Book Title: Shatavdhani Dhirajlal Shah Jivan Darshan
Author(s): Shantikumar J Bhatt, Ramanlal C Shah and others
Publisher: Dhirajlal Shah Sanman Samiti
View full book text
________________
જીવન–પરિચય
શ્રી ધીરજલાલભાઈને અંગરેજી શિક્ષણ માટે “ધી ગવર્નમેન્ટ મિડલ સ્કૂલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા. ત્યાં તેમની કારકીર્દિ ખૂબ ઝળકતી રહી. લગભગ બધા શિક્ષકે પ્રેમ સંપાદન કર્યો. ત્યાર પછી તેમને “ગવર્નમેન્ટ આર. સી. હાઈસ્કૂલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા. ત્યાં ચોથા ધોરણનો અભ્યાસ પૂરો કર્યો. એવામાં મહાત્મા ગાંધીજીએ સરકારી શાળાઓ છેડી રાષ્ટ્રીય કેળવણી લેવાની હાકલ કરી. તેને માન આપી તેમણે સરકારી શાળા છોડી દીધી અને રાષ્ટ્રીય ભાવનાવાળી “ધી પ્રાયટરી હાઇસ્કૂલ માં દાખલ થયા કે જેનું સંચાલન શ્રી જીવણલાલ દિવાન તથા શ્રી ખેલુભાઈ ઠાકર કરતા હતા. પાંચમી, છઠ્ઠી તથા સાતમી અંગરેજીને અભ્યાસ તેમણે અહીં રહીને પૂરો કર્યો. છેલ્લા વર્ષમાં તેઓ આ હાઈસ્કૂલની વકતૃવસભાના મંત્રી બન્યા. તે વખતે કાકા કાલેલકર, અધ્યાપક કૌસંબી, આચાર્ય કૃપલાણી, પં. સુખલાલજી વગેરેના ઠીક ઠીક સંપર્કમાં આવ્યા.
સને ૧૯૨૪માં તેઓ ગૂજરાત વિદ્યાપીઠ તરફથી લેવાયેલ “વિનીત' પરીક્ષામાં બીજા નંબરે ઉત્તીર્ણ થયા અને છાત્રાલય છોડયું. આ છાત્રાલયમાં મેટ્રીક કે વિનીત સુધીના વિદ્યાર્થીઓને જ રાખવામાં આવતા હતા. ત્યાર પછી તેઓ પોતાની જાતે વિશેષ અભ્યાસ માટે ગૂજરાત વિદ્યાપીઠમાં દાખલ થયા.
શ્રી ધીરજલાલભાઈની ગ્રહણધારણ શક્તિ ઘણી સુંદર હતી, એટલે શિક્ષક જે કંઈ શીખવે, તે તરત જ શીખી જતા અને વર્ગમાં હંમેશાં પહેલું કે બીજે નંબર રાખતા. શિક્ષક તરફથી સેંપાયેલા પાઠ તૈયાર કરવામાં તેમને બહુ ઓછો સમય લાગત અને એ રીતે જે સમય ફાજલ પડે, તેમાં તેઓ વિવિધ પ્રકારનાં પુસ્તકો વાંચતાં. સારાં સારાં પુસ્તકો વાંચવા મળે તે માટે તેમણે અંગરેજી ચોથા ધોરણથી જ સંસ્થાના પુસ્તકાલયની વ્યવસ્થામાં ભાગ લેવા માંડે હતો અને છેવટે તેના વ્યવસ્થાપક બન્યા હતા. નોંધપાત્ર બને તો એ છે કે તેમણે વિનીત થતાં સુધીમાં એ પુસ્તકાલયનાં ૧૬૦૦ જેટલાં પુસ્તકો વાંચી લીધાં હતાં અને તે તમામનાં રૂપરંગ તથા કમ બરાબર યાદ રહી ગયા હતા. અહીં એ પણ જણાવી દઈએ કે વ્યવસાયમાં પડયા પછી પણ તેમને આ પુસ્તકપ્રેમ ચાલુ રહ્યો હતે. ઘણી વાર તેઓ વીશીમાં એક વખત જમતા અને એ રીતે જે પૈસાને બચાવ થતો, તેમાંથી સારાં સારાં પુસ્તક ખરીદી લેતાં.
વહેલા ઉઠવું, બધું કામ જાતે કરવું અને શક્ય એટલી જ્ઞાનપ્રાપ્તિ કરવી વગેરે સંસ્કાર તેમને છાત્રાલયના જીવનમાંથી પ્રાપ્ત થયા હતા, જે તેમનું જીવન-ઘડતર કરવામાં અતિ ઉપયોગી નીવડ્યા.
શાળામાં જે શિક્ષણ પ્રાપ્ત થતું, તે ઉપરાંત છાત્રાલય તરફથી છાત્રને સંગીત, વ્યાયામ અને ધાર્મિક શિક્ષણ આપવામાં આવતું. તેને શ્રી. ધીરજલાલભાઈએ
