________________
જૈન ધર્મ અને અન્ય પરંપરાઓમાં યોગ - વિશેષાંક
બ્રહ્માકુમારીમાં બતાવેલો રાજ રાજયોગ એ ફક્ત મન-બુધ્ધિથી કરેલા જ્ઞાનના મનન- કરવી લેવી જોઈએ કે આ કળિયુગમાં અંતિમ સમયે વસ્તુ, ચિંતન-મંથનનો જ વિષય નથી પરંતુ આ ક્રિયાઓ દ્વારા ગહન વ્યક્તિ, પદાર્થ, પરિસ્થિતિ વગેરે અંતે તો દુઃખકારક, કે પીડાકારક અનુભૂતિ કરવાનો પણ વિષય છે. વાસ્તવમાં યોગ એ પરમાત્મા છે. આપણે તેનો અનુભવ પણ કરી રહ્યાં છીએ. હવે ક્ષણિક સાથેનું પ્રેમભર્યું તેમજ (Loveful) તેમજ હેતુ સંપન્ન (Purpose- થોભો અને વિચારો મારે શા માટે મારા મનને આ બધી બાબતોમાં ful) મિલન છે. યોગ એ અનેક અનુભૂતિઓ સાથે સકારાત્મક ભટકવા દેવું? શિવ બાબા તો વારંવાર કહી રહ્યા છે કે, “સ્વયંના પરિવર્તન કરવાના પ્રયોગનો વિષય છે.
દેહને, દેહિક સંબંધોને, તેના પદાર્થોને ભૂલી, ઉપરામ બનો. અંગ્રેજીમાં અનુભૂતિ એટલે રીયલાઈઝેશન (Realization). પોતાને આત્મા સમજો અને મને એક ને યાદ કરો.” મૂળ વાત શું તમે રીયલમાં રીયલાઈઝેશન કરવા માંગો છો? તો આવો, મનને દુન્યવી પદાર્થો તેમજ બાબતોથી અળગુ રાખવાની છે, નીચેના આ પાંચ લાઈઝેશન (lization) ને તમારા યોગાભ્યાસનો ડીટેચમેન્ટની છે. જરૂરિયાત પૂરતું જ મનને આ બાબતોમાં લગાવો. ભાગ બનાવી દો. સ્વાનુભવના આધારે જણાવું છું કે તમે શિવબાબા એ તો સર્વસ્વ ત્યાગી, બેહદના વૈરાગી બની, ઉપરામ સફળતાના શિખરો સર કરી શકશો.
અવસ્થામાં રહેવાની વાત કરી છે. જ્ઞાનના એવા અનેક મુદ્દાઓના (૧)channelization of Mind : મનનું દિશાકરણ મનન-ચિંતનથી આપણી ઉપરામ સ્થિતિ કેળવવી મુશ્કેલ (2) Rationalization .: બુદ્ધિનું તર્કસંગતીકરણ નથી. આ સ્થિતિ મનને સ્થિર અને શાંત કરશે. અને તમે જે મુદ્દા
| Devinization of Intellect : બુદ્ધિનું દિવ્યીકરણ પ૨ અથવા લક્ષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા માગો છો તે સરળતાથી કરી (૩)Globalization of Self : સ્વયંનું વૈશ્વિકરણ શકશો. (૪)Visualization of Aspects : યોગના વિવિધ
બીજી મહત્વની બાબત એ છે કે, યોગાભ્યાસ શરૂ કરતા પહેલાં
પાસાઓનું મનોચિત્રણ તમારું લક્ષ ધ્યેય સ્પષ્ટ નક્કી કરો અને મનમાં તેને સ્થિર કરો કે (૫)Emotionalization of Heart: હૃદયનું ભાવકરણ આજે મારે યોગાભ્યાસમાં કઈ અવસ્થામાં પહોંચવું છે? કઈ (૧) channelization of Mind: મનનું દિશાકરણ બાબતોની અનુભૂતિ કરવી છે? બાબા સાથે કયા સંબંધોની રસના
મનનું દિશાકરણ એટલે મનની ચંચળતાને સમાપ્ત કરી, મનને લેવી છે? સ્વ પરિવર્તન માટે તેમજ વિશ્વ પરિવર્તન માટે યોગનો સ્થિર કરી, મનને ચોક્કસ દિશામાં વાળી કોઈ સ્થાન પર કે કોઈ કયો પ્રયોગ કરવો છે? વગેરે નક્કી કરો. જો યોગનું લક્ષ-ધ્યેય વિષય પર કેન્દ્રીત કરવું, અર્થાત્ એકાગ્ર કરવું. યોગાભ્યાસની બુદ્ધિમાં સુનિશ્ચિત હશે તો યોગની વિધિ સ્પષ્ટ થશે અને મનને તે પાયાની જરૂરીયાત મનની સ્થિરતા અને એકાગ્રતા છે. વર્તમાન દિશામાં વાળવું કે કેન્દ્રિત કરવું તે સરળ બની જશે. સમયે મોટાભાગના લોકોની મનની સ્થિતિ અત્યંત ચંચળ છે. મન (૨) Rationalization: બુદ્ધિનું તર્કસંગતીકરણ કોઈને કોઈ વસ્તુ, વ્યક્તિ, પદાર્થ કે પરિસ્થિતિમાં સતત ભમતું બાબાએ આપેલા જીવ-જગત અને જગદીશ; આત્માજ રહે છે. મનોવિજ્ઞાનના સંશોધનો જણાવે છે કે, સામાન્ય રીતે પરમાત્મા અને સૃષ્ટિ; Man, Matter and God વિષેના ગહન માનવીના મનમાં એક દિવસમાં સરેરાશ ૩૦,૦૦૦ થી જ્ઞાનના દરેક મુદ્દાની મહીન સમજ બુદ્ધિમાં જેટલી સ્પષ્ટ થતી જશે, ૩૫,૦૦૦ જેટલા વિચારો ઉત્પન્ન થાય છે. આ વિચારોના પ્રકારનું તેટલી આપણી બુદ્ધિ શુદ્ધ-પવિત્ર, વિવેક સંગત, તર્કસંગત, દિવ્ય વિશ્લેષણ કરતા મનોવિજ્ઞાનિકો કહે છે કે, આટલી મોટી સંખ્યામાં બનતી જશે. જ્ઞાનના દરેક મહા મુદ્દાને તમારી સમજ (Percepઉત્પન્ન થતા વિચારોમાં ૮૦ થી ૮૫ ટકા વિચારો ક્યાં તો tion) નો ભાગ બનાવી દો. તો અનુભૂતિ સરળ બનશે. તેમાં બે વિષાક્ત છે, ક્યાં તો નકારાત્મક છે, કે વ્યર્થ ચાલે છે. જે તેને મત નથી! સહેજ પણ ઉપયોગી નથી પરંતુ નુકશાનકર્તા છે. ૧૫ થી ૨૦ જો આપણે આત્મચિંતન દ્વારા આત્મદર્શન, આત્મસાત કે ટકા જ વિચારો એવા છે કે, જે તેના કામના હોય છે. આપણી સંસ્કાર પરિવર્તન કરવા ઈચ્છતા હોઈએ તો આત્મજ્ઞાનની દરેક આવી મનોદશામાં મનને શાંત કરી, સ્થિર કરી, એકાગ્ર કરવા મહીન બાબતોની સ્પષ્ટ સમજ મારે કેળવવી જ રહી. આત્માના માટે વિશેષ અભ્યાસની જરૂરત છે. જો આપણે નીચેની બાબતોને સ્વરૂપથી માંડીને તેની ક્રિયાત્મક શક્તિઓ, તેનું અમરત્વ કે તેના ધ્યાનમાં રાખી તેનો અમલ કરીશું તો મન ચોક્કસ સ્થિર તેમજ સ્વધર્મો - તેનું સ્વધામ - તેના સ્વપિતા - તેના સ્વજન્મો - તેની એકાગ્ર થશે.
તમામ લાક્ષણિકતાઓની મારી બુદ્ધિમાં સ્પષ્ટ સમજ હશે તો તે પરમાત્માએ આપેલા જ્ઞાનના આધારે આપણે સ્પષ્ટ સમજ મારા ચિંતનમાં આવશે, જે મને અંતે આત્મસાત (Self Realiza૭૮) પ્રબુદ્ધ જીવન
(ફેબ્રુઆરી - ૨૦૧૮)
