________________
et
: : તરુણ જૈન : :
ફરજીઆત વૈધવ્ય.
અનેક
છે,
જૈન સમાજની ચારે બાજુ અગ્નિ ભભૂકી રહ્યો છે. કુરૂઢિઓ અને પ્રણાલિકાએથી હેના આત્મા ગ્રસ્ત થઇ રહ્યો ફરજીયાત વૈધવ્યની પ્રણાલિકા સામે ખાળ વિધવાનાં ઉન્હાં અશ્રુ ! નિઃશ્વાસ સમાજનું નિક ંદન કરી રહ્યા છે છતાં તે તરફ આપણી આંખ ઉઘડતી નથી. સમાજમાં એક પુરૂષ વૃદ્ધ હોય છતાં પરણે હેમાં શાસ્ત્ર અને ધર્મ' સમતિની મહેાર મારવામાં આપણને વાંધો નથી. પર`તુ કાઇ ખળવિધવાના પુનઃલગ્ન કરવાના પ્રશ્ન આવે ત્યાં આપણે છેડાઇ પડીએ છીએ અને હેને પામી તે અધમ કહેવા સુધીની હદ ઉપર પણ આપણે ઉતરી પડીએ છીએ. નીતિ સયમ અને સદાચારની વાતે! કરનારા આપણે પુરૂષો પૂનર્લગ્ન કરીએ તેમાં વાંધે નથી પણ કાઈ વિધવા ગુપ્ત પાપાચારાથી બચવા પુનગ્નની વાત કરે તેમાં આપણા સમાજ ઉપર કાઇ ભયકર વજ્રપાત થયેા હેાય તેટલેા કાલાહળ કરવાને આપણે મ`ડી જઈએ છીએ. શું આ બાબત ન્યાય યુક્ત છે ?
માનતા
પ્રથા
આપણે આપણી જાતને ભલે સંસ્કારી અને સુધરેલી હાઇએ પરંતુ જ્યાં સુધી આવી ( ક્રૂરજીત વૈધવ્ય ) આપણા સમાજમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે ત્યાંસુધી આપણે દુનીયાની દૃષ્ટિમાં કદિ સંસ્કારી કામ તરીકે છાપ પાડી શકીશું નહિં. આવા ખળતા પ્રશ્નોના ઉકેલ કર્યાં સિવાય આપણે જરા પણ આગળ વધી શકીશું નહિં.
વિધવા વિવાહના વિરાધીએ મુખ્યત્વે કરીને ચાર દલીલે કરે ન્યુયાને ૬૮ લાયબ્રેરીઓઃ
એક વખતે તે “અમેરિકન સ્ટાકીસ્ટ” નામનુ પત્ર વાંચતા હતા તેમાં તેણે વાંચ્યું કે, વણવા શરૂ કરેલા થાન માટે દેવતાએ શ્રુતર પૂરૂં પાડે છે; અથવા આરંભેલુ કાર્યાં. પૂરૂ કરવામાં ઇશ્વર મદદ કરે છે. આ વાકય જાણે પોતાના માટે જ લખાયુ. હેાય તેમ તે વિચારતા હતા તેટલામાં જ ન્યુયોર્ક પબ્લીક લાયખરીવાળા ડેા. જે. એસ. બિલિંગ્સ તેની પાસે આવી પહોંચ્યા અને તેણે તરત જ ન્યુયોર્ક શહેર માટે જુદા જુદા લત્તાએમાં ૬૮. લાયબ્રેરી બાંધી આપવા માટે સાડી બાવન લાખ ડેાલર અર્પણ કર્યાં અને બ્રુકલીન શહેર માટે ખીજી ૨૦ લાયબ્રેરીએ બાંધી આપવા તેણે વચન આપ્યું. ડન્ફલાઈનને લાઇબ્રેરીની ભેટઃ
તેની' જન્મભૂમિ ‘ઇન્ટ્રલાઇન' શહેર કે જેમાં આગળના વખ-તમાં પાંચ વણકર મિત્રોએ એકઠા થઇ, પેાતાના ગરીબ પાડે શીતે વાંચનની અનુકુળતા કરી આપવા, પેાતાના પુસ્તકા એકઠા કરી વાંચજ્ઞા આપતા હતા. કે જે પાંચમા એક ગૃહસ્થ કાનેગીના પિતા હતા. પેાતાની ગરીબ અવસ્થામાં પણ પાતાના પાડાશીઓને વાંચનની અનુકુળતા કરી આપવા પેાતાના પિતાએ જે કામ કર્યું હતું. તે પેાતાની જન્મભૂમિને કાર્નેગીએ એક સારી લાયબ્રેરી બધાવી આપી અને તે લાયબ્રેરીના પાયા નાખવાની ક્રિયા કાન ગીએ પેાતાના માતાના હાથે કરાવી! કાર્નેગી કહે છે કેઃ ધંધામાંથી નિવૃત્ત થયા પહેલાં આ લાયબ્રેરી એ મારી પહેલી સાર્વજનિક બક્ષીસ હતી. એણે અમેરિકામાંના તેના સૌથી પહેલા નિવાસ સ્થાન એલિધની શહેરને એક" લાયબ્રેરી બધાવી આપી અને એક સાઈનિક હાલ 'ધાવી અર્પણ કર્યાં; અને 'વાશિગ્ટન'ના પ્રેસિડેન્ટ હેરીસને આવી આ મકાન ખુલ્લાં મૂકવાની ક્રિયાં કરી.
-2119.
છે, હેમાંની પ્રથમ એ છે કે પ્રારબ્ધ અને પૂર્વકની વાત લાવે છે અને વિધવા થયેલી રંકમાળાનુ કાઇ પૂર્વ જન્મનું પાપ ઉદ્દયમાં આવ્યું છે માટે હેંણે શાંતિથી એ ભાગવવું જોઈએ. પણ આ દલીલ બરાબર નથી. કારણ કે પુરૂષો જ્યારે વિધુર બને છે ત્યારે એ પૂક'નું પાપ નડતું નથી અને સ્ત્રીએ જ્યારે વિધવા બનેં છે ત્યારે ત્યાં પૂર્ણાંકના પાપના ઉદય માનવામાં આવે છે. આ બાબત ઇન્સાનીયતથી વિરૂદ્ધ છે, હેમાં ન્યાયને સ્થાન નથી. સમાજ કેવળ એક અજ્ઞાન માળાને દડે છે અને પુરૂષ માટે કંઇજ નથી
એટલે સમન્યાય ન હેાય ત્યાં આ દલીલ ટકી શકતી નથી.
બીજી દલીલ એ કરવામાં આવે છે કે ઓએને પુનર્લગ્નની છુટ આપવામાં આવશે તે સ્ત્રીપુરૂષના સ્નેહતા વિનાશ થશે અને સંસાર કલહરૂપ બની જશે. આ દલીલ પણ વ્યાજબી નથી કારણ સમસ્ત સંસારમાં પુરૂષો સ્ત્રી કરતાં સ્વાથી અને વિષયલાલુપી વધારે જણાશે. એકંદરે જોતાં જેટલાં પ્રમાણમાં પુરૂષો એવફા નિવડે છે તેટલા પ્રમાણમાં સ્ત્રીએ એવફા નિવડતી નથી. સ્ત્રીઓને પુરૂષો જ અવળે માર્ગે દારવે છે. જે સમાજમાં ક્જીત વૈધવ્યની પ્રથા નથી એ સમાજના પુરૂષના સ્નેહના વિનાશ થયે। નથી, પરંતુ વધુ દૃઢતર થઇ રહ્યો છે,
ત્રીજી દલીલ એ છે કે બાળલગ્ન અને વૃદ્ઘલગ્ન અટકાવીએ તે વિધવાવિવાહના પ્રશ્ન આપેાઆપ ઉકેલાઇ જશે. એ દલીલ માટી તા નથી પરંતું વિચારણીય જરૂર છે. બાળ અને ‰લગ્ન જરૂર અટકી જવા જોઇએ એ સવાલ વગરની વાત છે છતાં ફરજીયાત વૈધવ્યની પ્રથા તેા નાબુદ થવી જ જોઇએ.
આત્રણે દલીલેાને આતપ્રોત થયેલી ચેાથી એક સબળ દલીલ ધર્માંશાઓ અને નીતિની કરવામાં આવે છે, કહે છે કે ધર્માં સ્ત્રીને પુનગ્ન કરવાની છૂટ આપતા નથી અને સમાજની નીતિ પણ એ પરિસ્થિતિની આધક છે. અહિં એ પ્રશ્ન ઉદ્ભવે છે ક જે ધર્મ શાસ્ત્રો પુરૂષો અને સ્ત્રી માટે જુદા જુદા નિયમા બતા વતાં હાય, સ્ત્રી પુરૂષની સમાનતા ન સ્વીકારતા હોય હેને ધ શાસ્ત્રો કહેવા કે નહિ ? આજના યુગમાં આવા ધર્મશાસ્ત્રોની જરાયે કિંમત નથી. આજના યુગ તેા જેટલા પુરૂષાના હકકા સ્વીકારે છે તેટલા જ ઓએસના અધિકારા પણ વીકારે છે. હવે રહી નીતિની વાત, સમાજ પોતાના સુલભ વ્યવહાર માટે અમુક પ્રકારની નીતિ મુકરર કરે છે. એ નીતિમાં પરિવર્તન લાવી શકાય છે. તે શિવાય એ નીતિ જ્યારે મુકરર કરવામાં આવી ત્યારે હેમાં એને સાથ લેવામાં આવ્યા નથી. એટલે સ્ત્રીને એ નીતિ બાધક હાવી જોઇએ નહિ.
વિધવા પણ એક મનુષ્ય છે, હેતે દુઃખ અને લાગણી છે. આપણે જે ખારાક લઇએ છીએ એ જ ખારાક એ પણ લે છે, એટલે હૈની વૃત્તિએ પણ આપણા જેવી જ છે. આજે મદિરામાં અને માર્ગોમાં વ્યાખ્યાનકાર અને સાધુતાની પછેડીને ઓથે રહેલા કુસાધુએ પાછળ અનેક વિધવાએ ધર્મને બ્હાને ભટકે છે અને એ મ્હેતાના ભાળપણના લાભ લેવાઇ રહ્યો છે. અનેક જાતના ગુપ્ત પાપાચારો વધી રહ્યા છે અને પાપાચારા જ્યારે પ્રકાશિત થાય છે ત્યારે સમાજ હેતે સધરતા નથી અને હેને વિધી એને આશ્રય શેાધવા પડે છે, આ પરિસ્થિતિ મિટાવ્યે જ છૂટકા છે.
