Book Title: Shatavdhani Dhirajlal Shah Jivan Darshan
Author(s): Shantikumar J Bhatt, Ramanlal C Shah and others
Publisher: Dhirajlal Shah Sanman Samiti
View full book text
________________
જીવન-દર્શન ખેલ કરવા આવે તો એમનો ઉતારો પણ ત્યાં જ રહે. એને ગામડાની એક પ્રકારની કલબ જ સમજોને !' તરગાળાની રમત:
અહીં તરગાળા વિશે પણ બે શબ્દો કહીશ. તેઓ ઘણા ભાગે કડી-કલોલ તરફથી બે-ત્રણ વર્ષે આવતા અને મોટા ભાગે રમીને જ પાછા જતા. રમવા અગાઉ તેમને ગામલેક પાસેથી રજા મેળવવી પડતી અને તે માટે આ ચોરામાં બધાને ભેગા કરવા પડતા. તે માટે ગામમાં ખાસ સાદ પડતો કે નહિ, તે મને યાદ નથી, પણ એ નિમિત્તે તેઓ વાત માંડતા કે ખાંડની ગુણી સમીપે કીડીઓની હાર ચાલી નીકળે તેમ ગામલેક ચાલી નીકળતું. એ વખતે ઐરામાં બેસવાની તો શું, પણ ઊભા રહેવાની જગા પણ મળતી નહિ. લેકે તેનાં પગથિયે પણ ઊભા રહેતા અને નીચે રસ્તામાં પણ ઊભા રહેતા. પરંતુ અમે રસ્તામાં કે પગથિયે ઊભા રહીએ તેવા નમાલા ન હતા ! કઈ પણ રીતે ચેરામાં દાખલ થઈ જતા અને તરગાળાની વાત સાંભળતા. લેકે કહેતા કે વાત તો તરગાળાની ! કેઈએની તોલે ન આવે. શું એની ઝમક ! શું એની ઉપમાઓ! શું એની કહેવાની રીત ! આજે પણ મને એ બધું યાદ આવે છે. એક વખત સજા વીર વિક્રમની વાત માંડેલી. તે વખતે માલવ દેશનું, તેની રાજધાની ઉજજયિની નગરીનું, તેની પાસે વહી રહેલી ક્ષિપ્રા નદીનું, તેમજ તેના કાંઠે આવેલા ભૂતિયાવડ અને ચંદ્રપિયા મસાણનું જે વર્ણન કરેલું, તે હું હજી સુધી ભૂલ્યો નથી. * *
વાત પૂરી થયે લકે તેમને રમવાની હા કે ને પાડતા અને તે અનુસાર રજા મળે તે રમવાનું થતું. રાતના દશ કે અગિયાર વાગે તેમના ખેલે શરૂ થતા અને પઢિયાના પાંચની આસપાસ તે પૂરા થતા. તેમાં પ્રથમ ગણેશને વેશ કાઢતા, કારણકે એ મંગલસૂચક ગણાતો અને સારી ઉપજની આશા આપતો. પછી વાણિયા, બ્રાહ્મણને, બાવાજીને, મુલ્લાને, પઠાણને, સાહેબને, ઝંડાનો વગેરે વેશે કાઢતા. તેમાં હાસ્યરસની પ્રધાનતા રહેતી, કદી વર અને કરુણરસ પણ ઝળકતા તથા અલીલ શબ્દપ્રયોગો વડે બિભત્સરસ પણ ટપકી પડતું. વચ્ચે જાદુના ખેલ પણ કરી લેતા. તે વખતે “અંબી આવે, તંબી આવે” વગેરે શબ્દો બોલીને એક વાંસની સુંગળીમાંથી સાપ (સાપલિયું) કાઢતા અને તેને પાછો અદશ્ય પણ કરી દેતા. આજે નાટક-સીનેમા અને જાદુગર એ વસ્તુ છે જુદી જુદી છે, પણ તરગાળામાં એ બધાને સમન્વય હતો અને તેથી તેને આ પ્રકારનું પ્રમાણમાં ઘણું સસ્તુ મને રંજન પૂરું પાડી શકતા. આજે તે એમને એ બંધ પડી ભાંગે છે ને તેમાંના ઘણાખરાએ નોકરી સ્વીકારી લીધી છે. કાલની આ કેવી અસર! નવરાત્રિની ગરબીઓ:
નવરાત્રિ આવતી, ત્યારે પણ આ જ સ્થળે ગરબી મંડાતી અને પાછળથી ભવાઈને
