Book Title: Shatavdhani Dhirajlal Shah Jivan Darshan
Author(s): Shantikumar J Bhatt, Ramanlal C Shah and others
Publisher: Dhirajlal Shah Sanman Samiti
View full book text
________________
શક્તિના મહામોત
૧૪૩
પણ વ્યસન સ્પશી શકયુ' નથી. તેએ કહે છે કે, વ્યસન મુક્ત હાવાના કારણે જ તે માટલા મહેાળા પ્રમાણમાં સાહિત્યનુ' સર્જન કરી શકયા છે. શ્રી. ધીરજલાલભાઈના ઘડતરમાં જે જે વ્યકિતઓના હિસ્સા છે, તેમાં સૌથી અગ્રસ્થાન તેમણે તેમની માતાને આપ્યુ છે. ‘હજાર શિક્ષકથી એક માતા શ્રેષ્ઠ '–એ આપણી પ્રાચીન ઉકિતને શ્રી મણિબહેને સાચી પૂરવાર કરી આપેલી છે અને સાથે સાથે તેમણે પુત્રના શ્રેયાર્થે અપૂર્વ ભાગ આપ્યા છે.
આર્થિક સ્થિતિ અને સોગા ઢફાડા ઢાય એવા એવા સમયે પણ કમાઈ શકે તેવા પુત્રને અભ્યાસના માર્ગે દારવવેા, સહાયરૂપ અનવુ', એવુ* માતા સિવાય અન્ય કાણ કરી શકે?
શ્રી ધીરજલાલાભાઈના પિતાના સ્વવાસ સમયે કુટુ'ખની આર્થિક પરિસ્થિતિ ઘણી નબળી હતી. એવા કપરા સમયે માતા મણિબહેને કેવુ અડગ ધૈય દાખવ્યુ', તેનુ ખ્યાન આપતાં શ્રી ધીરજલાલભાઈ એ તેમના એક પુસ્તકમાં કહ્યું છે કે : “ જો આ વખતે મારા માતુશ્રી નશીબને દોષ દઈને બેસી રહ્યા હૈ।ત કે ‘હાય મારું ભાગ્ય ફૂટયુ'' એવા કલ્પાંત કરવામાંથી ઊંચા આવ્યા ન હૈત, તે અમારી હાલત અત્યંત ખૂરી થાત, પણ તેમણે ધાર્મિક વિચારોથી પેાતાનુ' મન વાળી જાતમહેનત કરવા તરફ લક્ષ્ય આપ્યું અને કાળી મજૂરી કરવા માંડી. રાજનુ દશ કીલે ધાન્ય દળવુ', પાંચસાત પાણીનાં ખેડાં ભરી લાવવાં તથા લેાકેાનાં ભરતગુ’થણુ કરી આપવાં, એ તેમનેા રાજના ક્રમ બની ગયા હતા. આવી કાળી મજૂરી કરતાં શરીર લથડયુ, છતાંય તેમણે જાતમહેનત છેડી ન હતી. જાતમહેનત-પુરુષાર્થ એ અમારા જીવનમંત્ર મની ગા હતા, એટલે અમે ( ધીરજલાલભાઈ) પણ બધી જાતનાં કામા કરતા હતા અને તેમાં જરાય શરમ કે સકૈાચ અનુભવતા ન હતા. એક વાર રજાના દિવસેામાં એ રૂપિયા નફા મળે તે માટે કેરીના એક ટોપલા સુરેન્દ્રનગરથી દાણાવાડા સુધી એટલે સાત
માઈલ 'ઉંચકી લાવેલા.’
સહજ સાહસિકતા, પ્રવાસપ્રિયતા. કતવ્યપરાયણતા, દીર્ઘદૃષ્ટિ અને સમાજસેવાના ગુણ્ણાને કારણે તેઓ અત્ય’ત લેાકપ્રિય બન્યા છે. ઇ. સ. ૧૯૨૪માં અઢાર વર્ષની વયે તેઓ ગુજરાત વિદ્યાપીઠના વિનીત થયા, ત્યારે તેમના હસ્તક રહેલા શેઠ ચીમનલાલ નગીનદાસ છાત્રાલયના પુસ્તક-સ’ગ્રહાલયમાંના ૧૬૦૦ જેટલાં પુસ્તકે તેમણે વાંચી લીધાં હતાં અને તેમાં અજાયબી પમાડે એવુ' તત્ત્વ તે એ હતુ` કે એ પુસ્તકના ક્રમ અને રૂપર'ગ વગેરે પણ તેમને બરાબર યાદ રહી ગયા હતા. ગાઢ અધકારમાં પણ તે એ પુસ્તકામાંના કોઈ પણ પુસ્તકને બરાબર શેાધી આપતા અને આ ખામતમાં તેમની વિધિસર પરીક્ષા થતાં તેઓ પૂરેપૂરા સફળ થયા હતા.
તે શાળામાં અભ્યાસ કરતા, ત્યારથી જ તેમની લેખનપ્રવૃત્તિ શરૂ થઈ હતી.
