________________
९५
अनभिलाप्यपदवाच्यत्वम् भिलाप्यपदार्थराशौ तत्प्रवेशस्य शङ्कागन्धोऽपि नैव, घटपदाभिलाप्यत्वस्य निराबाधं सत्त्वादेव । वस्तुतोऽ'नभिलाप्य'पदस्य यथाऽनभिलाप्यपदवाच्यत्वमर्थो न तथाऽ वाच्य'पदस्या वाच्य पदवाच्यत्वमर्थः, अवाच्यपदस्य वाचकत्वासम्भवात्, बाधितत्वात् । तथाहिमहोपाध्यायैः श्रीमद्भिर्यशोविजयवाचकैः कथितमस्माभिश्च सतर्क पूर्वं निश्चितमिदं यत् संकेतितोऽपि न कश्चित् शब्दविशेषो मुख्यवृत्त्या युगपदुभयधर्मं बोधयितुं समर्थ इति । अतो 'अवाच्य'-'अनभिलाप्य' इत्यादिकस्य कस्यचिदपि शब्दस्य तद्वाचकत्वं यदि सम्भवेत्, तदा तस्यैव शब्दस्य संकेतः किमिति न क्रियेत? ततश्चा वाच्य 'पदस्य नावाच्यपदवाच्यत्वार्थकत्वमिति स्पष्टम् ।
ननु यथा पटपदवाच्यत्वाभावाद् 'घटः पट' इति नोच्यते तथाऽवाच्यपदवाच्यत्वाभावे घटोऽवाच्य इत्यपि नोच्येतैवेति चेत् ? मैवं, मृन्मयत्व-चतुष्कोणत्वादिरूपैः स्वपरोभयधर्मैर्युगपद्विचारणायां
પછી એનો “અવાચ્ય'પદથી ઉલ્લેખ માનવાની શી જરૂર છે? ને છતાં ઘટનો “અવાચ્ય'પદથી પણ ઉલ્લેખ થાય છે, એમ માનીએ તો પણ એમાં, “ઘટપદાભિલાપ્યત્વ તો છે જ, પછી એનો અનભિલાપ્યપદાર્થોની રાશિમાં પ્રવેશ થઈ જવાની તો શંકા જ કયાં ઊભી રહે? વસ્તુતઃ, અનભિલાપ્યપદ “અનભિલાપ્યપદવાચ્યત્વને જેમ જણાવે છે, એમ અવાચ્ય'પદ “અવાચ્ય'પદવાણ્યત્વને જણાવતું નથી. તે પણ એટલા માટે કે એનો અર્થ આવો થાય છે કે આ “અવાચ્યપદ એ વાચક છે, પણ આ અર્થ નીચે પ્રમાણે બાધિત છે.
મહોપાધ્યાયશ્રી યશોવિજયજી મહારાજે દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયના રાસમાં કહ્યું છે ને આપણે પણ તર્કથી વિચારી ગયા છીએ કે કોઈએક
ગ” કે એવો કોઈપણ સંકેતિત કરેલો નવો શબ્દ મુખ્યવૃત્તિએ યુગપત્ उभयधर्भने ४५qq। समर्थ नथी. भेटले. ो अवाच्य : अनभिलाप्य એવો કોઈ શબ્દ વાચક તરીકે શક્ય હોય તો તો એનો જ સંકેત કરી हेवाम न मावे? भेटले. अवाच्यपदवाच्यत्व ५९॥ नथी ४, से स्पष्ट छे.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
