Book Title: Rushibhashitani Part 2
Author(s):
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
View full book text
________________
Re-ऋषिभाषितानि -
-१२५ वदेज्जा। तं पंडिते बहुमण्णेज्जा - "दितु मे एस बाले परोक्खं फरुसं वदति, णो पच्चक्खं, मुक्खसभावा हि बाला, ण किंचि बालेहिंतो ण विज्जति।" तं पंडिते सम्म सहेज्जा खमेज्जा तितिक्खेज्जा अहियासेज्जा ।
पञ्चभिः स्थानैः - सहनशीलताद्यालम्बनैः, पण्डितः - वक्ष्यमाणस्थानविशारदः, बालः - तुमंसि नाम सच्चेव जं हंतव्वं ति मन्नसि - इत्यादिसिद्धान्तानभिज्ञः, तेन, उदीर्यमाणान् - बलादप्युदयं प्राप्यमाणान्, परीषहोपसर्गान् सम्यक् - परमानन्दरसमनुपिबन्निव, सहेत, भयाभावेनाविचलनात् (स्थानाङ्गे५-१-४४३।।)। क्षमेत, क्षान्त्या। तितिक्षेत, अदीनतया। अध्यासीत - परीषहादावेवाधिक्येनासीत, न चलेदित्यर्थः।
अत्राऽऽद्यं स्थानमाह - बालः खलु पण्डितं परोक्षम् - तस्याशृण्वतः परुषम् - जात्युद्घटनादि कठोरं वचनं वदेत्। तत् पण्डितो बहुमन्येत, किं सम्प्रधार्येत्याह- दिष्ट्या एष बालो मे - मह्यम्, मद्विषयमिति यावत् परोक्षं परुषं वदति। न प्रत्यक्षम्। यद्वा दिढे - इति द्विष्टः, मद्विषयद्वेषसहित इत्यर्थः, शेष प्राग्वत्। हि - यस्मात्, मूर्ख इव स्वभावः - प्रकृतिः, येषां ते मूर्खस्वभावा बालाः, न हि ते विदन्ति यदन्यस्मै परुषवदने ममैव परुषफलं भविष्यन्तीत्यज्ञा एत इति भावः। तस्मान् न किञ्चिद्
१२६
- आर्षोपनिषद् - बालेभ्यो न विद्यते, नैषोऽपायो यो बालैः परस्य न क्रियते। उक्तं च - नास्ति क्लिष्टसत्त्वानामकृत्य-मिति। सर्वमपि यावदतिजघन्यमपि तैः क्रियमाणं सम्भवत्येवेत्यहं तु केवलं परोक्षमाक्रुष्टः, न तु प्रत्यक्षं परुषं भाषितोऽपीति किं ममैतन्मात्रेण, अतिसुसहमेवैतदिति विभाव्य तत् पण्डित इत्यादि प्राग्वत्। द्वितीयं स्थानमाह -
बाले खलु पंडितं पच्चक्खमेव फरुसं वदेज्जा। तं पंडिए बहुमण्णिज्जा - "दिटे मे एस बाले पच्चक्खं फरुसं वदति, णो दंडेण वा लट्ठिणा वा ले?णा वा मुट्ठिणा वा बाले कवालेण वा अभिहणति तज्जेति तालेति परितालेति परितावेति उद्दवेति। मुक्खसभावा हि बाला, ण किंचि बालेहितो ण विज्जति।” तं पंडिते सम्म सहेज्जा खमेज्जा तितिक्खेज्जा अहियासेज्जा २।
पूर्वानुसारेण नेतव्यम्। नवरम् - दिष्ट्येति सदैवेन न दण्डेन वा लष्ट्या वा लेष्टुना वा मुष्ट्या वा बालः कपालेन वाऽभिहन्ति - आभिमुख्येन प्रद्वेषजनितेन घातं कुरुते, तर्जयति - शिरोऽगुल्यादिस्फोरणतो ज्ञास्यसि रे जाल्म ! इत्यादि भणति, १. घ.च.झ.त - ट्ठिा मे। ख.ग.ज.ठ.ढण.थ.ध.प.फ - दिढे मे। २. ख.ज.ठ.थ. - णो दंडेण वा लहिणा वा मुट्ठिणा वालो कवालेण वा। ग - णो दंडे बा लट्ठिणा वा (लेणा वा) मुट्टिणा वा बाले कवालेण बा। घ.च.झ - णो दण्डेण वा लट्ठिणा वा लेखणा वा मुट्टिणा वा बाले कवालेण वा। ध.प.फ - णओ डंडेण वा लट्ठिणा वा मुट्टिणा वा बाले कवालेण वा।
१. ख.ज.ट.थ.प.फ.ध - दि8 एस समे बाले । ग.द - दिढे मे एस वाले । घ.च.छ.झ.त - दिट्ठा मे एस बाले । ढ - दिढे एस मे बाले ।

Page Navigation
1 ... 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132