Book Title: Shatavdhani Dhirajlal Shah Jivan Darshan
Author(s): Shantikumar J Bhatt, Ramanlal C Shah and others
Publisher: Dhirajlal Shah Sanman Samiti
View full book text
________________
ઉપર
જીવન-દર્શન
એક વાર સંશોધન કરતી વખતે તિઉપર શબ્દ ઉપર વિચારણા થઈ. કેશગ્રંથો જોતાં તેમાં ત્રિપુષ્કરને સામાન્ય અર્થ મળે, પણ તેથી સંતોષ થયે નહિ. એટલે તેઓ તે અંગે જુદા જુદા વિષયેના વિદ્વાનોને મળ્યા અને છેવટે સંગીતશાસ્ત્રના એક વિદ્વાન પાસેથી તેને વાસ્તવિક અર્થ મેળવવામાં સફળ બન્યા કે જે અર્થ હતઃ ચામડાંથી મહેલાં ત્રણ પ્રકારનાં વાઘઃ મૃદંગ, પણવ અને દર. ' એક વાર નમસકાર-સ્વાધ્યાય ગ્રંથ માટે પ્રાચીન સાહિત્ય જેવા અને પ્રવાસે ગયા, ત્યારે મહામહોપાધ્યાય શ્રીગોપીનાથ કવિરાજ પાસે નમસ્કારની મંત્રમયતા અંગે ચર્ચા કરી. તેઓએ અન્યાન્ય ચર્ચા સાથે સ્વામી પ્રત્યચેતનાનંદજીને કલકત્તામાં મળી તેમના ગ્રંથો મેળવવા અને વાંચવાની ભલામણ કરી હતી. તે પછી કલકત્તામાં તેમને મળવા અને તેમનાં પુસ્તકો મેળવવા માટે જે પરિશ્રમ શ્રી ધીરજલાલભાઈએ ખેડા હત, તે જોતાં મને ભારે આશ્ચર્ય થયું હતું. આ રીતે કોઈ પણ કાર્ય હોય, તેને સ્વીકાર્યા પછી શ્રી ધીરજલાલભાઈ “હિં વા તથાપિ, જા તા સાધવામિની ઉક્તિને ચરિતાર્થ કરે છે. તેમનું વાંચન એટલું બધું વિસ્તૃત છે કે આપણે તેને તાગ પામી શકતા નથી, એટલે મારી માન્યતા છે કે તેઓ ઉત્તમ સ્વાધ્યાય અને અધ્યવસાયી છે. વિનેદપ્રિય અને સાહિત્યરસિક
જે વ્યક્તિ શાસ્ત્રાભ્યાસી અને દાર્શનિક હોય છે, તે સદા ગંભીર હોય છે. તેમાં એકાંતસેવનની નિષ્ઠાએ વધારે ઘર કરેલું હોય છે અને તે પોતાના જ્ઞાનની આગળ બીજા બધાને લઘુ માનતી થાય છે. શ્રી ધીરજલાલભાઈ આવા દેથી સર્વથા મુક્ત છે. જ્યારે તેઓ વાર્તાલાપ કરતા હોય છે, ત્યારે પ્રસન્નમુદ્રામાં રહી તેઓ નાના-મોટા વિને પ્રસંગો બહુ સરસ રીતે રજૂ કરે છે. તેમના મુખેથી સાંભળેલા કેટલાય, વિનેદપ્રસંગે મને યાદ છે. સાહિત્યિક વિનેદમાં એક વાર તેઓશ્રીએ એક પ્રાચીન પંડિતને હસ્તલિખિત પ્રતના સંપાદનને પ્રસંગ બહુ જ ગમત સાથે સંભળાવે. કેઈ વાર મંત્રતંત્રના ચમત્કારે તે કોઈવાર પિતાના અનુભવો સંભળાવી અને આનંદ પમાડતા. તેમની સાથે શેધકાર્ય પ્રસંગે અથવા પુસ્તક પ્રકાશન સમારોહ અંગે કરેલા પ્રવાસમાં તેમની આનંદમુદ્રાને સાક્ષાત્કાર સહેજે મને મળી રહ્યો છે.
શ્રી શાહની દઢ ધારણા છે કે, બધાને સાથે લઈને ચાલવામાં જ શ્રેય છે. એટલે તેઓ કેઈ પણ સમારેહનું આજન કરે છે, ત્યારે તેની સાથે જ સાહિત્ય અને સંગીત, નૃત્ય અને ગીત વગેરેના કાર્યક્રમ અવશ્ય રાખે છે. કેટલાય કવિદરબારે, નૃત્યપ્રયોગો, નાટ્યસમારંભ, વિદ્વત્સમ્માન તથા અન્યાન્ય પ્રવૃત્તિઓના લીધે જ તેઓ વડે આયોજિત સમારોહમાં કઈ દિવસ પ્રેક્ષકેની ઉપસ્થિતિ એછી હોતી નથી. અને બાલક હોય કે વૃદ્ધ બધાને પોતપોતાની રુચિ પ્રમાણે માનસિક રાક મળે છે. તેમની
