Book Title: Shatavdhani Dhirajlal Shah Jivan Darshan
Author(s): Shantikumar J Bhatt, Ramanlal C Shah and others
Publisher: Dhirajlal Shah Sanman Samiti
View full book text
________________
૧૪.
જીવન-દર્શન છે. આવા પ્રથિત યશસ્વી ધીરજલાલભાઈને સાહિત્યે ભાષાનું સીમલંઘન પણ કર્યું છે અને એમનાં પુસ્તકના અનુવાદ અંગ્રેજી, હિન્દી, બંગાળી ઈત્યાદિ ભાષામાં પ્રગટ થયા છે.
અર્થની બાબતમાં પ્રારંભમાં એમણે ઘણું મુશ્કેલી વેઠી, પણ પાછળથી આ બાબતમાં તેઓ નિશ્ચિન્તપણે સાહિત્યારાધના થઈ શકે એવી સ્થિતિએ પહોંચી ગયા છે. બાકી તે મનસિ ચ પરિતુષ્ટ કર્થવાન કે દરિદ્રઃ ?
એમના સાહિત્યસર્જનમાં વ્યવહારવિજ્ઞાનના રચનાત્મક સર્જને પણ છે. અનિષ્ટના નિવારણ માટે એમણે ધાર્મિક, આધ્યાત્મિક, મંત્રશાસ્ત્રના, ફિલસૂફીના અને યોગના ગ્રન્થનું પણ સર્જન કર્યું. સદ્ય પરનિવૃતિ માટે એમનું કાવ્યસર્જન દષ્ટાનાત્મક છે અને ૩૫૮ પુસ્તકનું સર્જન-પ્રકાશન કરીને તથા પચીસ લાખ નકલે પ્રસરાવીને એમણે સાહિત્યસર્જનમાં વિક્રમ સજર્યો છે–અધ્યપ્રસિદ્ધ યશસે હિ ધું સામાન્યસાધારણમેવ ધર્મ,
આમાંય વિષયની વિવિધતાનો પણ એમણે વિકમ જ સજર્યો છે. ચરિત્રો, કિશોર કથાઓ, ભૌગોલિક પ્રવાસ, ગણિત, મને વિજ્ઞાન, સામાન્ય વિજ્ઞાન, કાવ્ય, શિલ્પ સ્થાપત્ય, મંત્ર, ગ, નાટકે, જૈન ધર્મગ્ર કેટલાની ગણતરી કરવી ? એમનું સાહિત્ય સાચા જ અર્થમાં આબાલવૃદ્ધ માટે છે. સામાન્ય વાંચતા બાળકથી માંડીને વૃદ્ધ વિદ્વાનને પણ વાંચવામાં રસ પડે, પ્રેરણા મળે અને જ્ઞાન મળે એવી વિપુલ સાહિત્યસમૃદ્ધિ એમણે સજી છે. આમાંય પાછું લેખક પિત, પ્રકાશક બહુધા પોતે અને વિક્રેતા પણ પિતે !
વાંગ્મયને આ વિપુલ પથરાટ તલસ્પર્શી ઊંડાણ પણ ધરાવે છે, એ એમનાં સર્જનની આગવી વિશેષતા છે. “નામૂલ લિખતે કિંચિત્ ” એ સિદ્ધાન્તને એમણે ચીવટપણે પાળે છે. કોઈપણ વિષયનું આલેખન કરવું હોય ત્યારે એ વિષયનું આધારભૂત સાહિત્ય અભ્યાસીની નિષ્ઠાથી વાંચી જવું, એ વિષયના જાણકારો પાસેથી વધુ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું. આમાં ય તેઓ દઢતાથી માને છે કે “ગુણાઃ પૂજાવાન ગુણિષ ન ચ લિંગ ના ચ વયઃ ” એ વિષય પર ઊંડી વિચારણા કરવી, આલેખનનું પૂ જન કરવું અને કયાંય ચેકચાક ન થાય એ પ્રમાણે એકાગ્રતાપૂર્વક આલેખન કરવું, એ એમની વિશિષ્ટ પદ્ધતિ છે. આવું આલેખન થયા પછી પણ લખાણની નકલ કાઈ વિદ્વાનને વંચાવવી અને તેઓ કોઈ સુધારાવધારા સૂચવે તે વિવેકપૂર્વક તેમને સ્વીકારવા જેટલી એમની પરિપકવ બુદ્ધિ છે. પરિણામે એમના તમામ ગ્રન્યો પરિણત પ્રજ્ઞાના પરિપકવ ફલ સમાન બન્યા છે.
શીલ તેવી શૈલી કહેવાય છે, પરંતુ ઘણીવાર મહાન ગ્રન્થનાં ચારિત્ર્ય શંકાસ્પદ - હોય છે, પરંતુ ધીરજલાલભાઈનું ચારિત્ર્ય એટલે સો ટચનું સોનું. એમની વિચારશુદ્ધિ
એવી ઉચ્ચકક્ષાની છે કે જેવા એમના વિચાર હોય એવી જ એમની વાણી રહે છે,
