસંગે તેણે આ પ્રયોગ કરી બતાવ્યો હતે. કેરની વિદ્યાપીઠમાં કુરાને શરીફને આખું આખું બોલી જનારા અનેક વિદ્યાર્થીઓનાં નામ ઉજજવલ અક્ષરે નોંધાયેલાં છે. તાત્પર્ય કે જગતભરમાં સમયે સમયે અદૂભૂત
સ્મૃતિવાળા સ્ત્રી-પુરુષ પેદા થતા રહ્યા છે ને આજે પણ પેદા થાય છે. જો કે તેમની સંખ્યા વિરલ હોય છે.
શતાવધાનને અર્થ છે સો વસ્તુઓનું અવધારણ યા ગ્રહણ યાપિ શતાવધાન વિદ્યા સહજ અવધારણશક્તિથી અધિક સંબંધ રાખે છે, તે પણ આચાર્યોએ સ્મૃતિવિકાસની વિભિન્ન પદ્ધતિઓ નિર્ધારિત કરેલ છે. સામાન્ય વ્યવહારમાં મનુષ્ય જે વાતને યાદ રાખવા ઈચ્છે છે, તે સંકેતરૂપથી પિતાની ડાયરીમાં લખી લે છે. આ સંકેતવિધિનો સંબંધ આચાર્યોએ સ્મૃતિથી જેડેલ છે. અજ્ઞાત ભાષાઓને યાદ રાખવા માટે તે વનિને પિતાની ભાષામાં પરિણત કરી અવધાનકાર પિતાના યથાક્રમ ચિત્રમાં જોડે છે. . સાહિત્યવારિધિ શતાવધાની વિવિધ પ્રતિભાસંપન્ન ૫. ધીરજલાલ શાહ, તેમની વિવિધ સરકારી પ્રવૃત્તિઓથી જનતામાં સુપરિચિત છે. તેમણે બાળસાહિત્ય, યુવા સાહિત્ય, ધ્યાન-જપ સાહિત્ય આદિ અનેક સાહિત્યગ્રંથનું સર્જન કરીને માનવજીવનના ઘડતરમાં સુંદર ફાળો આપેલ છે. તેમણે દયાન-ધારણાના વર્ગો ચલાવીને અનેક આત્માઓને આધ્યાત્મિક વિકાસ કરાવવાના પ્રયાસ કરેલ છે. તેમણે અનેક ગ્રંથનું સંપાદનકાર્ય કરેલું છે. તેમની પાસે સો-અવધાનકલાની સિદ્ધિ છે. જાહેરમાં ઘણીવાર તેમના પ્રયોગો થયા છે. તેમણે આ વિષયની તાલીમ આપીને કેટલીક વ્યક્તિઓને તૈયાર કરેલી છે, તેમાંની એક હું પણ છું.
શતાવધાની પં. ધીરજલાલભાઈને સન ૫૩માં હિંગણવાટ ચાતુર્માસ દરમિયાન મને સર્વપ્રથમ પરિચય થયેલ. સ્મૃતિકલા વિષયક વાર્તાલાપ થતાં તેમણે મારી જિજ્ઞાસાને અપૂર્વ પ્રોત્સાહન આપ્યું. પત્રવ્યવહાર દ્વારા કાર્યક્રમ આગળ વધે. શિક્ષણની પૂર્ણાહુતિ
